Content uploaded by Serkan Aksoy
Author content
All content in this area was uploaded by Serkan Aksoy on Sep 01, 2021
Content may be subject to copyright.
URSI-TÜRKİYE 2021 X. Bilimsel Kongresi, 7-9 Eylül 2021, Gebze Teknik Üniversitesi, Kocaeli
Kısmi Dolu Kübik bir Rezonatörün
Zaman Uzayı Sonlu Farklar Yöntemi ile Rezonans Frekanslarının Hesabı
Osman Said Bişkin, Sumeyye Taşkan, Serkan Aksoy
Gebze Teknik Üniversitesi
Elektronik Mühendisliği Bölümü
Kocaeli
obiskin@gtu.edu.tr, staskan@gtu.edu.tr, saksoy@gtu.edu.tr
Özet: Bu çalışmada kısmi dielektrik malzemeyle doldurulmuş kübik bir rezonatörün Zaman Uzayı Sonlu Farklar
(ZUSF) yöntemi ile rezonans frekansları hesaplanmıştır. Noktasal Gaussian darbe türü geçirgen olmayan bir
kaynak kullanılarak rezonatör alan dağılımları ve zaman uzayı davranışları incelenmiştir. Hesaplanan zaman
uzayı işaretleri Hızlı Fourier Dönüşümü (HFD) ile frekans uzayına taşınarak elde edilen rezonans frekansları
analitik sonuçlarla karşılaştırılmıştır. Dielektrik arayüzünde gözlenen alan süreksizliği ortalama tekniği ve
hassas ızgaralama uygulanarak iyileştirilip, rezonans frekansı hesap hataları azaltılmıştır.
Abstract: In this study, resonance frequencies of a cubic resonator filled with a partial dielectric material are
calculated using Finite Difference Time Domain (FDTD) method. The resonator’s field distributions and time
domain behaviors are investigated using a point Gaussian pulse type hard source. The resonance frequencies
obtained by transforming the calculated time domain signals to the frequency domain with Fast Fourier
Transform (FFT) are compared with the analytical results. The resonance frequency calculation errors are
reduced by applying an averaging technique and a high-resolution gridding for the field discontinuity observed
at a dielectric interface.
1. Giriş
Dielektrik malzemeler ile kısmen doldurulmuş rezonatörler osilatör, filtre, rezonatör anten vb. alanlarda
yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle geniş bantlı uygulamalarda davranışlarının araştırılması önemlidir [1]-
[7]. Bu araştırmalardaki temel hedef rezonans frekanslarının hesaplanmasıdır. Bu amaç için analitik çözümlerin
yanı sıra, nümerik yöntemlerin uygulanabilirliğinin gösterilmesi karmaşık problemlerin incelenebilmesi
bakımından kritiktir. Bu çalışmada Şekil 1’de gösterilen mükemmel iletken duvarlara sahip kübik bir
rezonatörün kısmen basit dielektrik malzeme ile doldurulması durumunda rezonans frekanslarının hesaplanması
problemi hızlı ve yeterli doğrulukta sonuçlar vermesi nedeni ile ZUSF yöntemi ile incelenmiştir. Rezonatör her
boyutta uzunluğuna sahip olup, bölgesi dielektrik malzemeyle, bölgesi ise
hava ile dolu kabul edilmiştir. Özel olarak dielektrik arayüzünde gözlenen alan süreksizliğinin
iyileştirilmesi için uygulanan ortalama tekniğinin sonuçlar üzerindeki etkisi, hassas ızgaralama kapsamında
araştırılmıştır.
Şekil 1: Kısmi dolu kübik rezonatör.
URSI-TÜRKİYE 2021 X. Bilimsel Kongresi, 7-9 Eylül 2021, Gebze Teknik Üniversitesi, Kocaeli
2. Analitik Çözüm
Kısmi dielektrik malzeme ile dolu kübik bir rezonatörün rezonans frekansları transandantal yapıdaki
dispersiyon denklemi
(1)
olmak üzere, çözülmesi ile bulunabilir. Bu denklemde boş ve dolu bölgeler kapsamında verilen ve
terimleri ve
ile ilişkilendirilerek, kök bulma algoritmalarıyla rezonans frekansları
bulunur [1]-[3].
3. Sayısal Çözüm
ZUSF yöntemi Maxwell denklemlerindeki türevlerin merkezi farkları ile hesabına dayanır. Böylece elde
edilen güncelleme denklemleri üniform konum () ve zaman adımları kullanılarak zamanda
iteratif olarak çözülür [8]. ZUSF yöntemi ikinci mertebeden doğruluğa sahip olup ve Courant-Friedrich-Levy
(CFL) kriteri kapsamında kararlıdır. Örneğin bileşeni için ZUSF güncelleme denklemi
(2)
olarak verilir. Burada ve sırası ile ZUSF konum ve zaman indislerini gösterir.
4. Sayısal Sonuçlar
İncelenen rezonatör boyutları olacak şekilde Kartezyen koordinatlarda ızgaralanmış olup,
bağıl dielektrik katsayısı olan bir malzemeyle yarısına kadar doldurulmuştur. ZUSF konum adımları
, ve alınmıştır ( dalga boyu). değerleri CFL kararlılık kriteri üzerinden
sağlanmıştır. Rezonatörün uyarılması için noktasal Gaussian darbe türü geçirgen olmayan kaynak, başlangıç
koşulu olarak
(3)
şeklinde uygulanmıştır. Burada parametreleri kaynak konumunu göstermek üzere,
alınmıştır. Ortalama tekniği dolu ve boş dielektrik katsayı değerlerinin arayüz boyunca
şeklinde uygulanmasına dayanır [4]. Tablo 1’de, analitik ve ZUSF yöntemi ile hesaplanan rezonans
frekansı değerleri karşılaştırmalı olarak verilmiştir.
Tablo 1: Analitik ve ZUSF rezonans frekansı sonuçlarının karşılaştırılması .
Mod
Analitik
ZUSF / Hata (%) -
ZUSF / Hata (%) -
Ortalamasız
Ortalamalı
Ortalamasız
Ortalamalı
0.8503
0.8393 / 1.2966
0.8476 / 0.3145
0.8435 / 0.8055
0.8490 / 0.1508
1.2173
1.2067 / 0.8661
1.2123 / 0.4088
1.2109 / 0.5231
1.2165 / 0.0658
1.4947
1.4837 / 0.7335
1.4893 / 0.3610
1.4893 / 0.3610
1.4921 / 0.1748
1.6537
1.6396 / 0.8520
1.6438 / 0.5995
1.6480 / 0.3470
1.6507 / 0.1787
2.1760
2.1602 / 0.7264
2.1629 / 0.5985
2.1713 / 0.2147
2.1713 / 0.2147
Tablo 1’e göre tüm modlar için ortalama tekniği ve hassas ızgaralama, hataları azaltmıştır. Bu kapsamda
hesapların doğruluğunu kontrol etmek için rezonatör tek bir modda () uyarılarak, farklı kesitlerde mod
alan dağılımı, zaman ve frekans uzayı sonuçları Şekil 2’de gösterilmiştir. Bu modun uyarılması için
monokromatik kaynak türü düzleminin ortasına konulmakla beraber, [5], mod numarası belirsizliğinden
[6] dolayı boyunca en iyi kaynak yeri simülasyon sonuçları incelenerek belirlenmiştir. Gözlem noktası
’de seçilmiş olup, zaman ve frekans uzayı grafiklerinden rezonans davranışı açık olarak
görülmektedir.
URSI-TÜRKİYE 2021 X. Bilimsel Kongresi, 7-9 Eylül 2021, Gebze Teknik Üniversitesi, Kocaeli
Şekil 2: İki farklı kesitte için alan dağılımı ve noktasında zaman ve frekans uzayı işaretleri.
Şekil 2’de gösterilen dielektrik arayüzünde gözlenen süreksizlik rezonatörün kısmi dolu olmasından
kaynaklanmaktadır. Şekil 3’teki karşılaştırmadan ortalama tekniğinin bu süreksizlik üzerindeki iyileştirme etkisi,
alanların daha belirgin hale gelmesi ve arayüz geçişinin daha yumuşak olması ile anlaşılmaktadır.
Şekil 3: Ortalamasız ve ortalamalı modu alan dağılımları ( ve düzlemi).
5. Sonuç
Kısmi dielektrik malzeme ile doldurulmuş kübik bir rezonatörde darbe türü bir kaynak ile uyarılan modları
için rezonans frekansları ZUSF yöntemi ile hesaplanarak, analitik sonuçlar ile karşılaştırılmıştır. Dielektrik
arayüzdeki gözlenen süreksizlik ortalama tekniği ve hassas ızgaralama kullanılarak iyileştirilmiştir. Bu teknik
rezonans frekansı hesabında incelenen tüm modlar için hatayı azaltmıştır. Gelecekte, bu problemin pürüzlü
dielektrik arayüzeyler için farklı ortalama teknikleri kullanılarak incelenmesi planlanmaktadır.
Kaynaklar
[1]. Li H., Hussain I., Wang Y., Cao Q., “Smart-mesh strategy in DGTD method for partially filled cavity with
uncertain interface parameters”, Radioengineering, cilt.29(1), s.101-108, 2020.
[2]. Bişkin O. S., Taşkan S., Partially Filled Rectangular Cavity Resonator with FDTD Method, Lisans Tezi,
Gebze Teknik Üniversitesi, Türkiye, 2019.
[3]. Ertay A. O., Köseoğlu E., Şimşek S. Demiralay B., “On the study of comparative analysis of dielectric
loaded effects for rectangular cavity resonators”, 4. International Electromagnetic Compatibility Conference
(EMC Türkiye), s.1-6, Ankara, 2017.
[4]. Zhao H., Turner I. W., “An analysis of the finite difference time domain method for modelling the
microwave heating of dielectric materials within a three-dimensional cavity system”, Journal of Microwave
Power and Electromagnetic Energy, cilt.31(4), s.199-214, 1996.
[5]. Başaran E., Aksoy S., Ergin A. A., “The investigation of source location effect for resonant modes of a cubic
cavity”, 3. International Conference on Mathematical & Computational Applications, s.41-47, Selçuk
Üniversitesi, Konya, Türkiye, 4-6 Eylül 2002.
[6]. Zhi-Yuan S., “An analysis of the loading effects of the box type microwave applicator”, Journal of
Microwave Power, cilt.15, no.3, s.155-167, 1980.
[7]. Odabası H., Başaran E., Aksoy S., Tayyar İ. H., “The numerical time domain analysis of partially filled
rectangular cavity with a dielectric material”, 4. International Conference on Electrical and Electronics
Engineering (ELECEO 2005), Bursa, Türkiye, s.219–221, 7-11 Aralık 2005.
[8]. Aksoy S., Zaman Uzayı Sonlu Farklar (FDTD) Yöntemi, Web Kitabı, Gebze Teknik Üniversitesi, 2021.