AMALAN PENGGUNAAN BAHAN BANTU MENGAJAR GURU PENDIDIKAN ISLAM MENENGAH RENDAH NEGERI JOHOR

Abstract

Kurangnya keberkesanan menggunakan bahan bantu mengajar (BBM) adalah disebabkan oleh masalah peribadi guru dan kurangnya peruntukan bahan. Selain itu, BBM yang sedia ada juga kurang membantu guru dalam memudahkan proses pengajaran dan pembelajaran (PdP). Justeru, kajian ini meneroka penggunaan BBM
dari aspek jenis, sumber, faktor, serta amalan penggunaan BBM dalam kalangan Guru Pendidikan Islam (GPI) menengah rendah di negeri Johor. Kajian kes ini menggunakan kaedah kualitatif dalam pengumpulan data. Seramai lima orang GPI, lima orang penyelia GPI, dan sepuluh orang pelajar Sekolah Bestari terlibat dalam kajian ini. Data verbatim temu bual ditriangulasi dengan data pemerhatian dan
analisis dokumen sebelum dianalisis menggunakan perisian NVivo versi 7. Secara keseluruhannya, terdapat sepuluh jenis BBM yang mencapai tahap pola, iaitu papan putih, buku teks, powerpoint, kertas edaran, kertas majong, gambar, buku nota pelajar, video, buku latihan dan modul, serta buku rujukan. Sumber penggunaan BBM meliputi sumber pengetahuan, iaitu perbincangan rakan guru, cuba jaya, serta
maklumat daripada internet, buku dan kursus. Sumber bahan pula diperolehi daripada internet, panitia sekolah, serta koleksi yang dibeli dan dihasilkan sendiri oleh GPI, rakan GPI, dan pelajar dengan merujuk buku teks dan buku rujukan. Antara faktor yang mendorong GPI menggunakan BBM ialah faktor peribadi guru, sokongan pentadbir dan respon positif pelajar, serta bahan dan tempat PdP yang mencukupi. Manakala faktor yang menghalang GPI menggunakan BBM ialah kekurangan masa dan persediaan, masalah pengurusan bahan, serta tempat penggunaan yang terhad. Bagi amalan penggunaan BBM, kajian turut mendapati GPI kurang bersedia sebelum menggunakan BBM, namun kekurangan persediaan tersebut tidak mengubah amalan penggunaan BBM yang betul. Di akhir penggunaan BBM, majoriti GPI memberikan latihan dan tugasan dengan merujuk kepada BBM
yang digunakan. Kajian ini menghasilkan empat model utama, iaitu Model Sumber Pengetahuan dan Sumber BBM, Model Faktor Dorongan dan Halangan Penggunaan BBM, serta Model Jenis dan Amalan Penggunaan BBM. Model-model baru yang terhasil daripada kajian ini dapat menjadi panduan kepada semua pihak yang berkaitan dengan institusi pendidikan khususnya guru.

The ineffective use of teaching aids is often attributed to a number of factors teaching personality, the inadequacy of the teaching aids
themselves as well as the insufficiency of funds allocated for their procurement. This research was carried out to explore the classroom application of teaching aids based on their types, sources, factors and the practice of applying them among lower secondary school Teachers of Islamic Education (TIE) in Johor. This case study used
a qualitative method in collecting the data. A total of five teachers, five supervisors, and ten students from Smart School were involved in this study. Verbatim interview transcription was triangulated with the observation data and document analysis prior to the final analysis process using the Nvivo version 7. The result shows that ten
polas of teaching aid including white board, text books, power point presentation, distributed papers, mahjong papers, pictures, student-note books, videos, exercise books and modules, and reference books. In applying the teaching aids, it is revealed that teachers obtained the information on their use from peer discussion, by trial and error, and from the internet, books and teaching courses. Meanwhile, in terms of their content, such information was either retrieved from the internet provided by the school committee or obtained from the personal collections of materials owned by TIE, peers of TIE, and the students. This study also shows that the use of classroom teaching aids is often determined and encouraged by the teachers' personality and
skills, support from the administratio as well as adequate teaching materials and spaces. On the other hand, the impeding and problem of space and material management. As for the practice of using teaching
aids, this study reveals that teachers often went to their classes ill-prepared though they continued to observe the correct practice whenever teaching aids were used. The results of this study led to the construction of four different teaching-aids-related models: Model of Sources of Knowledge and Sources of TIE's Teaching Aids, Model of Encouraging and Discouraging Factors in the Use of Teaching Aids, Model of Types of Teaching Aids, and Model of TIE Practice of Applying Teaching Aids. These newly constructed models may in fact be used as a general guidance for all in the education line especially the teachers.

Full text

i
AMALAN PENGGUNAAN BAHAN BANTU MENGAJAR GURU
PENDIDIKAN ISLAM MENENGAH RENDAH NEGERI JOHOR
MOHD FAEEZ BIN ILIAS
Tesis ini dikemukakan sebagai memenuhi
syarat penganugerahan ijazah
Doktor Falsafah
Fakulti Tamadun Islam
Universiti Teknologi Malaysia
NOVEMBER 2014

iii
DEDIKASI
Syukur
Allah S.W.T.
Selawat dan Salam
Nabi Muhammad S.A.W.
Jazakumullah Khayr
Abah dan Emak
Abah dan Ummi
Seluruh ahli keluarga Simpang Renggam
Seluruh ahli keluarga Kangkar Pulai
Para pensyarah dan rakan pelajar Pascasiswazah FTI serta semua yang mengenali.
Dan teristimewa
Kepada Cinta saya
Isteri dan anak yang disayangi.
Semoga kita semua sentiasa mendapat redha-Nya.

iv
PENGHARGAAN
Alhamdulillah, segala puji dan syukur bagi Allah S.W.T Tuhan sekelian
alam. Selawat dan salam ke atas junjungan besar Nabi Muhammad s.a.w penghulu
segala Nabi dan rasul. Saya bersyukur ke hadrat Allah S.W.T kerana dengan taufiq
dan inayah-Nya telah memberikan kekuatan dan keazaman yang tinggi untuk
menyempurnakan amanah sebagai seorang pelajar dalam menyiapkan tesis Ijazah
Doktor Falsafah di Fakulti Tamadun Islam, Universiti Teknologi Malaysia.
Setinggi-tinggi penghargaan dan ucapan ribuan terima kasih yang tidak
terhingga kepada penyelia yang banyak membantu menyelesaikan tesis ini iaitu Dr
Kamarul Azmi Jasmi. Dorongan dan sokongan yang diberikan oleh beliau sangat
menyumbang usaha menyiapkan tesis ini sehingga sempurna. Teguran dan kritikan
yang membina daripada beliau juga membantu dalam usaha menjayakan kajian ini.
Tidak lupa juga penghargaan kepada semua pihak yang membantu sama ada secara
langsung atau tidak langsung terutamanya kepada pensyarah, rakan-rakan
sepengajian di Fakulti Tamadun Islam UTM, kakitangan Jabatan Pelajaran Negeri
Johor, serta pentadbir dan guru di Sekolah Bestari negeri Johor yang terlibat dalam
kajian ini.
Buat Ibunda dan Ayahanda serta mertua yang sentiasa mendoakan kejayaan
dalam menempuh cabaran menimba ilmu pengetahuan. Sekalung penghargaan dan
kasih sayang yang teristimewa buat isteri tercinta Murihah Abdullah yang banyak
memberi sokongan yang tidak pernah jemu. Buat buah hati yang tersayang Hawariy
yang menjadi penyejuk mata dalam meneruskan perjuangan ini. Semoga kejayaan ini
akan menjadi kesinambungan kejayaan kalian nanti.

v
ABSTRAK
Kurangnya keberkesanan menggunakan bahan bantu mengajar (BBM) adalah
disebabkan oleh masalah peribadi guru dan kurangnya peruntukan bahan. Selain itu,
BBM yang sedia ada juga kurang membantu guru dalam memudahkan proses
pengajaran dan pembelajaran (PdP). Justeru, kajian ini meneroka penggunaan BBM
dari aspek jenis, sumber, faktor, serta amalan penggunaan BBM dalam kalangan
Guru Pendidikan Islam (GPI) menengah rendah di negeri Johor. Kajian kes ini
menggunakan kaedah kualitatif dalam pengumpulan data. Seramai lima orang GPI,
lima orang penyelia GPI, dan sepuluh orang pelajar Sekolah Bestari terlibat dalam
kajian ini. Data verbatim temu bual ditriangulasi dengan data pemerhatian dan
analisis dokumen sebelum dianalisis menggunakan perisian NVivo versi 7. Secara
keseluruhannya, terdapat sepuluh jenis BBM yang mencapai tahap pola, iaitu papan
putih, buku teks, powerpoint, kertas edaran, kertas majong, gambar, buku nota
pelajar, video, buku latihan dan modul, serta buku rujukan. Sumber penggunaan
BBM meliputi sumber pengetahuan, iaitu perbincangan rakan guru, cuba jaya, serta
maklumat daripada internet, buku dan kursus. Sumber bahan pula diperolehi
daripada internet, panitia sekolah, serta koleksi yang dibeli dan dihasilkan sendiri
oleh GPI, rakan GPI, dan pelajar dengan merujuk buku teks dan buku rujukan.
Antara faktor yang mendorong GPI menggunakan BBM ialah faktor peribadi guru,
sokongan pentadbir dan respon positif pelajar, serta bahan dan tempat PdP yang
mencukupi. Manakala faktor yang menghalang GPI menggunakan BBM ialah
kekurangan masa dan persediaan, masalah pengurusan bahan, serta tempat
penggunaan yang terhad. Bagi amalan penggunaan BBM, kajian turut mendapati GPI
kurang bersedia sebelum menggunakan BBM, namun kekurangan persediaan
tersebut tidak mengubah amalan penggunaan BBM yang betul. Di akhir penggunaan
BBM, majoriti GPI memberikan latihan dan tugasan dengan merujuk kepada BBM
yang digunakan. Kajian ini menghasilkan empat model utama, iaitu Model Sumber
Pengetahuan dan Sumber BBM, Model Faktor Dorongan dan Halangan Penggunaan
BBM, serta Model Jenis dan Amalan Penggunaan BBM. Model-model baru yang
terhasil daripada kajian ini dapat menjadi panduan kepada semua pihak yang
berkaitan dengan institusi pendidikan khususnya guru.

vi
ABSTRACT
The ineffective use of teaching aids is often attributed to a number of factors
teaching personality, the inadequacy of the teaching aids
themselves as well as the insufficiency of funds allocated for their procurement. This
research was carried out to explore the classroom application of teaching aids based
on their types, sources, factors and the practice of applying them among lower
secondary school Teachers of Islamic Education (TIE) in Johor. This case study used
a qualitative method in collecting the data. A total of five teachers, five supervisors,
and ten students from Smart School were involved in this study. Verbatim interview
transcription was triangulated with the observation data and document analysis prior
to the final analysis process using the Nvivo version 7. The result shows that ten
polas of teaching aid including white board, text books, power point presentation,
distributed papers, mahjong papers, pictures, student-note books, videos, exercise
books and modules, and reference books. In applying the teaching aids, it is revealed
that teachers obtained the information on their use from peer discussion, by trial and
error, and from the internet, books and teaching courses. Meanwhile, in terms of their
content, such information was either retrieved from the internet provided by the
school committee or obtained from the personal collections of materials owned by
TIE, peers of TIE, and the students. This study also shows that the use of classroom
teaching aids is often determined and encouraged by the teachers' personality and
skills, support from the administratio as well as
adequate teaching materials and spaces. On the other hand, the impeding and
problem of space and material management. As for the practice of using teaching
aids, this study reveals that teachers often went to their classes ill-prepared though
they continued to observe the correct practice whenever teaching aids were used. The
results of this study led to the construction of four different teaching-aids-related
models: Model of Sources of Knowledge and Sources of TIE's Teaching Aids,
Model of Encouraging and Discouraging Factors in the Use of Teaching Aids, Model
of Types of Teaching Aids, and Model of TIE Practice of Applying Teaching Aids.
These newly constructed models may in fact be used as a general guidance for all in
the education line especially the teachers.

vii
ISI KANDUNGAN
BAB
TAJUK HALAMAN
PENGAKUAN
DEDIKASI
PENGHARGAAN
ABSTRAK
ABSTRACT
ISI KANDUNGAN
SENARAI JADUAL
SENARAI RAJAH
SENARAI SIMBOL/SINGKATAN
SENARAI LAMPIRAN
ii
iii
iv
v
vi
vii
xi
xvi
xviii
xx
1 PENDAHULUAN
1.1 Pengenalan 1
1.2 Latar Belakang Masalah 3
1.3 Penyataan Masalah 9
1.4 Objektif Kajian 15
1.5 Persoalan Kajian 16
1.6 Kepentingan Kajian 16
1.7 Kerangka Teori Kajian 17
1.8 Batasan Kajian 19
1.8.1 Batasan Pengumpulan Data 19
1.8.2 Batasan Lokasi 19
1.8.3 Batasan Sampel 20
1.8.4 Batasan Matlamat Kajian 21
1.8.5 Batasan Subjek 22
1.9 Definisi Operasional 22
1.9.1 Bahan Bantu Mengajar (BBM) 22
1.9.2 Guru Pendidikan Islam (GPI) 23

viii
1.9.3 Menengah Rendah 24
1.9.4 Kajian kes 26
1.9.5 Teori dan model BBM 26
1.9.6 Pola 27
1.10 Penutup 28
2 SOROTAN KAJIAN
2.1 Pengenalan 30
2.2 Teori dan Model Penggunaan Bahan Bantu Mengajar 30
2.2.1 Teori dan Model Islam 31
2.2.1.1 Model Klasifikasi Multimedia 33
2.2.2 Teori dan Model Barat 39
2.2.2.1 Teori Pemikiran Kawalan Adaptif 36
2.2.2.2 Model ASSURE 39
2.2.2.3 Model Reka Bentuk Pengajaran KEMP 46
2.2.2.4 Model Gerlach dan Ely 48
2.3 Penggunaan Bahan Bantu Mengajar 50
2.3.1 Jenis Bahan Bantu Mengajar 50
2.3.1.1 Bahan Bantu Mengajar dalam Islam 51
2.3.1.2 Bahan Bantu Mengajar Umum 52
2.3.2 Sumber Penggunaan Bahan Bantu Mengajar 53
2.3.3 Faktor Penggunaan Bahan Bantu Mengajar 62
2.4 Kajian Lepas 75
2.4.1 Kajian Bidang Pendidikan Islam dalam Negara 75
2.4.2 Kajian Pelbagai Bidang Dalam Negara 83
2.4.3 Kajian Luar Negara 87
2.5 Penutup 90
3 METODOLOGI KAJIAN
3.1 Pengenalan 92
3.2 Reka Bentuk Kajian 92
3.3 Lokasi Kajian 95
3.4 Populasi dan Responden Kajian 98
3.5 Instrumen Kajian 100
3.5.1 Pengumpulan Data Kualitatif 100
3.5.2 Pengumpulan Data Temu Bual 102
3.5.3 Prosedur Pemerhatian 106
3.5.4 Prosedur Analisis Dokumen 106
3.6 Kesahan Dan Kebolehpercayaan Instrumen 108
3.6.1 Kesahan dan Kebolehpercayaan Data Kualitatif 109

ix
3.6.1.1 Pengesahan Inventori Temu Bual 110
3.6.1.2 Triangulasi Data 111
3.6.1.3 Pengesahan Responden Terhadap Data Temu Bual
112
3.6.1.4 Nota Lapangan Dan Rujukan Diari 112
3.6.1.5 Pengesahan Pakar Dan Penilaian Pengesahan
Pakar Melalui Cohen Kappa
114
3.6.1.6 Kajian Rintis 115
3.6.1.7 Indeks Data 116
3.7 Analisis Data 117
3.8 Kesahan Dan Kebolehpercayaan Kajian 117
3.9 Etika Kajian 119
3.10 Penutup 121
4 DAPATAN KAJIAN
4.1 Pendahuluan 122
4.2 Latar Belakang GPI Dan Sekolah 122
4.2.1 Latar Belakang GPI di SA-SE 123
4.2.1.1 GPISA 124
4.2.1.2 GPISB 126
4.2.1.3 GPISC 127
4.2.1.4 GPISD 128
4.2.1.5 GPISE 129
4.2.2 Latar Belakang Sekolah 130
4.2.2.1 Sekolah A (SA) 131
4.2.2.2 Sekolah B (SB) 132
4.2.2.3 Sekolah C (SC) 132
4.2.2.4 Sekolah D (SD) 133
4.2.2.5 Sekolah E (SE) 133
4.3 Dapatan Data Kajian Pelbagai Kes 134
4.3.1 Sumber Penggunaan Bahan Bantu Mengajar Guru
Pendidikan Islam
134
4.3.1.1 Sumber Pengetahuan 135
4.3.1.2 Sumber Bahan 139
4.3.2 Faktor Penggunaan Bahan Bantu Mengajar Guru
Pendidikan Islam
147
4.3.2.1 Faktor Dorongan 147
4.3.2.2 Faktor Halangan 154
4.3.3 Jenis Bahan Bantu Mengajar (BBM) GPI 163
4.3.4 Amalan Penggunaan Bahan Bantu Mengajar (BBM) GPI 170
4.3.4.1 Papan Putih 171
4.3.4.2 Buku Teks 202
4.3.4.3 Powerpoint 213

x
4.3.4.4 Kertas Edaran 236
4.3.4.5 Kertas Majong 251
4.3.4.6 Gambar 263
4.3.4.7 Buku Nota Pelajar 268
4.3.4.8 Video 274
4.3.4.9 Buku Latihan Dan Modul 278
4.3.4.10 Buku Rujukan 285
4.4 Penutup 289
5 PERBINCANGAN, RUMUSAN, DAN CADANGAN
5.1 Pengenalan 290
5.2 Perbincangan Dapatan Kajian 290
5.2.1 Jenis-Jenis Bahan Bantu Mengajar (BBM) GPI 291
5.2.2 Sumber Penggunaan Bahan Bantu Mengajar 294
5.2.3 Faktor Penggunaan Bahan Bantu Mengajar 298
5.2.4 Amalan Penggunaan BBM 300
5.2.4.1 Amalan Persediaan BBM 300
5.2.4.2 Amalan Penggunaan BBM 304
5.2.4.3 Amalan Selesai Guna BBM 310
5.3 Rumusan 313
5.4 Implikasi Kajian 315
5.4.1 Aspek Teori dan Penghasilan Model Daripada Pola
Dapatan Kajian
316
5.5 Cadangan 328
5.5.1 Cadangan Kepada Pihak Kementerian 328
5.5.2 Cadangan Kepada Pihak Jabatan Pelajaran Negeri
dan Pejabat Pendidikan Daerah
330
5.5.3 Cadangan Kepada Sekolah dan Pentadbir 332
5.5.4 Cadangan Kepada Panitia dan Guru 333
5.5.5 Cadangan Kajian Baru Dari Aspek Metodologi,
Sampel, Jenis BBM dan Topik Khusus
334
5.6 Penutup 337
RUJUKAN 338
Lampiran A-K 377-466

xi
SENARAI JADUAL
NO. JADUAL TAJUK HALAMAN
2.1 Perbezaan Pengetahuan Pengisytiharan dan
Pengetahuan Prosedur
39
2.2 Jenis-Jenis Sumber Penggunaan BBM Ketika
Pelaksanaan PdP
58
2.3 Jenis Sumber yang Berbeza untuk Tujuan Pengajaran 59
2.4 Sumber Bahan Pedagogi Guru 60
2.5 Sumber Penggunaan BBM Jenis Perkakasan 61
3.1 Projek Makmal Komputer Sekolah-Sekolah
Kementerian Pelajaran Malaysia
96
3.2 Statistik Penyelenggaraan Komputer Sekolah-
Sekolah Kementerian Pelajaran Malaysia Tahun
2009 dan 2010
97
3.3 Senarai Jumlah Keseluruhan Sekolah di Negeri
Johor Mengikut Jenis Sekolah
98
3.4 Inventori Protokol Temu Bual 104
3.5 Senarai Pakar Bidang dan Pakar Rujuk Terhadap
Pengesahan Tema Dapatan Kajian
114
3.6 Indikator Tahap Persetujuan Cohen Kappa 115
4.1 Perbandingan Latar Belakang GPI di SA-SE dari Segi
Pendidikan, Pengalaman Mengajar, dan Pengiktirafan
123
4.2 Perbandingan Latar Belakang Sekolah di SA-SE
dari Segi Jenis Sekolah, Lokasi, Pengiktirafan
Sekolah, dan Pengiktirafan Akademik
131
4.3 Sumber Pengetahuan Daripada Guru Semasa
Penggunaan BBM
137
4.4 Sumber Pengetahuan Daripada Sekolah Semasa
Penggunaan BBM
138
4.5 Sumber Bahan Sedia Ada Daripada Guru Semasa
Penggunaan BBM
141
4.6 Sumber Bahan Buatan Daripada Guru Semasa
Penggunaan BBM
142

xii
4.7 Sumber Bahan Daripada Pelajar Semasa
Penggunaan BBM
143
4.8 Sumber Bahan Daripada Sekolah/Pihak Atasan
Semasa Penggunaan BBM
145
4.9 Faktor Dorongan Guru Semasa Penggunaan BBM
oleh GPI
148
4.10 Faktor Dorongan Pelajar Semasa Penggunaan BBM
oleh GPI
149
4.11 Faktor Dorongan Sekolah Semasa Penggunaan
BBM oleh GPI
151
4.12 Faktor Halangan Guru Semasa Penggunaan BBM
oleh GPI
155
4.13 Faktor Halangan Bahan Semasa Penggunaan BBM
oleh GPI
158
4.14 Faktor Halangan Pengurusan Semasa Penggunaan
BBM oleh GPI
160
4.15 Halangan Tempat Semasa Penggunaan BBM oleh GPI 161
4.16 Jenis Bahan Bantu Mengajar Yang Digunakan oleh GPI 166
4.17 Amalan Persediaan Sebelum Menggunakan Papan Putih 172
4.18 Kebersihan Peralatan Sebelum Menggunakan
Papan Putih
173
4.19 Persediaan Pelajar Sebelum Menggunakan Papan Putih 174
4.20 Tempat Penulisan Semasa Penggunaan Papan Putih 177
4.21 Bentuk Penulisan Semasa Menggunakan Papan Putih 178
4.22 Penekanan Isi Penting Semasa Penulisan di Papan Putih 179
4.23 Aktiviti Semasa Penulisan di Papan Putih 181
4.24 Batasan Penulisan Semasa Menggunakan Papan Putih 182
4.25 Inisiatif Tidak Nampak Tulisan Semasa
Menggunakan Papan Putih
183
4.26 Ciri Penulisan Semasa Menggunakan Papan Putih 184
4.27 Ciri Tulisan Semasa Penggunaan Papan Putih 188
4.28 Fokus Penulisan Semasa Menggunakan Papan Putih 189
4.29 Alat Memadam Semasa Menggunakan Papan Putih 190
4.30 Melukis Semasa Menggunakan Papan Putih 191
4.31 Perancangan Semasa Menggunakan Papan Putih 192
4.32 Masa Penerangan Semasa Menggunakan Papan Putih 193
4.33 Ciri Penerangan Semasa Menggunakan Papan Putih
194
4.34 Fokus Guru Ketika Penerangan Semasa
Menggunakan Papan Putih
195
4.35 Fokus Pelajar Ketika Penerangan Semasa
Menggunakan Papan Putih
197
4.36 Kedudukan Guru Ketika Penerangan Semasa
Menggunakan Papan Putih
198
4.37 Alat Menunjuk Ketika Penerangan Semasa

xiii
Menggunakan Papan Putih 199
4.38 Cara Menarik Perhatian Pelajar Semasa
Menggunakan Papan Putih
199
4.39 Cara Penggunaan Selepas Menggunakan Papan Putih 201
4.40 Persediaan Semasa Penggunaan Buku Teks 203
4.41 Tindakan GPI Terhadap Pelajar Tidak Bawa Buku 204
4.42 Perancangan Penggunaan Buku Teks Oleh GPI 205
4.43 Aktiviti GPI dan Pelajar Semasa Penggunaan Buku Teks 206
4.44 Ciri Penerangan GPI Semasa Penggunaan Buku Teks 208
4.45 Fokus GPI Semasa Membuat Penerangan
Menggunakan Buku Teks
209
4.46 Tips Faham Daripada GPI Semasa Penggunaan
Buku Teks
210
4.47 Tips Ingat Daripada GPI Semasa Penggunaan Buku Teks 211
4.48 Rumusan GPI Selesai Penggunaan Buku Teks 211
4.49 Persediaan Semasa Penggunaan Powerpoint 214
4.50 Pembinaan Powerpoint Semasa Penggunaan Pelajar 215
4.51 Semakan Powerpoint Oleh GPI Semasa
Penggunaan Pelajar
216
4.52 Penambahbaikan Powerpoint Semasa Penggunaan
Pelajar
217
4.53 Ciri Penulisan Powerpoint Semasa Penggunaan Guru 218
4.54 Istilah Penting Pada Powerpoint Semasa
Penggunaan Guru
219
4.55 Ciri Bentuk Penulisan Powerpoint Semasa
Penggunaan Guru
221
4.56 Ciri Tulisan Powerpoint Semasa Penggunaan Guru 222
4.57 Hiasan Powerpoint Semasa Penggunaan Guru 223
4.58 Ciri Penerangan Powerpoint Semasa Penggunaan Guru 224
4.59 Kedudukan Ketika Penerangan Powerpoint
Semasa Penggunaan Guru
225
4.60 Cara Penglihatan Powerpoint Semasa Penggunaan Guru
226
4.61 Alat Menunjuk Powerpoint Semasa Penggunaan Guru 227
4.62 Penglibatan Pelajar dan Guru Semasa Penggunaan
Powerpoint
228
4.63 Integrasi Semasa Penggunaan Powerpoint 230
4.64 Sumber Bahan Semasa Penggunaan Powerpoint 231
4.65 Sumber Rujukan Semasa Penggunaan Powerpoint 233
4.66 Amalan Selesai Penggunaan Powerpoint 234
4.67 Persediaan GPI Semasa Penggunaan Latihan Edaran 237
4.68 Pembinaan Latihan Edaran Semasa Penggunaan GPI 238
4.69 Tugasan Pelajar Semasa Penggunaan Latihan Edaran 239
4.70 Waktu Semasa Penggunaan Latihan Edaran 239

xiv
4.71 Ciri Penulisan Semasa Penggunaan Latihan Edaran 240
4.72 Bentuk Penulisan Semasa Penggunaan Latihan Edaran 241
4.73 Semakan Latihan Pelajar Semasa Penggunaan
Latihan Edaran
242
4.74 Amalan Semasa Selesai Guna Latihan Edaran 243
4.75 Amalan Persediaan Semasa Penggunaan Nota Edaran 243
4.76 Pembinaan Semasa Penggunaan Nota Edaran 245
4.77 Tugasan Semasa Penggunaan Nota Edaran 245
4.78 Masa Penggunaan Semasa Penggunaan Nota Edaran 246
4.79 Ciri Penulisan Semasa Penggunaan Nota Edaran 248
4.80 Bentuk Penulisan Semasa Penggunaan Nota Edaran 248
4.81 Kesesuaian Semasa Penggunaan Nota Edaran 249
4.82 Amalan Semasa Selesai Guna Nota Edaran 249
4.83 Persediaan Guru Semasa Penggunaan Kertas Majong 253
4.84 Persediaan Pelajar Semasa Penggunaan Kertas Majong 254
4.85 Kesesuaian Penggunaan Kertas Majong 255
4.86 Pelajar Hasilkan Sendiri Semasa Penggunaan
Kertas Majong
257
4.87 Persiapan Pelajar Semasa Penggunaan Kertas Majong 257
4.88 Waktu Penulisan Pelajar Semasa Penggunaan
Kertas Majong
258
4.89 Pembentangan Pelajar Semasa Penggunaan Kertas
Majong
259
4.90 Kurang Persediaan Pelajar Semasa Penggunaan
Kertas Majong
260
4.91 Aktiviti Semasa Selesai Penggunaan Kertas Majong 261
4.92 Persediaan Semasa Penggunaan Gambar 264
4.93 Integrasi Semasa Penggunaan Gambar 264
4.94 Ciri Semasa Penggunaan Gambar 265
4.95 Fokus Semasa Penggunaan Gambar 267
4.96 Persediaan Semasa Penggunaan Buku Nota Pelajar 268
4.97 Ciri Penulisan Semasa Penggunaan Buku Nota Pelajar 270
4.98 Pembinaan Pelajar Semasa Penggunaan Buku Nota
Pelajar
271
4.99 Peranan Pelajar dan Guru Selesai Penggunaan
Buku Nota Pelajar
273
4.100 Persediaan Guru Semasa Penggunaan Video 274
4.101 Waktu Tayangan Semasa Penggunaan Video 275
4.102 Sumber Guru Semasa Penggunaan Video 276
4.103 Tempat Simpanan Semasa Penggunaan Video 277
4.104 Amalan Selesai Penggunaan Video 277
4.105 Amalan Persediaan Sebelum Penggunaan Buku
Latihan dan Modul
279
4.106 Ciri Bahan Semasa Penggunaan Buku Latihan dan Modul 280

xv
4.107 Bentuk Latihan Semasa Penggunaan Buku Latihan
dan Modul
281
4.108 Waktu Penggunaan Semasa Penggunaan Buku
Latihan dan Modul
282
4.109 Sumber Modul Semasa Penggunaan Buku Latihan
dan Modul
283
4.110 Sumber Latihan Semasa Penggunaan Buku Latihan
dan Modul
283
4.111 Amalan Guru Semasa Selesai Penggunaan Buku
Latihan dan Modul
284
4.112 Amalan Persediaan Penggunaan Buku Rujukan 286
4.113 Amalan Penggunaan Buku Rujukan 287
4.114 Amalan Selesai Penggunaan Buku Rujukan 288

xvi
SENARAI RAJAH
NO. RAJAH
TAJUK HALAMAN
1.1 Kerangka Teoritikal Kajian 18
1.2 Kedudukan Tahap Menengah Rendah dalam Sistem
Pendidikan di Malaysia
25
2.1 Model Klasifikasi Multimedia dalam Pengajaran dan
Pembelajaran
34
2.2 Teori Pemikiran Kawalan Adaptif 37
2.3 Komponen Reka bentuk Pengajaran Model ASSURE 40
2.4 Model Reka bentuk Pengajaran KEMP 46
2.5 Model Reka bentuk Pengajaran Gerlach dan Ely 49
3.1 Kedudukan Reka Bentuk Kajian Kes Dengan
Pendekatan Kualitatif
95
3.2 Carta Alir dan Gambaran Prosedur Persampelan Kajian 99
3.3 Struktur Pengumpulan Data Kualitatif 101
3.4 Prosedur Pengumpulan Data Temu Bual 105
3.5 Gambaran Proses Pembinaan Dan Pengukuran Instrumen
108
3.6 Proses Pengesahan Inventori Temu bual 110
4.1 Pola Dapatan Kajian Bagi Sumber Pengetahuan GPI
Semasa Penggunaan BBM
139
4.2 Pola Dapatan Kajian Bagi Sumber Bahan GPI
Semasa Penggunaan BBM
146
4.3 Pola Faktor Yang Mendorong GPI menggunakan BBM 153
4.4 Pola Faktor Yang Menghalang GPI Menggunakan BBM 162
4.5 Pola Dapatan Kajian Bagi Jenis-Jenis BBM Yang
Digunakan Oleh GPI
170
4.6 Pola Amalan Penggunaan Papan Putih 202
4.7 Pola Amalan Penggunaan Buku Teks 212
4.8 Pola Amalan Penggunaan Powerpoint 235
4.9 Pola Amalan Penggunaan Kertas Edaran 250
4.10 Pola Amalan Penggunaan Kertas Majong 262
4.11 Pola Amalan Penggunaan Gambar 267

xvii
4.12 Pola Amalan Penggunaan Buku Nota Pelajar 273
4.13 Pola Amalan Penggunaan Video 278
4.14 Pola Amalan Penggunaan Buku Latihan Dan Modul 285
4.15 Pola Amalan Penggunaan Buku Rujukan 289
5.1 Model Sumber Penggunaan BBM Guru Pendidikan
Islam (MSPBBMGPI)
317
5.2 Model Faktor Penggunaan BBM Guru Pendidikan
Islam (MFPBBM-GPI)
318
5.3 Model Amalan Penggunaan Papan Putih Guru
Pendidikan Islam (MAPPPGPI)
33199
5.4 Model Amalan Penggunaan Buku Teks Guru
Pendidikan Islam (MAPBTGPI)
320
5.5 Model Amalan Penggunaan Powerpoint Guru
Pendidikan Islam (MAPPGPI)
321
5.6 Model Amalan Penggunaan Kertas Edaran Guru
Pendidikan Islam (MAPKEGPI)
322
5.7 Model Amalan Penggunaan Kertas Majong Guru
Pendidikan Islam (MAPKMGPI)
323
5.8
Model Amalan Penggunaan Gambar Guru Pendidikan
Islam (MAPGGPI)
324
5.9 Model Amalan Penggunaan Buku Nota Pelajar Guru
Pendidikan Islam (MAPBNPGPI)
325
5.10
Model Amalan Penggunaan Video Guru Pendidikan Islam
(MAPVGPI)
326
5.11 Model Amalan Penggunaan Buku Latihan dan Modul
Guru Pendidikan Islam (MAPBLMGPI)
326
5.12 Model Amalan Penggunaan Buku Rujukan Guru
Pendidikan Islam (MAPBRGPI)
327

xviii
SENARAI SIMBOL/SINGKATAN
ABH - Alat Bantu Hafazan
ABM - Alat Bantu Mengajar
ACT - Adaptive Control Thought
BBM - Bahan Bantu Mengajar
BPI - Bahagian Pendidikan Islam
CD - Compact Disc
DBPB - Dewan Bahasa dan Pustaka Brunei
GCPI - Guru Cemerlang Pendidikan Islam
GPI - Guru Pendidikan Islam
TMK - Teknologi Maklumat dan Komunikasi
IWB - Interactive Whiteboard
j-QAF - Jawi, al-Quran, Arab, Fardu Ain
JAIS - Jabatan Agama Islam Selangor
JAKIM - Jabatan Kemajuan Islam Malaysia
JAPIM - Jabatan Pendidikan Islam dan Moral
JPN - Jabatan pelajaran Negeri
KAA - Kelas Aliran Agama
KPM - Kementerian Pelajaran Malaysia
LCD - Liquid Crystal Display
LDP - Latihan dalam Perkhidmatan
OHP - Overhead Projector
PdP - Pengajaran dan Pembelajaran
PMR - Penilaian Menengah Rendah
PPD - Pejabat Pendidikan Daerah
SBP - Sekolah Berasrama Penuh
SBT - Sekolah Berprestasi Tinggi
SKK - Sekolah Kluster Kecemerlangan
SMK - Sekolah Menengah Kebangsaan
SMS - Sekolah Menengah Sains
SMT - Sekolah Menengah Teknik
SMKA - Sekolah Menengah Kebangsaan Agama
SPI - Sarjana Muda Pengajian Islam

xix
SSQS - Smart School Qualifications Standard
TMK Teknologi Maklumat dan Komunikasi
TPKA - Teori Pemikiran Kawalan Adaptif
UTM - Universiti Teknologi Malaysia

xx
SENARAI LAMPIRAN
NO. LAMPIRAN TAJUK HALAMAN
A Senarai Semak Borang Temu bual Guru 377
B Jadual Pergerakan Kajian Lapangan di Sekolah
Rintis
381
C Contoh Halaman Pertama Nota Lapangan dan
Diari
383
D Contoh Borang Pengesahan dan Persetujuan
Responden Terhadap Data Temu Bual
388
E Contoh Borang Pengesahan Pakar bagi
Inventori Kualitatif
389
F Contoh Surat Lantikan Pakar 393
G Contoh Surat Permohonan Pengkaji, Surat
Kebenaran Melakukan Kajian Daripada KPM,
dan JPN
394
H Senarai Teks Temu Bual, Laporan Observasi,
dan Analisis Dokumen
398
I Senarai Kod dan Definisi Operasional Tema 400
J Senarai Jadual Matrik 422
K Senarai Kandungan Indeks Data 466

1
BAB 1
PENDAHULUAN
1.1 Pengenalan
Aspek pengajaran dan pembelajaran (PdP) merupakan sebahagian daripada
penilaian yang dibuat terhadap kecemerlangan seorang guru. PdP guru biasanya
dilakukan dengan sempurna supaya dapat mencapai matlamat yang telah digariskan.
Lazimnya, strategi PdP adalah melibatkan aktiviti seperti prosedur, proses, aktiviti,
dan alat yang menyokong guru ketika mengajar (Miller, 2008). Sebelum pelaksanaan
PdP, guru akan membuat perancangan dengan teliti. Seterusnya perancangan yang
dibuat dilaksanakan dengan harapan mencapai matlamat yang telah ditetapkan.
proses ini merupakan proses biasa bagi GPI untuk mematuhi amalan pengajaran yang
perlu dilaksanakan ketika PdP. Amalan lain yang dilakukan oleh GPI untuk kejayaan
PdP ialah penggunaan pendekatan, kaedah, teknik, set induksi, isi pengajaran,
penutup, refleksi pengajaran, dan penggunaan bahan bantu mengajar (BBM). Guru
Pendidikan Islam yang cemerlang akan memastikan semua elemen PdP tersebut
dilaksanakan dengan baik supaya dapat menghasilkan PdP yang berkesan dan efektif.
Norhashimi (2005) telah menggambarkan kesemua elemen pelaksanaan PdP
secara mudah. Elemen pendekatan merupakan aspek umum yang meliputi bahagian
kecil seperti kaedah, teknik, dan aktiviti. Setiap elemen itu saling berhubung dan

2
selari antara satu sama lain untuk menghasilkan PdP yang berkesan. Oleh itu,
penggunaan pendekatan PdP disesuaikan dengan keadaan dan tahap pelajar yang
pelbagai (Tengku Sarina dan Yusmini, 2006). Dari aspek kaedah pengajaran pula,
hasil PdP yang berkesan akan dapat dilihat setelah guru menyesuaikan pemilihannya
dengan gaya pembelajaran pelajar. Sememangnya pembelajaran pelajar berbeza
mengikut setiap individu dan tahap kemampuan mereka (Salhah, 2009). Guru yang
prihatin sentiasa berusaha untuk cuba mempelbagaikan kaedah pengajaran mengikut
gaya pembelajaran mereka (Tengku Sarina dan Yusmini, 2006). Hal ini kerana
kepelbagaian kaedah yang digunakan oleh guru mampu untuk memberi peluang
kepada pelajar menjadi aktif ketika PdP (Esah, 2004).
Manakala bagi teknik pengajaran pula merupakan elemen kecil yang
digunakan untuk menyokong kelancaran kaedah pengajaran yang dirancang.
Walaupun penggunaan teknik pengajaran boleh berubah-ubah mengikut situasi PdP
namun teknik ini bergantung kepada kesesuaian pendekatan dan kaedah yang
digunakan (Shahabudin et al., 2007). Setelah dikenal pasti ketiga-tiga elemen
pengajaran, iaitu pendekatan, kaedah, dan teknik yang digunakan, proses seterusnya
ialah menetapkan aktiviti dan bahan pengajaran yang sesuai. Aktiviti yang dilakukan
bergantung sepenuhnya kepada bahan pengajaran yang disediakan oleh guru.
Penggunaan BBM yang baik adalah dengan menepati beberapa ciri pelaksanaannya,
iaitu memenuhi kehendak kurikulum; mencabar kognitif, menarik, dan
memotivasikan pelajar; berlaku pengintegrasian; dan diperolehi dari sumber yang
pelbagai (Norhashimi, 2005). Selain itu, persediaan dan penggunaan BBM adalah
bergantung kepada masa yang diluangkan oleh guru. Pengurusan masa yang baik
dapat membantu guru melaksanakan penggunaan BBM ketika aktiviti PdP
berlangsung. Setiap PdP yang dilaksanakan sangat berkaitan dengan objektif yang
ingin dicapai, maka penggunaan BBM adalah merujuk kepada matlamat yang ingin
dicapai. Tidak semua BBM yang digunakan ketika PdP bersesuaian dengan matlamat
dan objektif yang ingin dicapai. Terdapat juga waktu penggunaan BBM tidak sesuai
dilaksanakan malah membazirkan masa PdP guru (Shahabudin et al., 2007). Oleh itu,
penggunaan BBM sangat besar fungsinya untuk memastikan semua elemen
pengajaran dapat dilaksanakan oleh guru dan disesuaikan dengan tahap kemampuan
pelajar.

3
1.2 Latar Belakang Masalah
Penggunaan bahan bantu mengajar (BBM) dalam kalangan guru di sekolah
menjadi satu aspek penting yang telah ditekankan oleh Kementerian Pelajaran
Malaysia (KPM, 2012). Pada peringkat awal perkembangan penggunaan BBM,
bahan asas seperti buku teks dan papan putih menjadi kebiasaan penggunaannya
dalam kalangan guru di sekolah (Brown et al., 1973; Samantha, 1991; Mukalel,
1998). Penggunaan bahan asas ini telah mendorong kebanyakan guru sukar untuk
mempelbagaikan PdP mereka. Hasilnya, guru semakin selesa mengajar dengan
kaedah tradisional, iaitu chalk and talk (Abdul Rahim dan Hayazi, 2010; Mohamad
Rofian, 2013). Kaedah chalk and talk ini masih lagi merupakan kaedah utama
walaupun BBM berteraskan Teknologi Maklumat dan Komunikasi (TMK) telah berkembang
maju.
Penggunaan BBM TMK dalam kalangan guru yang berkembang maju amat
berkait rapat dengan usaha yang dilakukan oleh pihak KPM. Usaha yang dilakukan
oleh KPM antaranya dengan memberikan Latihan dalam Perkhidmatan (LDP)
kepada semua guru sepanjang tempoh perkhidmatan mereka. Tempoh latihan yang
diperuntukkan kepada guru adalah selama sepuluh hari bersamaan 60 jam.
Kandungan latihan, kursus, dan bengkel yang dianjurkan oleh KPM lebih
memfokuskan kepada keperluan akademik antaranya yang berkaitan dengan
penggunaan BBM. Usaha-usaha yang dilakukan ini disambut baik oleh semua pihak
termasuk Jabatan Pelajaran Negeri (JPN), Pejabat Pelajaran Daerah (PPD), pihak
sekolah dan guru termasuk juga guru Pendidikan Islam bagi memastikan kemahiran
mereka dapat dipertingkatkan. Sebahagian daripada kemahiran ini ialah kemahiran
penggunaan BBM TMK (KPM, 2012). Kesan daripada latihan yang diperuntukkan
kepada GPI, pelaksanaan penggunaan BBM dalam kalangan GPI semakin meluas.
Namun pelaksanaan penggunaan BBM menghadapi pelbagai halangan seperti yang
dinyatakan oleh Mohd Isa et al. (2009), antaranya ialah kekurangan latihan dan
kursus penggunaan BBM TMK.
Dalam melaksanakan penggunaan BBM, beberapa faktor telah dikenal pasti
dalam meningkatkan dan melemahkan penggunaannya dalam kalangan GPI.

4
Merujuk kepada dapatan lalu tentang pengetahuan BBM, kedua-dua faktor ini sangat
berkait rapat untuk memastikan sama ada BBM digunakan ataupun tidak. Faktor
tersebut terdiri daripada elemen penting, iaitu guru, Kementerian atau Jabatan, dan
sekolah. Faktor guru dibincangkan secara mendalam dengan menyentuh aspek
motivasi (Sehrom, 1995; Whetstone dan Carr-Chellman, 2001; Ilomaki, 2004; Lee
dan Bathmaker, 2007; Eteokleous, 2008; Wan Nor Hazlina dan Kamaruzzaman,
2009; Maimun Aqsha et al., 2011), masa (Barak, 2007; Gursul dan Bilgic, 2010; Sad
dan Özhan, 2012; Melor et al., 2013), serta pengetahuan dan kemahiran (Mohd
Izham dan Noraini, 2007; Koc dan Bakir, 2010; Rosnaini dan Mohd Arif, 2010;
Maimun Aqsha et al., 2011). Faktor kementerian atau jabatan pula dibincangkan dari
aspek kewangan dan peruntukan yang diberikan (Tanveer et al., 2009; Lai 2010;
Akakandelwa dan Munsanje 2011). Manakala faktor sekolah pula dijelaskan
berkenaan kekurangan peralatan dan capaiannya (Shiung dan Ling 2005; Smarkola
2007; Haydn dan Barton 2007; Nor Azlan dan Noraziah 2010; Akakandelwa dan
Munsanje 2011; Giavrimis et al., 2011; Termit Kaur dan Kalaivani 2012).
Faktor motivasi merupakan salah satu kelebihan penggunaan BBM terhadap
peribadi guru dan pelajar. Kelebihannya dilihat memberi impak kepada pedagogi,
keyakinan pelajar, dan motivasi guru serta menghasilkan minat, sikap, persepsi, dan
kemahiran guru yang positif (Sehrom, 1995; Whetstone dan Carr-Chellman, 2001;
Lee dan Bathmaker, 2007; Eteokleous, 2008). Penggunaan BBM juga memberi
motivasi kepada GPI apabila pelajar memberikan respon yang positif terhadap
penggunaan BBM. Kesan daripada itu, pelajar mendapati bahawa subjek Pendidikan
Islam bersesuaian, menarik dan tidak membosankan ketika belajar (Wan Nor Hazlina
dan Kamaruzzaman, 2009; Maimun Aqsha et al., 2011). Dapatan kajian Ilomaki
(2004) menjelaskan bahawa BBM adalah sebagai sokongan kepada PdP yang
dilaksanakan oleh guru. Oleh sebab itu, motivasi guru yang menggunakan BBM
ketika PdP telah meningkat disebabkan kelebihan yang mereka temui ini. Namun
terdapat juga guru yang beranggapan bahawa penggunaan BBM terutamanya TMK
tidak mendatangkan sebarang manfaat kepada mereka. Tanggapan ini
menggambarkan bahawa guru sendiri tidak bermotivasi apabila berhadapan dengan
penggunaan BBM dari jenis TMK. Hal ini disebabkan sikap GPI yang kurang
kemahiran (Shiung dan Ling, 2005; Rosnaini dan Mohd Arif, 2010), kurang

5
pengetahuan (Barak, 2007; Rosnaini dan Mohd Arif, 2010; Hammond et al., 2011),
dan kurang efektif (Moradi dan Khalkhali, 2008) tentang penggunaan BBM TMK.
Faktor masa juga mempengaruhi motivasi guru untuk menggunakan BBM.
Faktor ini menyentuh tentang persediaan sebelum dan semasa penggunaan BBM.
Kajian menunjukkan bahawa BBM yang dihasilkan oleh guru menjadi lebih baik jika
mereka mempunyai kemahiran tentang cara penggunaannya. Manakala BBM yang
digunakan dengan keyakinan dapat menjimatkan masa dan memudahkan kefahaman
ketika PdP (Melor et al., 2013). Kenyataan ini bertepatan dengan dapatan kajian Sad
dan Ozhan (2012) bahawa penggunaan BBM TMK mampu menjimatkan masa guru.
Penjimatan masa ini adalah disebabkan guru tidak perlu lagi menulis atau melukis di
papan putih semasa PdP. Manakala dapatan kajian oleh Melor et al. (2013) pula
menyatakan bahawa masa dapat dijimatkan apabila guru menggunakan BBM dalam
pengajaran mereka. Penjimatan masa itu mampu dimanfaatkan oleh guru untuk
menumpukan kepada aktiviti PdP serta pengajaran yang berkesan. Kajian Sad dan
Ozhan (2012) dan Melor et al. (2013) berlainan dengan kajian oleh Barak (2007),
Mohd Izham et al. (2009), serta Gursul dan Bilgic (2010).
Kajian oleh Barak (2007) mendapati bahawa penggunaan TMK sebagai BBM
ketika PdP menyebabkan guru mengambil masa yang lama untuk menghabiskan
pengajaran. Hal ini juga dinyatakan oleh Gursul dan Bilgic (2010) bahawa
keburukan penggunaan TMK ketika PdP adalah kerana masa yang lama perlu
diperuntukkan ketika mengajar. Berdasarkan dapatan ini, 26 peratus daripada 15
orang responden bersetuju bahawa penggunaan BBM TMK mengambil masa yang
lama ketika mengajar. Manakala Mohd Izham et al. (2009) pula menjelaskan, masa
GPI yang padat dengan PdP menyebabkan BBM tidak dapat digunakan. Tambahan
pula, GPI beranggapan bahawa penggunaan BBM TMK tidak mampu untuk
menjelaskan topik utama dalam silibus pelajaran. Berdasarkan dapatan kajian Barak
(2007), Mohd Izham et al. (2009) serta Gursul dan Bilgic (2010) ini jelas
menunjukkan bahawa kekangan dan keperluan masa ini berkaitan dengan persediaan
sebelum dan semasa penggunaan BBM. Oleh itu, disebabkan masa guru yang tidak
mencukupi, penggunaan BBM khususnya TMK tidak dapat dilaksanakan ketika PdP.

6
Pengetahuan dan kemahiran penggunaan BBM juga menjadi isu yang
menghalang GPI menggunakan BBM. Pengetahuan mendalam yang dikuasai dengan
lebih awal oleh GPI pada hakikatnya meningkatkan kemahiran guru dalam
penggunaan BBM. Walaupun penggunaan BBM dilihat mudah, namun guru masih
lagi kurang menggunakannya. Hal ini berkaitan dengan kurangnya pengetahuan guru
terhadap penggunaan BBM (Koc dan Bakir, 2010). Kebanyakan GPI masih belum
bersedia menggunakan BBM atas sebab persediaan yang perlu dilakukan (Mohd
Izham dan Noraini, 2007). Tahap pengetahuan mereka juga masih belum mampu
menggalakkan penggunaan BBM khususnya TMK (Rosnaini dan Mohd Arif, 2010).
Kenyataan ini disokong oleh kajian Mohd Izham dan Noraini (2007), dan Maimun
Aqsha et al. (2011).
Dapatan kajian Mohd Izham dan Noraini (2007) menjelaskan bahawa
persediaan pengetahuan guru berada pada tahap sederhana sebelum menggunakan
BBM. Koc dan Bakir (2010) pula mendapati bahawa 39 peratus guru mempunyai
pengetahuan yang kurang tentang penggunaan komputer ketika PdP. Manakala
dapatan kajian Rosnaini dan Mohd Arif (2010) turut menyatakan bahawa
pengetahuan TMK oleh majoriti guru berada pada tahap yang sederhana. Tambahan
pula dapatan kajian Maimun Aqsa et al. (2011) terhadap GPI turut mendapati
bahawa pengetahuan awal mereka terhadap penggunaan TMK masih kurang
mendalam. Semua dapatan ini turut mengesahkan kajian Mohd Isa et al. (2009) dan
Nur Hanani et al. (2012) yang menyatakan bahawa halangan penggunaan komputer
dalam kalangan GPI antaranya ialah kurang latihan terhadap penggunaan BBM.
Kebergantungan penggunaan BBM oleh GPI terhadap kementerian atau
jabatan adalah dari aspek peruntukan yang diberikan. Penggunaan BBM tidak dapat
dilaksanakan secara meluas jika pihak kementerian atau jabatan tidak berperanan
menyediakan peruntukan kepada sekolah yang memerlukan. Peruntukan yang
disalurkan kepada sekolah untuk kegunaan GPI adalah berbentuk kelengkapan
peralatan ataupun sumber kewangan. Sekolah-sekolah di Malaysia turut menerima
peruntukan untuk menambah baik peralatan dan kelengkapan PdP kepada guru.
Melalui projek Sekolah Bestari Rintis contohnya, kerajaan dan kementerian
memperuntukkan sebanyak RM300 juta untuk memberikan kelengkapan PdP
berasaskan teknologi (MSC, 2005a; 2005b; Wan Zah et al., 2009; Mohd Izham et al.,

7
2009). Merujuk kepada peruntukan yang disalurkan, jelas terbukti bahawa
kementerian telah melaksanakan tanggungjawab mereka. Selain kemudahan dan
peralatan, kementerian turut memperuntukkan sejumlah wang untuk pelbagai
kegunaan guru. Hal ini sebagamana yang dijelaskan oleh Tanveer et al. (2006) dan
Lai (2010) bahawa peruntukan yang diberikan kepada sekolah untuk kegunaan
program latihan kemahiran guru. Mereka turut menambah, peruntukan tersebut boleh
digunakan sebagai sokongan kepada program integrasi TMK dalam PdP.
Menurut Wan Zah et al. (2009) pula, kementerian memperuntukkan sejumlah
kos untuk memperbaiki garis panduan penggunaan BBM supaya GPI mampu untuk
mengikutinya. Berdasarkan kenyataan kajian-kajian lalu, dapat dijelaskan bahawa
peruntukan akan bertambah sekiranya pihak sekolah mempunyai sasaran tinggi
dalam penggunaan BBM. Namun, apa yang berlaku ialah tidak semua sekolah yang
menerima peruntukan seperti itu tetapi hanya sekolah-sekolah tertentu sahaja.
Manakala peruntukan yang disalurkan tidak termasuk kos untuk penyelenggaraan
jika berlaku kerosakan (Ozdemir dan Kilic, 2007; Almutairi, 2009; Somyurek et al.,
2009). Kenyataan ini disokong oleh Akakandelwa dan Munsanje (2011) berdasarkan
dapatan kajiannya. Akakandelwa dan Munsanje (2011) menjelaskan, 52.5 peratus
guru mencadangkan kerajaan atau kementerian seharusnya menambah peruntukan
supaya mencukupi untuk keperluan PdP khususnya untuk tujuan penyelenggaraan.
Bagi faktor sekolah pula, terdapat beberapa masalah penggunaan BBM yang
dialami oleh GPI seperti peralatan atau bahan yang tidak mencukupi serta
keterbatasan dalam kebolehcapaiannya. Kedua-dua faktor ini dikenal pasti antara
faktor yang biasa dialami oleh GPI semasa penggunaan BBM. Faktor kekurangan
BBM dibuktikan melalui beberapa kajian yang telah dijalankan, antaranya Shiung
dan Ling (2005), Smarkola (2007), Haydn dan Barton (2007), Nor Azlan dan
Noraziah (2010), Akakandelwa dan Munsanje (2011), Giavrimis (2011), Termit
Kaur dan Kalaivani (2012). Kajian Shiung dan Ling (2005) menjelaskan bahawa
kekangan prasarana dan infrastruktur yang dialami guru Sekolah Menengah Teknik
menyebabkan BBM tidak dapat dilaksanakan. Kajian ini turut mencadangkan agar
prasarana dan infrastruktur ditambah baik agar guru dapat melaksanakan PdP dengan
sempurna. Menurut Haydn dan Barton (2007), seramai 29 orang daripada 133 orang
guru sains dan sejarah tidak menggunakan BBM disebabkan kekurangan sumber.

8
Responden selebihnya menyatakan halangan lain yang diperolehi melalui tinjauan
soal selidik yang dijalankan. Bagi kajian Nor Azlan dan Noraziah (2010), guru
pelatih didapati kurang menggunakan TMK ketika PdP disebabkan beberapa faktor.
Antara faktor tersebut ialah tiada kemudahan yang mencukupi serta kemudahan yang
disediakan mengalami kerosakan. Projektor antara peralatan yang menjadi pilihan
guru menggunakannya ketika PdP. Namun peralatan tersebut sering rosak ditambah
pula bilik multimedia yang disediakan adalah kurang. Kedua-dua kajian di atas
disokong oleh kajian Akakandelwa dan Munsanje (2011) bahawa faktor kekurangan
BBM adalah yang tertinggi dicatatkan, iaitu sebanyak 31.1 peratus berbanding faktor
lain. Giavrimis (2011) turut menambah bahawa kekurangan BBM merupakan faktor
utama melalui dapatan kajiannya sebanyak 23.7 peratus berbanding faktor lain. Hal
ini disokong oleh Termit Kaur dan Kalaivani (2012) bahawa kekurangan fasiliti
menyebabkan guru tidak dapat melaksanakan PdP menggunakan BBM. Walaupun
dapatan kajian menunjukkan kekurangan bahan merupakan halangan, namun
berlainan bagi kajian Smarkola (2007). Dapatan kajian beliau menujukkan bahawa
keyakinan guru pelatih berada pada tahap lapan daripada sepuluh. Tahap
keyakinanan yang tinggi ini ditunjukkan walaupun mereka mengalami kekurangan
sumber dan bahan TMK. Berdasarkan perbincangan yang telah dilakukan, dapat
dirumuskan bahawa peruntukan yang diberikan oleh kerajaan adalah sedikit. Hal ini
menyebabkan peralatan juga tidak sempurna dan mempunyai kuantiti yang kecil
berbanding dengan jumlah guru. Namun begitu, tahap keyakinan guru pelatih masih
pada tahap yang tinggi untuk menggunakan BBM.
Masalah penggunaan BBM juga dilihat dari aspek jenis BBM yang
digunakan. Berdasarkan pengkategorian beberapa jenis BBM yang dilakukan oleh
beberapa sarjana (Ismail, 2002; Pathak dan Chaudhary, 2012; Singh, et al., 2008;
Kochhar, 2000; Vanaja dan Rao, 2004; Siddiqui, 2008; Ahmad, 2009; Kamarul Azmi
dan Ab. Halim, 2007; al-Rantisi, 2009; Abdul Wahab, 2003; Muhammad Ibrahim
dan Khalid Hamli, 2009; Lakshmi dan Rao, 2004; Singh dan Sharma, 2004; Kumar,
et al., 2004) melalui kajian terdahulu menjelaskan setiap jenis terdapat masalah
penggunaan yang tersendiri (Rizwana, et al., 2010; Ashwaq, 2012; Srakang dan
Jansem, 2013). Berdasarkan kajian Rizwana et al. (2010) tentang masalah
penggunaan BBM mengikut jenis, didapati bahawa guru menggunakan BBM yang
tidak sesuai dengan kategori pelajarnya. Rizwana menambah bahawa penggunaan

9
bahan audio-visual adalah sesuai untuk pelajar pada usia yang agak muda berbanding
pelajar dewasa. Hal ini kerana pelajar dewasa lebih gemar untuk melakukan aktiviti
sendiri berbanding aktiviti yang dikawal oleh guru. Dalam kajian lain pula berkenaan
penggunaan buku teks, Srakang dan Jansem (2013) menyatakan bahawa terdapat
masalah semasa penggunaan buku teks dalam kalangan guru. Kajian ini turut
menjelaskan lagi bahawa buku teks tidak menggalakkan pelajar untuk
membangunkan strategi belajar mereka sendiri sebagaimana yang ditunjukkan
melalui dapatan kajian beliau, iaitu hanya mencapai tahap min 2.92. Tahap min ini
sebenarnya berada pada tahap yang paling rendah dalam dapatan kajian ini. Akhir
sekali, masalah penggunaan BBM jenis bahan sebenar juga telah dikenal pasti antara
BBM yang kurang sesuai digunakan oleh guru. Melalui kajian yang dilakukan oleh
Ashwaq (2012), penggunaan bahan sebenar atau bahan maujud oleh guru ketika
mengajar didapati tidak mampu untuk mencapai matlamat dan objektif PdP, tidak
mampu menarik minat pelajar, dan tidak sesuai dengan tahap umur pelajar yang
terlibat. Ringkasnya, ketiga-tiga kajian ini menunjukkan bahawa masih terdapat guru
yang gagal menyesuaikan penggunaan BBM mengikut jenis ketika PdP terhadap
para pelajar mereka.
1.3 Penyataan Masalah
Pelbagai usaha yang telah dilakukan oleh kementerian dalam meningkatkan
penggunaan BBM dalam kalangan guru di sekolah. Usaha yang jelas dilakukan
adalah dengan menyalurkan peruntukan dan bantuan terhadap kemudahan BBM serta
latihan penggunaannya. Hal ini turut diperakukan berdasarkan statistik koleksi
keseluruhan BBM yang terdapat di Pusat Sumber Bahagian Teknologi Pendidikan
Johor. Merujuk kepada statistik koleksi Pusat Sumber Bahagian Teknologi
Pendidikan Negeri Johor (BTPNJ, 2014), BBM yang diperuntukkan oleh
kementerian berjumlah 40,741 unit dari pelbagai jenis. Manakala BBM dari jenis
bahan bercetak berjumlah 33,046 unit dan bahan bukan bercetak berjumlah
1,893,997 unit. Ditambah pula dengan pelbagai usaha kementerian di bawah kelolaan

10
Bahagian Teknologi Pendidikan yang sentiasa menaiktaraf sistem pendidikan selari
dengan kemajuan teknologi. Sebagai contoh matlamat pembestarian sekolah melalui
pelbagai program antaranya Projek 1BestariNet, Projek Schoolnet, Projek Rangkaian
Internet, dan Projek Sistem Pengurusan Bahan. Penambahbaikan ini dilakukan
melalui usaha-usaha seperti penyenggaraan ICT sekolah, projek makmal komputern,
dan pusat akses sekolah. Pelbagai jenis BBM yang diperuntukkan dan projek menaik
taraf sekolah ini sudah memadai untuk guru melakukan kepelbagaian dalam
penggunaan BBM ketika PdP. Namun, realitinya guru-guru kurang memanfaatkan
peruntukan yang telah diberi disebabkan oleh beberapa senario masalah yang telah
dikenalpasti (Khadijah dan Shahrin, 2006).
Senario permasalahan tersebut antaranya melibatkan motivasi guru (Lee dan
Bathmaker, 2007; Eteokleous, 2008; Wan Nor Hazlina dan Kamaruzzaman, 2009;
Maimun Aqsha et al., 2011), masa guru (Barak, 2007; Gursul dan Bilgic, 2010; Sad
dan Ozhan, 2012; Melor et al., 2013), kemahiran dan pengetahuan guru (Mohd
Izham dan Noraini, 2007; Rosnaini dan Mohd Arif, 2010; Maimun Aqsha et al.,
2011), peruntukan daripada kementerian atau jabatan, kemudahan dan capaian BBM
sedia ada (Mohd Izham et al., 2009; Wan Zah et al., 2009), serta pemilihan
penggunaan BBM yang tidak sesuai (Rizwana et al., 2010; Ashwaq, 2012). Hal ini
menunjukkan bahawa terdapat masalah penggunaan BBM dalam kalangan guru
ketika proses PdP. Masalah penggunaan BBM ini juga tidak terkecuali daripada
berlaku dalam kalangan GPI. Mohamad Tajuddin (2000) membuktikan dalam kajian
terhadap GPI menunjukkan bahawa penggunaan ABM ketika proses PdP berada
pada tahap sederhana. Kajian ini disokong oleh kajian Md. Yusoff et al. (2006) dan
Farid et al. (2007) yang menjelaskan bahawa GPI terlalu bergantung kepada gaya
pembelajaran tradisional yang menyebabkan mereka selesa dengan gaya PdP
tradisional tersebut. Kekurangan penggunaan BBM oleh GPI hatta Guru Cemerlang
Pendidikan Islam (GCPI) sendiri telah dibuktikan oleh kajian Kamarul Azmi (2010)
terhadap GCPI. Dapatan kajian menjelaskan bahawa GCPI hanya menggunakan
enam jenis BBM sahaja, iaitu kertas edaran dan modul, komputer dan LCD, kertas
majong, buku rujukan, dan gambar. Manakala penggunaan BBM TMK oleh GCPI
dalam kajian Kamarul Azmi hanya tertumpu di luar kelas berbanding
penggunaannya untuk PdP. Dapatan ini selaras dengan dapatan yang diperolehi oleh
Mazalah et al. (2006) dan Noraffandy et al. (2011). Menurut kajian Mazalah et al.

11
(2006), penggunaan TMK oleh GPI masih berada pada tahap rendah. Kajian ini juga
menjelaskan kekerapan 0 hingga 1 kali penggunaan TMK dalam seminggu adalah
seramai 23 orang, iaitu 57.5 peratus daripada keseluruhan 40 orang GPI. Manakala
selebihnya hanya seramai 7.5 peratus, iaitu tiga orang sahaja yang menggunakan
lebih dari empat kali dalam seminggu. Oleh itu, penggunaan TMK dalam kalangan
GPI semakin berkurangan berbanding penggunaan BBM selain TMK. Manakala
kajian Noraffandy et al. (2011) pula menjelaskan bahawa aplikasi TMK dalam PdP
GPI berada pada tahap sederhana. Min bagi aplikasi TMK dalam PdP GPI ialah 3.30.
Berdasarkan kajian Kamarul Azmi (2010), Mazalah et al. (2006), dan Noraffandy et
al. (2011) menunjukkan bahawa penggunaan BBM TMK oleh GCPI dan GPI
kelihatan semakin berkurangan walaupun teknologi semakin maju berkembang.
Sebagai tambahan dalam kajian Kamarul Azmi (2010), GCPI lebih cenderung
menggunakan BBM TMK untuk tujuan penyampaian ilmu di luar kelas seperti di
surau atau masjid untuk tujuan kuliah dan ceramah.
Berdasarkan perbincangan dapatan kajian ini, jelas keperluan untuk mengkaji
penggunaan BBM dalam kalangan GPI dari aspek jenis, cara penggunaan, faktor
penggunaan, dan sumber BBM dengan harapan dapat meningkatkan kesedaran
penggunaan BBM dalam kalangan GPI.
Walaupun terdapat kajian-kajian lalu yang telah mengkaji penggunaan BBM
(Mohammad Tajuddin, 2000; Rofishah, 2005; Maimun Aqsha dan Md Yusoff, 2004;
Ab. Halim et al., 2004; Suhaimi, 2005; Khadijah dan Shahrin, 2006; Wan
Khairuddin, 2006; Abdul wahab et al., 2006; Mohd. Izham dan Noraini, 2007;
Mustafa, 2008; Nik Mohd Rahimi dan Kamarulzaman, 2008; Azhar et al., 2008;
Mohd Aderi dan Rohani, 2009; Kamarul Azmi, 2010; Azmil, 2010; Ahmad Zaidi,
2010; Yahya dan Noor Al Mahdin, 2010; Abdul Rahim dan Hayazi, 2011; Kamarul
Azmi et al., 2011; Fadzli dan Ranjit Singh, 2012; Mohd Faeez et al., 2013), namun
kajian-kajian ini agak berbeza dengan kajian yang dilakukan oleh pengkaji.
Kajian yang dilakukan oleh Mohd. Izham dan Noraini (2007) mendapati
bahawa, tahap kesediaan penggunaan BBM TMK dalam kalangan guru sains adalah
sederhana. Dapatan kajian ini selaras dengan kajian yang dilakukan oleh Yahya dan
Noor Al Mahdin (2010). Kajian Yahya dan Noor Al Mahdin (2010) mendapati

12
bahawa empat faktor yang telah mempengaruhi keberkesanan penggunaan ABM
dalam PdP Kemahiran Hidup. Manakala kajian oleh Abdul Wahab et al. (2006)
menunjukkan bahawa penggunaan TMK dalam PdP oleh guru di Pulau Pinang
dipengaruhi oleh beberapa faktor. Antaranya faktor tahap pengetahuan, sikap,
personaliti, sokongan organisasi dan sifat inovasi komputer didapati mempengaruhi
guru untuk menggunakan BBM TMK. Kajian terbaru telah dilakukan oleh Abdul
Rahim dan Hayazi (2011) terhadap guru teknikal di SM Teknik daerah Johor Bahru.
Kajian mendapati bahawa tahap penggunaan ABM ketika PdP pada tahap sederhana
dengan purata min ialah 2.62. Terdapat juga kajian yang dilakukan terhadap subjek
Bahawa Arab antaranya kajian oleh Azhar et al. (2008), Mustafa (2008), dan Nik
Mohd Rahimi dan Kamarulzaman (2008). Dapatan kajian Azhar et al. (2008)
terhadap penggunaan BBM oleh guru Bahasa Arab adalah kurang. Manakala dapatan
kajian Mustafa (2008) mendapati seramai 39.4 peratus (n=198) guru Bahasa Arab
lemah dalam menguasai penggunaan BBM ketika mengajar. Kedua-dua dapatan ini
disokong oleh Nik Mohd Rahimi dan Kamarulzaman (2008) bahawa tahap
penggunaan ABM oleh guru Bahasa Arab berada pada rendah. Maka terdapat
perbezan yang signifikan antara kumpulan pelajar yang didedahkan dengan ABM
dengan kumpulan pelajar yang tidak didedahkan dengan ABM.
Daripada kajian lalu oleh Abdul Wahab et al. (2006), Mohd. Izham dan
Noraini (2007), Mustafa (2008), Nik Mohd Rahimi dan Kamarulzaman (2008),
Azhar et al. (2008), Yahya dan Noor Al Mahdin (2010), serta Abdul Rahim dan
Hayazi (2011), jelas terbukti bahawa kajian-kajian tersebut hanya fokus kepada
subjek umum selain daripada Pendidikan Islam. Oleh itu, aspek subjek dijadikan
tujuan utama kajian ini dijalankan.
Selain aspek subjek, pengkaji melihat kebanyakan kajian yang dijalankan
adalah menggunakan pelbagai kaedah penyelidikan. Kenyataan ini dibuktikan
melalui kajian yang dilakukan oleh Mohammad Tajuddin (2000), Khadijah dan
Shahrin (2006), Wan Khairuddin (2006), Kamarul Azmi (2010), Azmil (2010),
Fadzli dan Ranjit Singh (2012). Semua kajian yang dinyatakan ini dikenal pasti
menggunakan kaedah kuantitatif dalam penyelidikan mereka. Kajian berkaitan
penggunaan BBM oleh Mohammad Tajuddin (2000) mendapati bahawa min pada
tahap rendah telah diperolehi oleh GPI semasa proses PdP tanpa menggunakan

13
BBM. Kajian ini menggunakan kaedah kuantitatif dalam menentukan tahap
penggunaan BBM oleh GPI. Kajian Suhaimi (2005) pula mendapati, GPI di Negeri
Sembilan mencatatkan tahap sederhana berkenaan penggunaan komputer. Tahap
sederhana dalam penggunaan komputer yang dimaksudkan ialah kemahiran dan
penggunaan komputer ketika PdP. Dapatan ini turut melibatkan penggunaan kaedah
kuantitatif dalam mendapatkan data. Selain itu, kajian Khadijah dan Shahrin (2006)
mendapati bahawa dapatan amalan pengajaran GPI yang memanfaatkan BBM berada
pada tahap rendah dengan min 2.05. Kajian menggunakan pendekatan kuantitatif ini
ditambah lagi dengan dapatan persepsi oleh Wan Khairuddin (2006). Dapatan beliau
telah menjelaskan bahawa catatan min tahap penggunaan TMK oleh GPI berada pada
tahap tinggi, iaitu 3.8809. Kajian berkenaan penggunaan alat bantu hafazan (ABH)
oleh pensyarah tahfiz telah dilakukan oleh Azmil (2010). Dapatan yang diperolehi
menunjukkan bahawa pensyarah tahfiz kurang menggunakan BBM ketika PdP.
Tahap penggunaan ABH yang dicatatkan pula ialah pada tahap minimum dari jenis
terjemahan al-Quran, papan putih, pen, dan kertas. Manakala penggunaan kitab tafsir
dan mp3 amat kurang digunakan. Bagi ABH paling kritikal yang hampir tidak
digunakan ialah OHP, LCD, komputer, laptop, software al-Quran, CD al-Quran, CD
interaktif, kaset al-Quran, dan pita rakaman. Kajian oleh Fadzli dan Ranjit Singh
(2012) pula mendapati bahawa BBM audio visual dan video kurang digunakan.
Kedua-dua jenis BBM itu memperolehi nilai min rendah, iaitu 2.88 dan 2.70.
Bagi pendekatan kaedah campuran (mix method) pula, kajian oleh Kamarul
Azmi (2010) menjelaskan bahawa penggunaan BBM oleh guru Cemerlang
Pendidikan Islam (GCPI) hanya fokus menggunakan BBM jenis buku teks, buku
kerja tambahan, buku rujukan, lembaran kerja, dan nota edaran. Hanya satu jenis
BBM mencapai tahap interpretasi tinggi, iaitu buku teks dan selebihnya pada tahap
sederhana tinggi. Manakala dapatan kualitatif pula mendapati bahawa BBM kertas
edaran dan modul sering digunakan oleh GCPI disebabkan PdP difokuskan kepada
persediaan peperiksaan. Kaedah campuran juga digunakan oleh Alieinah (2003)
terhadap kajian penggunaan OHP oleh GPI di daerah Jasin. Dapatan tinjauan yang
ditunjukkan oleh GPI adalah pada tahap rendah. Manakala dapatan kualitatifnya
menyatakan bahawa GPI bersikap positif semasa penggunaan OHP. Manakala kajian
oleh Ghazali et al. (2012) yang menggunakan kaedah campuran menjelaskan bahawa
buku teks adalah penggunaan BBM yang tertinggi. Manakala BBM lain yang

14
digunakan semasa PdP Bahasa Arab berada pada kekerapan yang rendah. Semua
kajian yang dinyatakan di atas telah menggunakan reka bentuk kaedah campuran
(kuantitatif dan kualitatif), iaitu mix-method.
Pendekatan kualitatif sepenuhnya turut dilakukan oleh Kamarul Azmi et al.
(2011), Nur Hanis (2012) dan Mohd Faeez et al. (2013). Kajian oleh Kamarul Azmi
et al. (2011) telah dijalankan menggunakan kaedah kualitatif sepenuhnya dalam
mendapatkan data. Dapatan kajian menunjukkan bahawa hanya enam jenis BBM
sahaja yang digunakan oleh GCPI ketika PdP. Kajian ini menggunakan instrumen
temu bual, pemerhatian, analisis dokumen, dan nota lapangan. Nur Hanis (2012) pula
menjalankan kajian terhadap GPI Tahun Empat. Kajian ini berbentuk kualitatif dan
menggunakan instrumen pemerhatian sebagai data utama kerana responden kajian
adalah dalam kalangan para pelajar Tahun Empat. Kajian oleh Mohd Faeez et al.
(2013) pula menyokong kajian sebelum ini dengan menggunakan pendekatan
kualitatif sepenuhnya. Kajian tersebut menggunakan temu bual sahaja sebagai
pengumpulan data. Berdasarkan faktor kaedah kajian yang telah dijelaskan, pengkaji
berhasrat untuk melakukan kajian dengan pendekatan kualitatif secara mendalam.
Walaupun terdapat beberapa kajian menggunakan pendekatan kualitatif, namun
bilangannya masih belum mencukupi. Pendekatan kualitatif pada kajian ini
menggunakan instrumen temu bual, pemerhatian, analisis dokumen, nota lapangan,
dan rujukan diari sebagai instrumen pengumpulan data.
Walaupun terdapat kajian yang dilakukan terhadap penggunaan BBM pada
subjek Pendidikan Islam dan pendekatan kualitatif, namun tujuan kajian ini masih
berbeza. Perbezaan dengan kajian lain juga dilihat dari aspek skop perbincangan
BBM itu sendiri. Sebagai contoh kajian oleh Mohd Aderi dan Rohani (2009)
terhadap amalan pengajaran Tilawah al-Quran. Kajian amalan pengajaran ini
membuktikan bahawa penggunaan alat bantu mengajar oleh GPI adalah pada tahap
sederhana dengan min 2.709. Dapatan penggunaan ABM ini adalah sebahagian kecil
daripada kseluruhan tajuk amalan pengajaran yang dibincangkan. Selain itu kajian
oleh Ab. Halim et al. (2004) berkenaan keberkesanan PdP Pendidikan Islam turut
berkaitan. Kajian keberkesanana PdP tersebut menunjukkan hasil sebahagian dapatan
berkaitan penggunaan BBM mencapai tahap sederhana rendah (m=2.57) dan paling
rendah (min=2.03, m=2.07, dan m=2.11). Manakala kajian oleh Mazalah et al.

15
(2006) pula adalah berkaitan penggunaan BBM TMK dalam Pendidikan Islam.
Kajian ini hanya difokuskan kepada penggunaan TMK yang memperoleh dapatan
bahawa hanya 7.5 peratus sahaja GPI yang menggunakannya. Kajian berkenaan
TMK juga dilakukan oleh Rofishah (2005) yang mengkaji penggunaan TMK dalam
kalangan guru Bahasa Arab Komunikasi. Hasil kajian mendapati bahawa hanya
sebahagian guru yang mempunyai pengetahuan TMK. Manakala segelintir daripada
guru dapat mengaplikasikan TMK dalam PdP mereka.
Secara keseluruhannya, melalui kajian-kajian yang telah dijelaskan pada
perbincangan sebelum ini menunjukkan bahawa masih terdapat perbezaan dengan
kajian ini. Perbezaan utama kajian ini dengan kajian-kajian lalu ialah dari aspek
subjek yang dipilih. Walaupun terdapat kajian tentang subjek Pendidikan Islam,
namun jumlahnya masih belum mencukupi berbanding subjek selain Pendidikan
Islam. Kajian tentang subjek Pendidikan Islam yang telah dilakukan kebanyakannya
menggunakan kaedah kuantitatif dan kaedah campuran (mix method) berbanding
kualitatif sepenuhnya. Manakala fokus dan skop penggunaan BBM Pendidikan Islam
yang telah dilakukan merupakan sebahagian kecil berbanding penggunaan BBM
sebagai fokus utama pada kajian ini.
1.4 Objektif Kajian
Berdasarkan kepada kerangka kajian Penggunaan BBM yang telah dibina,
pengkaji ingin memfokuskan kepada beberapa objektif yang bertujuan untuk:
(1) Meneroka sumber bahan bantu mengajar yang digunakan dalam kalangan
Guru Pendidikan Islam.
(2) Meneroka faktor penggunaan bahan bantu mengajar dalam kalangan Guru
Pendidikan Islam.
(3) Mengenal pasti jenis bahan bantu mengajar yang digunakan dalam kalangan
Guru Pendidikan Islam

16
(4) Menganalisis amalan penggunaan bahan bantu mengajar dalam kalangan
Guru Pendidikan Islam.
1.5 Persoalan Kajian
Berdasarkan objektif kajian yang dibina, wujud persoalan kajian yang akan
dijawab pada akhir penulisan kajian ini. Antaranya ialah:
(1) Apakah sumber bahan bantu mengajar yang digunakan oleh Guru Pendidikan
Islam?
(2) Apakah faktor penggunaan bahan bantu mengajar dalam kalangan Guru
Pendidikan Islam?
(3) Apakah jenis bahan bantu mengajar yang digunakan oleh Guru Pendidikan
Islam?
(4) Bagaimanakah penggunaan bahan bantu mengajar yang diamalkan oleh Guru
Pendidikan Islam?
1.6 Kepentingan Kajian
Tujuan kajian ini dilakukan menurut pandangan pengkaji adalah didasari oleh
beberapa persoalan kajian yang timbul berkaitan penggunaan BBM oleh guru
Pendidikan Islam. Kepentingan kajian ini diharapkan dapat merubah beberapa aspek
yang dianggap perlu dilakukan penambahbaikan padanya. Hasil kajian ini juga
sedikit sebanyak dapat membuka mata banyak pihak yang masih lagi mengamalkan
PdP tanpa penggunaan BBM. Kesedaran yang terhasil daripada kajian ini seterusnya
dapat diambil pengajaran dalam usaha membangunkan sistem pendidikan negara
dengan lebih mampan.

17
Kepentingan kajian ini secara tidak langsung dapat dijadikan panduan dan
rujukan Bahagian Pendidikan Islam, Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM),
Jabatan Pendidikan Islam dan Moral (JAPIM), Jabatan Pelajaran Negeri (JPN) dan
Pejabat Pendidikan Daerah untuk diaplikasikan khususnya kepada guru Pendidikan
Islam dan amnya semua guru di setiap sekolah.
Bagi meningkatkan lagi profesionalisme perguruan di Malaysia, hasil kajian
ini juga penting bagi pentadbir dan pihak atasan sekolah. Tujuannya supaya
pentadbir dan pihak atasan sekolah dapat menggunakan hasil kajian ini sebagai garis
panduan untuk guru mereka di sekolah. Bagi guru pula, hasil kajian ini dapat
mengubah amalan PdP mereka setiap kali tibanya waktu PdP khususnya dalam
penggunaan BBM. Seterusnya bagi pelajar juga mendapat manfaat apabila guru
berjaya mengaplikasikan hasil kajian ini dalam PdP mereka. Kesan daripada
penggunaan BBM, pelajar akan menikmati PdP yang berkesan, menjimatkan masa,
dan pengalaman pengajaran yang menarik.
1.7 Kerangka Teori Kajian
Melalui kerangka teori kajian yang di bina seperti dalam Rajah 1.1, pengkaji
cuba melihat cara penggunaan BBM oleh guru Pendidikan Islam. Kerangka teori
kajian ini merupakan adaptasi daripada Teori Pemikiran Kawalan Adaptif
(Anderson, 1983), Model ASSURE (Heinichi, 1982; Heinichi, et al. 1996), Model
Reka Bentuk Pengajaran Kemp (Kemp, 1989), serta Model Gerlach dan Ely (Gerlach
dan Ely, 1971). Kerangka teori kajian ini didasari oleh teori utama yang diambil
daripada kerangka kajian Rosnaini (2006).
Teori tersebut ialah Teori Pemikiran Kawalan Adaptif (1983) yang berkaitan
tentang bagaimana pengetahuan seseorang ditukar menjadi amalan dan perbuatan.
Secara umumnya, teori Pemikiran Kawalan Adaptif merupakan pengetahuan yang
dimiliki dan kemahiran yang diadaptasi daripada pengetahuan sedia ada. Semua

18
Gerlach & Ely (1971)
Heinichi (1982)
,
Heinichi (et al., 1996)
, Ismail Zain (2002)
Perancangan PdP
- Menyatakan objektif
- Strategi PdP
Persiapan Pelajar & Guru
- Masa
- Pemilihan bahan
- Pengetahuan peralatan
Kemp (1985) & Kemp (et al., 1994)
Anderson (1983)
,
Heinichi (1982) & Heinichi (et al.
,
1996)
Pengetahuan Peralatan
- Pengetahuan Fakta
- Pengetahuan Aplikasi
Menggunakan Bahan/Peralatan
- Sesuai digunakan
- Berkaitan
- Ciri Fizikal
- Mudah Alih
- Ada pergerakan
- Ada visual/warna
- Diubah suai
Kemahiran Peralatan
- Operasi Asas
- Manipulasi/Adaptasi
-
Reka bentuk
PROSES PENGAJARAN & PEMBELAJARAN (PdP)
Amalan Penggunaan Bahan Bantu Mengajar
(BBM) Guru Pendidikan Islam (GPI)
penggunaan model ini akan di adaptasi dan digunakan pada semua jenis BBM yang
digunakan oleh guru.
Teori Pemikiran Kawalan Adaptif merupakan satu teori yang dibangunkan
oleh Anderson (1983). Tujuannya untuk menyesuaikan pemikiran dalam suatu
tempoh masa apabila kita belajar tentang sesuatu perkara dalam pelbagai keadaan.
Tempoh masa tersebut diambil bertujuan untuk mengisytiharkan pengetahuan baru
yang diperolehinya (McMorris dan Hale, 2006). Disamping itu, teori ini juga
menggambarkan cara bagaimana seseorang dapat membuat keputusan. Hasil
keputusan yang dibuat akan menghasilkan suatu usaha dan kerjaya yang dilakukan
dalam pelbagai keadaan yang diberikan.
Rajah 1.1: Kerangka Teoritikal Kajian

19
Model ASSURE pula dibangunkan oleh Heinich, Molenda, Russell dan
Smaldino (1993). Model ini adalah satu model yang menjadi panduan kepada guru
untuk menggunakan bahan bantu mengajar secara sistematik. Panduan kepada model
ini semasa menggunakan BBM akan memastikan proses PdP berjalan dengan lancar.
Hal ini kerana model ASSURE membantu guru merancang dengan rapi penggunaan
BBM sebelum, semasa, dan selepas pelaksanaan PdP.
1.8 Batasan Kajian
Keperluan kepada membataskan sesuatu kajian dilihat amat perlu dilakukan
bertujuan mendapatkan satu hasil kajian yang bermatlamat dan terfokus.
1.8.1 Batasan Pengumpulan Data
Kajian ini merupakan kajian kualitatif dengan menggunakan instrumen temu
bual, pemerhatian, dan analisis dokumen. Data utama diperolehi secara temu bual
mendalam, manakala dapatan pemerhatian dan analisis dokuman merupakan data
sokongan.
1.8.2 Batasan Lokasi
Bagi penentuan lokasi kajian, pengkaji telah menetapkan beberapa syarat.
Antara syarat yang ditetapkan oleh pengkaji ialah (i) negeri yang menerima bantuan
tertinggi melalui program penyelenggaraan komputer pada tahun 2009, (ii) negeri

20
yang menerima bantuan tertinggi melalui Projek Makmal Komputer Sekolah (KPM,
2010a), dan (iii) negeri yang menepati syarat (i) dan (ii) adalah merupakan salah satu
daripada lima negeri yang mempunyai bilangan sekolah yang tertinggi. Berdasarkan
kepada syarat (i), (ii), dan (iii), negeri Johor menepati ketiga-tiga syarat tersebut.
Pada tahun 2009, sekolah-sekolah menengah di negeri Johor telah menerima
peruntukan penyelenggaraan daripada KPM sebanyak 1006 buah komputer. Dan
pada tahun 2010, penyelenggaraan tersebut sekadar mencukupkan keseluruhan
komputer yang ada, iaitu sebanyak 441 buah. Manakala pada tahun 2010 juga, Projek
Makmal Komputer Sekolah diperuntukkan kepada sekolah-sekolah menengah di
negeri Johor sebanyak 89.2 peratus. Peruntukan ini merupakan nilai yang tertinggi
diterima berbanding dengan negeri-negeri lain yang mempunya bilangan sekolah
yang tinggi.
Oleh yang demikian, lokasi kajian ini dijalankan adalah di sekolah-sekolah
menengah negeri Johor. Sekolah-sekolah yang terlibat terdiri daripada pelbagai jenis
sekolah yang ada di bawah kawalan KPM sebanyak 250 buah.
1.8.3 Batasan Responden
Berdasarkan kepada jumlah 250 buah sekolah daripada sepuluh jenis sekolah
yang ada di bawah kawalan KPM, hanya beberapa buah sekolah sahaja yang terpilih.
Pemilihan tersebut adalah merujuk kepada ciri yang dibataskan oleh pengkaji seperti:
(1) Sekolah yang tercalon sebagai sekolah bestari rintis melalui penilaian Smart
School Qualification Standart (SSQS) yang dikendalikan oleh Bahagian
Teknologi Pendidikan (BTP).
(2) Sekolah yang mencatatkan pencapaian yang baik dalam peperiksaan
Penilaian Menengah Rendah (PMR) yang dikeluarkan oleh Jabatan Pelajaran
Negeri (JPN),
(3) Pemilihan guru Pendidikan Islam bagi sekolah yang telah menepati syarat (1),
dan (2) adalah terdiri daripada Guru Cemerlang, guru senior, dan guru novis.

21
Hasil pemilihan terdapat sembilan buah sekolah yang menepati ciri yang
telah ditetapkan oleh pengkaji. Bilangan ini menjadikan negeri Johor sebagai negeri
kedua tertinggi di Malaysia dan tertinggi antara negeri-negeri di selatan Malaysia
yang mempunyai Sekolah Bestari. Selain itu negeri Johor juga yang tertinggi
memiliki Sekolah Bestari tahap lima bintang melalui penarafan yang dilakukan
setiap tahun.
Semua sekolah tersebut terdiri daripada pelbagai jenis sekolah antaranya
Sekolah Menengah Kebangsaan (SMK), Sekolah Menengah Sains (SMS), Sekolah
Berasrama Penuh (SBP), dan Sekolah Menengah Kebangsaan Agama (SMKA).
Bagi pemilihan responden kajian, ciri yang ditetapkan adalah seperti berikut:
(1) Guru Pendidikan Islam,
(2) Guru yang mengajar majoriti kelas menengah rendah,
(3) Guru yang mengajar tingkatan dua,
(4) Guru yang menepati syarat (1), (2), dan (3) adalah dalam kalangan Guru
Cemerlang, Guru Senior, atau Guru Novis.
Pemilihan responden berdasarkan syarat-syarat yang ditetapkan di atas adalah
atas cadangan Guru Kanan Bidang Subjek atau Ketua Panitia. Selain itu pengkaji
turut menetapkan informan kajian ini dari kalangan penyelia dan pelajar di bawah
seliaan responden. Fokus kajian terhadap tingkatan dua adalah kerana PdP guru tidak
terlalu fokus dan terikat kepada peperiksaan PMR. Hal ini kerana persediaan
peperiksaan sedikit sebanyak mempengaruhi dapatan yang akan terhasil.
1.8.4 Batasan Matlamat Kajian
Selain batasan terhadap responden, pengkaji juga membataskan kajian
merujuk kepada fokus dan matlamat kajian. Kajian ini dibataskan hanya untuk
melihat jenis BBM serta penggunaannya. Selain itu, fokus juga terarah kepada
sumber dan faktor dalam penggunaan BBM oleh GPI.

22
1.8.5 Batasan Subjek
Dari aspek subjek pula, kajian difokuskan kepada subjek Pendidikan Islam
tingkatan dua sahaja. Di bawah subjek tersebut, pengkaji tidak memfokuskan untuk
mana-mana tajuk dalam subjek Pendidikan Islam tersebut. Kajian secara umum
terhadap subjek Pendidikan Islam adalah disebabkan:
(1) Proses dan jangka masa yang akan diambil untuk topik yang dibataskan itu
akan mengambil masa yang lama.
(2) Tiada jadual penetapan untuk pengajaran sesuatu tajuk dalam subjek
Pendidikan Islam.
(3) Pengumpulan data kajian lapangan bergantung kepada jadual waktu
persekolahan.
(4) Temu bual dan pemerhatian dilakukan setelah responden selesai mengajar
topik yang telah ditetapkan.
1.9 Definisi Operasional
Berikut merupakan istilah yang telah diperjelaskan oleh pengkaji secara
operasi dalam kajian ini.
1.9.1 Bahan Bantu Mengajar (BBM)
Bahan Bantu Mengajar sangat sinonim digunakan oleh guru ketika mengajar.
The Routledge International Encyclopedia of Education menafsirkan BBM sebagai
sebarang bahan, peralatan, objek, atau mesin yang digunakan oleh guru untuk
menjelaskan atau memudahkan subjek. Guthrie, 2003; McCulloch dan Crook,

23
2008). Encyclopedia of Bilingualism and Bilingual Education dan Encyclopedia of
Education pula menjelaskan BBM adalah bantuan untuk memudahkan kefahaman
pelajar (Baker dan Jones, 1998; Guthrie, 2003).
BBM juga diertikan dalam bahasa inggeris sebagai teaching aid yang terdiri
daripada dua istilah, iaitu teaching dan aid. Istilah teaching adalah imbuhan daripada
perkataan teach kepada seseorang atau
memberi arahan, atau melatih seseorang . Manakala istilah aid pula seperti yang
dimaksudkan oleh Psychology of Classroom Learning: An Encyclopedia adalah
merupakan salah satu sumber peralatan yang membantu dan menolong dalam
. Dengan ungkapan yang mudah, aid diistilahkan sebagai
sokongan atau bantuan ketika proses pengajaran berlangsung (Eric, 2009).
Oleh yang demikian, BBM yang cuba dimaksudkan oleh pengkaji dalam
kajian ini juga merupakan segala peralatan atau bahan yang dianggap logik
digunakan oleh Guru Pendidikan Islam yang boleh dicerap oleh pengkaji ketika PdP.
1.9.2 Guru Pendidikan Islam (GPI)
Guru amat sinonim sebagai pendidik, pensyarah, profesor, penceramah, ustaz,
ustazah, cikgu, mualim, dan kiai. Selain itu, guru juga disifatkan sebagai fasilitator,
pengurus kurikulum, penyampai maklumat, dan sumber daya (Mahzan, 2005;
Maimun Aqsha, 2011a; Mohd Izham & Noraini, 2007; Shahril et al., 2008; Kamiz
Alam dan Mohammad Aman, 2006). Dari perspektif Islam, guru sekolah dipanggil
sebagai ustaz dan ustazah kerana pengkhususan mereka dalam bidang agama. Dalam
sejarah awal Islam, guru adalah seorang pendakwah yang menyampaikan ajaran
agama Islam. Guru hanyalah gelaran yang menunjukkan peranan mereka sebagai
seorang pendakwah dengan menyampaikan ajaran Islam di daerah-daerah yang baru
menerima ajaran Islam (Hassan, 1979). Para pendakwah yang pandai membaca dan
menulis diberi tanggungjawab sebagai penyampai ilmu dan pada awalnya merupakan

24
tanggunjawab. Pada ketika itu, Rasulullah s.a.w. merupakan seorang guru yang
terbaik untuk pengikutnya sehingga ramai umat manusia yang memeluk Islam kerana
amalannya dalam pembawaan dan penyebaran Islam.
Manakala pengertian pendidikan Islam menurut Abuddin (1998) ialah
-
n Ahmad (1980),
rohani berdasarkan hukum-hukum agama Islam menuju kepada terbentuknya
kepribadian utama menurut ukuran- Ensiklopedia Dunia (2005) pula
menjelaskan bahawa pendidikan Islam ialah pembinaan sahsiah masyarakat Islam
yang mencakupi pendidikan seimbang dari segi rohani dan jasmani. Disamping itu,
ia juga menekankan sejauh mana kejayaan seseorang dalam melaksanakan
tanggungjawab. Pendidikan Islam juga memberi jaminan kebahagiaan hidup
seseorang di dunia dan di akhirat.
Secara kesimpulannya, GPI merupakan seorang ustaz dan ustazah di sekolah
yang mahir dalam memberikan pengajaran dan penerangan berkaitan ilmu-ilmu
agama Islam secara sistematik. Dalam konteks ini, GPI juga merupakan seorang guru
yang mengajar subjek Pendidikan Islam. GPI juga mengajar pelajar di peringkat
menengah rendah terutamanya pelajar tingkatan dua. Guru Pendidikan Islam ini
merupakan guru yang terpilih dari kalangan guru novis, guru senior, ataupun guru
cemerlang.
1.9.3 Menengah Rendah
Istilah menengah rendah yang didefinisikan oleh The Routledge International
Encyclopedia of Education (2008) adalah satu peringkat pendidikan yang segera
antara peringkat rendah dan peringkat menengah.
Pendidikan di Malaysia umumnya bergantung kepada sekolah bantuan
kerajaan yang menyediakan pendidikan secara formal dalam kondisi yang

25
selesa.Sistem pendidikannya juga dibahagikan kepada empat peringkat, iaitu (i)
peringkat rendah, (ii) peringkat menengah (pendidikan ini biasanya dibahagikan
kepada dua peringkat, iaitu menengah rendah dan menengah atas [Ensiklopedia
Dunia, 2006]), (iii) peringkat pascamenengah, dan (iv) peringkat tinggi
(Ensiklopedia Dunia, 2006).
World Education Encyclopedia (2002) menafsirkan istilah menengah rendah
adalah merupakan tahap rendah dalam pendidikan menengah yang terdiri daripada
para pelajar berumur 13 hingga 15 tahun. Kementerian Pelajaran Malaysia (Sekolah
Menengah Harian [KPM], 2011) turut menggariskan bahawa pendidikan menengah
rendah adalah terdiri daripada para pelajar tingkatan satu hingga tingkatan tiga.
Sumber: Kementerian Pelajaran Malaysia (KPM) (2010)
Rajah 1.2: Kedudukan Tahap Menengah Rendah dalam Sistem Pendidikan di
Malaysia
Sebagai ringkasan, Rajah 1.2 menerangkan proses perjalanan dan kedudukan
menengah rendah dalam sistem pendidikan di Malaysia (Kementerian Pelajaran
Malaysia [KPM], 2010). Istilah yang digunakan dalam kajian ini merupakan pelajar
atau guru yang terlibat dengan PdP tingkatan dua sahaja. Menengah rendah yang
dimaksudkan dalam kajian ini adalah merujuk kepada pelajar tingkatan satu hingga
tingkatan tiga yang terdapat di sekolah-sekolah di bawah kendalian KPM antaranya
Sekolah Rendah
Sekolah Menengah
Tahap Menengah Rendah

26
Sekolah Menengah Kebangsaan (SMK), Sekolah Berasrama Penuh (SBP), Sekolah
Menengah Sains (SMS), dan Sekolah Menengah Kebangsaan Agama (SMKA).
1.9.4 Kajian kes
Kajian kes merupakan kaedah penyelidikan masa kini yang semakin meluas
diamalkan oleh pengkaji dalam bidang pendidikan dan penyelidikan pendidikan.
Kajian kes merupakan kaedah terperinci yang didasari oleh alat penyelidikannya,
iaitu pemerhatian, temu bual, dokumen, atau soal selidik (Wellington, 2008). Kajian
kes ini dijalankan kerana penumpuannya terhadap satu-satu kes yang berlaku. Kes
yang dikaji oleh penyelidik menggunakan kajian kes ini adalah bersifat unik yang
tiada pada unit-unit yang lain (Aaltio dan Hielman, 2010). Oleh itu, pengkaji yang
menggunakan kajian kes tidak boleh mengambil mudah tentang kes yang dipilih.
Selain itu, penelitian menggunakan kajian kes telah menjadi keutamaan untuk
penyelidikan moden pada hari ini kerana bersifat mendalam (Blatter, 2008).
Walaupun kajian kes bersifat mendalam dengan hanya mengkaji satu set kecil kes-
kes tertentu, namun ia mampu menjelaskan satu fenomena yang besar (Jones, 2008).
Dalam kajian ini, kajian kes telah digunakan kerana pengkaji ingin menumpukan
secara mendalam tentang penggunaan bahan bantu mengajar (BBM). Kajian kes
yang digunakan adalah berbentuk kualitatif. Instrumen pengumpulan data yang
digunakan meliputi temu bual, pemerhatian, analisis dokumen, nota lapangan, dan
diari pengkaji.
1.9.5 Teori dan model BBM
Menurut Schinka dan Velicer (2003), perkembangan sesuatu ilmu
pengetahuan adalah berpunca daripada teori baru atau penemuan empirikal yang

27
tidak dijangka. Teori baru dan penemuan empirikal ini sangat berkaitan dengan ilmu
yang sedang diteroka untuk dijadikan sebagai sandaran yang kukuh. Kewujudan teori
adalah berpunca daripada ujian-ujian yang telah dicuba berdasarkan pengetahuan
atau idea yang cuba untuk dikembangkan (Fuchs dan Milar, 2003). Pengujian yang
dilakukan terhadap teori yang ingin dikembangkan menjadikan teori tersebut
semakin kukuh serta tidak dapat dipertikaikan lagi kesahihannya. Jika terdapat
keraguan, sesuatu teori baru itu tidak boleh diterima kesahihannya (Dorin et al.,
1990). Hal ini dipersetujui oleh WoodFord dan Jackson (2003) bahawa teori
merupakan satu prinsip yang telah terbukti kesahihannya melalui beberapa siri ujian
yang dilakukan. Oleh itu, prinsip tersebut dijadikan sebagai satu dasar untuk
pengembangan ilmu.
Manakala model pula dijelaskan sebagai satu gambaran atau sumbangan yang
dihasilkan berdasarkan kepada tahap pengetahuan pengkaji. Model juga adalah
gambaran pemikiran yang dapat membantu untuk memberi kefahaman yang tidak
dapat dilihat atau melalui pengalaman secara langusng. Model memerlukan pengkaji
untuk mempersembahkannya untuk tujuan penambahbaikan secara berperingkat.
Daripada penambahbaikan itu, struktur model semakin sesuai setelah diuji melalui
tahap pengetahuan pengkaji. Oleh itu, model adalah hasil sumbangan yang perlu
dinilai terlebih dahulu dengan melalui beberapa proses yang perlu dilakukan (Dorin
et al., 1990; Howard et al., 2005).
Dalam konteks kajian ini, teori dan model yang dibincangkan adalah
berkaitan dengan rangka kerja teori yang menjadi sebahagian daripada subtopik
penyelidikan. Teori dan model yang dibentangkan pengkaji adalah rasional dan
bertepatan dengan kajian yang dijalankan berdasarkan kajian-kajian lalu yang telah
dilakukan. Oleh itu, tujuan istilah ini didefinisikan adalah untuk membezakan antara
keduanya dari aspek kekuatan melalui pengujian. Teori yang dikemukakan dalam
kajian ini telah diuji dan terbukti kukuh sebagai asas pengembangan ilmu, manakala
model masih belum dilakukan pengujian. Model adalah berasaskan kepada
pemikiran dan idea-idea daripada persekitaran yang berlaku.

28
1.9.6 Pola
Dapatan kajian lapangan melalui pendekatan kualitatif akan dianalisis
menggunakan perisian Nvivo versi 7.0. Setelah dianalisis, dapatan akan membentuk
tema bagi mewakili dapatan kajian lapangan. Namun tidak semua dapatan yang
dianalisis dapat digunakan untuk tujuan kajian. Hal ini kerana perbincangan dapatan
kajian hanyalah berkisar kepada tema yang mencapai tahap pola sahaja. Pola dapatan
kajian ini akan terhasil apabila pengkaji membuat pengekodan terhadap data yang
diperolehi menggunakan perisian analisis dapatan (Benaquisto, 2008). Kebiasaannya
pengekodan dilakukan terhadap dari pelbagai jenis data seperti transkrip temu bual,
nota semasa kajian lapangan, bahan-bahan arkib, laporan, artikel surat khabar, dan
seni (Benaquisto, 2008; Julien, 2008).
Perbincangan terhadap pola dapatan kajian ini menyebabkan pengkaji tidak
berat sebelah dalam mempersembahkan dapatan secara adil dan telus (Yin, 2009).
Pola dapatan yang terhasil juga adalah hasil analisis secara mendalam dari pelbagai
aspek dan ciri yang ada pada data yang dianalisis (Benaquisto, 2008).
Dalam kajian ini, pola yang dimaksudkan ialah perbandingan dua dapatan
dari pelbagai sumber yang membentuk tema yang hampir sama (Hak dan Dul, 2010).
Tema ini diwakili oleh majoriti daripada keseluruhan sumber utama yang digunakan
dalam mendapatkan data.
1.10 Penutup
Dalam bab ini, pengkaji telah menghuraikan secara terperinci berkenaan latar
belakang kajian dan penyataan masalah kajian yang timbul. Objektif dan persoalan
kajian turut dinyatakan dalam bab ini sebagai panduan utama pengkaji dan rujukan
seterusnya. Dalam bab ini juga, pengkaji mengetengahkan kerangka konseptual

29
kajian yang dibina sebagai panduan terhadap kajian yang dijalankan. Seterusnya
pengkaji turut membuat huraian terhadap istilah yang digunakan dalam kajian ini
dibawah tajuk definisi operasional. Bagi menjadikan kajian lebih fokus dan terarah,
pengkaji telah menetapkan skop dan batasan terhadap kajian yang akan dijalankan.
Secara keseluruhannya, latar belakang masalah kajian ini menjelaskan fenomena
yang telah menjadi amalan dalam kalangan kebanyakan guru.