ZACHOWANIE KONSUMENTÓW WOBEC ZJAWISKA MARNOWANIA ŻYWNOŚCI -ANALIZA PRZYPADKU

Abstract

WSTĘP Jednym z wyznaczników poziomu życia ludzi są spożywane przez nich artykuły żywnościowe, których głównym dostawcą jest rolnictwo, czyli jeden z najważniej-szych sektorów gospodarki narodowej (Dębski, 2010). Znakiem obecnych czasów jest ciągły pośpiech za dobrami materialnymi mających nas przybliżyć do pożądanej jakości życia, na którą wpływają również nabywane produkty spożywcze (Kryk, 2013). Z uwagi na charakter zaspokajanych potrzeb ludzkich, żywność zajmuje szczególne miejsce w wydatkach gospodarstw domowych. Zgodnie z piramidą A. Masłowa jedzenie należy do potrzeb fizjologicznych najniższe-go rzędu. Coraz szybsze tempo życia i wiążący się z nim brak czasu powoduje, że ludzie zwracają coraz mniej uwagi na to, co kupują. Zafascynowani są promocjami, obniżkami czy gratisami. Większość kupujących, idąc na zakupy, wybiera się do hiper-lub supermarketów, w których mają do dyspozycji duże wózki, często wypełniając je po brzegi. Taki czynnik sprzyja nadmiernemu kupowaniu na zapas, co wiąże się z występowaniem marnotrawstwa żywności. Jak podaje Polska Agencja Prasowa z danych Green-peace Polska z 2017 roku, w naszym kraju co roku marnuje się około 9 mln ton żywności. Pod tym względem Polska zajmuje piąte, niechlubne miejsce w Unii Europejskiej. Organizacja domaga się zmian prawnych, które skutecznie ograniczać będą wyrzucanie jedzenia i sprawią, że dotrze ono do potrzebujących. W Unii Abstrakt. Ograniczenie strat żywności stało się działaniem priorytetowym wielu państw. W krajach trzecie-go świata mamy do czynienia z głodem, a w innym miejscu na ziemi marnuje się żywność. Artykuł stanowi próbę poznania przyczyn wyrzucania żywności przez mieszkańców zarówno miasta (Kraków), jak i wsi (Błażkowa w województwie podkarpackim). W tym celu opracowano ankietę, którą przeprowadzono w stu gospodarstwach domowych. Dobór próby był celowy. Do zbadania zależności pomiędzy miejscem zamieszkania a opiniami badanych zastosowano nieparametryczny test niezależności chi-kwadrat (χ 2). Badania miały na celu poznanie świadomości ankietowanych na temat marnowania żywności. Z ankiet wynika, że respondenci znają przyczyny marnowania jedzenia, wskazują na podmioty marnujące najwięcej żywności oraz potrafią wymienić organizacje prowadzące działalność polegającą na przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Słowa kluczowe: żywność, marnotrawstwo żywności, straty żywnościowe

Full text

© Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
INTERCATHEDRA
3(40), 2019, 253–260
http://www.up.poznan.pl/intercathedra/
pISSN 1640-3622
eISSN 2545-2045
http://dx.doi.org/10.17306/J.INTERCATHEDRA.2019.00079
Accepted for print: 21.03.2019
dr inż. Agnieszka Piotrowska-Puchała, Zakład Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja
w Krakowie, al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków, Poland, e-mail: a.piotrowska@urk.edu.pl
WSTĘP
Jednym z wyznaczników poziomu życia ludzi są spoży-
wane przez nich artykuły żywnościowe, których głów-
nym dostawcą jest rolnictwo, czyli jeden z najważniej-
szych sektorów gospodarki narodowej (Dębski, 2010).
Znakiem obecnych czasów jest ciągły pośpiech za do-
brami materialnymi mających nas przybliżyć do pożą-
danej jakości życia, na którą wpływają również nabywa-
ne produkty spożywcze (Kryk, 2013).
Z uwagi na charakter zaspokajanych potrzeb ludz-
kich, żywność zajmuje szczególne miejsce w wydatkach
gospodarstw domowych. Zgodnie z piramidą A. Masło-
wa jedzenie należy do potrzeb zjologicznych najniższe-
go rzędu. Coraz szybsze tempo życia i wiążący się z nim
brak czasu powoduje, że ludzie zwracają coraz mniej
uwagi na to, co kupują. Zafascynowani są promocjami,
obniżkami czy gratisami. Większość kupujących, idąc na
zakupy, wybiera się do hiper- lub supermarketów, w któ-
rych mają do dyspozycji duże wózki, często wypełniając
je po brzegi. Taki czynnik sprzyja nadmiernemu kupo-
waniu na zapas, co wiąże się z występowaniem marno-
trawstwa żywności.
Jak podaje Polska Agencja Prasowa z danych Green-
peace Polska z 2017roku, w naszym kraju co roku mar-
nuje się około 9mlnton żywności. Pod tym względem
Polska zajmuje piąte, niechlubne miejsce w Unii Eu-
ropejskiej. Organizacja domaga się zmian prawnych,
które skutecznie ograniczać będą wyrzucanie jedzenia
i sprawią, że dotrze ono do potrzebujących. W Unii
Agnieszka Piotrowska-Puchała1, Sylwia Stasiak1
1Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Poland
ZACHOWANIE KONSUMENTÓW WOBEC ZJAWISKA
MARNOWANIA ŻYWNOŚCI – ANALIZA PRZYPADKU
Abstrakt. Ograniczenie strat żywności stało się działaniem priorytetowym wielu państw. W krajach trzecie-
go świata mamy do czynienia z głodem, a w innym miejscu na ziemi marnuje się żywność. Artykuł stanowi
próbę poznania przyczyn wyrzucania żywności przez mieszkańców zarówno miasta (Kraków), jak i wsi (Błaż-
kowa w województwie podkarpackim). W tym celu opracowano ankietę, którą przeprowadzono w stu gospo-
darstwach domowych. Dobór próby był celowy. Do zbadania zależności pomiędzy miejscem zamieszkania
a opiniami badanych zastosowano nieparametryczny test niezależności chi-kwadrat (χ2). Badania miały na
celu poznanie świadomości ankietowanych na temat marnowania żywności. Z ankiet wynika, że respondenci
znają przyczyny marnowania jedzenia, wskazują na podmioty marnujące najwięcej żywności oraz potraą
wymienić organizacje prowadzące działalność polegającą na przeciwdziałaniu marnowaniu żywności.
Słowa kluczowe: żywność, marnotrawstwo żywności, straty żywnościowe

Piotrowska-Puchała, A., Stasiak, S. (2019). Zachowanie konsumentów wobec zjawiska marnowania żywności – analiza przypadku.
Intercathedra 3(40), 253–260. http://dx.doi.org/10.17306/J.INTERCATHEDRA.2019.00079
254
Europejskiej rocznie wyrzuca się 88mln ton jedzenia.
Europosłowie zaapelowali do krajów członkowskich UE
o ograniczenie marnowania żywności o 44mln ton do
roku 2030 (Business…, 2017). Szacuje się, że w Europie
50% odpadów żywnościowych generowanych jest przez
gospodarstwa domowe (Kummu i in., 2012). W USA
odpady z gospodarstw domowych stanowią nawet 60%
wszystkich odpadów żywnościowych z różnych etapów
produkcji (Gin i in., 2009). Badania przeprowadzone
w Wielkiej Brytanii wykazały, że ilość odpadów spożyw-
czych i napojów w gospodarstwach domowych stanowią
około 22% (330kg na gospodarstwo domowe rocznie)
wszystkich zakupionych artykułów spożywczych i na-
pojów. Znacznej części – a mianowicie 65% (215kg na
gospodarstwo domowe rocznie) tych odpadów – można
było uniknąć, co oznacza, że przed wyrzuceniem żywność
nadawała się jeszcze do spożycia (WRAP, 2009). Możli-
wość ograniczenia marnotrawienia jedzenia stwierdzono
w Danii, gdzie przeciętne gospodarstwo domowe gene-
ruje około 105kg odpadów spożywczych, których moż-
na uniknąć w ciągu roku (EPA, 2012) oraz w Finlandii,
gdzie możliwe do uniknięcia odpady to około 63kg na
gospodarstwo domowe w ciągu roku (Koivupuro, 2012).
Nie ma jednej denicji dotyczącej marnowania żyw-
ności czy jej strat. Według Banków Żywności pod poję-
ciem strat i marnowania żywności rozumie się „wszelkie
produkty, przetworzone, częściowo przetworzone lub
nieprzetworzone, przeznaczone do spożycia przez ludzi
lub których spożycia przez ludzi można się spodziewać,
które pomimo ich wytworzenia nie zostały przez ludzi
spożyte. Nie zostały one zatem wykorzystane zgodnie
z ich przeznaczeniem. Dotyczy to każdego etapu łań-
cucha żywnościowego, od produkcji pierwotnej, przez
przetwórstwo i dystrybucję, do konsumpcji”1.
Według Burki (2012) można wyróżnić kilka głównych
typów marnotrawstwa. Należą do nich między innymi:
nadprodukcja, bezproduktywne oczekiwanie na prze
-
ładunek i załadunek, zbędny transport, nadmierne lub
niewłaściwe przetwarzanie czy nadmierny stan zapasów.
Zgodnie z denicją przyjętą przez Grupę Roboczą
ds. Racjonalnego Wykorzystania Żywności przy Federa-
cji Polskich Banków Żywności (FPBŻ) straty to zmniej-
szenie masy jadalnej żywności, które wynikają z niego-
spodarności, błędów i nieprawidłowości zachodzących
w przebiegu procesów produkcyjnych. Straty takie mogą
1 http://www.zyjzdrowo.info/images/1173/Raport_Nie_mar-
nuj_jedzenia_2015.pdf 10.10.2018r.
mieć miejsce np. podczas produkcji rolniczej i zbiorów,
a także na etapie przetwórstwa, transportu lub han-
dlu. Termin „marnotrawstwo żywności” odnosi się do
nieracjonalnych procesów gospodarowania zachodzą-
cych w obszarze gastronomii i gospodarstw domowych
(Wrzosek i in., 2012).
Pod pojęciem „straty żywności” rozumie się ilość
żywności produkowanej do spożycia przez ludzi, która
z różnych przyczyn wydostaje się poza łańcuch dostaw.
Z kolei „marnotrawienie żywności” to działanie czło-
wieka bądź jego bezczynność doprowadzające do tego,
że nadająca się do spożycia żywność staje się odpadem.
Bardzo zasadne wydaje się rozgraniczenie tych dwóch
pojęć, chociażby z uwagi na wcześniejsze etapy łańcucha
żywnościowego, podczas których pozostałości i wybra-
kowane produkty można jeszcze ponownie wykorzystać
w procesie produkcji. Wynika z tego, że marnotrawienie
żywności nie zawsze musi skutkować jej stratą. Produk-
ty niesprzedane, które zdołano odzyskać do spożycia
przez ludzi, pozostają w łańcuchu dostaw żywności. Nie
uznaje się ich więc ani za straty żywności, ani za żyw-
ność marnotrawioną. Przykładem takiego produktu jest
przetworzona z niesprzedanego pieczywa bułka tarta
(Kołodziejczak i Andrzejewska, 2016).
Problem zmarnowanej żywności dotyczy nie tylko
skali zjawiska i aspektów etycznych, ale również póź-
niejszego postępowania z odpadami. Należy pamiętać,
że wzrost ogólnej masy wyrzucanej żywności warunkuje
konieczność zagospodarowania większej ilości odpadów
organicznych i nieorganicznych (opakowań) oraz gene-
ruje dodatkowe koszty związane z wywozem na wysypi-
sko, podejmowaniem działań prewencyjnych czy utyli-
zacją (Bilska i in., 2015).
Poszukiwania sposobów zmniejszenia skutków mar-
notrawstwa zmierzają z jednej strony do rozbudzenia
świadomości ekologicznej społeczeństw i ograniczenia
konsumpcjonizmu, z drugiej zaś – znalezienia mechani-
zmów, które spowodują, że ulegnie zmniejszeniu liczba
głodujących na świecie. Marnotrawstwu usiłują sprzeci-
wiać się konsumenci propagujący nowy styl życia i za-
chowania konsumpcyjne. Należą do nich ekominima-
liści i freeganie. Zagadnienie marnotrawstwa jest więc
złożone, a trudności w przeciwdziałaniu temu zjawisku
wynikają m.in. z bardzo różnych jego przyczyn i kon-
iktu interesów politycznych, ekonomicznych i społecz-
nych (Śmiechowska, 2015).
Wyrzucanie żywności to także marnotrawstwo ener-
gii oraz wody potrzebnej do wytworzenia, transportu

255
Piotrowska-Puchała, A., Stasiak, S. (2019). Zachowanie konsumentów wobec zjawiska marnowania żywności – analiza przypadku.
Intercathedra 3(40), 253–260. http://dx.doi.org/10.17306/J.INTERCATHEDRA.2019.00079
i dystrybucji żywności. Powstaje także coraz większy
problem związany z odpadami (Dąbrowska i Janoś-Kre-
sło, 2013).
Marnowanie żywności wiąże się przede wszystkim
ze szkodą dla środowiska, którą jest np. uwalnianie
gazów cieplarnianych (Kummu i in., 2012). Niewielu
konsumentów, marnując żywność, zastanawia się nad
tym, jakie są tego skutki. Marnowana żywność powo-
duje wielowymiarowe, negatywne skutki społeczne,
ekonomiczne, a także ekologiczne. Produkt spożywczy
to nie tylko artykuł, który konsumujemy, ale także jego
produkcja, opakowanie, transport, energia oraz emisja
odpadów przemysłowych. Jednocześnie ponosimy wy-
datki na zakup produktów do przygotowania posiłków
oraz generujemy więcej odpadów. Wyrzucenie niepo-
trzebnej żywności oznacza nie tylko bezpośrednie straty
materialne; to także nieroztropne marnotrawstwo po-
trzebnych wszystkim energii elektrycznej i wody. Straty
nansowe poniesione w obrocie żywnością wpływają
również na wzrost jej ceny rynkowej (Achremowicz,
2012). Konsumenci uważają kwestię marnowania żyw-
ności za problem społeczny, a nie środowiskowy czy
ekonomiczny (Parizeau i in., 2015).
Jednym z kluczowych obszarów w zarządzaniu żyw-
nością w kontekście ograniczania marnotrawstwa jest
odpowiednie jej wykorzystanie w gospodarstwach do-
mowych. Jak wykazują badania, systematycznie rośnie
liczba osób przyznających się do wyrzucania żywno-
ści. Należy spodziewać się, że taka tendencja będzie się
utrzymywać, a ilość odpadów żywnościowych może dy-
namicznie wzrastać. Należy zatem przedsięwziąć różne-
go rodzaju działania w celu uświadamiania konsumen-
tom faktu marnotrawstwa żywności i możliwości jego
minimalizowania (Bilska i in., 2015).
Przeciwdziałanie stratom żywności ma związek z po-
stawą konsumentów (Quested, 2013). Ich zachowanie
może mieć wpływ na ilość marnowanej żywności (Ste-
fan i in., 2013).
CEL I METODYKA
Artykuł stanowi próbę poznania przyczyn wyrzucania
żywności przez mieszkańców zarówno miasta (Kraków),
jak i wsi (Błażkowa w województwie podkarpackim).
Celem szczegółowym publikacji było zbadanie świa-
domości badanych na temat ilości marnowanej żywno-
ści oraz poznanie ich opinii o podmiotach, które uczest-
niczą w obrocie żywności i marnują jej najwięcej.
Badaniem ankietowym objęto grupę stu gospo-
darstw domowych. Z powodu błędnego wypełnienia
trzy ankiety zostały odrzucone. 82% respondentów sta-
nowiły kobiety. Dobór próby był celowy. Badania prze-
prowadzono na przełomie 2017 i 2018 roku.
Do analizy zależności pomiędzy miejscem zamiesz-
kania a opiniami respondentów na postawione pytania
został zastosowany nieparametryczny test niezależności
chi-kwadrat (χ2).
Test niezależności wykonuje się w celu zbadania
związku pomiędzy dwiema zmiennymi nominalnymi
X i Y. W rozważanej populacji wyróżniamy rozłączne
warianty każdej z cech (Xi, Yj), co oznacza, że możemy
podzielić populację na r rozłącznych podzbiorów ze
względu na warianty cechy X oraz na s rozłącznych pod-
zbiorów ze względu na warianty cechy Y. Rozkład próby
z populacji przedstawiono w tabeli 1.
Schemat testu możemy zapisać następująco:
H0: zmienne X, Y są niezależne,
H1: zmienne X, Y są zależne.
n
n
p,
n
n
p,pppgdzie
,
np
)np(n
χ
j
j
i
ijiij
s
1j
r
1iij
2
ijij
2
⋅
⋅
⋅
⋅⋅⋅
= =
===
−
=
∑∑
χ2 ≥ χ2α,(r–1)(s–1) ⇒ hipotezę zerową H0 odrzucamy na ko-
rzyść hipotezy H1,
χ2 < χ2α,(r–1)(s–1) ⇒ nie ma podstaw do odrzucenia hipo-
tezy H1.
Tabela 1. Rozkład próby z populacji
Wyszczególnienie
Warianty cechy YLiczebność
Y1Y2Ys
i
s
1j
ij
nn =
∑
=
Warianty cechy X
X1n11 n12 n1sni
X2n21 n22 n2sn2
Xrnr1nr2nrs nr
j
r
1i
ij
nn =
∑
=
n1n2ns
r
1i
ij
n
n=
∑
=
s
1j
∑
=
zał.: ∀i, j:nij ≥ 8, nij – liczebność.
Źródło: Kukuła, 2003.

Piotrowska-Puchała, A., Stasiak, S. (2019). Zachowanie konsumentów wobec zjawiska marnowania żywności – analiza przypadku.
Intercathedra 3(40), 253–260. http://dx.doi.org/10.17306/J.INTERCATHEDRA.2019.00079
256
Gdy odrzucimy hipotezę H0, to możemy policzyć
współczynnik kontyngencji C Pearsona:
nχ
χ
C
2
2
+
=
Miara ta określa siłę zależności pomiędzy dwiema
zmiennymi analizowanymi w teście chi-kwadrat.
WYNIKI BADAŃ
Badaną grupę w 52% stanowili mieszkańcy Błażkowej,
a w 48% – Krakowa. Charakterystyka respondentów
uwzględnia następujące cechy: płeć, wiek, miejsce za-
mieszkania, wykształcenie oraz liczbę osób zamieszku-
jących dane gospodarstwo domowe. Rozkład badanej
grupy ze względu na cechy przedstawiono w tabeli 2.
Dane (tab.2) dotyczące wieku respondentów wska-
zują, że najliczniejszą grupę stanowiły osoby w przedzia-
le wiekowym 36–45 lat – 59,79% badanej próby. Z kolei
najmniejszy odsetek, tj. 2,06%, to osoby w przedziale
wiekowym 19–25 lat. Wśród badanych respondentów
osoby z wykształceniem średnim stanowiły 42,27%, ko-
lejno z wykształceniem wyższym 32,99% i z wykształce-
niem zawodowym 24,74% badanej próby.
Największa grupa respondentów, tj. 34,02%, wskazała
swój dochód w przedziale do 1000zł, kolejną grupą byli
ankietowaniu, którzy odmówili udzielenia odpowiedzi
na to pytanie i oni stanowili 30,93%. Dochody w prze-
dziale 1001–2000 zł wykazało 22,68% respondentów,
2001–3000zł – 7,22%, a powyżej 3001zł tylko 5% ba-
danych respondentów. Największą grupę reprezentowali
ankietowani prowadzący czteroosobowe gospodarstwa
domowe, co stanowiło 42,27%, kolejna grupa to badani
z pięcioosobowych gospodarstw (19,59%), a 15,46% za-
mieszkuje gospodarstwa liczące trzech członków.
Badani zostali poproszeni o odpowiedź na pytanie,
czy zdarza się im wyrzucać żywność. Następnie analizo-
wano, czy istnieje zależność w tej kwestii między miesz-
kańcami miasta oraz wsi.
Respondenci potwierdzili, iż zdarza się im wyrzucać
jedzenie. Ankietowani zamieszkujący Kraków udzielili
odpowiedzi twierdzącej w 87,2%, natomiast w wiejskich
gospodarstwach domowych 56% respondentów zaprze-
czyło temu, że wyrzuca żywności. Werykacja niezależ-
ności tych cech wskazuje, że są one zależne (χ2 = 18,03

χ2α=0,05 = 3,84), o czym świadczy współczynnik CPear-
sona, wynoszący w tym przypadku 0,395 i wskazujący
Tabela 2. Charakterystyka respondentów
Kryterium Wyszczególnienie Liczba %
Płeć kobiety 80 82,47
mężczyźni 17 17,53
Wiek 19–25 2 2,06
26–35 22 22,68
36–45 58 59,79
pow. 46 15 15,46
Miejsce zamieszkania wieś 50 51,55
miasto 47 48,45
Wykształcenie zawodowe 24 24,74
średnie 41 42,27
wyższe 32 32,99
Dochód (zł) do 1000 33 34,02
1001–2000 22 22,68
2001–3000 7 7,22
pow. 3001 5 5,15
brak danych (bd) 30 30,93
Liczba osób
w gospodarstwie
domowym
2 5 5,15
3 15 15,46
4 41 42,27
5 19 19,59
6 10 10,31
7 2 2,06
brak danych (bd) 5 5,15
Źródło: opracowanie własne.
na umiarkowaną zależność. Badanych zapytano rów-
nież o ich świadomość dotyczącą ilości marnowanej
żywności na świecie i w Polsce oraz o to, czy ta infor-
macja spowoduje zmniejszenie marnowanej przez nich
żywności. 68,1% respondentów z miasta było zdania, że
poprawa świadomości ludzi na temat ilości marnowanej
żywności wpłynie na spadek ilości wyrzucanego jedze-
nia. 50% badanych ze wsi nie miało zdania na ten te-
mat. Z uzyskanych danych wynika, że te cechy są zależne
(χ2 = 6,55

χ2α=0,05 = 5,99), o czym świadczy współczyn-
nik C Pearsona, który – podobnie jak w poprzednim
przypadku – wynosi 0,395 i wskazuje na umiarkowaną

257
Piotrowska-Puchała, A., Stasiak, S. (2019). Zachowanie konsumentów wobec zjawiska marnowania żywności – analiza przypadku.
Intercathedra 3(40), 253–260. http://dx.doi.org/10.17306/J.INTERCATHEDRA.2019.00079
zależność. Można więc wysunąć wniosek, że zarówno
wśród badanych na wsi, jak i w mieście istnieje świado-
mość narastania zjawiska, jakim jest marnowanie żyw-
ności. Wciąż jednak nie wykorzystujemy tej wiedzy, by
mu zapobiec.
Przeprowadzone badania miały na celu poznanie
powodów wyrzucania żywności w badanych gospodar-
stwach domowych (tab. 3).
Uzyskane wyniki (tab. 3) wskazują, że zarówno na
wsi, jak i w mieście najczęstszą przyczyną wyrzucania
żywności było zepsucie produktu. Tak ogółem odpowie-
działo 72,2% badanych. Kolejnym powodem wyrzucania
żywności w badanych gospodarstwach okazało się prze-
terminowanie nabytego produktu (59,8%) oraz zakup
zbyt dużej ilości żywności (53,6%). Z przeanalizowanych
danych wynika, że w mieście 76,6% badanych jako po-
wód marnowania żywności wskazało na zepsucie pro-
duktu, a 74,5% odpowiedziało, że przyczyna to prze-
terminowanie produktu. W Błażkowej 68% badanych
przyznało, że wyrzuca produkty żywnościowe ze względu
na ich zepsucie, a 46% – przeterminowanie. Niewłaściwe
przechowywanie żywności doprowadziło do konieczno-
ści jej wyrzucenia przez co czwartego ankietowanego ze
wsi oraz co dziesiątego z miasta.
Respondenci zostali poproszeni o wskazanie maksy-
malnie trzech spośród dziewięciu odpowiedzi na pyta-
nie, które podmioty uczestniczące w obrocie żywności
marnują jej najwięcej.
Według 91,5% ankietowanych z miasta podmiotami
marnującymi najwięcej żywności są hiper- i supermar-
kety, natomiast 78,7% respondentów wskazało restau-
racje (rys. 2). W opinii badanych mieszkających na wsi
sytuacja wyglądała bardzo podobnie – 60% uznało, że
do marnowania artykułów spożywczych najbardziej
przyczyniają się hiper- i supermarkety, a zdaniem 54% –
producenci żywności.
Odpowiedzi te mogą mieć związek z miejscem za-
mieszkania badanych i faktem, że problem marnowania
żywności na pewno bardziej widoczny jest właśnie na
terenach wiejskich. Na ogniwo pośredników handlo-
wych (rmy transportowe) nie wskazała żadna badana
osoba. Zarówno ankietowani ze wsi, jak i miasta uznali,
że za marnowanie żywności odpowiedzialny jest także
rząd – ma to związek z brakiem odpowiednich regula-
cji prawnych dotyczących żywności z bardzo krótkim
Tabela 3. Najczęstsze przyczyny wyrzucania żywności w bada-
nych gospodarstwach (%)*
Wyszczególnienie Ogółem Wieś Miasto
Zepsucie produktu 72,2 68,0 76,6
Przeterminowanie produktu 59,8 46,0 74,5
Zakup zbyt dużej ilości żywności 53,6 44,0 63,8
Niezadowolenie z jakości zakupionych
produktów
23,7 30,0 17,0
Niewłaściwe przechowywanie produktu 18,6 26,0 10,6
*Badani mogli wskazać trzy odpowiedzi.
Źródło: badania własne.
0 20 40 60 80
100
hipermarkety / supermarkety
restauracje
konsumenci
rmy cateringowe
producenci żywności
rząd
małe sklepy
wieś miasto
Rys. 1. Podmioty marnujące najwięcej żywności wg badanych (%).
Badani mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
Źródło: badania własne.

Piotrowska-Puchała, A., Stasiak, S. (2019). Zachowanie konsumentów wobec zjawiska marnowania żywności – analiza przypadku.
Intercathedra 3(40), 253–260. http://dx.doi.org/10.17306/J.INTERCATHEDRA.2019.00079
258
terminem przydatności do spożycia czy możliwością
oddania jadłodajniom np. czerstwego pieczywa.
Respondenci zostali poproszeni o wskazanie najczę-
ściej wyrzucanych w ich gospodarstwach domowych
grup produktów żywnościowych.
Z danych zestawionych na rysunku 2 wynika, że
bardzo rzadko respondenci wyrzucali: pieczywo – 52%
ogółu badanych, świeże owoce i warzywa, mleko i jego
przetwory – 47% wskazań ogółu badanych. 29% ankie-
towanych przyznało, że często wyrzuca resztki z obiadu,
mięso, wędliny i jego przetwory wyrzuca 12% badanych,
natomiast pieczywo – 9% z nich.
W Błażkowej 14% badanych odpowiedziało, że wy-
rzuca resztki z obiadu. Ankietowani ze wsi ocenili, że
rzadko marnują świeże warzywa i owoce oraz mleko
i jego przetwory (20%), mięso i wędliny (21%) oraz pie-
czywo (23%).
Jeśli chodzi o badanych zamieszkujących Kraków,
28%z nich odpowiedziało, że wyrzuca resztki obiado-
we. Na rzadkie marnowanie pieczywa wskazało 29%re-
spondentów, świeżych owoców i warzyw oraz mleka
i jego przetworów – 27%z nich, natomiast do marnowa-
nia mięsa oraz wędlin przyznało się 26% ankietowanych.
Badani zostali poproszeni o wskazanie organizacji
pożytku publicznego przeciwdziałających marnowaniu
żywności (rys. 3).
Z zestawionych na rysunku3 danych wynika, iż re-
spondenci zarówno ze wsi, jak i miasta jako organizacje
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
rzadko często nigdy brak odpowiedzi
pieczywo
świeże owoce i warzywa
przetwory owocowo-warzywne
mleko i jego przetwory
mięso, wędliny
resztki z obiadu
Rys. 2. Najczęściej wyrzucane produkty w badanych gospodarstwach wg ogółu badanach (%)
Źródło: badania własne.
0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0
Caritas
Polska Akcja Humanitarna
Polski Czerwony Krzyż
Polski Komitet Pomocy Społecznej
Banki Żywności
Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy
%
wieś miasto
Rys. 3. Organizacje pożytku publicznego przeciwdziałające marnotrawieniu żywności (%)
Źródło: badania własne.

259
Piotrowska-Puchała, A., Stasiak, S. (2019). Zachowanie konsumentów wobec zjawiska marnowania żywności – analiza przypadku.
Intercathedra 3(40), 253–260. http://dx.doi.org/10.17306/J.INTERCATHEDRA.2019.00079
przeciwdziałające marnowaniu żywności wytypowali
Banki Żywności (73,2%) oraz Caritas. Znajomość tych
instytucji wiąże się w tym przypadku zapewne z dużą
reklamą w środkach masowego przekazu. Dla badanych
z Błażkowej i Krakowa najmniej rozpoznawalnymi orga-
nizacjami okazały się Polski Komitet Pomocy Społecznej
i Polski Czerwony Krzyż.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Zjawisko marnowania żywności jest niepożądane tym
bardziej, że dotyczy nie tylko społeczeństwa, ale również
ekonomii i środowiska naturalnego. Działania na rzecz
przeciwdziałaniu marnowania żywności powinny być
popierane zarówno przez państwa Unii Europejskiej, jak
i pozostałe regiony świata. Może to nastąpić dzięki zmia-
nie świadomości konsumentów.
Najważniejsze wnioski z przeprowadzonych badań
są następujące:
• według badanych najczęstszą przyczyną wyrzucania
żywności jest jej zepsucie,
• podmiotami, które w opinii ogółu badanych marnują
najwięcej żywności, są hiper- i supermarkety,
• badani wskazali, że w swoich gospodarstwach rzad-
ko wyrzucali pieczywo, mleko i jego przetwory oraz
świeże owoce i warzywa,
• według przeprowadzonych badań najbardziej znaną
wśród ankietowanych organizacją pożytku publicz-
nego przeciwdziałającą marnowaniu jedzenia są
Banki Żywności,
• w celu zbadania związku pomiędzy dwoma zmien-
nymi zastosowano test niezależności chi-kwadrat
oraz współczynnik kontyngencji C Pearsona; wnio-
ski z testu są następujące: blisko 88% badanych
zamieszkałych w mieście potwierdza, że wyrzuca
żywność, natomiast 68% z nich uważa, że poprawa
świadomości na temat ilości marnowanej żywności
spowoduje u nich zmniejszenie ilości wyrzucanego
jedzenia.
LITERATURA
Achremowicz, B. (2012). Czy stać nas na marnowanie żywno-
ści? Przem. Spoż., 66, 10, 45–47.
Bilska, B., Grzesińska, W., Tomaszewska, M., Rudziński, M.
(2015). Marnotrawstwo żywności jako przykład nieefek-
tywnego zarządzania w gospodarstwach domowych. Rocz.
Nauk. Stow. Ekon. Roln. Agrobiz., XVII, 4, 39–43.
Bilska, B., Wrzosek, M., Krajewski, K., Kołożyn-Krajewska,D.
(2015). Zrównoważony rozwój sektora żywnościowego
a ograniczenie strat i marnotrawstwa żywności. J.Agribus.
Rural Develop., 2(36), 171–179. http://dx.doi.org/10.22004/
ag.econ.253296
Burka, I. (2012). O marnotrawstwie w literaturze nauk o za-
rządzaniu. Probl. Jakości, 7–8, 37–41.
Business Insider Polska (2017). Polacy rocznie marnują 9 mln
ton jedzenia. Pobrano 28.11.2018 z: https://businessinsi-
der.com.pl/lifestyle/jedzenie/marnowanie-zywnosci-ile-
ton-jedzenia-wyrzucaja-polacy/5wnn8yt
Dąbrowska, A., Janoś-Kresło, M. (2013). Marnowanie żywno-
ści jako problem społeczny. Handel Wewn., 4(345), 14–26.
Dębski, D. (2010). Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw.
Część 2. Warszawa: WSiP.
EPA (2012). Surveying domestic waste in single-family dwell-
ings with particular focus on food waste, batteries and
small electronic scrap. Kopenhaga: Danish Environmental
Protection Agency.
Grin, M., Sobal, J., Lyson, T.A. (2009). An analysis of a com-
munity food waste stream. Agr. Hum. Val., 26, 1–2, 67–81.
http://dx.doi.org/10.22004/ag.econ.268440
Koivupuro, H., K., Hartikainen, H., Silvennoinen, K., Kata-
jajuuri, J.,M., Heikintalo, N., Reinikainen A. (2012). Inu-
ence of socio-demographical, behavioural and attitudinal
factors on the amount of avoidable food waste generated in
Finnish households. Int. J. Consum. Stud., 36(2). 183–191.
https://doi.org/10.1111/j.1470-6431.2011.01080.x
Kołodziejczak, M., Andrzejewska, A., (2016). Typologia kra-
jów świata ze względu na sytuację żywnościową ludności.
J. Agribus. Rural Develop., 2(40), 315–324.
Kryk, B. (2013). Jakość życia – odczuwać czy mierzyć? W:
Wyszkowska Z., Gotowska M. (red.), Poziom i jakość ży-
cia w dobie kryzysu (s. 37–50). Bydgoszcz: Wydawnictwo
UTP w Bydgoszczy.
Kukuła, K. (2003). Elementy statystyki w zadaniach. Warsza-
wa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 194.
Kummu, M., de Moel, H., Porkka, M., Siebert, S., Varis, O.,
Ward, P.J. (2012). Lost food, wasted resources: Global food
supply chain losses and their impacts on freshwater, crop-
land, and fertiliser use. Sci. Total Environ., 438, 477–489.
https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2012.08.092
Parizeau, K., Massow, M., Ralph, M. (2015). Household-
level dynamics of food waste production and related be-
liefs, attitudes, and behaviours in Guelph, Ontario. Waste
Manag., 35, 207–217. https://doi.org/10.1016/j.wasman.
2014.09.019
Quested, T.E., Marsh, E., Stunell, D., Parry, A.D (2013). Spa-
ghetti soup: the complex world of food waste behaviour.
Resour. Conserv. Recy., 79, 43–51. https://doi.org/10.1016/
j.resconrec.2013.04.011

Piotrowska-Puchała, A., Stasiak, S. (2019). Zachowanie konsumentów wobec zjawiska marnowania żywności – analiza przypadku.
Intercathedra 3(40), 253–260. http://dx.doi.org/10.17306/J.INTERCATHEDRA.2019.00079
260
Stefan, V., van Herpen, E., Tudoran, A.A., Lähteenmäki, L.
(2013). Avoiding food waste by Romanian consumers:
e importance of planning and shopping routines. Food
Qual. Prefer., 28, 375–381. https://doi.org/10.1016/j.food-
qual.2012.11.001
Śmiechowska, M. (2015). Zrównoważona konsumpcja a mar-
notrawstwo żywności. Ann. Acad. Med. Gedan., 45, 89–97.
http://dx.doi.org/ 10.22630/PEFIM.2018.19.68.19
WRAP (2009). Household food and drink waste in the UK.
Banbury: WRAP.
Wrzosek, M., Kołożyn-Krajewska, D., Krajewski, K. (2012).
Nieracjonalne wykorzystanie żywności – perspektywa
globalna i odpowiedzialności społecznej. Prace Studen-
tów i Młodych Pracowników Nauki. Teoria i praktyka za-
rządzania przedsiębiorstwem. Wybrane zagadnienia, IV,
59–72.
CONSUMER BEHAVIOR TOWARDS FOOD WASTE: A CASE STUDY
Abstract. This paper discusses the problem of food waste and its environmental impacts. Excessive purchas-
ing of food has become a big social problem in Poland and beyond. This paper attempts to discover the
causes of food being thrown out by urban residents (living in Krakow) and by the rural population (living in
Błażkowa, Podkarpackie voivodeship). A dedicated questionnaire was administered to 100households to
this end. A purposive sampling procedure was used. Another objective of this research was to assess the
respondents’ awareness of the food wastage problem. The research found that the respondents are aware of
food wastage and know the organizations engaged in preventing food waste. Another nding is that large
amounts of food are wasted not only by consumers but also by large stores and restaurants.
Keywords: food, wasting food, food losses