ChapterPDF Available

DİN VE OTORİTE KAVRAMLARI BAĞLAMINDA SÜNNİLİKTE DİNİ OTORİTE

Authors:

Abstract

Dinlerin ve dinsel anlayışların üretilmesi, algılanması ve gelecek nesillere aktarılmasında dinsel otoritelerin oldukça önemli bir rolü ve etkisi bulunmaktadır. Özellikle de geleneksel halk dindarlığının oluşumunda, şekillenmesinde, diğer başka unsurla birlikte dinsel yorum, tutum ve davranışları etkileyen-belirleyen işlevsel bir fonksiyona sahiptir. Toplumsal değişmenin yapı unsur ve dinamiklerinin, dini yaşamı şekillendiren anlayışları etkilediği bilinen bir gerçektir. Toplumun sahip olduğu değer, norm ve pratiklerin oluşumunda, sürdürülmesinde ve devam ettirilmesinde ayrıca tüm bunlarda meydana gelen/gelebilecek kimi değişmelerin yaşanmasında düşünsel ve dinsel anlayışların çeşitli faktörlerden etkilenmesi ya da dini otoritelerin zihinsel, dinsel ve kültürel yapılarının değişimden muhtelif düzeylerde etkilenmesi muhakkaktır. Müslümanların dini otoritesi sayılan Hz. Muhammed’in, 632 senesinde Hakk’a yürümesinden sonra İslam toplumu, Arap Yarımadası’nda oluşturdukları Medine İslam Devleti’ni ve bu otoriteye bağlanan bölgeleri sevk ve idare edecek bir sonraki dini otorite ve siyasi rollerini haiz liderin hangi seçim yöntemiyle belirleneceği konusunda siyasal ve dinsel açıdan ihtilaf yaşamışlardır. Müslüman toplumdan bir topluluk, Hz. Muhammed’e yakınlık açısından ailenin en güçlü ve bilgili erkek üyesi olan Hz. Ali’nin halifelik makamına geçmesi fikrini desteklemişlerdir. Bu fikri destekleyenlerin büyük bir kısmını, günümüzde Şiiler olarak bilinen Müslüman topluluğu oluşturmuşlardır. Diğer kısmını da İslam toplumunun bir sonraki dini-siyasi otorite ve liderini, Hz. Ali’nin de aralarında bulunduğu Hz. Peygamber’in en seçkin arkadaş (sahabe) çevresinden belirleme fikrini desteklemişlerdir. Bu kısımdaki topluluk da günümüzde 1,57 milyarlık sayıya tekabül eden Müslümanların çoğunluğunu oluşturan Sünni Müslümanlardan oluşmuştur (Tarik, 2019: 73). Sünnilik ve Şiilik, İslam dinsel inanışında olmasa da dinin yaşam arenasında pratize edilişinde daha çok önem kazanan birer simge ve sembolleşen kavramlardır (Kalaycı, 2013: 294). Asılları itibariyle inancın kendisi olmayıp inancı etkileyen, dönüştüren ve şekillendiren bu iki kavram İslam toplum dini sosyolojisini anlamamız açısından güncelliğini ve önemini halen korumaktadır. Bilindiği gibi simge ve semboller, yalnızca başka bir şeyleri temsil etmekten veya başka bir şeylerin yerini tutmaktan daha fazlasını icra ederler. Ayrıca bu icracı kavram, bir anlam ifade etmekten veya çağrıştırmaktan ziyade anlam üretme imkânı sağlamaktadır. Bu nedenle de bu kavramları benimseyenlere, yeni anlamlar yaratmaları ve kullanmalarına izin verir (Cohen, 1999: 11-12). Bu durum ise Sünnilik ve Şiilik mefhumlarını düşünülenden öte kaygan bir düşünsel ve inanç zemine taşımakta olup, bunun birlikte de bir perspektif problemini beraberinde ortaya çıkarmaktadır. Problem, geçmişte yaşananlara bakıldığında ne okunduğu değil, geçmişte vuku bulan sosyo-dini olaylara nasıl ve hangi bakış açısıyla bakıldığıdır. Bu bağlamda dinsel kavramların iyi belirlenip kullanım amaçlarının yerli yerince seçilmesi ve dini otorite sayılan bireylerin/güçlerin, dinsel temel kaynaklarına sahip çıkması, olası yaşanabilecek değişimlerin etkisinden asli kaynaklara bağlı kalınarak dinsel yaşamın ve pratiklerinin sürdürülmesi açısından gereken özenin gösterilmesi ve koruyucu tedbirlerin alınması elzemdir. Muhafazakârlık ekseninde dinsel yorumlama biçimlerinden olan Sünnilik, Müslüman bireylerin dindarlık anlayışlarını; asli kaynakları olan Kur’an ve Sünnet bazlı belirledikleri bir İslami dinsel yaşam ve kültür formudur. Bu çalışmada, bir Şiilik-Sünnilik incelemesi yapılmamıştır. Çünkü böyle bir çaba bu çalışmanın boyutunu aşacak bir karakteri haiz olup, asıl hedeflenen konu incelemesinden sapma eğilimine neden olacaktır. Burada toplumların önemseyerek yaşam serüvenine dâhil ettiği ve kendisinden toplumsal arenada çok yönlü etkilendiği ve asli unsurlarıyla etkileşime geçmek zorunda kaldığı din kavramının ne’liği sorgulanmakta ve İslam din sosyolojisi içerisinde sembolleşen Sünni din anlayışına bağlı olarak şekillendiği bilinen dinsel otorite figürlerini kısaca tanımak hedeflenmiştir.
İLAHİYAT ALANINDA ARAŞTIRMA VE
DEĞERLENDİRMELER
İmtyaz Sahb / Publsher • Yaşar Hız
Genel Yayın Yönetmen / Edtor n Chef • Eda Altunel
Kapak & İç T asarım / Cover & Interor Desgn • Gece Kitaplığı
Edtörler / Edtors • Doç. Dr. Fevzi Rençber
Dr. Yılmaz Arı
Dr. Mehmet Emin Kalgı
Dr. Rıfat Işık
Brnc Basım / Frst Edton • © Mayıs 2021
ISBN • 978-625-7793-98-8
© copyrght
Bu kitabın yayın hakkı Gece Kitaplığı’na aittir.
Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, izin almadan hiçbir yolla
çoğaltılamaz.
e right to publish this book belongs to Gece Kitaplığı.
Citation can not be shown without the source, reproduced in any way
without permission.
Gece Ktaplığı / Gece Publshng
Türkye Adres / Turkey Address: Kızılay Mah. Fevzi Çakmak 1. Sokak Ümit Apt.
No: 22/A Çankaya / Ankara / TR
Telefon / Phone: +90 312 384 80 40
web: www.gecekitapligi.com
e-mal: gecekitapligi@gmail.com
Baskı & Cilt / Printing & Volume
Sertika / Certicate No: 47083








İÇİNDEKİLER
Bölüm 1

Emine ÖZTÜRK ................................................................................... 1
Bölüm 2

Mehmet Emin KALGI .......................................................................... 17
Bölüm 3



 ...................................................................................... 37
Bölüm 4
      

 ...................................................... 73
Bölüm 5

............................................................... 97
Bölüm 6




 .......................................................................................... 113
Bölüm 7


 ........................................................................................... 163
Bölüm 7



Yılmaz ARI1
 

165
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .

       
       
       

      


       
      
       



      
       

  

   



         
       



         
         

        

        
         
        
        
       
        

     
      
Yılmaz Arı
166 .
       


   
      

      




      


     
      

 

 
        
       
        
    
    


   

   
        
       
     

   
        


 

167
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .
         


        

       
        


        
      
        

       
     

         
       


         
          
       


   


      


       
        




      


Yılmaz Arı
168 .



           
        
  




   



        

      
       
      
         
      
        

         



    

   
         
         







         
169
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .


          
  
      
       
        
        
       
          



      


         








       




      






      
Yılmaz Arı
170 .
         
       

         

         

       
       
       
        



     

     

         
       





        

      



       
   
    

         



         
171
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .

       

        
   
         
        
      


        
       

  
       
       



      
         

      
         
          
     

        

       


       
      
      


          


Yılmaz Arı
172 .
        
       
        






        

        



        



         
        
      
       









      




173
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .






        
    





       
       
      
       


    



     
         
       










  
Yılmaz Arı
174 .


      



         
       


       
      
        
       
       
 
         
      
      
       
       


         




       

       
         

       
       

    
 




175
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .
    

       

    




        

  
       

Güç        
     
     Egemenlik ise 


 
sosyal otorite

        
    










      
         
      
        
       
Yılmaz Arı
176 .
    

       
        



      
   
       
         


       
          
         


       


       
       
      

       
       

       




   
         
    
     
       

       
       

177
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .




          
         
   
         
         





       
        
        



         



       

       

      

       
    
         

        
     
  


Yılmaz Arı
178 .
       
         
        
    


       

      
        



        
       
       





        
       
  
       
        
       
  





        
        

      
   

       
       
179
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .
       











     
         
    
         
  




1

         

   




          


       

 


Yılmaz Arı
180 .














      
         




        

      
        

 
        
       

        

         
         






181
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .





    





       
       
      
           
           
  




         
         




       



        




            
       

Yılmaz Arı
182 .
         
     

        


       
           



       
         

       

    
         

       
    
         
  

        



        






       



      
        
       
183
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .
   
      
 
   







        

         


      

       





    
 
   


      
        
       
       
   
  
       



Yılmaz Arı
184 .


      



   
         
         

      



          
       


    


      

         
    




   

       


  
         


       

   
185
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .
        




       


   


       
      
        
      



Yılmaz Arı
186 .


     






        




   

 


        



         




     


  


          

187
İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler .





        

 

  


        
        

  


          


        







         





 

Yılmaz Arı
188 .
      
      






  






       
  


       









Article
Full-text available
Humans are constantly changing and transforming. It is unthinkable to get away from these changes or to escape their effects. Religion is one of the institutions that affect people in the social sphere. The individual's way of looking at the world includes the idea of belief that he creates in the world of mind. The institution of religion is the most important factor that affects people, and therefore society, in a deep and broad framework. However, the individual; In order to reveal the world of meaning he is in, he has some interactions in social life. The aim of this study is to reveal the effects of religion on young people studying at university on their practical, social, daily life, socio-cultural life and individual preferences. In this study, an online questionnaire study with random sampling was applied to one hundred participants over the age of 18 who received university education in Eskişehir in the 2021-2022 academic year. As a result, we can say that religion affects the social life of the individual in many ways and we should consider the existence of its influence on the sociality he is in.
Article
Bu çalışmada Türkiye'de dini otorite meselesi ve modernleşmeye bağlı olarak dini otoriteye meşruiyet sağlayan dini bilginin bireyselleşmesinden bahsedilmektedir. Otorite kavramıyla bağlantılı olarak dini otorite "dinin temel esasları noktasında inananlar üzerinde belirleyici bir hüküm verme yetkisi" şeklinde tanımlanmaktadır. Ehl-i Sünnet inancına göre İslam'da bu yetki Allah'a ve O'nun temsilcisi olan Hz. Muhammed'e aittir. Onun dışında kendilerini "Peygamber varisi" olarak gören, vahiy ve sünnetten hareketle "icma" ve "kıyas" yöntemleriyle dini bilgi üretme biçimini elinde bulunduran din otoritesi temsilcileri bulunmaktadır. Modernleşmenin bilgiye ve bireye yüklediği anlam, gelenekselliği aşamayan din otoritesi temsilcilerinin eleştirilmesini mümkün hale getirmektedir. Türkiye'de de bireyselleşen dindarların tutumlarında bu durum açık bir şekilde görünmektedir. Bilgiye modern dönemde kolay erişilmesi, din otoritesi temsilcilerinin "geleneksel" olarak nitelenen yorumlarının terk edilmesini ve bireyselleşen dindarların modernleşmenin sağladığı imkanlarla dini bilgiyi kendilerinin elde etmesini kolaylaştırmaktadır.
Article
Full-text available
Tarihi bir gerçeklik olarak ortaya çıkan peygamberlik müessesesinin bireysel ve toplumsal düzlemde oluşturduğu anlam ve etki, risâletin temel gerekçesini oluşturmaktadır. Toplumlar, peygamberlerin gelişiyle bireysel ölçekte psikolojik, toplumsal düzeyde ise sosyo-kültürel bir meydan okumanın muhatabı olmuştur. Bu bağlamda peygamberin gelişiyle başlayan sürecin toplumun değişimine veya dönüşümüne olan katkısının ortaya konulması önem arz etmektedir. Çalışmada, risâletin bireysel ve toplumsal ölçekte oluşturduğu değerin anlaşılmasına katkı sağlayacağı için değişim ve dönüşüm kavramları arasındaki ayrım üzerinde durulmuştur. Betimsel nitelikli bu çalışmada literatür taraması, ulü’l-azm peygamberlerin risâleti çerçevesinde yapılmıştır. Çalışmada ayrıca kutsal metinlerde ve kıssalarda yer alan peygamberlerin mücadelelerinin toplumsal düzeyde nasıl bir dönüşümü ortaya çıkardığı hususu araştırılmıştır. Araştırma bulgularına göre peygamberlerin gelişi, toplumun değişimine süreç içerisinde önemli katkılar sunmuşsa da daha derin ve nitelikli değişimi ifade eden toplumsal dönüşümün beklenen oranda gerçekleşmediği tespit edilmiştir. Ayrıca dönüşüm olgusunun sahâbi ve havari kavramlarına yüklenen anlam doğrultusunda değer kazandığı görülmüştür.
Article
Hz. Nûh ve Nûh Tûfanı, tarihsel süreç içerisinde birçok kültür içinde yaşatılarak günümüze kadar gelen, insanlığın her dönem dinî, kültürel bir motif olarak kullandığı önemli argüman olarak karşımıza çıkmaktadır. Alevî Bektaşî kültürü üzerine yaptığımız çalışmalardan aldığımız veriler ve çalışmalar dikkate alındığında günümüze kadar Hz. Nûh ve Nûh Tûfanı metaforu kullanılmış olmasına rağmen detaylı bir şekilde bu konunun dikkatlerden kaçması bizleri bu başlığı atmaya mecbur bırakmıştır. Bu sebeple Hz. Nûh ve Nûh Tûfan’ına genel anlamda farklı anlamlar yüklenildiği gibi özel anlamda da Alevî-Bektaşî kültüründe de farklı betimlemelerin kaynağı olarak kullanılmıştır. Örneğin Alevî ve Bektaşî nitelemeli gruplarda tevellâ ve teberrâ inanç ilkelerini merkeze alan Ehl-i Beyt kavramı, klasik kaynaklarda da Hz. Nûh ve Nûh Tûfanı metaforuna benzetilerek kullanılmaktadır. Muharrem orucunun ardından Kerbelâ şehitlerinin ruhu için âşûrâ dağıtmak Alevîlik kültürünün gereklerinden birisidir. Âşûrânın tarihçesi Nûh tûfanına kadar götürülerek âşûrânın önemi Alevîler tarafından ortaya konulmaktadır. Alevî Bektaşî kültüründe Nevruz 21 Mart’ta kutlanır. Çünkü Alevî Bektaşî kültüründe Hz. Nûh, tûfandan sonra karaya ilk defa bugün ayak basmıştır. Bununla birlikte özellikle kuş mitolojisi etrafında şekillenen inanış boyutuyla Alevî ve Bektaşîlikte güvercine farklı anlamlar yüklenmiş ve kurtuluşun mitik bir simgesi olarak kullanılmıştır. Biz de yukarıda anlatılanları dikkate alarak bu çalışmamızda Alevî-Bektaşî olarak tanımlanan gruplarda Hz. Nûh ve Nûh Tûfanı çerçevesinde şekillenen ve günümüze kadar ulaşan anlatıları ve kullanılan sembolleri bu çalışmamızda işlemeyi uygun bulduk. Özet bir ifadeyle tûfan kültürünün Alevîlerin inanç dünyalarında ve sosyal hayattaki yansımaları Alevîlerin kendileri ve Alevî-Bektaşî klasik kaynakları merkeze alınarak bu kültürün teorik ve pratik yansıması ortaya konulmuştur.
Article
Full-text available
Değişim, bütün toplulukların ve toplumları oluşturan bütün kurumların kaçınılmaz bir gerçeğidir. Din kurumu da toplumları vücuda getiren ve bir arada tutan bir sosyal kurum olarak; toplumsal değişmenin hem bir parçası hem de temel bir etkeni pozisyonundadır. Toplumsal yapı içerisinde mevcut bir kesimde meydana gelmesi olası bir değişme olayı, en sonunda mevcut yapı sistemi içerisinde bulunan hemen hemen tüm alt yapıları da etkilemesi söz konusu olabilmektedir. Modernizm süreci ile beraber; süreçten etkilenen tüm toplumlarda hemen hemen her alanda hızlı ve etkili bir değişme sürecinin yaşandığı bilinen bir gerçektir. Anılan sürecin işleyişi içerisinde de dinsel algılayış ve eğilimler de bu vetire içerisinde tedricen değişime uğramaktadır. Toplumsal sistemlerde meydana gelen önemli hadiseler, bilindiği üzere ani ve sürpriz ihtiyaçlara ve bu ihtiyaçların giderilmesine matuf bir takım problemlere sebep olabilmekte, ortaya çıkan bu problemler din dâhil neredeyse bütün kurumlara dokunarak, kendilerini değişime adapte olmaya zorlamaktadır. Toplumsal düzenin önemli bir öğesi olan din kurumu da neredeyse bu sistemin bütünüyle irtibat halindedir. Din; devam edegelen sosyal nizam için önem arz eden mutlak fonksiyonları icra eden etkin bir sistem olarak kabul görmektedir. Toplumsal düzenin kimi gaye ve ihtiyaçlarının yansıması; din olgusunun gördüğü fonksiyonlara ve bu fonksiyonları yerine getirmek adına meydana getirdiği yapılarda görünmektedir. Bu çalışma, toplumsal değişim, din ve değişim olgularını tanımlama ve ne’liğini saptama adına önemlidir. Kavramsal çözümlemelerden sonra din ve değişim arasındaki kompleks münasebeti anlamaya yönelik çalışmada evvela toplumsal değişim konusu irdelendikten sonra din olgusunun toplumsal değişim sürecindeki işlevleri tartışılmaktadır.
Article
Is it true that religion is weakening in modern times, or are we facing religious resurgence? What is fundamentalism? How does it emerge and grow? What role does religion play in ethnic and national conflicts? Is religion a fundamental driving force or do political leaders use religion for their own purposes? Do all religions oppress women? These are some of the questions addressed in this book. An Introduction to the Sociology of Religion provides an overview of sociological theories of contemporary religious life. Some chapters are organized according to topic. Others offer brief presentations of classical and contemporary sociologists from Karl Marx to Zygmunt Bauman and their perspectives on social life, including religion. Throughout the book, illustrations and examples are taken from several religious traditions.
Ey îmân edenler! Allâh (c.c)'a itâat edin. Peygamberine… itâat edin. Sonra bir şeyde ihtilafa düşerseniz, hemen onun Allâh (c.c)'a ve Resûlüne Kaynakça ADIVAR
  • Teğâbun
Resûle de itâat edin." (Teğâbun, 12) "Ey îmân edenler! Allâh (c.c)'a itâat edin. Peygamberine… itâat edin. Sonra bir şeyde ihtilafa düşerseniz, hemen onun Allâh (c.c)'a ve Resûlüne Kaynakça ADIVAR, A. A, (1980), Bilim ve Din, İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • N Akyüz
AKYÜZ, N. (2000), Dinlerin Teşekkülünde Dini Liderlerin Karizması, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41 (1), s. 275-291.
  • N Akyüz
  • İ Çapçioğlu
AKYÜZ, N., ÇAPÇIOĞLU, İ. (edit.), (2008), Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yay.
Değişim Sürecinde Alevilikte Dini Otorite
ARI, Y. (2020), Değişim Sürecinde Alevilikte Dini Otorite, Adıyaman Dedeleri Örneği, Ankara: Berikan Yayınları.
  • Ş Gürsoy
  • R Kiliç
  • Alevîliği Türkiye
GÜRSOY, Ş., KILIÇ, R., Türkiye Alevîliği, Sosyo-Kültürel, Dinsel Yapı Çözümlemesi, Platin Yayınları, Ankara 2008.