Content uploaded by Ersun Çıplak
Author content
All content in this area was uploaded by Ersun Çıplak on Jun 01, 2021
Content may be subject to copyright.
!
!
!
!
1
Ahmet Telli’nin “Aşk Bitti” Şiirinin Psikolojik Danışmada
Kullanılabilirliğinin İncelenmesi
Ersun ÇIPLAK*
Özet
Bu araştırmanın ilk amacı Ahmet Telli’nin Aşk Bitti başlıklı şiirinin psikolojik danışmada kullanılabilirliğini değerlendirmektir.
İkinci amacı ise Aşk Bitti başlıklı şiirin katılımcılara yaşattığı duyguları açığa çıkarmaktır. Karma desenli bir çalışma olan bu
araştırma 241 katılımcıyla yürütülmüştür. Veriler, doküman inceleme, kişisel bilgi formu ve anket yoluyla toplanmıştır. Elde
edilen niteliksel verilere içerik analizi uygulanmıştır. Nicel veriler ise Mann Whitney-U Testi ve Kruskal Wallis-H Testi’yle
çözümlenmiştir. İçerik analizi sonucunda Aşk Bitti’deki şiirin personasının ayrılık nedeniyle yaşadığı travmayı ve kendini
onarma çabasını aktardığı görülmüştür. Şiirin başat duygusu üzüntüdür. Nicel analizler sonucunda ise Aşk Bitti başlıklı şiirin
katılımcılara en yoğun yaşattığı duygunun üzüntü olduğu saptanmıştır. Katılımcıların yaşadıkları üzüntü duygusunun
yoğunluğunun cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Eğitim düzeyine göre bakıldığında ilk sırada
yine üzüntü duygusunun geldiği bulunmuştur. Bu duygunun yaşanma yoğunluğunun katılımcıların eğitim düzeyine göre
farklılaşmadığı saptanmıştır. Araştırmanın sonucunda niteliksel bulguların niceliksel bulgularla desteklendiği görülmüştür. Bu
sonuca göre Aşk Bitti başlıklı şiirin psikolojik danışmada kullanılabilecek bir şiir olduğu söylenebilir.
Anahtar Sözcükler: Psikolojik danışmada şiir kullanımı, varolan şiir, eşleştirme ilkesi, nesnel bağlılaşım, duygu
Examination of the Usability of Ahmet Telli’s Poem “Aşk Bitti” in
Psychological Counselling
Abstract
This paper’s first aim was to investigate usability of Aşk Bitti (written by Ahmet Telli) in psychological counselling. Second aim
was to explore feelings of participants reading poem Aşk Bitti. This research has a mixed design. Aşk Bitti was resolved by
content analysis in research’s first stage. In research’s second stage quantitative data was collected by individual information
form and survey form developed by researcher. Data obtained from 241 participants was analysed by Mann Whitney-U Test
and Kruskal Wallis-H Test. Qualitative findings were as follows: The persona in the Aşk Bitti describes his trauma and attempt
to himself reparation. Sadness is the dominant emotion in the poem. Quantitative findings were as follow: Most of the
participants felt the sense of sadness. This feeling was felt female more than male. When examined by participants’ level of
education it was viewed that participants felt the sadness. It was observed that this feeling is not different according to
participants’ educational levels. As a result of the research the qualitative findings is supported by the results of the
quantitative findings. Finally, it can be said that Aşk Bitti can be used in psychological counselling.
Key Words: Using poetry in psychological counselling, existing poem, isoprinciple, objective correlative, emotion
!
1. GİRİŞ
Psikolojik danışmada odaklanılması gereken nokta danışanın yaşadığı duygulardır. Duygular, bireyin işlevsel
olmayan düşünce ve davranışlarının göstergesi durumundadır. Bu nedenle psikolojik danışman oturumda
öncelikle danışanın referans çerçevesini anlamalı ve yaşadığı duyguları açığa çıkarmaya yoğunlaşmalıdır
(Köroğlu, 2011).
Psikolojik danışmanların duygulara odaklanmasının önemini ortaya koyan iki isimden biri Paul Ekman, diğeri de
Daniel Goleman’dır. Ekman (1999), duyguların dışavurumunun evrensel niteliğini incelemiştir. Goleman (1998)
ise, Ekman’ın bulgularından yola çıkarak duyguları öfke, üzüntü, korku, zevk, sevgi, şaşkınlık, iğrenme ve utanç
olmak üzere sekiz kategoride ele almıştır. Bu yapıtların ortaya koyduğu sonuçlar duyguların evrensel niteliğinin
anlaşılmasına olanak sağlamıştır. Ancak farklı kültürlerde yaşayan bireylerin cinsiyet ve eğitim düzeyi gibi
değişkenlerin etkisiyle farklı bilişlere sahip olabildikleri ve duygularını farklı şekilde ifade edebildikleri de bilinen bir
gerçektir (Brody, 1999; Köroğlu, 2011; Tunay Akan ve Barışkın, 2017). Hatta bazı durumlarda kültürel
değişkenlerin etkisiyle bireylerin duygularını ifade etmesi engellenebilmektedir (Bayraktar, 2011; İşmen Gazioğlu,
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
* Millî Eğitim Bakanlığı, Dr., ersunciplak@gmail.com, ORCID ID: 0000-0003-1478-8903
Uluslararası Eğitim ve Dil Dergisi
International Journal of Education and Language
ISSN: 2636-7548
Araştırma Makalesi ¨ Uluslararası Eğitim ve Dil Dergisi. 2020/1. 1-7.
International Journal of Education and Language
Winter Volume 1/1 2020 p. 1-7.
Received 16/11/2019 - Accepted: 09/01/2020 - Available: 28/01/2020
!
!
!
!
2
2004). Bu duyguların yaşattığı zorluklar ise çoğunlukla bireyin psikolojik destek almasını zorunlu hale
getirmektedir.
Psikolojik danışman, danışanın yaşadığı duyguların farkına varıp ifade etmesine yardımcı olmak için terapötik
ilişkinin uygun bir anında şiirden yararlanabilir. Psikolojik danışmada şiir kullanımının en yaygın biçimi danışana
var olan bir şiirin okunması, okutulması ya da ses kaydından dinletilmesidir (Chavis, 1986; Mazza, 2014).
Danışanın şiire verdiği tepkilerinin araştırılmasına dayanan bu işlemin titizlikle yürütülmesi gerekir. Bu titizlik
oturumda hangi şiirin kullanılacağını belirleme aşamasında başlar. Şiir seçiminde psikolojik danışman
deneyimlerine güvenebileceği gibi, nesnellikle incelenmiş şiirleri de kullanabilir. Bu aşamada önemli olan şiirin
estetik değil, terapötik boyutudur. Şiirin işlevini yerine getirebilmesi danışanın yaşadığı duyguya temas etmesiyle
mümkündür (Bayraktar, 2011).
Şiirin danışanın yaşadığı duyguya temas etmesi ‘eşleştirme ilkesi’ olarak adlandırılmaktadır (Leedy, 1969).
Eşleştirme ilkesi uyarınca şiir, danışanın kendini açmasını kolaylaştırabilir. Eşleştirme ilkesi, şiirin olumlu mesaj
içermesine ve içermemesine göre ele alınabilir (Bayraktar, 2011; Chavis, 1986). Eşleştirme ilkesinin kuramsal
temeli Eliot’ın (1987) ‘nesnel bağlılaşım’ kavramına dayandırılabilir. Nesnel bağlılaşım şiir, okuyana bir duygu
yaşatmalıdır. Yani şairin ifadeleri şiir okunduğu anda akılda bir imaj yaratmalı ve böylece bir duygu
uyandırmalıdır. Şiirin bu aşamada, okuyanın duygularına aracı olduğunu görmek zor değildir (Eliot, 1987).
Alanyazında, psikolojik danışmada kullanılan şiirlerin seçimine yönelik az sayıda çalışmaya rastlanmaktadır. Şiirin
duygu durumu ile danışanın duygu durumu arasındaki etkileşimin incelendiği bir çalışmada bu iki değişken
arasında kayda değer bir ilişki bulunamamıştır (Luber, 1976). Başka bir çalışmada ise şiirin duygu durumunu
belirlemek için özel ölçme araçlarına ihtiyaç olduğu görülmüştür (Luber, 1978). Nitel bir çalışmada ise terapide
kullanılacak şiirin kısa olmasının, soyut olmamasının, net mesajlar vermesinin ve güçlü duygular içermesinin
terapötik açıdan önemli olduğu saptanmıştır (Rolfs ve Supper, 1988). Farklı bir çalışmada araştırmacılar
belirledikleri şiirleri iki yıl terapide kullandıktan sonra işlevsellik açısından analiz etmişlerdir. Sonuçta şiirlerin
oturumlarda etkili şekilde kullanıldığı görülmüştür (Rossiter, Brown ve Gladding, 1990).
Yurtdışında yapılan çalışmalar psikolojik danışmada kullanılacak şiirlerin seçimine yönelik ilginin yoğunlaştığını
göstermektedir. Ancak ülkemizde bu konuda yürütülmüş bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Psikolojik danışmada şiir
kullanımının empati ve duygu farkındalığı gibi değişkenlere etkisinin incelendiği az sayıda çalışmada, kullanılan
şiirlerin nesnel ölçütlerle seçilmediği görülmektedir (Çıplak, 2015). Oysa psikolojik danışmada şiir kullanımı ile
ilgilenen psikolojik danışmanların odaklanması gereken konuların başında, farklı terapötik amaçlarla kullanılacak
şiirlerin belirlenmesi gelmektedir (Mazza, 2014). Psikolojik danışmada kullanılacak şiirlerin içerik analizinin
yapılması, ardından bu şiirin okuyan bireylere neler hissettirdiğinin saptanması bilimsel titizliğin gereğidir. Bu
nedenle alanyazında, psikolojik danışmanın herhangi bir şiiri kullanmadan önce şiirin kendi üzerindeki etkisini
gözlemesinin önemi vurgulanmıştır (Mazza, 2014).
Yukarda ifade edilen gerekçeye dayanarak bu çalışma iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamadaki amaç
Ahmet Telli’nin (2016) Aşk Bitti başlıklı şiirinin psikolojik danışmada kullanılabilirliğini değerlendirmektir. Bu
noktada şu sorulara cevap aranmıştır:
S1: Aşk Bitti başlıklı şiirin biçimsel özellikleri nelerdir?
S2: Aşk Bitti başlıklı şiirin mesajları nelerdir?
S3: Aşk Bitti başlıklı şiirin içerdiği duygular nelerdir?
İkinci aşamada ise, Aşk Bitti başlıklı şiirin katılımcılara yaşattığı duyguları açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Bu
amaçlar doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
S1: Aşk Bitti başlıklı şiirin katılımcılara yaşattığı duyguların yoğunluğu cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır?
S2: Aşk Bitti başlıklı şiirin katılımcılara yaşattığı duyguların yoğunluğu eğitim düzeyine göre farklılaşmakta mıdır?
2. YÖNTEM
2.1. Katılımcılar
Nitel ve nicel yöntemlerin birlikte kullanıldığı karma desenli bir çalışma olan bu araştırmanın katılımcıları
belirlenirken kolay ulaşılabilirlik ölçütü gözetilmiştir. 25 Ocak-25 Şubat 2016 tarihlerinde doğrudan ya da elektronik
ortamda ulaşılan ve Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşayan 241 katılımcının (128 kadın, 113 erkek; 75 lise
öğrencisi, 60 üniversite öğrencisi, 106 üniversite mezunu) yaş ortalaması x: 26.51’dir.
2.2. Veri toplama araçları
Kişisel Bilgi Formu: Araştırmada katılımcıların sosyo-demografik özelliklerini belirlemek için Kişisel Bilgi Formu
kullanılmıştır.
Ersun ÇIPLAK - Ahmet Telli’nin “Aşk Bitti” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliğinin İncelenmesi
International Journal of Education and Language
Winter Volume 1/1 2020 p. 1-7.
!
!
!
!
3
Yaşanan Duygular Anketi: Ankette Aşk Bitti başlıklı şiir ve onun hemen altında katılımcıların şiiri okuyunca
yaşadıkları duyguları belirlemeleri için Goleman’ın (1998) sekiz duygu kategorisine yer verilmiştir. Bunun da
altında katılımcıların şiiri okurken yaşadıkları duyguları işaretleyip, 0 ila 10 arasında derecelendirecekleri bir
çizelge bulunmaktadır. Puan arttıkça duygunun yoğunluğu artmaktadır.
2.3. Verilerin Toplanması
Nitel veriler, Aşk Bitti başlıklı şiire uygulanan doküman incelemesi tekniğiyle elde edilmiştir. Ardından bu verilere
içerik analizi uygulanmıştır. Nicel veriler ise katılımcıların anketi yanıtlamasıyla toplanmıştır. Katılımcılardan anketi
okumaları ve yaşadıkları duyguyu forma işaretledikten sonra yoğunluğunu derecelendirmeleri istenmiştir.
2.4. Verilerin Analizi
Bir doküman olarak nitel veri kaynağı kabul edilen Aşk Bitti başlıklı şiire içerik analizi yapılmıştır. Aşk Bitti başlıklı
şiir, aynı zamanda şair ve eleştirmen olan araştırmacı tarafından incelenmiş, işaretlemeler yapılmış ve kodlar
belirlenmiştir. Ardından kodlar, temalar altında toplanmıştır. Kodlama işlemi, geçerlik ve güvenirliği artırmak
amacıyla 10 gün sonra tekrarlanmıştır. Birinci ve ikinci kodlamanın örtüştüğü görülmüştür. Kod ve temalar için
uzman görüşüne de başvurulmuştur. Aşk Bitti başlıklı şiir, Türk dili ve edebiyatı bölümünden bir akademisyen
tarafından incelenmiş ve sonuçların yüksek düzeyde benzerlik gösterdiği saptanmıştır.
Nicel veriler, SPSS 22.0’de yüzde, Mann Whitney U-Testi ve Kruskal Wallis H-Testi kullanılarak çözümlenmiştir.
3. Bulgular
3.1. Nitel bulgular
Bu çalışmanın ilk aşamasında Aşk Bitti başlıklı şiirin psikolojik danışmada kullanılabilirliğini değerlendirmek için
“Aşk Bitti başlıklı şiirin biçimsel özellikleri nelerdir?”, “Aşk Bitti başlıklı şiirin mesajları nelerdir?” ve “Aşk Bitti
başlıklı şiirin hissettirdiği duygular nelerdir?” soruları yanıtlanmıştır.
Aşk Bitti başlıklı şiir ve ona uygulanan içerik analizi tekniği sonucunda ulaşılan bulgular şu şekildedir:
Aşk Bitti
Bir aşk nasıl biterse öyle bitti bu aşk da
Uzun bir hastalık gibi
Aralıksız dinlediğim alaturka bir fasıl gibi
Gökyüzüne bakmayı, dostlara mektup yazmayı
Çiçekleri sulamayı unutmuşluğum gibi
Bitti.
Bir aşk nasıl biterse öyle bitti bu aşk da
Yürümeyi yeniden öğrenen felçli bir çocuk gibi
Sokağa çıkmalıyım şimdi ve çoktandır
İhmal ettiğim dostlara yeni bir adres bırakmalıyım
Pencereleri açmalı, kitapları düzenlemeliyim
Belki bir yağmur yağar akşama doğru
Yarıda bıraktığım şiirleri tamamlarım
Aşk da bitti diyordu ya bir şair
Aşk bitti işte tam da öyle (Telli, 2016).
Şiirin biçimsel özelliklerine bakıldığında Aşk Bitti başlıklı şiir 15 dizeden oluşan, kısa sayılabilecek bir şiir olduğu
görülmektedir. Şiirin verdiği mesajlar incelendiğinde şiirin personasının ben dili kullanarak yaşadığı aşkın bitişini
net ifadelerle anlattığı saptanmıştır. Personanın ifadeleri, ‘travmatik yaşantı’ ve ‘onarım çabasına’ ilişkin mesajlar
içermektedir. Ayrıca, travmatik yaşantı dışsal ya da kişisel niteliğe sahip olgularla benzerlik kurularak ifade
edilmiştir. Bu nedenle ‘dışsal’ ve ‘kişisel’ olmak üzere iki tema belirlenmiştir. Kişisel teması, ‘gökyüzüne bakmak’,
‘dostlara mektup yazmak’ ve ‘çiçekleri sulamak’ kodlarını; dışsal teması ise ‘hastalık’ ve ‘alaturka fasıl’ kodlarını
kapsamaktadır.
Onarım çabasında da dışsal ve kişisel olmak üzere iki tema bulunmuştur. Dışsal teması altında, ‘felçli’ kodu;
kişisel teması altında ise ‘sokağa çıkmak’, ‘ihmal edilen dostlara yeniden ulaşmak’, ‘pencereleri açıp kitapları
düzenlemek’ ve ‘şiiri tamamlamak’ kodları toplanmıştır. Üçüncü dizgede personanın yaşadığı travmayı atlatıp
işlevsellik kazanmak için yaşantılarına ilişkin kontrol geliştirmeye çalıştığı görülmektedir.
Ersun ÇIPLAK - Ahmet Telli’nin “Aşk Bitti” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliğinin İncelenmesi
International Journal of Education and Language
Winter Volume 1/1 2020 p. 1-7.
!
!
!
!
4
Şiirdeki personanın yaşadığı duygulara bakıldığında, ilk dizgede başat duygunun üzüntü olduğu, üçüncü dizgede
ise bu duygu üzerinde kontrol elde etme çabaları saptanmıştır. Üzüntü kategorisindeki duygular şunlardır: Acı,
keder, neşesizlik, kasvet, melankoli, kendine acıma, yalnızlık, can sıkıntısı, umutsuzluk.
Ayrıca şiirin birinci ve üçüncü dizgesi arasında geçiş işlevi gören ikinci dizge (“Bir aşk nasıl biterse öyle bitti bu
aşk da”), yaşantıyı dışşallaştırmakta ve duyguyu evrenselleştirmektedir. Şiirin ilk dizesi ile son dizgesinde de aynı
nitelik bulunmaktadır.
3.2. Nicel bulgular
Aşk Bitti başlıklı şiiri okuyan katılımcıların yaşadıkları duyguları açığa çıkarmayı amaçlayan bu çalışmada
öncelikle cinsiyete göre katılımcıların yaşadıkları duyguları açığa çıkarmaya yönelik incelemeler yapılmıştır. Elde
edilen bulgular Tablo 1’de sunulmuştur.
Tablo.1. Ahmet Telli’nin Aşk Bitti Başlıklı Şiirini Okuyan Katılımcıların Hissettikleri Duyguların Cinsiyete Göre
Frekans ve Yüzdelik Değerleri
Kadın
Erkek
Toplam
f
%
f
%
f
%
Öfke
Var
Yok
24
104
18.75
81.25
22
91
19.46
80.53
46
195
19.08
80.91
Üzüntü
Var
Yok
110
18
85.93
14.06
97
16
85.84
14.15
207
34
85.89
14.10
Korku
Var
Yok
9
119
7.03
92.96
15
98
13.27
86.72
24
217
9.95
90.04
Zevk
Var
Yok
19
109
14.84
85.15
21
92
18.58
81.41
40
201
16.59
83.40
Sevgi
Var
Yok
37
91
28.90
71.09
33
80
29.20
70.79
70
171
29.04
70.95
Şaşkınlık
Var
Yok
19
109
14.84
85.15
24
89
21.23
78.76
43
198
17.84
82.15
İğrenme
Var
Yok
4
124
3.12
96.87
5
108
4.42
95.57
9
232
3.73
96.26
Utanç
Var
Yok
34
94
26.56
73.43
18
95
15.92
84.07
52
189
21.57
78.42
Tablo 1 incelendiğinde, katılımcıların cinsiyetlerine göre yaşadıkları duyguların, kadınlarda duygu kategorilerinin
büyükten küçüğe üzüntü (%85.93), sevgi (%28.90), utanç (%26.56), öfke (%18.75), şaşkınlık (%14.84), zevk
(%14.84), korku (%7.03) ve iğrenme (%3.12) şeklinde sıralandığı görülmektedir. Erkeklerde ise bu sıralama
üzüntü (%85.84), sevgi (%29.20), şaşkınlık (%21.23), öfke (%19.46), zevk (%18.58), utanç (%15.92), korku
(%13.27) ve iğrenme (%4.42) şeklindedir.
Daha sonra, Ahmet Telli’nin Aşk Bitti başlıklı şiirini okuyan katılımcıların eğitim düzeylerine göre yaşadıkları
duygulara bakılmıştır. Elde edilen değerler Tablo 2’de yer almaktadır.
Tablo.2. Ahmet Telli’nin Aşk Bitti Başlıklı Şiirini Okuyan Katılımcıların Hissettikleri Duyguların Eğitim Düzeyine
Göre Frekans ve Yüzdelik Değerleri
Eğitim düzeyi
Duygu
Lise öğrencisi
Üniversite
öğrencisi
Üniversite
mezunu
Toplam
f
%
f
%
f
%
f
%
Öfke
Var
Yok
13
62
17.33
82.66
8
52
13.33
86.66
25
81
23.58
76.41
46
195
19.08
80.91
Üzüntü
Var
Yok
64
11
85.33
14.66
53
7
88.33
11.66
90
16
84.90
15.09
207
34
85.89
14.10
Korku
Var
Yok
6
69
8.00
92.00
6
54
1.00
90.00
12
94
11.32
88.67
24
217
9.95
90.04
Zevk
Var
Yok
6
69
8.00
92.00
8
52
13.33
86.66
26
80
24.52
75.47
40
201
16.59
83.40
Sevgi
Var
Yok
31
44
41.33
58.66
15
45
25.00
75.00
24
82
22.64
77.35
70
171
29.05
70.95
Şaşkınlık
Var
Yok
5
70
6.66
93.33
11
49
18.33
81.66
27
79
25.47
74.52
43
198
17.84
82.15
Ersun ÇIPLAK - Ahmet Telli’nin “Aşk Bitti” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliğinin İncelenmesi
International Journal of Education and Language
Winter Volume 1/1 2020 p. 1-7.
!
!
!
!
5
İğrenme
Var
Yok
3
72
4.00
96.00
2
58
3.33
96.66
4
102
3.77
96.22
9
232
3.73
96.26
Utanç
Var
Yok
11
64
14.66
85.33
13
47
21.66
78.33
28
78
26.41
73.58
52
189
21.57
78.42
Tablo 2’de Aşk Bitti başlıklı şiiri okuyan katılımcıların eğitim düzeylerine göre yaşadıkları duygulara bakıldığında,
lise öğrencilerinin yaşadıkları duyguların büyükten küçüğe sırasıyla üzüntü (%85.33), sevgi (%41.33), öfke
(%17.33), utanç (%14.66), korku (%8.00), zevk (%8.00), şaşkınlık (%6.66) ve iğrenme (%4.00) olduğu
görülmüştür. Üniversite öğrencilerinde sıralama üzüntü (%88.33), sevgi (%25.00), utanç (%21.66), şaşkınlık
(%18.33), öfke (%13.33), zevk (%13.33), iğrenme (%3.33) ve korku (%1.00) şeklindedir. Üniversite mezunlarında
ise duygular üzüntü (%84.90) utanç (%26.41), şaşkınlık (%25.47), zevk (%24.52), öfke (%23.58), sevgi (%22.64),
korku (%11.32) ve iğrenme (%3.77) şeklinde sıralanmıştır.
Aşk Bitti başlıklı şiiri okuyan katılımcıların yaşadıkları duyguların yoğunluğunun cinsiyete göre farklılaşıp
farklılaşmadığına Mann Whitney U-Testi’yle bakılmıştır. Sonuçlar Tablo 3’te sunulmuştur.
Tablo.3.Aşk Bitti Başlıklı Şiiri Okuyan Katılımcıların Cinsiyete Göre Mann Whitney U-Testi Sonucu
Cinsiyet
n
Sıra Ort.
Sıra Toplamı
U
p
Öfke
Kadın
Erkek
128
113
120.84
121.19
15467.00
13694.00
7211.00
0.95
Üzüntü
Kadın
Erkek
128
113
129.50
111.38
16575.50
12585.50
6144.50
0.04*
Korku
Kadın
Erkek
128
113
117.74
124.69
15071.00
14090.00
6815.00
0.13
Zevk
Kadın
Erkek
128
113
119.42
122.79
15285.50
13875.50
7029.50
0.56
Sevgi
Kadın
Erkek
128
113
121.29
120.68
15524.50
13636.50
7195.50
0.93
Şaşkınlık
Kadın
Erkek
128
113
117.46
125.00
15035.50
14125.50
6779.50
0.20
İğrenme
Kadın
Erkek
128
113
120.34
121.75
15403.50
13757.50
7147.50
0.63
Utanç
Kadın
Erkek
128
113
128.00
113.07
16384.00
12777.00
6336.00
0.02*
p<0.05
Tablo 3’te, Aşk Bitti başlıklı şiiri okuyan katılımcıların yaşadıkları üzüntü (U=6144.50; p<0.05) ve utanç
(U=6336.50; p<0.05) kategorisindeki duyguların yoğunluğunun cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılaştığı
görülmektedir. Değerler, kadınların üzüntü ve utanç kategorilerindeki duygularının yoğunluğunun erkeklere göre
daha yüksek olduğunu göstermiştir. Diğer duygularda ise farklılık bulunamamıştır.
Son olarak Aşk Bitti başlıklı şiiri okuyan katılımcıların yaşadıkları duyguların yoğunluğunun eğitim düzeyine göre
farklılaşıp farklılaşmadığı Kruskal Wallis H-Testi’yle incelenmiştir. Sonuçlar Tablo 4’te gösterilmiştir.
Tablo.4.Aşk Bitti Başlıklı Şiiri Okuyan Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre Kruskal Wallis Testi Sonucu
Eğitim Düzeyi
N
Sıra Ort.
Sd
X²
p
Anlamlı Fark
Öfke
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
75
60
106
119.72
113.23
126.31
2
2.94
0.22
p>.05
Üzüntü
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
75
60
106
119.43
129.60
117.25
2
1.28
0.52
p>.05
Korku
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
75
60
106
118.71
120.88
122.69
2
0.53
0.76
p>.05
Zevk
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
75
60
106
110.99
117.42
130.11
2
8.37
0.01
p<.05 *
Sevgi
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
75
60
106
135.79
116.34
113.17
2
7.57
0.02
p<.05 *
Ersun ÇIPLAK - Ahmet Telli’nin “Aşk Bitti” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliğinin İncelenmesi
International Journal of Education and Language
Winter Volume 1/1 2020 p. 1-7.
!
!
!
!
6
Şaşkınlık
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
75
60
106
107.33
121.29
130.50
2
10.89
0.00
p<.05 *
İğrenme
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
75
60
106
121.29
120.56
121.05
2
0.03
0.98
p>.05
Utanç
Lise Öğrencisi (A)
Üniversite Öğrencisi (B)
Üniversite Mezunu (C)
75
60
106
113.57
121.08
126.21
2
2.79
0.24
p>.05
p<0.05
Tablo 4’te Aşk Bitti başlıklı şiiri okuyan katılımcıların yaşadıkları zevk (X²= 8.37; sd=2; n= 241; p<0.05), sevgi (X²=
7.57; sd=2; n= 241; p<0.05) ve şaşkınlık (X²= 10.89; sd=2; n= 241; p<0.05) duygularının yoğunluklarının eğitim
düzeyine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmektedir. Diğer duygu kategorilerinde ise farklılık
bulunamamıştır. Zevk kategorisinde üniversite mezunu grubun puanlarının lise öğrencilerinin puanlarından; sevgi
kategorisinde, lise öğrencilerinin puanlarının üniversite mezunlarının puanlarından; şaşkınlık kategorisindeyse
üniversite öğrencisi ve üniversite mezunlarının puanlarının lise öğrencilerinin puanından daha yüksek olduğu
görülmüştür.
4. Tartışma
Karma desenli olan bu araştırmanın ilk aşamasında Aşk Bitti başlıklı şiirin psikolojik danışmada kullanılabilirliği
değerlendirilmiştir. Niteliksel inceleme sonucunda şiirin biçimsel özelliklerinin kısa ve açık olduğu görülmüştür.
Verdiği mesajlara bakıldığında ise, ben diliyle konuşan şiirin personasının yaşadığı ayrılık nedeniyle yaşadığı
travmayı ve kendini onarım çabasını içsel ve dışsal gerçekliklerle benzerlik kurarak anlattığı açığa çıkarılmıştır.
Şiirin başat duygusunun ise üzüntü olduğu saptanmıştır. Bununla birlikte şiirdeki personanın işlevsellik kazanma
ve davranışları üzerinde kontrol geliştirme çabası gösterdiği de tespit edilmiştir. Bu sonuçlar alanyazındaki
verilerle koşuttur. Alanyazında psikolojik danışmada kullanılan şiirlerin biçim olarak kısa, mesaj açısından açık ve
güçlü duygular uyandırmasının terapötik ilişkinin kalitesini artırdığına yönelik verilere rastlanmaktadır (Bayraktar,
2011; Luber, 1978; Mazza, 2014; Rolfs ve Supper, 1988; Rossiter, Brown ve Gladding, 1990).
Bu sonuçlara dayanarak Aşk Bitti başlıklı şiirin, psikolojik danışmada bireylerin yaşadıkları yakın ilişki sorunları ele
alınırken kullanılmaya elverişli bir şiir olduğu söylenebilir. Ayrıca, şiirde travmatik yaşantının betimlenmesinin
hemen ardından onarım çabasının betimlenmiş olması, danışanın, yaşadığı duyguları başkalarının da yaşadığını
fark etmesine ve böylece duygularını evrenselleştirmesine yardımcı olabilir (Mazza, 2014). Şiir, danışanın, şiirin
personasının onarım çabasını model alarak kendi çözümlerini üretip sonra da gözden geçirmesini sağlayabilir
(Mazza, 2014). Bu şiirin, danışana umut aşılama açısından da uygun olduğu düşünülebilir (Mazza, 2014).
Yaşanan duyguların evrenselleştirilmesi, danışanın yalnızlık duygusuyla baş etmesini ve kendini açmasını
cesaretlendirebilir (Hedges, 2013; Mazza, 2014).
Araştırmanın ikinci aşamasında ise ilk olarak Aşk Bitti başlıklı şiiri okuyan katılımcıların cinsiyetlerine göre
yaşadıkları duygular açığa çıkarılmıştır. Yaşanan duyguların dağılımına bakıldığında hem kadınların hem de
erkeklerin en çok üzüntü kategorisindeki duyguları yaşadıkları bulunmuştur. Yaşanan duyguların cinsiyete göre
farklılaşıp farklılaşmadığına bakıldığında ise, yalnızca üzüntü ve utanç kategorisindeki duyguların yoğunluğunun
kadınlarda erkeklere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Bu sonuç alanyazın desteğine sahiptir. Alanyazın
incelendiğinde her ne kadar üzüntü duygusunu kadınların daha çok deneyimlediğine ilişkin verilere rastlansa da
bunun kadınların duygularını daha rahat ifade etmesinden kaynaklanabileceğine yönelik ifadeler bulunmaktadır.
Bu nedenle sonucun bu şekilde çıkması kadınların üzüntü duygusunu daha rahat ifade etmelerinden
kaynaklanmış olabilir (Goleman, 1998; Tunay Akan ve Barışkın, 2017).
Katılımcıların eğitim düzeylerine göre yaşadıkları duyguların dağılımına bakıldığında, ilk sırada gelen duygunun
üzüntü kategorisindeki duygular olduğu saptanmıştır. Yaşanan duyguların yoğunluğunun katılımcıların eğitim
düzeylerine göre farklılaşıp farklılaşmadığına bakıldığında ise yalnızca zevk, sevgi ve şaşkınlık kategorilerinde
farklılık bulunmuştur. Şaşkınlık kategorisinde üniversite öğrencilerinin puanları lise öğrencilerinden; zevk ve
şaşkınlık kategorilerinde üniversite mezunlarının puanları lise öğrencilerinden; sevgi kategorisinde ise lise
öğrencilerinin puanları üniversite mezunlarından daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Çalışmanın bu sonucu da
gereken alanyazın desteğine sahiptir. Alanyazında yer alan ve duygu, duyguları ifade etme, duygu farkındalığı ve
duygusal zeka kavramlarının ele alındığı çalışmalara bakıldığında bireylerin yaşadıkları duyguların eğitim
düzeyine göre farklılaştığına yönelik verilere ulaşılmaktadır (Brody, 1999; İşmen Gazioğlu, 2004).
Ersun ÇIPLAK - Ahmet Telli’nin “Aşk Bitti” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliğinin İncelenmesi
International Journal of Education and Language
Winter Volume 1/1 2020 p. 1-7.
!
!
!
!
7
Sonuç ve Öneriler
Bu çalışmanın ilk aşamasında Aşk Bitti başlıklı şiirin psikolojik danışmada kullanılabilirliği; ikinci aşamasında ise
katılımcılara yaşattığı duygular açığa çıkarılmıştır. Sonuçta Aşk Bitti başlıklı şiirde şiirin personasının yaşadığı
travmanın ve kendini onarım çabasının aktarıldığı görülmüştür. Şiirin personasının yaşadığı duygunun üzüntü
olduğu tespit edilmiştir. Ardından şiir 241 katılımcıya okutulmuş ve yaşadıkları duyguları belirleyip
derecelendirmeleri istenmiştir. Hem cinsiyet hem de eğitim düzeyine göre bakıldığında katılımcıların en çok
üzüntü kategorisindeki duyguları yaşadıkları bulunmuştur. Katılımcıların yaşadıkları üzüntü ve utanç duygusunun
yoğunluğunun cinsiyete göre farklılaştığı saptanmıştır. Ayrıca katılımcıların yaşadıkları zevk, sevgi ve şaşkınlık
duygularının eğitim düzeyine göre farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır.
Bu çalışmada Aşk Bitti başlıklı şiirin katılımcılara yaşattığı duygunun üzüntü olması, diğer duyguların göz ardı
edilebileceği anlamına gelmemektedir. Bilinmektedir ki şiir okumak, öznel niteliği göz ardı edilemez bir etkinliktir.
Bu nedenle psikolojik danışmada Aşk Bitti başlıklı şiiri kullanmayı düşünen psikolojik danışmanın kararını
vermeden önce düşüncesinin doğruluğunu danışanla kurduğu etkileşime odaklanarak değerlendirmesinde yarar
vardır.
Bu sonuçlara bağlı olarak şunlar söylenebilir: Her şeyden önce katılımcıların yaşadıkları duygular, psikolojik
danışmada kullanılacak şiirleri sınıflandırmada kullanılabilecek ölçme araçları henüz geliştirilmediği için anketle
belirlenmiştir. İlerde yapılacak çalışmalarda katılımcıların duygularını belirlemek için objektif ölçme araçları
kullanılabilir. Ya da bu çalışmada olduğu gibi katılımcılara yaşadıkları duyguları tespit etmeleri için kategorik bir
duygu listesi vermek yerine, daha detaylı ve kategorik olmayan bir duygu listesi verilebilir. Şiirin psikolojik
danışmada kullanılabilirliğini incelemek için psikolojik yardım uzmanları, şairler ve edebiyat akademisyenlerinden
oluşan bir örneklemle görüşmeler yapılabilir ve elde edilen veriler niteliksel yöntemlerle incelenebilir. Katılımcıların
yaşadıkları duyguları açığa çıkarmak için yapılacak görüşmelerde açık uçlu sorular kullanılabilir. Ayrıca, bu
araştırmaya benzer çalışmalar farklı şiirler kullanılarak yinelenebilir. Böylece belki de bir gün kültürümüze
psikolojik danışmada kullanılabilirliği objektif olarak değerlendirilmiş şiirlerden oluşan bir antoloji kazandırılabilir.
Kaynaklar
Bayraktar, Ö. (2011). Üniversite Öğrencilerinin Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri ile Duygusal Zekâları
Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
Brody, L. R. (1999). Gender, Emotion, and The Family. Cambridge: Harvard University Press.
Chavis, G. G. (1986). The use of poetry for clients dealing with family ıssues. The Arts in Psychotherapy, 13, 121-
128.
Çıplak, E. (2015). Grupla Psikolojik Danışmada Şiir Kullanımı: Deneysel Bir Araştırma. (Basılmamış Doktora tezi).
Çukurova Üniversitesi, Adana.
Ekman P. (1999). Basic emotions. T. Dalgleish, M. J. Power (Ed.). In Handbook of Cognition and Emotion (pp.
45-60). San Fransisco: John Wiley & Sons.
Eliot, T. S. (1987). Denemeler. (Akşit Göktürk, Çev.). İstanbul: Afa Yayınları.
Goleman, D. (1998). Duygusal Zekâ: Neden IQ’dan Daha Önemlidir. (Banu Seçkin Yüksel, Çev.). İstanbul: Varlık
Yayınları
Hedges, D. (2013). Poetry, Therapy and Emotional Life. London: Radcliff Publishing.
İşmen Gazioğlu, A. E. (2004). Duygusal zeka ve aile işlevleri arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal
Bilimler Ensitüsü Dergisi, 7, 55-75
Köroğlu, E. (2011). Düşünsel Duygulanımcı Davranış Terapisi. Ankara: HYB Basım Yayın
Leedy, J. J. (1969). In Principles of poetry therapy. J. J. Leedy (Ed.). Poetry Therapy (pp. 67-74). Philadelphia &
Toronto: Lipprincott.
Luber, R. F. (1976). Evaluation of poetic mood with the semantic differential. Psychological Reports, 39, 499-502.
Luber, R. F. (1978). Assessment of mood change as a function of poetry therapy. Art Psychotherapy, 5, 211-215.
Mazza, N. (2014). Şiir Terapi: Teori ve Pratik. (Ersun Çıplak, Çev.). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
Rolfs, A. M. (1988). Supper SI. Guiding the unconscious: The process of poem seelection for poetry therapy
groups. The Arts in Psychotherapy, 15, 119-126.
Rossiter, C., Brown, R. & Gladding, S. T. (1990). A new criterion for seelecting poems for use in poetry therapy.
Journal of Poetry Therapy, 4, 5-11.
Telli, A. (2016). Çocuksun Sen. İstanbul: Everest Yayınları.
Tunay Akan, Ş. & Barışkın, E. (2017). Kültür ve cinsiyet bağlamında Berkeley Duygu İfadesi Ölçeğinin geçerlilik
ve güvenirlik ölçütleri. Türk Psikiyatri Dergisi, 28, 43-50.
Ersun ÇIPLAK - Ahmet Telli’nin “Aşk Bitti” Şiirinin Psikolojik Danışmada Kullanılabilirliğinin İncelenmesi
International Journal of Education and Language
Winter Volume 1/1 2020 p. 1-7.
