Content uploaded by Ersun Çıplak
Author content
All content in this area was uploaded by Ersun Çıplak on Jun 01, 2021
Content may be subject to copyright.
!!!!
1
!
Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik
Danışmada Kullanılabilirliği
Ersun ÇIPLAK*
Özet
Bu araştırmanın temel amacı, Cemal Süreya’nın Sizin Hiç Babanız Öldü mü şiirinin psikolojik danışmada kullanılabilirliğini
incelemektir. Bu nedenle bu çalışmanın ilk aşamasında amaç, Cemal Süreya’nın Sizin Hiç Babanız Öldü mü başlıklı şiirinin
yapısal özelliklerini tespit etmektir. İkinci aşamada ise Sizin Hiç Babanız Öldü mü’nün katılımcılara yaşattığı duyguları açığa
çıkarmaktır. Karma desenli bir çalışma olan bu araştırma 116 katılımcıyla yürütülmüştür. Veriler, doküman inceleme, kişisel
bilgi formu ve anket yoluyla toplanmıştır. Elde edilen niteliksel verilere içerik analizi uygulanmıştır. Nicel veriler ise Mann
Whitney-U Testi ve Kruskal Wallis-H Testi’yle çözümlenmiştir. İçerik analizi sonucunda Sizin Hiç Babanız Öldü mü şiirindeki
şiirsel personanın, babasının ölümü nedeniyle yaşadığı travmayı aktardığı görülmüştür. Yapılan nitel analiz sonucunda şiirin
başat duygusunun üzüntü olduğu tespit edilmiştir. Nicel analizler sonucunda ise Sizin Hiç Babanız Öldü mü şiirinin
katılımcılara en yoğun yaşattığı duygunun üzüntü olduğu saptanmıştır. Katılımcıların yaşadıkları üzüntü duygusunun
yoğunluğunun cinsiyet ve eğitim düzeyine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın
sonucunda niteliksel bulguların niceliksel bulgularla desteklendiği görülmüştür. Bu sonuca göre Sizin Hiç Babanız Öldü mü
şiirinin danışanın yaşadığı üzüntü duygusunu ifade etmesini kolaylaştırabilecek nitelikte bir şiir olması nedeniyle psikolojik
danışmada kullanılabileceği söylenebilir.
Anahtar Sözcükler: Psikolojik danışmada şiir kullanımı, varolan şiir, eşleştirme ilkesi, duygu
Examination of the Usability of Cemal Süreya’s poem Sizin Hiç Babanız
Öldü mü in Psychological Counselling
Abstract
This paper’s main purpose was to investigate usability of Sizin Hiç Babanız Öldü mü (written by Cemal Süreya) in
psychological counselling. Therefore the aim of the first stage of this study is to reveal the structural features of the poem.
Second aim was to explore feelings of participants reading poem Sizin Hiç Babanız Öldü mü. This research has a mixed
design. Sizin Hiç Babanız Öldü mü was resolved by content analysis in research’s first stage. In research’s second stage
quantitative data was collected by individual information form and survey form developed by researcher. Data obtained from
216 participants was analysed by Mann Whitney-U Test and Kruskal Wallis-H Test. Qualitative findings were as follows: The
persona in the Sizin Hiç Babanız Öldü mü describes his trauma due to his father death. Sadness is the dominant emotion in
the poem. Quantitative findings were as follow: Most of the participants felt the sense of sadness. It was observed that this
feeling is not different according to participants’ gender and educational levels. As a result of the research the qualitative
findings is supported by the results of the quantitative findings. Finally it can be said that Sizin Hiç Babanız Öldü mü can be
used in psychological counselling.
Key Words: Using poetry in psychological counselling, existing poem, isoprinciple, emotion
!
1. GİRİŞ
Psikolojik danışma, günümüzde sanat ve bilimi birleştirmeye yönelik ilginin hız kazandığı alanlardan biridir. Uzun
süredir sahne sanatları, el sanatları ile dijital ve görsel sanatlar, psikolojik danışma uygulamalarında yer
almaktadır. Elbette söz sanatlarını bundan ayrı düşünmek olanaksızdır. Psikolojik danışma uygulamalarında söz
sanatlarına yer verilmesi, bibliyoterapi, naratif terapi ya da şiir terapi olarak adlandırılan yaklaşımın ortaya
çıkmasını sağlamıştır (Chavis, 1986; Mazza, 2014). Bu yaklaşımın karakteristik özelliğine bakıldığı zaman, şiir ve
öykü başta olmak üzere söz sanatlarının, danışanın kendini açmasını kolaylaştırmak amacıyla terapötik
bağlamda yer verildiği görülür (Leedy, 1969; Mazza, 2014). Kısacası, kastedilen psikolojik danışmada
kolaylaştırıcı bir unsur olarak, şiirin sunduğu olanaklardan yararlanmaktan başka bir anlama gelmemektedir.
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
*!Psikolojik Danışman Dr. ersunciplak@gmail.com ORCID ID: 0000-0003-1478-8903
Uluslararası Eğitim ve Dil Dergisi
International Journal of Education and Language
ISSN: 2636-7548
Araştırma Makalesi ¨ Uluslararası Eğitim ve Dil Dergisi. 2018/2. 1-10.
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
Received 23/03/2018 - Accepted: 17/05/2018 - Available: 28/06/2018
!!!!
2
Psikolojik danışmada şiir kullanılırken sıklıkla başvurulan yöntemlerden biri, daha önceden yazılmış, varolan bir
şiirin (preexisting poem) danışanlara okutulması ya da ses kaydının dinletilmesidir (Mazza, 2014). Danışanın
okuduğu ya da dinlediği şiire tepki vermesinin istendiği bu işlemde, psikolojik danışmanın eline geçen her şiiri
rastlantısal bir şekilde kullanması istenen bir durum değildir. Her şeyden önce psikolojik danışman, kullanacağı
şiiri belirlerken öncelikle kendi deneyimlerine odaklanmalı, bununla birlikte daha çok içeriğini ve verdiği mesajı
nesnel bir şekilde incelemiş olduğu şiirlere başvurmalıdır. Bu süreçte, şiirin estetik boyutundan ziyade terapötik
açıdan amaca uygunluğuna ilgi gösterilmelidir. Yani asıl önemli olan şiirin, danışanın yaşadığı duyguyu ifade
etmesine olanak sağlamasıdır.
Şiirin danışanın yaşadığı duygulara temas etmesi, Leedy (1969) tarafından eşleştirme ilkesi olarak
adlandırılmıştır. Eşleştirme ilkesi, şiirin olumlu mesaj içermesine ya da olumlu mesaj içermemesine dayanır
(Leedy, 1969; Mazza, 2014). Leedy’nin eşleştirme ilkesinin kuramsal temeli, Eliot’un (1987; 1988) nesnel
bağlılaşım kavramını akla getirmektedir. Eliot’a (1987; 1988) göre şiirin gücü, okuyan kişiye bir duygu
yaşatmasından geçmektedir. Bunun için şair, okurun şairle aynı yaşantıları deneyimleyebilmesi, yani belli bir
duyguyu hissetmesini kolaylaştırmak açısından yeterli güce sahip kelimeleri ya da tamlamaları seçmesi
gerekmektedir. Dikkatle bakıldığında Eliot’un nesnel bağlılaşım olarak adlandırdığı bu işlemin, psikolojik
danışmada kullanılacak şiirin seçiminde temel ölçüt olan eşleştirme ilkesiyle aynı mekanizmaya sahip olduğu
görülebilir. Danışanın duygularına temas eden bir şiir; tanıma, büyülenme, bilgi ve şok işlevini yerine getirebilir
(Felski, 2016). Böylece danışan duygusal boşalım (katarsis) yaşayabilir. Bu süreç, psikolojik danışma sürecinde
danışanın yardım arayışında olduğu konuda, aydınlanma yaşamasını sağlayabilir. Elbette danışanın bu aşamaya
gelmesi zorlu, uzun ve yorucu bir çalışmayı gerektirmektedir.
Bu uzun ve yorucu çalışmanın ilk odaklandığı nokta, danışanın yaşadığı duyguları ifade etmesine yardımcı
olmaktır. Goleman’a (1998) göre duygu, “bir his ve bu hisse özgü belirli düşünceler, psikolojik ve biyolojik haller
ve bir dizi hareket eğilimi”dir (s. 359). Duygular, bireyin öznelliğini açığa vuran görüngülerden (fenomen) biridir.
Düşünce ve davranış kolaylıkla engellenebilirken duygular için aynı şeyi öne sürmek daha zordur. Bunun en
önemli nedeni, duygu ifadelerinin organizmanın fizyolojisinde de pek çok değişimi açığa çıkarmasıdır. Yani
yalnızca sözcüklerle değil, suskunlukla, jest ve mimikle, beden duruşuyla ister istemez kendine bir ifade olanağını
kolaylıkla bulabilmesinden kaynaklanmaktadır (Ekman, 1999). Elbette bu noktada, bireyin cinsiyet ve eğitim
düzeyi gibi değişkenler de etkilidir. Dolayısıyla psikolojik danışmanın, danışanın duygularına temas eden şiiri
seçerken cinsiyet ve eğitim düzeyine dikkat etmesinde yarar vardır (Bayraktar, 2011, Brody, 1999; İşmen
Gazioğlu, 2004; Tunay Akan ve Barışkın, 2017).
Dünya genelindeki alan yazına bakıldığında danışma sürecinde kullanılacak şiirlerin belirlenmesine yönelik kısıtlı
sayıda çalışmaya, rastlanmaktadır (Luber, 1976, 1978; Rolf ve Supper, 1988; Rossiter, Brown ve Gladding,
1990). Bu çalışmalarda, araştırmacıların danışmada kullanılacak şiirleri edebiyat alanında çalışan akademisyenler
ve patolojik bireyler üzerinde test ettikleri, ayrıca, içerik açısından analiz ettikleri görülmektedir. Ülkemizde bu
konuda yürütülmüş bir çalışmaya, ulaşılamamıştır. Bununla birlikte grupla psikolojik danışmada şiirin kullanıldığı
çalışmalarda, şiir seçiminin danışmanın tercih ve öznel yargılarına, kısacası rastlantıya bırakıldığı görülmektedir
(Atıcı ve Çıplak, 2015, 2016; Çıplak, 2016a, 2016b). Dolayısıyla hem dünya genelindeki hem de yurtiçinde
yapılan araştırmaların konunun önemiyle doğru orantılı olmadığı ileri sürülebilir. Oysa danışmada kullanılacak
şiirlerin içeriğinin nesnel olarak analiz edilmesi, bu şiirin okuyan bireylere neler hissettiğinin saptanması ve şiir
seçiminin bu nesnelliğe dayanması bilimsel titizliğin gereğidir. Bu nedenle belirli bir şiirin, evreni temsil niteliğine
sahip bir örneklemde yer alan katılımcılara yaşatacağı duyguların açığa çıkarılması oldukça önemlidir.
1.1. Amaç
Bu çalışmanın temel amacı, Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirinin psikolojik danışmada
kullanılabilirliğini incelemektir.
Bu nedenle çalışmanın ilk aşamasında, Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirinin yapısal
özelliklerini açığa çıkarmak amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
• “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirin biçimsel özellikleri nelerdir?
• “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirin mesajı nelerdir?
• “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirin içerdiği duygular nelerdir?
Çalışmanın ikinci aşamasında ise Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirinin katılımcılara
yaşattığı duyguları açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
• “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiiri okuyan katılımcıların cinsiyete göre yaşadıkları duyguların yoğunluğu
farklılaşmakta mıdır?
• “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiiri okuyan katılımcıların eğitim düzeyine göre yaşadıkları duyguların
yoğunluğu farklılaşmakta mıdır?
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
!!!!
3
2. YÖNTEM
2.1. Model
İlk aşamasında Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirinin psikolojik danışmada
kullanılabilirliğinin değerlendirildiği; ikinci aşamasında ise “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirin katılımcılara
yaşattığı duyguları açığa çıkarmanın amaçlandığı bu araştırma, nitel ve nicel yöntemlerin birlikte kullanıldığı
karma desenli bir çalışmadır.
2.2. Katılımcılar
Bu çalışmanın katılımcılarının belirlenmesinde amaca uygunluk ölçüt alınmıştır. Buna bağlı olarak 25 Ocak-10
Şubat 2016 tarihleri arasında elektronik postayla kendilerine gönderilen anketi yanıtlayan ve yaşları 16 ila 55
arasında değişen Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşayan 216 birey bu çalışmanın örneklemini oluşturmuştur.
Örnekleme ilişkin bilgiler Tablo 1’de yer almaktadır.
Tablo 1. Katılımcıların Cinsiyet ve Eğitim Düzeyine Göre Frekans ve Yüzde Değerleri
Kadın
Erkek
Lise Öğrencisi
Üniversite öğrencisi
Üniversite mezunu
f
%
f
%
f
%
f
%
f
%
115
53.2
101
46.8
74
34.3
57
26.3
85
39.4
N: 216
2.3. Veri Toplama Aracı
Kişisel bilgi formu: Araştırmacı tarafından hazırlanan ölçme aracının ilk sayfasında katılımcıların cinsiyet ve eğitim
düzeyi gibi demografik özelliklerini işaretleyecekleri bir kişisel bilgi formu yer almaktadır.
Yaşanan Duygular Anketi: İkinci sayfada ise Goleman’ın sekiz duygu kategorisinin yer aldığı bir açıklamaya yer
verilmiştir. Her bir duygu kategorisinin içerdiği duygular açıklama bölümünde şu şekilde gösterilmiştir:
Öfke: Hiddet, hakaret, içerleme, gazap, tükenme, kızma, sinirlenme, hınç, kin, rahatsızlık, alınganlık, düşmanlık,
patolojik nefret ve şiddet
Üzüntü: Acı, keder, neşesizlik, kasvet, melankoli, kendine acıma, yalnızlık, can sıkıntısı, umutsuzluk, patolojik
depresyon
Korku: Kaygı, kuruntu, sinirlilik, tasa, hayret, şüphe, uyanıklık, vicdan azabı, huzursuzluk, çekinme, ürkme,
dehşet, fobi, panik
Zevk: Mutluluk, coşku, rahatlama, tatmin, haz, sevinç, eğlenme, gurur, tensel zevk, heyecan, vecd hali, hoşnutluk,
kendinden geçme, aşırı zindelik, kapris, mani
Sevgi: Kabul görme, dostluk, güven, iyilik, yakın ilgi, sadakat, hayranlık, aşırı tutkunluk, muhabbet
Şaşkınlık: Şok, hayret, afallama, merak
İğrenme: Hor görme, aşağılama, küçümseme, tiksinme, nefret etme, hoşlanmama, itici bulma
Utanç: Suçluluk, mahcubiyet, hayal kırıklığı, pişmanlık, küçük düşme, üzülme, çile, nedamet (Goleman, 1998, s.
359, 360).
Ardından katılımcılardan ne beklendiğine dair bir açıklama yapılmıştır. Ölçme aracının üçüncü sayfasında ise
Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirine yer verilmiştir. Şiirin altında ise katılımcıların şiiri
okurken yaşadıkları duyguları işaretleyip 0 ila 10 arasında derecelendirecekleri bir çizelge bulunmaktadır. 0, şiiri
okurken o duyguyu hiç yaşamadıkları, 10 ise o duyguyu yoğun bir şekilde yaşadıkları anlamına gelmektedir.
2.4. Verilerin Toplanması
Bu çalışmada nitel veriler “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirine uygulanan doküman incelemesi yöntemiyle
toplanmıştır. Nicel veriler ise ölçme aracı Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşayan katılımcılara elektronik posta
yoluyla ulaştırılarak toplanmıştır. Verilerin toplanması aşamasında, ölçme aracı yaklaşık 1000 kişiye elektronik
posta yoluyla ulaştırılmıştır. Katılımcıların isim belirtmemeleri; yalnızca cinsiyet ve eğitim düzeylerini
işaretlemelerinin yeterli olduğu ifade edilmiştir. Ardından formdaki açıklamaları dikkatli bir şekilde okumaları
istenmiştir. En sonunda da şiiri okumaları ve şiiri okuyunca hissettikleri duyguları forma işaretlemeleri ve bu
duyguların yoğunluğunu derecelendirmeleri gerektiği belirtilmiştir. Araştırmaya katılmaya istekli olan bireyler formu
doldurduktan sonra elektronik posta yoluyla araştırmacıya ulaştırmışlardır.
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
!!!!
4
2.5. Verilerin Analizi
Bir doküman olarak nitel veri kaynağı kabul edilen “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirine içerik analizi yapılmıştır.
“Sizin Hiç Babanız Öldü mü” aynı zamanda bir şair ve eleştirmen olan araştırmacı tarafından incelenmiş,
işaretlemeler yapılmış ve kodlar belirlenmiştir. Ardından kodlamalar temalar altında toparlanmıştır. Kodlama işlemi
geçerlik ve güvenirliği artırmak için 10 gün arayla tekrarlanmıştır. Birinci ve ikinci kodlamanın tamamen örtüştüğü
görülmüştür. Kod ve temalar için uzman görüşüne de başvurulmuştur. “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” Yeni Türk Dili
uzmanı bir akademisyen tarafından incelenmiş ve elde edilen sonuçların yüksek düzeyde benzerlik gösterdiği
saptanmıştır.
Ölçme aracı ile toplanan nicel veriler ise öncelikle sayısallaştırılmış ve ardından SPSS 22.0 programına
aktarılarak çözümlenmiştir. Çözümleme aşamasında betimsel istatistik tekniklerinden frekans, yüzde, İlişkisiz
Ölçümler İçin Mann Whitney U-Testi ve İlişkisiz Ölçümler İçin Kruskal Wallis H-Testi kullanılmıştır.
3. BULGULAR
3.1. Nitel Bulgular
Sizin Hiç Babanız Öldü mü?
Sizin hiç babanız öldü mü?
Benim bir kere öldü, kör oldum.
Yıkadılar, aldılar, götürdüler.
Babamdan ummazdım bunu kör oldum.
Siz hiç hamama gittiniz mi?
Ben gittim lambanın biri söndü
Gözümün biri söndü kör oldum.
Tepede bir gökyüzü vardı yuvarlak
Şöylelemesine maviydi kör oldum
Taslara gelince hamam taslarına
Taslar pırıl pırıldı ayna gibiydi
Taslarda yüzümün yarısını gördüm
Bir şey gibiydi bir şey gibi kötü
Yüzümden ummazdım bunu kör oldum
Siz hiç sabunluyken ağladınız mı? (Cemal Süreya, 1998, s. 26)
“Sizin hiç babanız öldü mü”, Cemal Süreya’nın 15 dizeden oluşan, özellikle de ilk üç dizesinde, anlatımın açık ve
anlaşılır olduğu şiirlerinden biridir. Bilinmektedir ki bir şiirin kısa, açık ve anlaşılır olması terapide kullanılması
açısından oldukça önemlidir (Rossiter, Brown ve Gladding, 1990). Şiirin ilk üç dizesinde şiirin personasının
babasının öldüğü anlaşılmaktadır. Bu durumda ilk tema üzüntü olarak belirlenmiştir. Dördüncü dizede ise babanın
ölümünün beklenmeyen bir şekilde gerçekleştiği görülmektedir. Ummamak fiilinin kullanımı, şiirin personasının
şaşkınlığını açığa vurmaktadır. Buna bağlı olarak da ikinci tema şaşkınlık olarak belirlenmiştir. Sonraki dizeler ise,
babasının cenazesinin yıkanmasına tanık olan çocuğun yaşadıklarını anlamlandırma çabalarını yansıtmaktadır.
Çocuğun bu çabalarının bilişsel olarak senkretik ve bitiştirmeci özellikler gösterdiği görülmektedir (Piaget, 2011a,
2011b). Şiirdeki personanın babasının ölümünü anlamlandırma çabasının görülmesi, psikolojik danışma
oturumunda danışanın yas duygusuna verdiği tepkileri gözden geçirmesi açısından oldukça uygun görünmektedir
(Mazza, 2014). Bu açıdan “Sizin hiç babanız öldü mü”, olumlu mesaj içermeyen eşleştirme ilkesi açısından
psikolojik danışmada kullanmaya uygun bir şiir olduğu düşünülebilir (Mazza, 2014).
3.2. Nicel Bulgular
“Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiiri okuyan katılımcıların yaşadıkları duyguları açığa çıkarmayı amaçlayan
bu çalışmada, öncelikle cinsiyete göre katılımcıların yaşadıkları duyguları açığa çıkarmaya yönelik incelemeler
yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 2’de sunulmuştur.
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
!!!!
5
Tablo 2. Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” Şiirini Okuyan Katılımcıların Hissettikleri Duyguların
Cinsiyete Göre Frekans ve Yüzde Değerleri
Kadın
Erkek
Toplam
f
%
f
%
f
%
Öfke
Toplam
Var
Yok
24
91
115
20.9
79.1
100.0
24
77
101
23.8
76.2
100.0
48
168
216
22.2
77.8
100.0
Üzüntü
Toplam
Var
Yok
107
8
115
93.0
7.0
100.0
90
11
101
89.1
10.9
100.0
197
19
216
91.2
8.8
100.0
Korku
Toplam
Var
Yok
42
73
115
36.5
63.5
100.0
36
65
101
35.6
64.4
100.0
78
138
216
36.1
63.9
100.0
Zevk
Toplam
Var
Yok
1
114
115
0.9
99.1
100.0
5
96
101
5.0
95.0
100.0
6
210
216
2.8
97.2
100.0
Sevgi
Toplam
Var
Yok
15
100
115
13.0
87.0
100.0
11
90
101
10.9
89.1
100.0
26
190
216
12.0
88.0
100.0
Şaşkınlık
Toplam
Var
Yok
26
89
115
22.6
77.4
100.0
32
69
101
31.7
68.3
100.0
58
158
216
26.9
73.1
100
İğrenme
Toplam
Var
Yok
8
107
115
7.0
93.0
100.0
5
96
101
5.0
95.0
100.0
13
203
216
6.0
94.0
100
Utanç
Toplam
Var
Yok
19
96
115
16.5
83.5
100.0
21
80
101
20.8
79.2
100.0
40
176
216
18.5
81.5
100
Tablo 2 incelendiğinde şiiri okuyan kadın katılımcıların en çok üzüntü (%93.0) kategorisinde toplanan duyuları
işaretledikleri görülmektedir. Bunu, korku (%36.5) kategorisindeki duygular izlemektedir. Diğer kategorilerin
frekans ve yüzdelik dağılımı sırasıyla şu şekildedir: Şaşkınlık (%22.6), öfke (%20.9), utanç (%16.5), sevgi (%13.0)
ve iğrenmedir (%7.0). En az işaretlenen duygunun ise zevk (%0.9) kategorisindeki duygular olduğu saptanmıştır.
Erkeklerde ise sıralama şu şekildedir: Üzüntü (%89.1), korku (%35.6), şaşkınlık (31.7), öfke (%23.8), utanç
(%20.8) ve sevgidir (%10.9). İğrenme ve zevk (%5.0) duyguları ise aynı oranla son sıradadır.
Daha sonra, Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirini okuyan katılımcıların eğitim düzeylerine
göre yaşadıkları duygulara bakılmıştır. Elde edilen değerler Tablo 3’te yer almaktadır.
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
!!!!
6
Tablo 3. Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” Şiirini Okuyan Katılımcıların Hissettikleri Duyguların
Eğitim Düzeyine Göre Frekans ve Yüzdelik Değerleri
Eğitim düzeyi
Duygu
Lise öğrencisi
Üniversite öğrencisi
Üniversite mezunu
Toplam
f
%
f
%
f
%
f
%
Öfke
Toplam
Var
Yok
17
57
74
23.0
77.0
100.0
7
50
57
12.3
87.7
100.0
24
61
85
28.2
71.8
100.0
48
168
216
22.2
77.8
100.0
Üzüntü
Toplam
Var
Yok
69
5
74
93.2
6.8
100.0
52
5
57
91.2
8.8
100.0
76
9
85
89.4
10.6
100.0
197
19
216
91.2
8.8
100.0
Korku
Toplam
Var
Yok
32
42
74
43.2
56.8
100.0
19
38
57
33.3
66.7
100.0
27
58
85
31.8
68.2
100.0
78
138
216
36.1
63.9
100
Zevk
Toplam
Var
Yok
2
72
74
2.8
97.3
100.0
0
57
57
0.0
100.0
100.0
4
81
85
4.7
95.3
100.0
66
210
216
2.8
97.2
100.0
Sevgi
Toplam
Var
Yok
7
67
74
9.5
90.5
100.0
5
52
57
8.8
91.2
100.0
14
71
85
16.5
83.5
100.0
26
190
216
12.0
88.0
100.0
Şaşkınlık
Toplam
Var
Yok
7
67
74
9.5
90.5
100.0
20
37
57
35.1
64.9
100.0
31
54
85
36.5
63.5
100.0
58
158
216
26.9
73.1
100.0
İğrenme
Toplam
Var
Yok
3
71
74
4.1
95.9
100.0
3
54
57
5.3
94.7
100.0
7
78
85
8.2
91.8
100.0
13
203
216
6.0
94.0
100.0
Utanç
Toplam
Var
Yok
11
63
74
14.9
85.1
100.0
9
48
57
15.8
84.2
100.0
20
65
85
23.5
76.5
100.0
40
176
216
18.5
81.5
100.0
Tablo 3’e bakıldığında Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirini okuyan lise öğrencisi
katılımcıların en çok üzüntü (%93.2) kategorisinde toplanan duyguları işaretledikleri görülmektedir. Bunu sırasıyla
korku (%43.2), öfke (%23.0), utanç (%14.9), şaşkınlık (%9.5), sevgi (%9.5), iğrenme (%4.1) ve zevk (%2.8)
kategorisindeki duygular izlemektedir. Üniversite öğrencilerinde ise bu sıralama üzüntü (%91.2), şaşkınlık
(%35.1), korku (%33.3), utanç (%15.8), öfke (%12.3), sevgi (%8.8), iğrenme (%5.3) ve zevk (%0.0) şeklindedir.
Son olarak üniversite mezunu kategorisindeki katılımcılara bakıldığında ise ilk sırada yine üzüntü (%89.4)
kategorisindeki duyguların geldiği görülmektedir. Bunu sırasıyla şaşkınlık (%36.5), korku (%31.8), öfke (%28.2),
utanç (%23.5), sevgi (%16.5), iğrenme (%8.2) ve zevk (%4.7) kategorisindeki duygular izlemektedir.
Bu sonuçların ardından, Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirini okuyan katılımcıların
yaşadıkları duygular arasında cinsiyete anlamlı bir farklılık olup olmadığına Mann Whitney U-Testi ile bakılmıştır.
Sonuçlar aşağıda gösterilmiştir.
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
!!!!
7
Tablo 4. Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” Şiirini Okuyan Katılımcıların Cinsiyete Göre Mann
Whitney U-Testi Sonucu
Cinsiyet
N
Sıra Ort.
Sıra Toplamı
U
p
Öfke
Kadın
Erkek
115
101
107.22
109.96
12330.50
11105.50
5660.50
0.65
Üzüntü
Kadın
Erkek
115
101
114.35
101.84
13150.50
10285.50
5134.50
0.12
Korku
Kadın
Erkek
115
101
111.16
105.47
12783.50
10652.50
5501.50
0.43
Zevk
Kadın
Erkek
115
101
106.46
110.82
12243.00
11193.00
5573.00
0.07
Sevgi
Kadın
Erkek
115
101
109.65
107.19
12610.00
10826.00
5675.00
0.60
Şaşkınlık
Kadın
Erkek
115
101
103.48
114.22
11900.00
11536.00
5230.00
0.10
İğrenme
Kadın
Erkek
115
101
109.58
107.27
12601.50
10834.50
5683.50
0.51
Utanç
Kadın
Erkek
115
101
106.97
110.25
12301.00
11135.00
5631.00
0.57
p<0.05
Tablo 4 incelendiğinde Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirini okuyan katılımcıların yaşadıkları
duyguların cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmadığı gözlenmektedir
Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirini okuyan katılımcıların yaşadıkları duygular arasında eğitim
düzeyine göre anlamlı bir farklılık olup olmadığına Kruskal Wallis H-Testi ile bakılmıştır. Sonuçlar aşağıda
verilmiştir.
Tablo 5. Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” Şiirini Okuyan Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre
Kruskal Wallis Testi Sonucu
Eğitim Düzeyi
N
Sıra Ort.
Sd
X²
p
Anlamlı Fark
Öfke
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
74
57
85
111.53
96.73
113.75
2
5.28
0.07
p>.05
Üzüntü
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
74
57
85
121.24
104.63
100.00
2
5.32
0.07
p>.05
Korku
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
74
57
85
116.06
105.40
103.99
2
2.25
0.32
p>.05
Zevk
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
74
57
85
108.46
105.50
110.55
2
2.74
0.25
p>.05
Sevgi
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
74
57
85
105.28
105.13
113.56
2
2.87
0.23
p>.05
Şaşkınlık
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
74
57
85
88.87
117.69
119.42
2
18.29
0.00
p<.05 *
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
!!!!
8
Eğitim Düzeyi
N
Sıra Ort.
Sd
X²
p
Anlamlı Fark
İğrenme
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
74
57
85
106.56
107.80
110.66
2
1.05
0.58
p>.05
Utanç
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
74
57
85
104.70
105.31
113.95
2
2.32
0.31
p>.05
p<0.05
Tablo 5 incelendiğinde Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” başlıklı şiirini okuyan katılımcıların
yaşadıkları şaşkınlık (X²= 18.29; sd=2; n= 216; p<0.05) duygusunun eğitim düzeyine göre istatistiksel olarak
anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmektedir. Diğer duygu kategorilerinde ise eğitim düzeyine göre istatistiksel
olarak anlamlı düzeyde bir farklılık olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan analiz sonucunda anlamlı bir fark
olduğu görülen duygu kategorisinde eğitim düzeyine göre farkın hangi gruplar arasındaki istatistiksel olarak
anlamlı düzeydeki farktan kaynaklandığı, SPSS Kruskal Wallis testi detaylı bir analize izin vermediği için ikili
kombinasyonlar halinde Mann Whitney U-testi kullanılarak incelenmiştir. Sonuçlar Tablo 6’de sunulmuştur.
Tablo 6. Farkın Kaynağını Tespit Etmek İçin Uygulanan U-Testinin Sonucu
Eğitim Düzeyi
N
Sıra Ort.
Sıra Top.
U
p
Şaşkınlık
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
74
57
58.43
75.83
4323.50
4322.50
1548.50
0.00*
Şaşkınlık
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Mezunu (C)
74
85
67.95
90.49
5028.00
7692.00
2253.00
0.00*
Şaşkınlık
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
57
85
70.86
71.93
4039.00
6114.00
2386.00
0.85
p<0.05
Tablo 6 incelendiğinde, farkın kaynağını tespit etmek için uygulanan analizler sonucunda şaşkınlık kategorisinde
üniversite öğrencisi olan katılımcıların sıra ortalamasının lise öğrencisi olan katılımcıların sıra ortalamasının daha
yüksek olduğu görülmektedir (U: 1548.50; p<0.05). Ayrıca, aynı kategoride üniversite mezunu olan katılımcıların
sıra ortalaması da lise öğrencisi olan katılımcıların sıra ortalamasından istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha
yüksektir (U: 2253.00; p<0.05). Son olarak şaşkınlık kategorisinde üniversite öğrencisi ve üniversite mezunu olan
katılımcıların sıra ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık olmadığı açığa çıkarılmıştır (U:
2386.00; p>0.05).
4. SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER
Temel amacı, Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirinin psikolojik danışmada kullanılabilirliğini
incelemek olan bu çalışmanın ilk aşamasında Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirinin yapısal
özelliklerini açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Sonuç olarak şiirin 15 dizeden oluştuğu, şiirin personasının babasının
ölümüyle ilgili yaşantılarına dair mesajını özellikle ilk üç dizede anlaşılabilir şekilde verdiği ve ağırlıklı olarak
üzüntü duygusunu açığa vurduğu, bununla birlikte şaşkınlık duygusunu da ifade ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu
yapısal özellikler, şiirin psikolojik danışmada kullanılmaya elverişli olduğu şeklinde yorumlanabilir. Alan yazındaki
araştırmalar psikolojik danışmada kullanılacak şiirin kısa, açık ve anlaşılır olmasının terapötik açıdan önemli
olduğunu göstermektedir (Luber, 1976, 1978; Rolf ve Supper, 1988; Rossiter, Brown ve Gladding, 1990).
Bu çalışmanın ikinci aşamasında, Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirini okuyan katılımcıların
yaşadıkları duyguları açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Bu amaçla ilk olarak “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirini
okuyan katılımcıların yaşadıkları duyguların cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığına bakılmıştır. Sonuç olarak
katılımcıların yaşadığı hiçbir duygu kategorisinin, cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı görülmüştür.
Alan yazında doğrudan psikolojik danışmada kullanılan bir şiirin okuyan kişiye yaşattığı duyguları tespit etmek
amacıyla yürütülmüş bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle bulgular tartışılırken duyguların cinsiyete göre
farklılaşıp farklılaşmadığına yönelik çalışmalara başvurulmuştur. Duyguların cinsiyet değişkeni ile ilişkisinin
incelendiği çalışmaların, bu iki değişken arasında bir ilişki olduğunu ortaya koyduğu kadar, böyle bir ilişkiyi
desteklemediği durumlarla da karşılaşılmaktadır. Tunay Akan ve Barışkın (2017) yürüttükleri bir araştırmada,
duyguların ifade edilmesinin cinsiyete göre farklılaştığını bulmuşlardır. Buna göre kadınlar özellikle de sevgi,
üzüntü, korku ve zevk gibi duyguları erkeklere göre daha yoğun yaşamaktadır. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar
bu çalışmanın sonucuyla paraleldir. Her ne kadar “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirini okuyan kadın ve erkek
katılımcıların puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık bulunamamış olsa da üzüntü, sevgi ve korku
duygusunu hisseden kadın katılımcıların oranı, aynı duyguyu hisseden erkek katılımcıların oranından daha
yüksektir. İşmen Gazioğlu’nun (2004) yürüttüğü bir çalışmadan elde edilen sonuçlar da Tunay Akın ve Barışkın’ın
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
!!!!
9
(2017) bulgularını destekler niteliktedir. Erkekler kadınlara kıyasla öfke duygularını daha yoğun bir şekilde dışa
vurmaktadır (İşmen Gazioğlu, 2004). Bazı çalışmalar ise bu sonucu desteklememekte ve hatta öfke konusuna
ilişkin bu bulgunun yanıltıcı olabileceğini göstermektedir (Brody, 1999). Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar ise
Brody’nin ileri sürdüğünün aksine İşmen Gazioğlu’nun tespitini desteklemektedir. Sonuç olarak öfke duygusunun
hissedilmesinde cinsiyete göre anlamlı bir farklılık bulunamamıştır ancak bu şiiri okuyunca öfke duygusu yaşayan
erkek katılımcıların oranı, aynı duyguyu hisseden kadınların oranından daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
“Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirini okuyan katılımcıların yaşadıkları duyguların eğitim düzeyine göre farklılaşıp
farklılaşmadığına bakıldığında ise şaşkınlık duygu kategorisinde yer alan duyguların istatistiksel olarak anlamlı
düzeyde farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Şaşkınlık kategorisinde üniversite öğrencileri ve üniversite
mezunlarının puanları lise öğrencilerinin puanlarından anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır. Üniversite öğrencisi ve
üniversite mezunu olan katılımcıların puanları lise öğrencisi olan katılımcıların puanlarından istatistiksel olarak
anlamlı düzeyde daha yüksektir. Üniversite öğrencisi ve üniversite mezunu olan katılımcıların puanları arasında
ise anlamlı düzeyde farklılık bulunamamıştır. Alan yazın incelendiğinde duygular ve eğitim düzeyi arasındaki
ilişkiyi ele alan çalışmaların, daha çok eğitim durumu ve duygusal zeka düzeyi arasındaki ilişkiye odaklandığı
görülmektedir (Bayraktar, 2011; İşmen Gazioğlu, 2004). İki değişken arasında gerek kuram gerekse de uygulama
açısından bir ilişki olduğu görülmektedir. Goleman (1998) duyguları anlama ve ifade etmeye yönelik becerilerin
duygusal okuryazarlık eğitimiyle geliştirilebileceğini bu hizmetin de daha çok gençlere ve genç yetişkinlere
sunulması gerektiğini vurgulamıştır. Alan yazındaki bu verilerden dolaylı olarak eğitim düzeyi yükseldikçe
yaşanan duyguların farklılaştığı sonucunu da çıkarabiliriz (İşmen Gazioğlu, 2004). Şaşkınlık kategorisinde,
üniversite öğrencisi olan katılımcıların puanları ile lise öğrencisi olan katılımcıların puanları arasında ve üniversite
mezunu katılımcıların puanlarının lise öğrencisi olan katılımcılarından anlamlı bir farklılık bulunmuş olması İşmen
ve Gazioğlu’nun (2004) elde ettiği sonuçla paralellik göstermektedir. Ayrıca yine aynı duygu kategorisinde
aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunamamış olsa da üniversite mezunu olan katılımcıların
puanlarının üniversite öğrencisi katılımcıların puanlarından daha yüksek olması eğitim düzeyi yükseldikçe
yaşanan duyguların daha uygun bir şekilde ayırt edildiği şeklinde yorumlanabilir.
Bu çalışmada ulaşılan sonuçlara göre, Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü mü” şiirini okuyan katılımcıların
yaşadıkları duyguların benzeşik olduğu ileri sürülebilir. Her şeyden önce şiirin katılımcılara yaşattığı duyguların
benzeşik olması, psikolojik danışma oturumunda bu şiire maruz kalan danışanların kafa karışıklığı ve çelişik
duygular yaşama olasılığını en aza indirgeyebilir. Bu sonuç göstermektedir ki “Sizin Hiç Babanız Öldü mü”nün
verdiği mesaj, bir okur olarak danışanın alımladığı mesaj ile örtüşmektedir. Yani okurun niyeti, metnin niyeti ile
çelişmemektedir (Eco, 1991). Greimasçı (Yücel, 2012) açıdan bakılacak olursa yüzey yapıdan kaynaklanan
anlamı, derin yapıdan kaynaklanan anlamıyla çelişmeyen bir metindir. Kısacası “Sizin Hiç Babanız Öldü mü”,
Cemal Süreya’nın anlatımı açık ve anlaşılır şiirlerinden biridir. Elbette bu noktada şiire maruz kalan katılımcıların,
şiiri okuyunca yaşadıkları duyguları tespit ederken detaya girmedikleri, çoğunlukla bu duyguyu sekiz kategoriden
birine dâhil ederek işaretledikleri unutulmamalıdır. Bu nedenle “Sizin Hiç Babanız Öldü mü”, yapılan incelemeler
sonucunda her ne kadar üzüntü duygusunu ele alırken verimli bir şekilde kullanılabilir olsa da danışanın hissettiği
duyguyu detaylı ve hassas bir şekilde belirleme sorumluluğu yine de psikolojik danışmana düşmektedir. Bu
açıdan “Sizin Hiç Babanız Öldü mü”, yalnızca olumsuz mesaj içeren bir şiir değildir. Aynı zamanda olumlu mesajı
niye verdiğini de ilk dizgesinde örneklendiren bir şiirdir. Mazza’ya (2014) göre bir şiirin terapötik yararı, yalnızca
olumlu mesaj içermesinden kaynaklanmamaktadır. Yas duygularının ele alındığı süreçte, olumlu mesaj içermeyen
bir şiirin de kullanılabileceği unutulmamalıdır. Özellikle de bitirilmemiş işlerin ele alındığı oturumlarda faydalı
olabilir (Mazza, 2014). Bu açıdan bahse konu şiirin, olumlu mesaj içermeyen eşleştirme ilkesi açısından psikolojik
danışmada kullanmaya uygun bir şiir olduğu düşünülebilir.
Bu çalışmada ulaşılan sonuçlar ve bu sonuçlara yönelik yorumlardan sonra ilerde gerçekleştirilecek araştırma ve
uygulamalara yönelik psikolojik danışmanlara bazı öneriler verilebilir. Daha sonraki çalışmalarda farklı şiirler
kullanılarak katılımcıların yaşadıkları duygular belirlenebilir. Bu şekilde zaman geçtikçe psikolojik danışmada
kullanılabilecek şiirlerin yer alacağı bir antoloji hazırlama yolunun taşları döşenebilir. Ayrıca farklı çalışmalarda,
duygular kategorize edilmeden bir liste halinde verilebilir. Bu durum katılımcıların kendilerini belli bir duygu için
belli bir kategori seçmeye mecbur olmaktan kurtaracaktır. Özellikle de utanç kategorisinde yer alan bazı
duyguların farklı kategorilerde ele alınabileceği düşünüldüğünde bu düzenleme oldukça anlamlı olacaktır. Son
olarak, benzer çalışmalar daha farklı demografik değişkenler ve özel katılımcı grupları işin içine katılarak da
tekrarlanabilir.
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
!!!!
10
KAYNAKLAR
Bayraktar, Ö. (2011). Üniversite Öğrencilerinin Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri ile Duygusal Zekâları Arasınaki
İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Brody, L. R. (1999). Gender, emotion, and the family. Cambridge MA: Harvard University Press.
Cemal Süreya, C. (1998). Sevda Sözleri: Bütün Şiirleri. İstanbul: YKY.
Chavis, G. G. (1986). The Use of Poetry for Clients Dealing with Family Issues. The Arts in Psychotherapy, 13.
121-128.
Çıplak, E. (2016a). Grupla Psikolojik Danışmada Şiir Kullanımının Üniversite Öğrencilerinin Başkalarına Güven
Düzeylerine Etkisi. Electronic Turkish Studies, 11 (9). 193-208.
Çıplak, E. (2016b). Grupla Psikolojik Danışmada Şiir Kullanımının Üniversite Öğrencilerinin Onay Bağımlılık
Düzeylerine Etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (17). 230-242
Çıplak, E. & Atıcı, M. (2015). Grupla Psikolojik Danışmada Şiir Kullanımı: Deneysel Bir Araştırma.
Yayımlanmamış doktora tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Çıplak, E. & Atıcı, M. (2016). Grupla Psikolojik Danışmada Şiir Kullanımının Üniversite Öğrencilerinin Empati ve
Duygu Farkındalığı Düzeylerine Etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6 (45). 115-127.
Eco, U. (1991). Alımlama Göstergebilimi. (Çev. S. Rifat). İstanbul: Düzlem Yayınları.
Ekman, P. (1999). “Basic Emotions”. in Handbook of Cognition and Emotion. (ed. T. Dalgleish & M. J. Power).
John Wiley & Sons, Ltd: San Fransisco, CA, USA.
Eliot, T. S. (1987). Denemeler. (Çev. A. Göktürk). İstanbul: Afa Yayınları.
Eliot, T. S. (1988). Denemeler. (Çev. H. Çakır). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Felski, R. (2016). Edebiyat Ne İşe Yarar. (Çev. E. Ayhan). İstanbul: Metis Yayınları.
Goleman, D. (1998). Duygusal Zekâ. (Çev. B. Seçkin Yüksel). İstanbul: Varlık Yayınları.
İşmen Gazioğlu, A. E. (2004). Duygusal Zeka ve Aile İşlevleri Arasındaki İlişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal
Bilimler Ensitüsü Dergisi, 7. 55-75.
Leedy, J. J. (1969). Principles of poetry therapy. In J. J. Leedy, (Ed.), Poetry therapy (pp. 67-74). Philadelphia &
Toronto: J. B. Lipprincott.
Mazza, N. (2014). Şiir Terapi. (Çev. E. Çıplak). İstanbul: OkuyanUs Yayınları.
Piaget, J. (2011a). Dil ve Düşünme. (Çev. S. E. Siyavuşgil. Günümüz Türkçesi. Y. T. Günaydın). İstanbul: Palme
Yayıncılık.
Piaget, J. (2011b). Akıl Yürütme ve Karar Verme. (Çev. S. E. Siyavuşgil. Günümüz Türkçesi. Y. T. Günaydın).
İstanbul: Palme Yayıncılık.
Rossiter, C., Brown, R. & Gladding, S. T. (1990). A New Criterion for Selecting Poems for Use in Poetry Therapy.
Journal of Poetry Therapy, 4 (1). 5-11.
Tunay Akan, Ş. & Barışkın, E. (2017). Kültür ve Cinsiyet Bağlamında Berkeley Duygu İfadesi Ölçeğinin Geçerlilik
ve Güvenirlik Ölçütleri. Türk Psikiyatri Dergisi, 28 (1). 43-50.
Yücel, T. (2012). Eleştiri Kuramları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ersun ÇIPLAK - Cemal Süreya’nın “Sizin Hiç Babanız Öldü Mü” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliği
International Journal of Education and Language
Summer Volume 1/2 2018 p. 1-10.
