Content uploaded by Piotr Długosz
Author content
All content in this area was uploaded by Piotr Długosz on Sep 10, 2021
Content may be subject to copyright.
Kondycja uczniów w Polsce i na Ukrainie u progu roku szkolnego
Co może utrudniać uczniom powrót do szkoły po wielu miesiącach zdalnej edukacji w Polsce
i na Ukrainie? Odpowiedzi na to pytanie poszukiwali naukowcy z Polski i Ukrainy pod
kierownictwem dr. hab. Piotra Długosza z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
W środę 1 września w Polsce do szkół po długiej przerwie wywołanej pandemią COVID-19
poszło około 4,6 mln uczniów, na Ukrainie wróciło 4,2 mln. W trakcie zdalnego nauczania
wprowadzonego po raz kolejny w roku szkolnym 2020/21 mogło dojść do pogłębienia się
wielu problemów wywołanych pierwszym lockdownem. Mogą one wpływać negatywnie na
kondycję uczniów i ich zdolność do readaptacji w szkolnej klasie.
W przededniu powrotu do szkoły zbadano edukacyjne, społeczne i psychologiczne skutki
zdalnej edukacji i pandemii wśród polskich uczniów, aby na tej podstawie oszacować
potencjalne bariery i wypracować rekomendacje do ich zniwelowania. Przy czym należy
dodać, że są to metodologicznie zaawansowane badania obliczone na dotarcie do uczniów ze
wszystkich klas społecznych.
Techniczna dostępność do zdalnej edukacji
Większość uczniów nie miała technicznych problemów z uczestnictwem w lekcjach
online (PL 94%, UA 86%).
Z badań wynika, że stały dostęp do internetu ma (PL 91%, UA 81%), własny pokój do
nauki (PL79%, UA 61%), biurko do nauki (PL 93%, UA 86%), laptop (PL 95%, UA
61%), komputer stacjonarny (PL 35%, UA 42%), tablet (PL 50%, UA 46%), drukarkę
(PL 70%, UA 18%), skaner (PL 30%, UA 6%).
Ocena lekcji online
Zdalna edukacja realizowana w roku 2020/21 oceniana jest negatywnie (PL 46%, UA
51%). Pozytywnie oceniło (PL 30%, UA 40%).
Zdecydowana większość uczniów uważa, że poziom zajęć online jest niższy niż ten
występujący na zajęciach stacjonarnych (PL 65%, UA 57%).
Do korzyści płynących ze zdalnej edukacji uczniowie zaliczają: uzyskanie większej
ilości czasu wolnego dla rodziny, przyjaciół (PL 48%, UA 57%)), uzyskanie czasu
wolnego dla siebie, gdyż nie muszą szykować się do wyjazdu do szkoły (PL79%, UA
75%), zmniejszenie obowiązków związanych z nauką (PL 46%, UA 52%),
minimalizację ryzyka zarażenia się COVID-19 (PL 63%, UA 67%), brak pośpiechu i
dłuższy czas na sen (PL 70%, UA 70%).
Do minusów zdalnej edukacji należy zaliczyć: przyzwyczajenie się do lekcji online i
niechęć powrotu do szkoły (PL 28%, UA 19%), pogorszenie kontaktu z nauczycielem
(PL 40%, UA 10%), pogorszenie kontaktu z rówieśnikami (PL44%, UA 11%),
problem ze zrozumieniem lekcji online (PL45%, UA54%), problem ze skupieniem się
na treści przekazywanej przez nauczycieli ( PL53%, UA 54%), niemożność
uczestniczenia w lekcjach online ze względu na kłopoty ze zdrowiem (PL14%, UA
9%)), stres związany z koniecznością wypowiedzi na lekcji online (PL 27%, UA
18%), konieczność spędzenia dużej liczby czasu przy komputerze, laptopie (PL73%,
UA 65%), przemęczenie i wyczerpanie psychiczne (PL41%, UA 23%).
Wspomaganie działań edukacyjnych korepetycjami
Do korzystania z korepetycji przed wprowadzeniem zdalnej edukacji przyznało się
(PL 16%, UA 22%). W trakcie zdalnej edukacji e-korepetycje brało (PL 10%,
UA13%).
Udział w korepetycjach online pozwoliłby uczniom lepiej zrozumieć materiał z lekcji
(PL 37%, UA 41%).
Przy czym chęć uczestnictwa w zajęciach wyrównawczych zadeklarowało (PL 33%,
UA 51%).
Złe nawyki utrudniające powrót do szkoły
Nauka zdalna sprzyja wytworzeniu się negatywnych nawyków, które mogą utrudniać
uczniom powrót do szkolnej rzeczywistości.
Do nich należy min. spadek motywacji do nauki wywołany zdalną edukacją (PL 33%,
UA 30%), konieczność dostosowania dotychczasowego trybu życia do szkolnej rutyny (PL
28%, UA 17%), ponowne odbudowanie relacji rówieśniczych (PL 16%, UA13%),
uciążliwości związane z rannym wstawaniem i dojazdem do szkoły (PL 34%, 36%),
niemożność skorzystania pomocy rodziców przy sprawdzianach, testach (PL 8%, UA 7%), złe
nawyki polegające na braku samodzielności (PL 13%, UA 6%), wymagania stawiane przez
nauczycieli (PL 40%, 16%), rozleniwienie powstałe w trakcie zdalnej edukacji (PL 29%, UA
21%), negatywne emocje powstałe w czasie pandemii (PL 12%, UA 5%), niski poziom
wiedzy jako efekt zdalnej edukacji (PL 23%, UA 19%), uzależnienie od internetu (PL 8%, UA
9%), rozproszenie i nieumiejętność skupienia uwagi (PL 14%, UA 8%), spadek oczekiwań
związanych z edukacją (PL 7%, UA 8%), nudne i nieciekawe lekcje prowadzone w szkole (PL
8%, UA 5%), trudność w nadążaniu za tym co mówią i tłumaczą nauczyciele (PL 9%, UA
4%), obawy przed zarażeniem się COVID-19 siebie i bliskich (PL 10%, UA 7%), obawy, że
zarażenie COVID-19 może pozbawić dłuższy czas udziału w lekcjach (PL 4%, UA 2%),
rówieśnicy i nauczyciele będą się dystansować kiedy zakażę się COVID-19 (PL 4%, UA 1%).
Problemy zdrowotne powstałe w trakcie pandemii
Zdrowotne skutki wielu miesięcy pozostawania przed ekranami cyfrowych urządzeń
miały wywoływać problemy zdrowotne. Czy tak się stało?
Wśród uczniów pogorszenie stanu zdrowia odnotowało (PL 7%, UA 16%)
pogorszenie samopoczucia psychicznego (PL 20%, UA 13%) pogorszenie wzroku (PL
16%, UA 21%) powstanie nadwagi (PL 18%, UA 18%) pogorszenie sprawności
fizycznej (PL 30%, UA 37%) pogorszenie ogólnego funkcjonowania (PL 26%, UA
14%).
Z pomocy pedagoga, psychologa w szkole chciałoby skorzystać (PL 20%, UA 16%)
Społeczne skutki pandemii
Wiele się mówiło na temat wpływu kontekstu pandemicznego na funkcjonowanie
uczniów i ich rodzin.
Według danych nie doświadczyło żadnej straty w wyniku pandemii (PL 58%, UA
51%). Jeśli doszło do negatywnych skutków, respondenci wymieniali głównie: utratę pracy
przez rodziców (PL 4%,UA 9%) przejście rodziców na pracę zdalną (PL 18%, UA 7%)
spadek dochodów w rodzinie (PL 12%, UA 35%) pogorszenie możliwości spożywania
regularnych i wartościowych posiłków (PL 2%, UA 8%) pojawienie się konfliktów i
nieporozumień w domu (PL 12%, UA 8%) pogorszenie kontaktu z rówieśnikami (PL 15%,
UA 6%), ciężką chorobę w rodzinie (PL 10%, UA 7%), śmierć w rodzinie z powodu COVID-
19 (PL 3%, UA 1%), rodzice się rozeszli, rozwiedli (PL 5, UA 7 podano liczbę zdarzeń).
2
Stosunek do szczepień
Biorąc pod uwagę sytuację zdrowotną, zapytaliśmy uczniów o ich stosunek do
pandemii. Wśród uczniów jest zaszczepionych (PL 22%, UA 2%). Chciałoby się zaszczepić
(PL 42%, UA 22%).
Przerażenie kolejnym lockdownem
Wiemy, że nad szkołą wciąż wisi widmo zdalnego nauczania. Taką świadomość mają
też uczniowie i zdecydowanie chcieliby uczyć się po staremu.
W sytuacji swobodnego wyboru wróciłoby do tradycyjnej nauki w szkole (PL 60%, UA 65%)
pozostałoby na nauczaniu zdalnym (PL 14%, UA 11%), wolałoby nauczanie hybrydowe (PL
21%, UA 21%, najchętniej przestałoby się uczyć (PL 2%, UA 1%).
Na koniec zapytano o to, w jaki sposób uczniowie przyjmą wiadomość o ewentualnym
przejściu na zdalną edukację. Z twierdzeniem, że „cieszyłoby się z tego, gdyż zdalna nauka
jest fajna, nie trzeba chodzić do szkoły, daje wiele swobody i nie stresuje” zgodziło się (PL
37%, UA 34%) Zaś z twierdzeniem, że „zdalna nauka to byłaby najgorsza rzecz, jaka
mogłaby się wydarzyć. Kolejny rok stracony, brak kontaktów z rówieśnikami, wiedzy i
znowu zamknięcie w dom” utożsamia się (PL63%, UA 66%).
Metodologia:
Badania były realizowane za pomocą indywidualnego wywiadu wspomaganego
komputerowo (CAPI) w domach respondentów. Próba miała charakter reprezentatywny i była
ona dobierana metodą random route. Sondaż w Polsce był prowadzony na próbie 1000
uczniów ze starszych klas szkół podstawowych (5-8) oraz szkół średnich. Badania w Polsce
realizował Research Collective. Identyczne badanie przeprowadzono na Ukrainie na próbie
1022 uczniów przez Międzynarodowy Instytut Socjologii w Kijowie. Zespół badawczy: dr
hab. Piotr Długosz, dr Damian Liszka, dr Paweł Walwender, dr Anna Gagat-Matuła, dr
Luydmila Yuzva, dr Anastasia Bastrakova. Badania zostały sfinansowane przez NAWA w
ramach konkursu Grantów Interwencyjnych.
Kontakt: piotr.dlugosz@up,krakow.pl
3