ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Full text

105
ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE
KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
AN OVERVIEW ON THE USE OF COMICS IN FOREIGN
LANGUAGE TEACHING
DOI: 10.33404/anasay.961190
Çalışma Türü: Araştırma Makalesi / Research Article1
Eda TEKİN* - Genç Osman İLHAN**
ÖZ
Çizgi roman, eğitimin birçok alanında olduğu gibi yabancı dil öğretiminde
de sıkça kullanılmaktadır. Çizgi romanın ilgi çekici ve eğlenceli olması, gör-
selliğe sahip olması ve de somutlaştırmaya olanak sağlaması onu dil öğretimi
için oldukça uygun bir araç durumuna getirmektedir. Araştırmacılar, çizgi roma-
nın bu gibi özelliklerinden yararlanarak yabancı dil öğretimini daha etkili hâle
getirmeye çalışmaktadır. Bu çalışmada, basılı ve dijital çizgi romanın yabancı
dil öğretimindeki yeri ve önemi, daha önce yapılmış akademik çalışmalardan
yola çıkılarak incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışmada dijital çizgi roman
Web 2.0 araçları ile bu araçlarla yabancı dil öğretiminde yapılmış araştırmalar
da incelenmiştir. Hem basılı hem dijital ortamda hazırlanan çalışmalar, üzerinde
durulan dillere ve beceri alanlarına göre irdelenmiştir. Araştırma sonucunda
1- Makale Geliş Tarihi: 02. 07. 2021 Makale Kabül Tarihi: 12. 08. 2021
* Arş. Gör., Yıldız Teknik Üniversitesi , Eğitim Fakültesi, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü,
Türkçe Eğitimi ABD, edatkn@hotmail.com, ORCID ID https://orcid.org/0000-0001-6831-8101
** Doç. Dr., Yıldız Teknik Üniversitesi , Eğitim Fakültesi, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü,
Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD, gosman.ilhan@gmail.com, ORCID ID https://orcid.org/0000-0003-
4091-4758
2021, Yıl 5, Sayı 17, 105 - 124

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 106
elde edilen verilerde yabancı dil öğretimi üzerine yapılmış çizgi roman çalış-
malarının ve uygulamalarının genel bir analizine ulaşılmıştır. İncelemenin daha
sonra yapılacak çalışmalara katkı sağlaması ve kir vermesi beklenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Çizgi Roman; Dijital Çizgi Roman; Yabancı Dil
Öğretimi; Dil Becerileri.
ABSTRACT
Comics are frequently used in foreign language teaching as well as in
many areas of education. The fact that comics are interesting and entertaining,
have visuality and allow for concretization make them very suitable tools for
language teaching. Researchers are trying to make foreign language teaching
more effective by taking advantage of such features of the comics. In this study,
the place and importance of printed and digital comics in foreign language teac-
hing has been examined based on previous academic studies. In addition, digital
comics Web 2.0 tools and research conducted in foreign language teaching with
these tools have been examined in the study. Studies prepared both in print and
digital media have been examined according to the languages and skill areas. In
the data obtained as a result of the research, a general analysis of comics studies
and tools on foreign language teaching has been reached. It is expected that the
review will contribute to future studies and give some ideas.
Keywords: Comics; Digital Comics; Foreign Language Teaching; Lan-
guage Skills.
Giriş
Yabancı dil eğitimi, öğretmenler için dili anlatmak, aktarmak bakımın-
dan; öğrenciler için de öğrenmek, anlayabilmek ve kullanmak bakımından sabır
isteyen bir süreçtir. Bu süreçte öğrencinin dili öğrenmekten vazgeçmemesi, dile
karşı olumlu tutumlar geliştirmesi ve dili öğrenmeyi eğlenceli hâle getirmesi
açısından kullanılacak materyaller önemlidir. Farklı ve zengin materyal kullanı-
mının yabancı dil öğretimine katkısı çoktur (Darian, 2001; Derewianka, 2003;
McKay, 2000; Nation, 2003; Stranks, 2003; Tomlinson, 2003). Bu materyaller-
den biri de çizgi romanlardır. Çizgi roman Eisner (1985, s. 5) tarafından “sıralı
sanat, bir hikâyeyi anlatmak veya bir kri dramatize etmek için resimlerin veya
görüntülerin düzenlenmesi” şeklinde tanımlanmıştır. McCloud (2019, s. 9) ise
tanımı biraz daha genişleterek çizgi romanı “bitişik düzende bir nizama göre
ardışık duran görsel veya başka imgeler” olarak tanımlamıştır.

107
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN
Çizgi romanlar, görsel sanatın temel eserlerinden biridir. Görsel iletişim
ve görsel teknolojilerin önemi, eğitim alanında gittikçe artmaktadır (Themelis
& Sime, 2020, s. 1). “Görsellerin kullanımı, dil öğretimindeki etkin rolünü hiç-
bir zaman kaybetmemiş, daha önce uygulanan yöntemlerin olumlu sonuçların-
dan biri olmuştur. Nitekim görsel kullanmak, dil öğrenme sürecinde her zaman
kolaylaştırıcı bir güce sahip olmuş ve bunun vazgeçilmez bir parçası olmuştur”
(Öz & Efecioğlu, 2015, s.75). Çizgi romanların görsel dili, öğrenmenin kapsa-
yıcı ve ilgi çekici bir yolu olabilir. Alanyazın, çizgi romanların öğrenme süre-
cinde öğrenci motivasyonunu, kelime dağarcığını, yazma becerisini geliştirme
gibi çok modlu becerileri nasıl geliştirdiğini araştırmaktadır (Themelis & Sime,
2020, s. 9). Çizgi romanlardaki bu görsellik, dil öğretiminde de kalıcılığı ve
hatırlamayı kolaylaştırabilir. Yabancı dil öğretmenleri, okumayı daha eğlenceli
ve anlaşılır hâle getirmek için genellikle öğrencilere resimler, çizgi lmler veya
çizgi romanlar gibi görseller eşliğinde okuma materyalleri verir (Liu, 2004, s.
225). Lai ve diğerleri (2002) yabancı dil olarak Japonca öğretimi üzerine yaptık-
ları araştırmada, öğrencilerin dil öğrenmede multimedya tabanlı çizgi romanla
yapılan eğitimde olumlu gelişme gösterdiklerini ve çizgi romanları ilgi çekici
bulduklarını belirtmişlerdir. Popa ve Tarabuzan (2015) çizgi roman kullanımının
Fransızca öğrenen Romanyalı öğrencilerin motivasyonlarını artırdığını ve çizgi
romanların dil öğretiminde çok önemli olduğunu belirtmişlerdir. Çizgi roman-
lar, okuyuculara farklı bağlamlarda kullanacakları otantik bir dil malzemesi
sağladıkları ve anlamayı kolaylaştıran görsel ipuçları içerdiklerinden dolayı dil
öğrenimi için bir kaynak işlevi görebilir (Källvant, 2015, s. 14). Guadamillas
Gómez’e (2014, s. 444) göre şiir, drama veya çizgi roman gibi yaratıcı edebî
kaynaklar, diğer materyallere göre daha esnektir ve gerçek iletişim bağlamlarına
uyarlanabilir. Bu kaynaklar aynı zamanda öğretmenlerin ikinci dili öğretmele-
rine, geliştirmelerine de olanak tanır; çünkü bunlar aynı zamanda öğrenciler için
gramer temelli materyallerden daha motive edicidir. Çizgi romanların didaktik
potansiyelleri tartışmasız olduğundan, çağdaş ders kitaplarının ayrılmaz bir par-
çası hâline gelmesi şaşırtıcı değildir (Schäfer, 2017, s. 81). “Günümüzde eği-
timde çizgi roman ve çizgi roman tekniklerinin kullanılması yaygınlaşırken, dil
öğretiminde de etkili bir araç olarak katkılar sağlayacaktır” (Üstten & Pilav,
2016, s. 606). Brown (2013) araştırmasında çizgi romanların hem yabancı dil
öğretiminde önemini vurgulamış hem de öğrencileri daha fazla kitap okumaya
yönlendiren ve onların da kendi grak öykülerini yazmayı sağlayan eğitsel bir
araç olduğunu göstermiştir.

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 108
Teknoloji çağında çizgi romanlar, basılı materyal olmanın ötesine geçe-
rek artık çeşitli teknolojik araçların yardımı ile hem öğretmenler hem de öğren-
ciler tarafından geliştirilebilir. Öğrenciler açısından bu durum, onların yaparak
yaşayarak öğrenmesini sağlar ve kalıcılığı artırır.
Çizgi roman sanatı, ortaya çıkışı ve doğası itibariyle basılı bir yayındır.
Ancak günümüzde bu sanatın diğer birçok sanat gibi dijitalleştiği görülmek-
tedir ve bu dijitalleşme eğitim ortamlarına ve çalışmalarına da yansımaktadır.
Bilgisayarların eğitimde kullanılması, geleneksel eğitim modellerinden önemli
farklılıklar taşıyan öğretme ve öğrenme modelleri doğurur (Di Blas vd., 2012,
s. 272). Dijital ekran giderek daha popüler bir tüketim hâline geldiğinden çizgi
roman ortamı da bir dönüşüm sürecinden geçmektedir (Goodbrey, 2013, s. 185).
Eğitim ortamları için bu durumun bir avantaj hâline geldiğini söylemek gerekir.
Çünkü hâlihazırda basılı olarak yayımlanmış çizgi romanların uygun olanları
eğitimde kullanılabilir ya da grubun yeteneğine göre elle çizilerek yeni çizgi
romanlar üretilebilir; ancak bunlar sınırlı sayıda esneklik sağlayacaktır. Usta bir
çizere de eğitici çizgi romanlar hazırlatılabilir ki bu yine sınırlı, zaman alıcı ve
maliyeti yüksek bir iştir.
Dijital ortamda hazırlanan eğitici çizgi romanlar, hemen hemen herkes
tarafından diğer seçeneklere göre kolayca ortaya çıkarılabilecektir. Dijital
ortamda hazırlanan çalışmalar, hem katılımcıların yaratıcılığı ile ortaya çıkacak,
çeşitliliği fazla olacak ve yenilenebilecek hem de ekonomik olacaktır. Kirchoff
(2017) dijital okuryazarlığı geliştirmek için dijital çizgi romanları kullanmak
üzerine yaptığı araştırmasında, dijital okuryazar olmanın tüketim becerilerinden
daha fazlası olduğunu; dijital dünya yaratma, dijital dünyaya katkıda bulunma
becerisi gerektirdiğini, yaratma ile meşgul olmanın; öğrenmenin, büyümenin
ve kendini anlamanın hayati bir parçası olduğunu ve dijital yaratımla uğraşma-
nın da aynı derecede önemli olduğunu vurgulamıştır. Bu bağlamda öğretmenler,
öğrencilerinden bireysel veya işbirlikli gruplar hâlinde dijital çizgi roman yarat-
malarını isteyebilir, onların yaratıcılıklarının farkına varmalarını sağlayabilir ve
öğrencilerde bir şeyler üretebilme duygusunu oluşturabilirler.
Dijital çizgi romanların geleneksel çizgi romanlara nazaran uygulama
noktasında kolaylıklar sağlaması ve müfredata göre diyaloglarla beraber oluş-
turulabilmesi önemli bir avantajdır. Eğitici çizgi romanların oluşturulmasında
öğretmen ve öğrencilerin kullanabilecekleri birçok Web 2.0 aracı bulunmakta-
dır. Horton’a (2008) göre insanlar Web 2.0 çizgi roman araçları ile kendi yara-

109
tıcılıklarını, çizgi romanlarını oluşturabilir ve bunları yayımlayarak kendile-
rine bir iş alanı bile yaratabilirler. Bu araştırmada dijital çizgi roman tasarlama
imkânı sunan Web 2.0 araçları tanıtılmış ve kullanımlarına yönelik açıklama-
lar yapılmıştır. Bu araçlarla yapılmış akademik çalışmalarla da somutlaştırma
yoluna gidilmiştir. Ayrıca hem basılı hem de dijital çizgi romanların dil öğretimi
alanına yönelik araştırmaları, dört temel dil becerisi, dil bilgisi ve söz varlığı
alanlarına göre sınıandırılmıştır.
Dijital çizgi romanlar, bilgisayar destekli ortamlarda oluşturulmaktadır.
Bilgisayar destekli materyallerin Apple ve Kukichi’ye (2007, s. 111) göre fay-
daları şunlardır:
▪“Öğrenci merkezlidir.
▪Sonuç odaklıdan ziyade süreç odaklıdır.
▪Motive edicidir, eğlencelidir ve özgüveni artırır.
▪ Öğrencilere, dil sınıfının dışında değeri olan gerçek dünya görevleri
sağlar.”
Aslında tüm bu faydaların gerçekleşmesi dijital çizgi roman vasıtasıyla da
mümkündür. Bunlara ek olarak şu faydalardan da bahsedilebilir:
▪ Öğretmen ve öğrenci kendisine ait bir materyal ortaya koyar ve süre-
cin üreticileri olurlar. Kendilerine ait bir eser meydana getirirler.
▪ Yapılan çalışmalar sınıf ortamında paylaşılarak eğitici ve eğlenceli bir
tartışma ortamı yaratılabilir. Dönüt alma–verme gerçekleşir.
▪ Dijital çizgi romanlar bireysel olarak veya grup ile de oluşturulabilir.
Bu açıklamaların yanında dijital çizgi romanların eğitimde çoklu ortam
yarattığı da söylenebilir. Çünkü çoklu ortam, hedef grubun birçok duyusuna
hitap etmesi ve farklı teknolojik aletleri bir arada kullanma fırsatı vermesi,
öğrenmeye olumlu katkılar sağlaması ile çizgi roman ve dijital çizgi roman
kullanımının etkilerine benzetilebilir (İlhan, 2016a; İlhan & Oruç, 2016). Diji-
tal teknolojiler aracılığıyla mümkün kılınan iletişimsel / tasarım seçeneklerini
kullanarak, öğrencilerin okul içinde ve dışında çok modlu uygulamaları ortaya
çıkarmaları için yeni fırsatları düşünmek önemlidir (Yuan, 2011, s. 297).
Bu araştırmada, çizgi romanın bir yabancı dil öğretiminde nasıl kulla-
nılabileceğine, nelere dikkat edilmesi gerektiğine, dil öğretimindeki önemine
ve bazı dijital çizgi roman uygulamalarına yer verilmiştir. Öğrenciler yabancı
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 110
dilde, ders kitabı haricinde ek materyallere ihtiyaç duymaktadır. Bunlardan biri
de çizgi roman ve çizgi romanın geliştirilmesi olabilir. Alanyazın taramasında
İngilizcenin yabancı dil olarak öğretiminde çizgi romanla ilgili çalışmalar ağır-
lıktadır; bu nedenle getirilen önerilerin genel olarak yabancı dil öğretiminde
kullanılabileceği ön görülmektedir.
DİJİTAL ÇİZGİ ROMAN OLUŞTURMAYI SAĞLAYAN WEB 2.0
ARAÇLARI
Web 2.0 araçlarının sayısı günümüzde sürekli artış göstermektedir. Bu
uygulamaların içerisinde dijital çizgi roman oluşturma araçlarının da yer alması
dikkat çekmektedir. Bu kısımda akademik çalışmalarda daha fazla yararlanılan
dijital çizgi roman web 2.0 araçları tanıtılmaya çalışılmıştır. Üzerinde en çok
durulan ve akademik çalışma yapılan Web 2.0 araçları ise Pixton, Storyboar-
dthat, Makebeliefscomix olarak ortaya çıkmaktadır. Bu araçları eğitimcilerin
nasıl kullanacaklarını iyi bilmeleri; hem hazırlanacak dil öğretimi materyalleri
hem de öğrencilerine yapım aşamalarını anlatmaları açısından önemlidir. Ayrıca
geçmişte popüler olmuş ve araştırmalarda yararlanılan en başta Toondoo.com
gibi bazı web sitelerine şu an ulaşılamadığından söz konusu sitelerin çalışmaya
dâhil edilmediğinin altını çizmek gerekmektedir. Ele alınan Web 2.0 araçları ile
eğitimciler dijital çizgi roman tasarlayarak Web 2.0 araçlarının dil öğretiminde
kullanımının teşviki sağlanmaya çalışılacaktır. Schäfer’e (2017, s. 82) göre hem
öğretmenler hem öğrenciler için çizgi romanla ders işlemek, klasik yöntemdeki
dersler için çekici bir alternatif gibi gelmektedir. Ancak çizgi romanın oluşturul-
ması eğlenceli göründüğü kadar çok da zor bir iştir; çünkü bazı dilsel, kişisel ve
medya yeterlilikleri gerektirir. Dijital çizgi romanın dil öğretiminde yöntemsel
bir esnekliği vardır. Wright ve Sherman (1999, s. 66) çizgi romanın öğretmen-
lerin sınıfa disiplinlerarası bir yaklaşım getirmelerini sağladığını ve bir öğret-
menin dersinde bir eğitim aracı olarak çizgi roman kullanmasının öğrencilerin
düşünme becerilerini harekete geçirdiğini belirtmiştir. Çizgi roman hazırlamak
göründüğünden daha zordur ve birçok aşaması vardır. Ama eğitimde kullanımı-
nın faydaları, bu materyali kullanmayı gerekli kılmaktadır. Bu uygulamaların
eğitim alanında kullanılması hem materyal zenginliği hem de uygulamaların
olumlu olumsuz özelliklerinin daha belirgin olarak ortaya çıkmasını sağlaya-
caktır.
Makebeliefscomix
30 Mart 2020 tarihli The New York Times’ın köşe yazısına göre make-
beliefscomix, dijital çizgi roman alanında öğrencilere çok faydalı bir kaynaktır

111
(https://www.makebeliefscomix.com/). Zimmerman (2010) yazısında yabancı
dil olarak İngilizce öğretiminde öğrencilerinin yazma, okuma ve konuşma bece-
rilerinde çizgi romanlardan faydalandığını belirmiştir ve hatta bunun için ücret-
siz makebeliefscomix adlı platformu oluşturarak dijital çizgi roman yaratmayı
öğretmenlerin ve öğrencilerin hizmetine sunmuştur. Makebeliefscomix tama-
men ücretsiz bir şekilde kullanım imkânı sunan bir platformdur. Çizgi romanlar
oluşturarak hikâyeler anlatmak, zorluk çeken öğrencilerin İngilizce dil bece-
rilerini güçlendirmenin ve dil öğrenmeyi çok daha keyii bir deneyim hâline
getirmenin bir yoludur. Öğretmenler ve öğrenciler burada tamamen kendileri
baloncukları doldurmakta, ne yazabilecekleri hakkında düşünmekte ve bu çizgi
romanlar onların eseri olmaktadır (Zimmerman, 2010). Bu yüzden, dijital çizgi
roman alanında eğlenceli materyaller oluşturulacak bir uygulama olabilir. Kilic-
kaya ve Krajka (2012) yaptıkları araştırmada bu uygulamayı kullanarak İngiliz-
ceyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin dil bilgisinde ve yazma becerisinde
olumlu etkisi olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca bazı alanyazın araştırmalarında
makebeliefscomix’in tanıtımları yapılmıştır (Graham, 2011; Jensen & Tunon,
2012; Kohnke, 2020; Mauidloh, 2020).
Pixton
Pixton Web 2.0 aracı, eğitimde yapılan akademik araştırmalarda en çok
karşımıza çıkan uygulamalardan biridir ve alanyazında ilgili birçok çalışma
mevcuttur (Cabrera vd., 2018; İlhan vd., 2021; Meyers, 2014). Pixton’ın slo-
ganı “herkes çizgi roman yapabilir” şeklindedir. Pixton’da, öğretmenler için,
öğrenciler için, aileler için ve iş için şeklinde sınıandırmalar vardır. Üyelik-
lerin ücretli olarak aylık ya da yıllık şeklinde; ücretsiz ise on beş güne kadar
kullanım hakları vardır. Öğretmenler ücretli kısımda öğrencileri için çeşitli
materyaller hazırlayabilir, öğrencilerinin dâhil olacağı sanal sınıar oluşturabi-
lir ve öğrencileri ile birlikte kendi avatarlarını hazırlayabilirler. Sanal sınıf ile
hem öğretmen kendi oluşturduğu çizgi romanları hem de sınıftaki öğrenciler
kendi oluşturdukları çizgi romanları paylaşabilir ve birbirlerine dönüt verebi-
lirler. Pixton’ın belirleyici özelliği, karmaşık olmaması ve ücretsiz seçeneğinin
de birçok kazanımı sağlayabilecek nitelikte olmasıdır. Cabrera ve diğerlerine
(2018, s. 64) göre öğretim sürecinde Pixton aracılığıyla çizgi roman kullanımı
öğrencileri öğrenme sürecinde motive eder; çünkü Pixton, dil bilgisi ve kelime
öğrenimini kolaylaştıran ilgi çekici ve eğlenceli bir araçtır. Kır (2017) yapmış
olduğu araştırmada, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yazma
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 112
becerisini geliştirmede Pixton Web 2.0 aracını kullanarak öğrencilerin bu araçla
ilgili görüşlerini almıştır. Çalışma sonucunda öğrenciler, Pixton aracı ile gerçek-
leştirilen yazma etkinliklerini eğlenceli bulduklarını, Pixton’ın derslerde daha
fazla kullanılması gerektiğini, yazma becerisine karşı ilgilerinin arttığı yönünde
görüşler bildirmişlerdir.
Storyboardthat
Alanyazında eğitim alanında araştırmalara konu edilmiş (Aras, 2016; Yeni,
2017) uygulamalardan biridir; ancak bunların uygulamalı olarak da öğrencilerle
denenmesi bu araçların etkililiği hakkında daha fazla bilgi verebilir. Ücretli
veya ücretsiz kullanım imkânı vardır. Her uygulama gibi daha fazla imkâna ve
profesyonelliğe ulaşmak için ücretli kullanım gerekmektedir. Ancak öğretmen-
ler için ücretsiz kısmı da birçok çizgi roman oluşturmaya elverişlidir. Dijital
çizgi romanlar ve hikâyeler oluşturulabilir, bu uygulamanın Türkçesi de olduğu
için diğerlerine göre Türkiye’de tercih edilme oranı fazla olabilir. Yabancı dil
öğretiminde storyboardthat uygulamasını kullanmak için öncelikle öğrencilere
bu uygulama tanıtılmalıdır. Bu uygulama ile öğretmen dersinin kazanımlarına
göre çizgi romanlar oluşturabilir ve öğrencilerden de aynı şekilde çizgi roman
oluşturmalarını isteyerek oluşturulan çizgi romanlar üzerinde birbirlerine dönüt
vermeleri sağlanabilir.
YÖNTEM
Bu çalışma, yabancı dil öğretiminde basılı ve dijital çizgi roman kullanı-
mının yerini belirlemeyi ve gelecek çalışmalara bilgi verebilmeyi amaçlayan bir
araştırmadır. Çalışma, nitel bir araştırma olup alanyazına dayalı bir doküman
incelemesidir. Doküman incelemesinde veriler, konu ile ilgili dokümanlardan
sağlanan alıntıları içerir (Patton, 2018, s. 4).
Bu araştırma için Türkçe ve İngilizce olarak anahtar kelimeler belirlen-
miştir. Belirlenen anahtar kelimeler: “çizgi roman, dijital çizgi roman, eğitimde
çizgi roman, dil öğretiminde çizgi roman, comics, digital comics, comics in
education, comics in language education, comics in EFL, graphic novel, graphic
novels in language teaching, Pixton in education, Pixton in language educa-
tion, storyboardthat, makebeliefscomix” olarak taramada yer almıştır. Tarama-
lar Google Scholar ve Eric veri tabanında ilgili anahtar kelimeler kullanılarak
yapılmıştır. Herhangi bir yıl aralığı ya da periyod belirlenmemiştir; bunun sebebi
ise bu tür çalışmaların sayısının yabancı dil öğretiminde çok fazla olmamasıdır.
Tarama süreci sonunda ulaşılan çalışmalar, dört temel dil becerisine, dil bilgi-
sine ve söz varlığına göre kategorilendirilerek incelenmiştir.

113
ÇİZGİ ROMANIN DİL BECERİLERİ, DİL BİLGİSİ, SÖZ VAR-
LIĞI ALANLARINDA KULLANIMI VE İLGİLİ BULGULAR
Bu bölümde yabancı dil öğretiminde yapılan çizgi romanlı çalışmalarla
ilgili bulgular paylaşılacaktır. Bulgular, altı başlık (dinleme, konuşma, okuma,
yazma, dil bilgisi, söz varlığı) olarak kategorilendirilmiştir. Bu altı başlık belir-
lenirken öncelikle dört temel dil becerisi dikkate alınmıştır. Dört temel dil bece-
risi bir yabancı dili öğrenmek için gerekli ve geliştirilmesi gereken becerilerdir.
Bu becerilerin yeterince geliştirilmemesi, eksikliği iletişim sorunlarına neden
olur ve öğrenilen yabancı dilde yetkinliğe ulaşmayı güçleştirir. Yabancı dil
öğretiminde becerilerin tek başına değil; gerçek yaşamın kendisine dayandırı-
larak bir bütünlük içerisinde verilmesi gerekir. (Aktaş, 2005, s. 93). Dil bilgisi
öğrenme alanı da yabancı dil öğretiminde önemli bir yere sahiptir; çünkü dilin
kurallarını öğrenmek ve uygulayabilmek öğrenilen dilde bilgiyi, yetkinliği art-
tırır. Söz varlığı da yine yabancı dil öğrenmenin önemli unsurlarından biridir.
Söz varlığının devamlı geliştirilmesi, hatırda tutulması ve kullanılması gerekir.
Bulguların kategori başlıkları bu şekilde açıklanabilir. Ayrıca kategorilendirilen
başlıklarla ilgili ilk önce detaylı açıklamalar yapılmış ve bilgiler verilmiş ardın-
dan da ilgili çalışma örnekleri sunulmuştur.
Dinleme
Dinleme becerisi yabancı dil öğretiminin en önemli becerilerinden biri-
dir (Flowerdew & Miller, 2005; Nunan, 2002; Vandergrift, 2011) çünkü hem
anadili edinimi hem de yabancı dil öğreniminde konuşma becerisinin gerçek-
leşebilmesi için dinleme olması gerekmektedir. Alanyazın taramasında dijital
çizgi romanların dinleme becerisi ile ilişkisine yönelik araştırmaların az sayıda
yapıldığı tespit edilmiştir (Arast & Gorjian, 2016; Sarada, 2016). Bu bağlamda
çizgi romanların dinleme becerisine yönelik kullanımında eksiklik olduğu söy-
lenebilir. Bu durumun çizgi romanın bu yönde etkisine pek dikkat edilmediği ya
da bu yönünün fark edilmediği ile de açıklanabilir.
Konuşma
Çizgi roman dili, gerçek konuşma İngilizcesi ile “yazılı” İngilizce ara-
sında yaklaşık olarak orta yerde bulunur (Williams, 1995, s. 3) ve bu da dil
öğretiminin doğal bir şekilde gerçekleşmesi için çok önemlidir. Dil öğrenen-
ler günlük konuşmalarını dizilerdeki, lmlerdeki konuşmalardan, çizgi roman
gibi günlük konuşmaları yansıtan sanat eserlerinden daha rahat elde edebilir.
Çizgi romanlar, konuşma dilini kitaplardan farklı şekilde ele alır. Genellikle
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 114
çizgi roman yazarları, konuşma dilini, boşluklar, tereddütler ve argo ile gerçekte
olduğu gibi yakalamaya çalışırlar (Derrick, 2008). Darsalina ve diğerlerine
(2016) göre sınıftaki öğretme ve öğrenme süreçleri için basılı materyaller olan
çizgi romanlar, öğretim aracı olarak kabul edilir. Karakterlerin söylediği sözler,
iyi bir konuşma becerisi için öğrenciler tarafından taklit edilebilir. Telaffuzu
korumanın ana anahtarı öğretmen olabilir. Yabancı dil öğretiminde konuşma
becerisi ile ilgili çizgi roman araştırmaları vardır ancak az sayıdadır (Guadimal-
las Gómez, 2014; Wardani, 2018).
Okuma
Okuma, çizgi roman sanatının en baskın beceri alanıdır denebilir çünkü
okuma becerisi ve çizgi romanla ilgili birçok araştırma yapılmıştır (Cimerma-
nová, 2015; Ellilä, 2019; McVicker, 2007; Roozafzai, 2012). Çizgi romanla
yabancı dil öğretiminde ise Darsalina ve diğerleri (2016) çizgi roman kullanı-
larak yapılan okumaların öğrencilerin kelime dağarcığını ve okuma becerile-
rini geliştirdiğini belirtmişlerdir. Basol ve Sarigul (2013) yaptıkları araştırmada
çizgi roman etkinlikleri uyguladıkları grubun okuma becerilerinde olumlu geliş-
meler olduğunu söylemişlerdir. Cimermanová (2015) araştırmasında, otantik
materyaller olarak çizgi romanları kullanmıştır ve gözlem, tartışma, sözlü ve
yazılı raporlarla elde ettiği verilerden çizgi romanların öğrencilerin söz varlı-
ğına olumlu etkileri olduğunu ve onları okumaya karşı motive ettiği sonuçlarına
varmıştır. McVicker (2007) yaptığı doküman incelemesinde çizgi romanların
özellikle görselliğinden dolayı okumaya karşı öğrencilerde ilgi uyandıracağını
ve okuyan öğrencilerin yetişmesine katkı sağlayacağını belirtmiştir.
Yazma
Çizgi romanın yabancı dil öğretiminde en fazla araştırılan dil becerilerin-
den biri yazmadır. Yazma becerisine yönelik dijital çizgi romanların etkisi araştı-
rılmış ve olumlu etkilerinin olduğu ortaya çıkarılmıştır. Humola ve Talib (2016)
yaptıkları araştırmada çizgi romanın öğrencilerin İngilizce yazma becerilerini
geliştirdiğini belirtmişlerdir. Kusrini ve diğerleri (2020) Japonca yazma beceri-
sinde öğrencilere dijital çizgi roman etkinlikleri uygulamışlardır ve öğrencilerin
Japonca yazma becerisinde karşılaştıkları güçlükleri aşmalarını daha kolay hâle
getirdiğini belirtmişlerdir. Yunus ve diğerleri (2012) yabancı dil olarak İngilizce
öğretmeni adaylarına dijital çizgi romanla ilgili yaptıkları araştırmada adayların
büyük bir kısmının yazma becerisini geliştirmede çizgi romanı faydalı bulduk-
ları ve dijital çizgi romanın alt seviyedeki öğrencilerin İngilizce yazma beceri-
sine yardımcı olacağını düşündükleri sonuçlarına varmışlardır.

115
Dil bilgisi
Kilickaya & Krajka (2012) araştırmasında makebeliefscomix programını
kullanarak İngilizce öğrenen öğrenciler üzerinde passive voice (edilgen çatı)
konusunu anlatmalarını istemişler ve olumlu dönütler almışlardır. “Yorumlara
bakıldığında, bazı katılımcıların çizgi romanlardan sadece dil bilgisi etkinlikle-
rinde değil, okuma gibi diğer etkinliklerde de yararlandığını görmek ilginçtir”
(Kilickaya & Krajka, 2012, s. 163). Dil bilgisi alanı yabancı dil öğretiminde
birçok kural barındırdığından öğretilmesi zor olduğu için çizgi romanların etki-
liliği sayesinde ilgi çekici hâle gelmektedir ve araştırmalara konu edilmektedir
(Jacobs, 2007; Kovacs & Miller, 2013; Ramos Paredes, 2020).
Söz Varlığı Öğretimi
Söz varlığı öğretiminde çizgi romandan faydalanmanın önemli olduğunu
ve olumlu sonuçlar çıkardığını gösteren çalışmalar vardır (Başal vd, 2016; Cab-
rera vd., 2018; Darsalina vd., 2016). Karap (2017) yabancı dil öğretiminde çizgi
romanın olası faydaları üzerine yaptığı bir durum çalışmasında çizgi romanın
yabancı dil eğitiminde rastlantısal kelime dağarcığı geliştirmede önemli etkisi
olduğunu belirtmiştir. Başal ve diğerleri (2016) çizgi romanlarla kelime öğre-
timi üzerine yaptıkları araştırmada, görsel ve metin birleşimleriyle oluşturulan
çizgi romanların deyimsel ifadeleri öğretmede geleneksel etkinlerden daha etkili
olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Darsalina ve diğerleri (2016) çizgi romanlarla
yapılan okuma eğitimlerinde, öğrencilerin kelime hazinesinin geliştiğini belirt-
mişlerdir. Cabrera ve diğerleri (2018) yabancı dil olarak İngilizce öğretiminde
Pixton’ın kullanımı üzerine yaptıkları araştırmanın verilerini analiz ettikten
sonra, öğrencilerin dil bilgisini ve kelimeleri öğrenmede Pixton Web 2.0 aracı-
nın motive eden etkili ve eğlenceli bir araç olduğu sonucuna ulaşmışlardır.
SONUÇ VE TARTIŞMA
Çizgi romanın yabancı dil öğretiminde kullanımının araştırıldığı bu çalış-
mada birçok araştırmaya ulaşılmıştır. Ulaşılan araştırmaların sadece yabancı
dil öğretiminde değil eğitimin farklı alanlarında olduğu görülmektedir (İlhan
& Oruç, 2019; Özdemir, 2017; Spiegel vd., 2013; Wallner & Barajas, 2020).
Ayrıca çizgi romanın eğitimin geneliyle ile ilgili yapılan alanyazın tarama-
sında neredeyse her alandan çalışmaya ulaşılmıştır (İlhan, 2016b). Bu araştırma
açısından yabancı dil öğretiminde de çizgi romanla ilgili birçok çalışma yer
almaktadır (Clydesdale, 2008; Issa, 2018; Vassilikopoulou vd., 2011; Yunus
vd., 2011) ve ilgili çalışmaların giriş bölümlerinde çizgi romanın dil öğretimin-
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 116
deki öneminden bahsedilmektedir ancak bunlar kısıtlı kalmaktadır. Yabancı dil
öğretiminde de hem basılı hem de dijital çizgi romanlara yönelik araştırmalar,
İngilizcenin yabancı dil olarak öğretimine yöneliktir. Bu araştırmada, yapılan
derleme ile bu durum ortaya çıkarılmıştır ve İngilizce uygulanan basılı ve diji-
tal çizgi roman etkinliklerinin başka dillere de uyarlanabileceğine dikkat çekil-
meye çalışılmıştır.
Hem basılı çizgi roman hem de dijital çizgi roman kullanımın dil öğre-
timinde önemli olduğu yapılan deneysel araştırmalarla da ortaya konmuştur.
Kilickaya ve Krajka’ya (2012) göre çizgi roman araştırmalarında ele alınan
yayınların neredeyse tamamı, katılımcıların olumlu tutumlar sergilediklerini
ve etkinliklerden keyif aldıklarını ortaya koymuştur. Schäfer (2017) araştırma-
sında, öğrencilere verilen bir konu ile ilgili çizgi roman oluşturmalarının isten-
mesinin onları pasiikten çıkararak kendi ürünlerini yaratmalarını ve derse karşı
daha motive olmalarını sağladığını, ayrıca arkadaşları ile yaptıklarını paylaşa-
rak birbirlerine dönüt verdiklerini belirtmiştir. Çizgi roman oluşturmayı etkinlik
öncesi, sırası ve sonrası diye ayırmıştır.
Themelis ve Sime’ye (2020, s. 9) göre çizgi romanlar, hem başarılı hem
de başarısız öğrencileri motive etmek, onların dil becerilerini, eleştirel ve görsel
okuryazarlıklarını geliştirmek amaçları ile kullanılabilir. “Çizgi romanlar potan-
siyel olarak dil / kültür ile hedef dil arasındaki boşluğu doldurmanın bir yolu-
dur” (Clydesdale, 2008, s. 1). Clydesdale (2008) araştırmasında hem İngilizce
öğretmeni olarak hem de Fransızca öğrenen biri olarak çizgi romanların ikinci
dil öğreniminde çok önemli, eğlenceli ve kalıcı olduğunu vurgulamıştır. Hem
kendisinin yaşadığı bir deneyimi hem de öğrencilerine yaptırdığı bir etkinliği
anlatmıştır. Çizgi romanları dil öğretiminde bir “köprü” olarak gördüğünü ifade
etmiştir.
Downey (2009, s. 186) yazısında çizgi romanların, yabancı dil öğreti-
minde müfredata en azından derslere dâhil edilebileceğini ve bu durumun günü-
müzde daha kolay olduğunu çünkü dijital çizgi romanların bu imkânı sağladı-
ğını belirtmiştir. Yapılan bu araştırmada çizgi romanın eğitim alanında kullanıl-
dığı ve çeşitli araştırmalar yapıldığı tespit edilmiştir ancak bunlar çok sınırlıdır.
Özellikle yabancı dil öğretiminde İngilizce dışındaki dillerde araştırmalar kısıtlı
kalmıştır. İngilizce dünyada kullanılan en yaygın dildir ve yapılan çalışmalar,
daha çok o kültürün çizgi romanlarıdır. Yabancı dil öğretiminde kültür aktarımı
da önemlidir ve öğretilen dilin kültürünü yansıtacak çizgi romanlar tasarlamak

117
ve öğrencilere sunmak onların öğrendikleri dili daha fazla benimsemelerini
sağlayabilir. Bu araştırmada yabancı dil öğretiminde materyal sorunu yaşayan
diller için alternatif öneriler getirilmiştir. Materyal eksikliği bulunan dillerden
biri Türkçedir. Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde basılı çizgi romanla
ilgili herhangi bir araştırmaya rastlanmamış; dijital çizgi romanla ilgili olarak
ise Kır’ın (2017) Pixton Web 2.0 aracı ile öğrencilerin yazma becerisine yönelik
görüşlerine rastlanmıştır. Karikatür üzerine bazı çalışmalar bulunmuştur(Melan-
lıoğlu vd., 2012; Ökten & Sauner, 2015; Üstten & Pilav, 2016). Bu bağlamda
araştırmanın yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ve diğer yabancı dillerin
öğretiminde dijital çizgi romanla ilgili çalışmaların artırılması, hem öğrencilere
eğlenceli, ilgi çekici materyal sağlamak hem de dil öğretiminde geleneksel yön-
temlerin dışına çıkılması açısından önemlidir. Ayrıca beceri alanlarına yönelik
yapılan taramada çizgi romanların daha çok okuma, kelime öğretimi ve yazma
alanlarında olduğu belirlenmiştir. Ulaşılan sonuçlardan yola çıkılarak şu öneri-
ler getirilebilir:
▪ Dinleme becerisini geliştirmek için çizgi romanlardaki senaryolar
seslendirilebilir. Dinleme öncesi, sırası ve sonrası bu senaryolara uygun etkin-
likler yaptırılabilir. Dinleme becerisi alanında dijital çizgi romanlarla seslendir-
meler hem eğitimciler hem de öğrenciler tarafından da yapılabilir. Hazır din-
leme metinleri de dijital çizgi roman uygulamalarına aktarılabilir.
▪ Konuşma becerisi için yabancı dil öğretiminde dijital çizgi romanlarla
ilgili araştırmalar yapılabilir ve konuşma becerisini geliştirmek için öğrenciler-
den diyaloglar oluşturmaları istenebilir. Okunan diyaloglar hakkında konuşma-
ları, yorum yapmaları istenebilir.
▪ Okuma becerisinde öğrencilere hem okuma alışkanlığı kazandırıla-
bilir hem de okuduklarından hareketle söz varlığı, konuşma, yazma etkinlikleri
yaptırılabilir.
▪ Dijital çizgi romanlar ile yabancı dil öğrenenlerin yazma becerileri
çok daha kolay ve deneyimsel bir şekilde geliştirilebilir. Öğrencilerin seviye-
lerine göre oluşturulan çizgi romanlarda paneller boş bırakılarak öğrencilerin
yazmaları istenebilir.
▪ Dil bilgisi gibi soyut ve kural ağırlıklı bir alanın öğrencilerin aklında
kalıcı olabilmesi için çizgi romanın görselliğinden, ilgi çekiciliğinden yararla-
nılabilir.
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 118
▪ Çizgi romanla söz varlığı unsurları öğrencilere bağlama dayalı ola-
rak, koyu şekilde vurgu yapılarak, çeşitli yerlerde tekrar yazılarak aktarılabilir.
▪ Basılı çizgi romanla dil beceri alanlarına yönelik daha fazla çalışma
vardır. Basılı çizgi romanlar, dijital ortamlara aktarılabilir ya da yeniden çizgi
romanlar tasarlanarak yabancı dil öğretiminde kullanılabilir.
▪ Eğitimciler dijital çizgi roman uygulama araçlarından yararlanarak
geliştirecekleri materyallerle yabancı dil öğretimini daha eğlenceli ve ilgi çekici
hâle getirebilirler.
▪ Eğitimciler dijital çizgi roman uygulamaları ile öğrencilerin seviyele-
rine uygun metinler oluşturabilirler.
▪ Eğitimciler çalıştıkları grubun seviyesi ilerledikçe hedef dildeki basılı
çizgi romanlardan öneriler getirebilirler.
▪ Öğrencilerden anlattıkları konularla ilgili çizgi roman oluşturmaları
ve bunları sınıfta paylaşmalarını istenebilir.
▪ Eğitimciler, öğrencileri çeşitli çizerlerin sosyal medya sayfalarına
yönlendirebilirler.
▪ Basılı ve dijital çizgi romanın yabancı dil öğretiminde kullanımına
yönelik deneysel çalışmalar, tezler yapılabilir.

119
KAYNAKÇA
Aktaş, T. (2005). Yabancı dil öğretiminde iletişimsel yeti. Dil ve Dilbilimi
Çalışmaları Dergisi, 1(1): 89-100.
Apple, M. & Kikuchi, K. (2007). Practical powerpoint group projects for
the EFL classroom. The JALT CALL Journal, 3(3): 110-122.
Aras, İ. (2016). Yabancı dil olarak Almanca öğretiminde yeni web-araçla-
rının kullanımı. Imuco.
Arast, O. & Gorjian, B. (2016). The effect of listening to comic strip sto-
ries on incidental vocabulary learning among Iranian EFL learners. Modern
Journal of Language Teaching Methods, 6(3): 66-74.
Başal, A., Aytan, T. & Demir, İ.(2016). Teaching vocabulary with graphic
novels. English Language Teaching, 9(9): 95-109.
Basol, H. C. & Sarigul, E. (2013). Replacing traditional texts with graphic
novels at EFL classrooms. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 70: 1621-
1629.
Brown, S. (2013). A blended approach to reading and writing graphic sto-
ries. The Reading Teacher, 67(3): 208-219.
Cabrera, P., Castillo, L., González, P., Quiñónez, A., & Ochoa, C. (2018).
The impact of using “Pixton” for teaching grammar and vocabulary in the EFL
ecuadorian context. Teaching English with Technology, 18(1), 53-76.
Cimermanová, I. (2015). Using comics with novice EFL readers to deve-
lop reading literacy. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 174: 2452-2459.
Clydesdale, J. (2008). A bridge to another world: using comics in the second
language classroom. Language & Literacy Graduate Student Conference: Vic-
toria.http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.568.6729&-
rep=rep1&type=pdf [03.03.2021].
Darian, S. (2001). Adapting authentic materials for language teaching.
English Teaching Forum, 39(2): 27-40.
Darsalina, L., Syamaun, A., & Sari, D. F. (2016). The application of comic
strips in teaching vocabulary. Research in English and Education Journal, 1(2),
137-145.
Derrick, J. (2008). Using comics with ESL/EFL students. The Internet
TESL Journal, 14(7).
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 120
Derewianka, B. M. (2003). Developing electronic materials for language
teaching. https://ro.uow.edu.au/era/409/ [04.03.2021].
Di Blas, N., Paolini, P., & Sabiescu, A. G. (2012). Collective digital stor-
ytelling at school: a whole-class interaction. International Journal of Arts and
Technology, 5(2-4), 271-292.
Downey, E. M. (2009). Graphic novels in curriculum and instruction col-
lections. Reference & User Services Quarterly, 49(2): 181-188.
Ellilä, S. (2019). The effects of reading comics on reading uency. Studıes
In Applied Linguistics, 47-51.
Eisner, W. (1985). Comics and Sequential Art. Tamarac, FL: Poorhouse
Press.
Flowerdew, J. & Miller, L. (2005). Second language listening: Theory
and practice. Ernst Klett Sprachen.
Graham, S. (2011). Comics in the classroom: something to be taken seri-
ously. Language Education in Asia, 2 (1): 92-102.
Goodbrey, D. M. (2013). Digital comics–new tools and tropes. Studies in
Comics, 4(1): 185-197.
Guadamillas Gómez, M.V. (2014). Reading, speaking and writing through
creative resources: comics in second language teaching. Arab World English
Journal, 5(4): 443-453.
https://www.makebeliefscomix.com/ [15.02.2021].
Horton, S. (2008). Webcomics 2.0: An Insider’s Guide to Writing, Drawing,
and Promoting Your Own Webcomics. Nelson Education.
Humola, Y. & Talib, R. (2016). Enhancing the students writing ability
by using comic strips. In Proceeding of International Conference on Teacher
Training and Education, 1 (1): 614-623. https://jurnal.fkip.uns.ac.id/index.php/
ictte/article/view/7678 [03.03.2021].
Issa, S. (2018). Comics in the English classroom: a guide to teaching
comics across English studies. Journal of Graphic Novels and Comics, 9 (4):
310-328.
İlhan, G. O. (2016a). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Çizgi Romanların Kul-
lanımı. Doktora Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı.

121
İlhan, G. O. (2016b). Comics use in education: A review study. 39th Sout-
hwest Educational Research Association (SERA) 10-12 Şubat 2016 içinde (s.
63). New Orleans: Louisiana.
İlhan, G. O. & Oruc, S. (2016). “Effect of the use of multimedia on stu-
dents’ performance: a case study of social studies class”. Educational Research
and Reviews, 11 (8): 877-882.
İlhan, G. O. & Oruç, Ş. (2019). Sosyal bilgiler dersinde çizgi roman kul-
lanımı: Teksas tarihi. Eğitim ve bilim, 44 (198): 327-341.
İlhan, G. O., Kaba, G., & Sin, M. (2021). Usage of digital comics in dis-
tance learning during Covıd-19. International Journal on Social and Education
Sciences, 3(1), 161-179.
Jacobs, D. (2007). More than words: comics as a means of teaching mul-
tiple literacies. English Journal, 96 (3): 19-25.
Jensen, J. & Tunon, J. (2012). Free and easy to use web based presentation
and classroom tools. Journal of Library & Information Services in Distance
Learning, 6(3-4): 323-334.
Källvant, L. (2015). Reading comics in the language classroom: A litera-
ture review. https://core.ac.uk/download/pdf/43561051.pdf [05.03.2021].
Karap, Z. (2017). The possible benets of using comic books in foreign
language education: a classroom study. Képzés És Gyakorlat, 15(1-2): 243-260.
Kır, D. B. (2017). Bir Web 2.0 aracı olan Pixton’ın yabancı dil olarak
Türkçe öğretiminde kullanımı ve buna yönelik öğrenci görüşleri. 10. Uluslara-
rası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Kurultayı, İstanbul, Türkiye.
Kilickaya, F.& Krajka, J. (2012). Can the use of web-based comic strip
creation tool facilitate e learners’ grammar and sentence writing?. British Jour-
nal of Educational Technology, 43(6): 161-165.
Kirchoff, J. (2017). Using Digital Comics to Develop Digital Literacy:
Fostering Functionally, Critically, and Rhetorically Literate Students”. Texas
Journal of Literacy Education, 5 (2): 117-129.
Kohnke, L. (2020). Make Beliefs Comix. RELC Journal, 51(2): 321-323.
Kovacs, G. & Miller, R. C. (2013). Foreign manga reader: learn grammar
and pronunciation while reading comics. Proceedings of the adjunct publication
of the 26th annual ACM symposium on User interface software and technology
.St. Andrews, UK.
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 122
Kusrini, D., Dewanty, V. L., & Hidayat, N. N. (2020). The develop-
ment of comics as a media to ımprove japanese writing skill. 4th International
Conference on Language, Literature, Culture, and Education. Atlantis Press.
155-163. https://www.atlantis-press.com/proceedings/icollite-20/125949304
[04.03.2021].
Lai, C. H., Bjornerud, P. M., Akahori, K., & Hayashi, S. (2002). The
design and evaluation of language learning materials based on comic stories
and comic strips. 3-6 Aralık 2002. International Conference on Computers in
Education, Proceedings IEEE. 677-678.
Liu, J. (2004). Effects of comic strips on L2 learners’ reading comprehen-
sion. TESOL quarterly, 38(2): 225-243.
Mauidloh, N. H. (2020). The use of internet resources in English teac-
hing: teachers’ consideration in selecting internet resources. Doktora Tezi. UIN
Sunan Ampel Surabaya. http://digilib.uinsby.ac.id/43929/ [06.03.2021].
McCloud, S.(2019). Çizgi romanı anlamak. Çev. M. Cem Ülgen. Sırtlan
Kitap.
McKay, S. L. (2000). “Teaching English as an International Language:
Implications for Cultural Materials in the Classroom”. TESOL journal, 9(4):
7-11.
McVicker, C. J. (2007). Comic strips as a text structure for learning to
read. The reading teacher, 61(1): 85-88.
Melanlıoğlu, D., Tayşi, E. K., & Özdemir, B. (2012). Yabancılara Türkçe
öğretiminde karikatür kullanımı/the use of cartoons in teachıng turkısh as a
foreıgn language. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der-
gisi, 9(19), 241-256.
Meyers, E. A. (2014). Theory, technology, and creative practice: using
pixton comics to teach communication theory. Communication Teacher, 28(1):
32-38.
Nation, P.(2003). Materials for teaching vocabulary. Developing materi-
als for language teaching, 394-405.
Nunan, D. (2002). Listening in language learning. Methodology in langu-
age teaching: An anthology of current practice, 238-241.
Ökten, C. E. & Sauner, M. H. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğre-
timinde resimli metin okumaları. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak
Türkçe Araştırmaları Dergisi, 2: 65-79.

123
Öz, H. & Efecioğlu, E. (2015). Graphic novels: An alternative approach
to teach English as a foreign language. Dil ve Dilbilimi Çalışmaları Dergisi,
11(1): 75-90.
Özdemir, E. (2017). Humor in elementary science: Development and eva-
luation of comic strips about sound. International Electronic Journal of Ele-
mentary Education, 9(4): 837-850.
Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırman ve değerlendirme yöntemleri. Çev.
Ed. Mesut Bütün-Selçuk Beşir Demir. Pegem Akademi.
Popa, N. L. & Tarabuzan, E. O. (2015). Using comic strips in teaching and
learning French as foreign language: Changes in motivational beliefs. Review of
Artistic Education, (9/10): 273.
Ramos Paredes, J. J. (2020). Grammar improvement through comics.
Yüksek Lisans Tezi. Ambato: Ponticia Universidad Católica del Ecuador.
Roozafzai, Z. S. (2012). The role of comic reading materials in enhancing
the ability to read in e. Journal on English Language Teaching, 2(3): 7-15.
Sarada, P. A. (2016). Comics as a powerful tool to enhance Eglish langu-
age usage. IUP Journal of English Studies, 11(1): 60.
Schäfer, E. (2017). Do it yourself! creative language learning with self-
made web comics. Foreign Language Education and its Cross-Curricular
Links. ed. Marek Krawiec. Cambridge Scholars Publishing. 81-92.
Spiegel, A. N., McQuillan, J., Halpin, P., Matuk, C., & Diamond, J.
(2013). Engaging teenagers with science through comics. Research in science
education, 43(6), 2309-2326.
Stranks, J. (2003). Materials for the teaching of grammar. Developing
Materials for Language Teaching. ed. Brian Tomlinson. Bloomsbury Acade-
mic. 329-339.
Themelis, C. & Sime, J. A. (2020). Comics for inclusive, techno-
logy-enhanced language learning. https://eprints.lancs.ac.uk/id/eprint/140220/
[05.03.2021].
Tomlinson, Brian (Ed.) (2003). Developing materials for language teac-
hing. A&C Black.
Üstten, A. U. & Pilav, S. (2016). Temel seviyede yabancı dil olarak Türkçe
öğretiminde çizgi romanların öğrenme düzeyine etkisi. Ana Dili Eğitimi Der-
gisi, 4(4): 599-606.
Eda TEKİN - Genç Osman İLHAN

ÇİZGİ ROMANLARIN YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME
- 124
Vandergrift, L. (2011). Second language listening. Handbook of research
in second language teaching and learning, 2: 455.
Vassilikopoulou, M., Retalis, S., Nezi, M., & Boloudakis, M. (2011).
Pilot use of digital educational comics in language teaching. Educational Media
International, 48(2), 115-126.
Wallner, L. & Barajas, K. E. (2020). Using comics and graphic novels in
K-9 education: An integrative research review. Studies in Comics, 11(1): 37-54.
Wardani, M. Z. (2018). The effectiveness of english comics to ımporeve
students speaking ability in story retelling. https://idr.uin-antasari.ac.id/10050/
[07.03.2021].
Williams, N. (1995). The comic book as course book: Why and how.
https://les.eric.ed.gov/fulltext/ED390277.pdf [05.03.2021].
Wright, G. & Sherman, R. (1999). Let’s create a comic strip. Reading
improvement, 36(2): 66.
Yeni, S. (2017). Examining the effectiveness of the in-service training
program on Web 2.0 tools for the special education teachers. Electronic Turkish
Studies, 12(23): 237-250.
Yuan, T. (2011). Technology in the classroom: from Ponyo to ‘My Gar-
eld Story’ using digital comics as an alternative pathway to literary composi-
tion. Childhood Education, 87(4): 297-301.
Yunus, M. M., Salehi, H., Tarmizi, A., Syed, S., & Balaraman, S. (2011).
Using digital comics in teaching ESL writing. Wseas. us, 53-58.
Yunus, M. M., Salehi, H., & Embi, M. A. (2012). Effects of using digital
comics to improve ESL writing. Research Journal of Applied Sciences, Engine-
ering and Technology, 4(18), 3462-3469.
Zimmerman, B. (2010). Using digital comics for language learning. ELe-
arn, https://dl.acm.org/citation.cfm?id=1710033 [06.03.2021].