ArticlePDF Available

Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej

Authors:

Abstract

Partycypacja obywatelska staje się ważnym elementem praktyki samorządowej w Polsce. Jednym z narzędzi wspierających proces angażowania mieszkańców w sprawy samorządowe jest budżet obywatelski. Jego zasadnicze znaczenie polega na zapewnieniu mieszkańcom jednostek samorządowych możliwości decydowania o przeznaczeniu części wydatków budżetowych, w szczególności dotyczących inwestycji o charakterze infrastrukturalnym. Budżet partycypacyjny to jedna z najskuteczniejszych praktyk obywatelskich mających na celu zaangażowanie mieszkańców w proces zarządzania ich miastami. Jednak może on być nie tylko narzędziem czy pojedynczym projektem, ale też częścią gruntownej, długofalowej i całościowej reformy polityki miejskiej, opierającej się na reformie administracyjnej miasta. Zaangażowanie obywatelskie jest również postrzegane jako instrument skuteczności państwa. Kiedy obywatele mają możliwość zaspokojenia swoich potrzeb i pociągnięcia instytucji publicznych do odpowiedzialności, środki publiczne będą prawdopodobnie bardziej efektywnie wykorzystywane do dostarczania dóbr i usług publicznych lepiej dostosowanych do potrzeb obywateli. Uznanie potencjału obywatelskiego zaangażowania w sprawy publiczne jest szeroko rozpowszechnione. Celem artykułu jest przedstawienie pojęcia i genezy partycypacji obywatelskiej oraz analiza i porównanie zakończonych edycji Zielonogórskiego Budżetu Obywatelskiego w latach 2013-2020. Szczególną uwagę zwrócono na rodzaje zwycięskich zadań oraz zasady przeprowadzania budżetu.
ISSN: 2391-6389
eISSN: 2 719-7131
Vol. 8, No. 1, 2021, 91–105
szpp.sgh.waw.pl
DOI: 10.33119/KSzPP/2021.1.5
Piotr Dubicki1
Budżet obywatelski jako element
partycypacjispołecznej
Streszczenie
Partycypacja obywatelska staje się ważnym elementem praktyki samorządowej wPolsce.
Jednym znarzędzi wspierających proces angażowania mieszkańców wsprawy samorządowe
jest budżet obywatelski. Jego zasadnicze znaczenie polega nazapewnieniu mieszkańcom
jednostek samorządowych możliwości decydowania oprzeznaczeniu części wydatków
budżetowych, wszczególności dotyczących inwestycji ocharakterze infrastrukturalnym.
Budżet partycypacyjny tojedna znajskuteczniejszych praktyk obywatelskich mających
nacelu zaangażowanie mieszkańców wproces zarządzania ich miastami. Jednak może on
być nie tylko narzędziem czy pojedynczym projektem, ale też częścią gruntownej, długofa-
lowej icałościowej reformy polityki miejskiej, opierającej się nareformie administracyjnej
miasta. Zaangażowanie obywatelskie jest również postrzegane jako instrument skuteczno-
ści państwa. Kiedy obywatele mają możliwość zaspokojenia swoich potrzeb ipociągnię-
cia instytucji publicznych do odpowiedzialności, środki publiczne będą prawdopodobnie
bardziej efektywnie wykorzystywane do dostarczania dóbr iusług publicznych lepiej do-
stosowanych do potrzeb obywateli. Uznanie potencjału obywatelskiego zaangażowania
wsprawy publiczne jest szeroko rozpowszechnione. Celem artykułu jest przedstawienie
pojęcia igenezy partycypacji obywatelskiej oraz analiza iporównanie zakończonych edycji
Zielonogórskiego Budżetu Obywatelskiego wlatach 2013–2020. Szczególną uwagę zwró-
cono narodzaje zwycięskich zadań oraz zasady przeprowadzania budżetu.
1 Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Ekonomii iFinansów, Katedra Ekonomii Międzynarodowej
iAnaliz Rynkowych, Polska, e-mail: p.dubicki@wez.uz.zgora.pl, https://orcid.org/0000-0002-7812-8966
92 Piotr Dubicki
Studia z Polityki Publicznej
Słowa kluczowe: budżet obywatelski, partycypacja społeczna, polityka samorządowa,
nanse miast
Kody klasykacji JEL:H70, H72, H79
e civic budget as an element of social participation
Abstract
Citizen participation is becoming an important element of self-government practice inPo-
land. One of the tools supporting the process of involving residents inlocal government
matters is participatory budgeting. Its fundamental importance is toprovide residents of
local government units with the possibility of deciding on the allocation of some budget
expenses, inparticular those relating toinfrastructure investments. Participatory budget-
ing is one of the most eective citizen practices aimed at involving residents inmanaging
their cities. However, it can be atool or asingle project and apartof athorough, long-
term, and comprehensive reform of urban policy, based on the city’s administrative reform.
Citizen engagement is also seen as an instrument of state eectiveness. When citizens can
meet their needs and hold public institutions accountable, public money is likely tobe
used more eciently todeliver public goods and services that are better suited tocitizens
needs. Recognition of the potential of citizen involvement inpublic aairs is widespread.
e aim of the article is topresent the concept and genesis of citizen participation as well
as toanalyze and compare the completed editions of the Zielona Góra Participatory Budg-
eting in20132020. Aparticular attention was paid tothe types of winning tasks and the
principles of budget implementation.
Keywords: civic budget, social participation, local government policy, city nances
JEL Classication Codes: H70, H72, H79
Wteorii ipraktyce życia publicznego rozwiniętych demokracji wypracowano
zbliżone wtreści modele tzw.państwa uczestniczącego, administracji obywatelskiej
czy otwartego rządu. Jedną znajpopularniejszych inicjatyw obywatelskich wPolsce
stał się budżet obywatelski, zwany też partycypacyjnym. Coraz więcej miast wPolsce
go wprowadza, dzięki czemu mieszkańcy zyskują możliwość bezpośredniego decy-
dowania otym, naco ma zostać przeznaczona część środków zmiejskiego budżetu.
Wartykule podjęto próbę przedstawienia pojęcia igenezy partycypacji obywatelskiej
oraz analizy wszystkich zakończonych edycji Zielonogórskiego Budżetu Obywatel-
skiego przypadających nalata 2013–2020. Szczególną uwagę zwrócono narodzaje
93Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej
Vol. 8, No. 1, 2021
zwycięskich zadań oraz zasady przeprowadzania budżetu. Analizie poddano stosu-
nek budżetu obywatelskiego do budżetu miasta, liczbę zgłoszonych, odrzuconych
oraz dopuszczonych do głosowania zadań naprzestrzeni badanych okresów. Doko-
nano podziału nakategorie zadań wposzczególnych edycjach oraz przeanalizo-
wano trendy wgłosowaniu. Nawiązanie dialogu pomiędzy mieszkańcami awładzą
lokalną umożliwia wykonanie inwestycji, które sąistotne dla społeczności lokalnej.
Budżet obywatelski utożsamia się zinnowacyjnym zarządzaniem sektorem publicz-
nym, który ma wymiar społeczny. Upowszechnienie tej formy współzarządzania
publicznego wymaga rozwoju kapitału społecznego igeneruje wartość publiczną
wróżnych aspektach.
Partycypacja społeczna jako elementy polityki publicznej
Przestrzenie publiczne określają klimat ispecykę miasta, sąone wyrazem zmian
cywilizacyjnych, historii itradycji. Sprawne zarządzanie napoziomie lokalnym
wpływa najakość życia wsamorządach oraz współtworzy miasto poprzez stymula-
cję różnych form aktywności (Bernacki, Rzeńca,Sobol, 2018).
Wkoncepcji dobrego rządzenia/zarządzania politycznego umiar staje się główną
cechą władz publicznych. Dobre rządzenie jest również elementem otwartości samo-
rządów, których jednym zzadań jest zapewnienie dostępu do informacji publicznej.
Dobre zarządzanie torównież wola zapewnienia dobrobytu społeczeństwa, atakże
zrównoważonego rozwoju (Surendra, 2004). Cechy dobrego rządzenia/zarządzania
to(Drobiazgiewicz, 2019):
a)
udział wpodejmowaniu decyzji, który jest kluczową cechą dobrego zarządzania,
zarówno wformie bezpośredniej, jak pośredniej,
b)
dążenie do konsensusu, który wymaga mediacji między różnymi grupami
interesariuszy ipowinien mieć charakter perspektywiczny,
c)
odpowiedzialne działanie, które jest niemożliwe bez przejrzystości iprzepi-
sów prawa,
d) otwartość iprzejrzystość, poprzez łatwy dostęp do przekazywanych informacji,
e) elastyczność, czyli wystarczająco szybkie dostosowanie działań do potrzeb róż-
nych grup zainteresowań,
f)
skuteczność iwydajność wcelu umożliwienia oszczędności (najlepsze wykorzy-
stanie zasobów iochrona środowiska),
g) zapobieganie wykluczeniu społecznemu,
h)
zgodność zprawem, rozumianym jako uczciwe ibezstronne ramy prawne zapew-
niające ochronę praw człowieka,
94 Piotr Dubicki
Studia z Polityki Publicznej
i) wizja strategiczna, planowanie długoterminowe znane wszystkim uczestnikom
zarządzania, podążanie za wyznaczonymi kierunkami rozwoju,
j) spójność –integralna polityka publiczna –zarówno europejska, jak ikrajowa.
Koncepcja dobrego zarządzania powinna stanowić podstawę strategii zrówno-
ważonego rozwoju. Zarówno napoziomie kraju, jak isamorządów niezbędne jest
zapewnienie odpowiedniego systemu zarządzania wprowadzającego działania zwią-
zane zwłaściwym planowaniem oraz realizacją strategii zrównoważonego rozwoju
(Stojanović, Ateljević,Stevan Stević, 2016).
Jednym zpriorytetowych elementów dobrego zarządzania jest zapewnienie opar-
tego napartnerstwie uczestnictwa obywateli wprocesie rządzenia. Należy jednak
pamiętać, że wymaga tospełnienia dwóch kryteriów: zjednej strony odpowiedniego
rozwoju społeczeństwa partycypacyjnego, zdrugiej zaś strony skutecznych warun-
ków do tworzenia mechanizmów obywatelskich.
Partycypacja obywatelska przybiera formy, które wzałożeniu mają obejmować
różne poziomy zaangażowania obywateli wpodejmowanie decyzji, zarówno na szcze-
blu lokalnym, jak iogólnokrajowym. Na rysunku 1 przedstawiono poziomy natęże-
nia partycypacji pod względem zaangażowania mieszkańców.
Rysunek 1. Natężenie partycypacji społecznej
Wysokie
Średnie
Znikome
Zerowe
Brak informacji
Współdecydowanie
Konsultowanie
Informowanie
Natężenie partycypacji
Źródło: Krawczyk (2016).
Informowanie jest najprostszą formą partycypacji, która sprowadza się tylko do
zawiadomienia mieszkańców odecyzjach. Funkcja tapowinna być wstandardach
administracji publicznej. Kolejnym, choć niewiążącym, elementem jest konsulto-
wanie, które bierze pod uwagę opinię mieszkańców. Najwyższą formą jest współde-
cydowanie, które jest najsilniejszym elementem partycypacji oraz zaangażowania
lokalnej społeczności (Waśkiewicz, 2014).
95Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej
Vol. 8, No. 1, 2021
Podstawowym działaniem samorządu lokalnego staje się tworzenie przyjaznego
klimatu dla dobrowolnej współpracy różnych uczestników życia społeczno-gospo-
darczego, co wpływa również narealizację wspólnych założonych celów, dodatkowo
partycypacja społeczna wspiera realizację (Kot, 2003):
a) celów ekonomicznych –powiązanych ze wzrostem efektywności, kreatywności,
zaangażowania uczestników procesu partycypacyjnego,
b) celów społeczno-politycznych –zwiększających demokratyzację zarządzania,
c)
celów psychologicznych –związanych zindywidualnym rozwojem członków
społeczności lokalnej, poprzez proces humanizacji isamorealizacji, tworzenie
poczucia godności iprzynależności do grupy.
Poprzez partycypację iotwarcie nadialog realizacja działań publicznych przez
jednostki samorządu terytorialnego staje się bardziej czytelna izrozumiała dla
mieszkańców, natomiast poprzez poznanie potrzeb obywateli samorządy mogą
skuteczniej odpowiadać napostulaty zgłaszane przez mieszkańców, którzy dzięki
odpowiedniej kampanii informacyjnej poznają plany izamierzenia władz miasta
(Sempiak, 2017).
Budżety obywatelskie wpisują się wnowe trendy, aprzede wszystkim wkon-
cepcję public governance, poprzez zawarte wnich mechanizmy sprzyjające efek-
tywności iracjonalizacji wydatków publicznych dzięki społecznemu nadzorowi
wykorzystania środków publicznych izwiązanej ztym odpowiedzialności publicz-
nej liderów samorządowych (Górka, 2017). Wramach koncepcji public governance
organy administracji publicznej wcoraz większym stopniu dostrzegają obywatela
–jako przedsiębiorcę czy mieszkańca, czyli tepodmioty, októrych interesy powinna
dbać. Koncepcja takładzie nacisk nawzrost znaczenia iroli obywatela wpodejmo-
waniu decyzji, obywatel staje się współuczestnikiem procesu zarządzania sektorem
publicznym (Rudolf, 2010).
Idea budżetu partycypacyjnego
Zaangażowanie obywateli iich rola wpodejmowaniu decyzji napoziomie lokal-
nym były wPolsce zaniedbywane od lat. Jednak zwiększenie świadomości ipartycy-
pacji mieszkańców miast pozwoliło nawprowadzenie mechanizmów dialogu pomię-
dzy włodarzami miast aobywatelami.
Budżet partycypacyjny poraz pierwszy został wprowadzony wbrazylijskim mie-
ście Porto Alegre w1989 r. iod tego czasu zyskuje popularność również wEuropie.
Nowa konstytucja Brazylii z1988 r. zwiększyła decentralizację poprzez przyzna-
nie większych uprawnień gminom. Upoważniła również obywateli do większego
96 Piotr Dubicki
Studia z Polityki Publicznej
uczestnictwa wżyciu publicznym, umożliwiając przeprowadzenie budżetu partycy-
pacyjnego (Friant, 2019).
Od czasów brazylijskiego eksperymentu wPorto Alegre partycypacja społeczna
stała się globalnym fenomenem wzarządzaniu lokalnym ijedną znajbardziej namacal-
nych oznak rozszerzania się społeczeństwa obywatelskiego oraz zarządzania opartego
nawspółpracy (Hordijk, 2012). Rozwija się wsposób policentryczny (Dias, 2014), ale
można zaobserwować również wspólny mianownik dla większości jej form. Budżety
partycypacyjne sąlokalnymi inicjatywami podejmowanymi iopracowywanymi przez
samorządy, lokalnych działaczy oraz grupy obywateli (Sześciło, Wilk, 2018).
Tradycyjny model nansów lokalnych przestaje się sprawdzać, obywatele coraz
świadomiej chcą uczestniczyć wprocesie wydatkowania pieniędzy publicznych. Dla-
tego jednostki samorządu terytorialnego coraz chętniej sięgają ponarzędzie takie jak
budżet obywatelski. Należy pamiętać, że jest tomechanizm znajwyższego poziomu
partycypacji społecznej, dający mieszkańcom możliwość współdecydowania owydat-
kowaniu części środków zbudżetu.
Zdeniowanie budżetu obywatelskiego jest dość problematyczne, szczególnie gdy
warunki iformy uczestnictwa obywateli w róznych krajach są zupełnie inne (Dži-
nić, Svidroňová,Markowska-Bzducha, 2016). Według Organizacji Narodów Zjed-
noczonych budżet partycypacyjny można zdeniować jako mechanizm, za pomocą
którego społeczność lokalna decyduje lub wnosi wkład do podjętych decyzji doty-
czących przeznaczenia całości lub części środków dostępnych zasobów publicznych
na poziomie lokalnym (UN-HABITAT, 2004). Sposób, wjaki teinstrumenty będą
działały, zależy od władzy imieszkańców poszczególnych gmin, ponieważ tooni są
odpowiedzialni za formę uczestnictwa mieszkańców wbudżetach obywatelskich.
Pomimo istniejących zagrożeń budżet partycypacyjny jest uznawany za jeden znaj-
skuteczniejszych instrumentów, który zwiększa uczestnictwo obywateli wsprawach
społeczności lokalnej, dając im możliwość wywarcia rzeczywistego wpływu nanie
(Sinomer, Herzberg iRöcke, 2008).
Budżet partycypacyjny jest ważnym narzędziem integracji mieszkańców jed-
nostek terytorialnych ibudowania ich tożsamości, jest tokolejny krok wkierunku
zwiększenia ich zaangażowania wsprawy publiczne. To zkolei wpływa natworzenie
się społeczeństwa obywatelskiego (Jaruga, 2013). Zakłada się, że budżet partycypa-
cyjny zwiększa kapitał społeczny, który jest jednym zczynników konkurencyjności
miast (Kempa, Kozłowski, 2020).
Zwolennicy idei budżetu obywatelskiego podkreślają, że faktyczne uczestnictwo
występuje tylko wtedy, kiedy tomieszkańcy mogą decydować osposobie iprzezna-
czeniu wydatkowania pieniędzy. Wyróżnia się następujące elementy, które powinny
97Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej
Vol. 8, No. 1, 2021
być uwzględnione wprocesie budżetowania partycypacyjnego (Sintomer, Herzberg
iRöcke, 2008):
a) dyskusja powinna dotyczyć całej jednostki terytorialnej,
b) środki, które sąprzeznaczone nadziałania wramach budżetu, powinny być ści-
śle określone,
c)
odbywa się publiczna dyskusja, wktórej może wziąć udział każdy zainteresowany,
d)
rozstrzygnięcia podjęte wramach budżetu obywatelskiego sąwiążące dla władzy,
e) jest toproces długofalowy.
Modelowy budżet obywatelski zawiera wszystkie wymienione elementy, jednak
praktyka pokazuje, że nie jest towarunek konieczny. Sam budżet powinien być dosto-
sowany przede wszystkim do warunków lokalnych iuwzględniać potrzeby miesz-
kańców, miejscową tradycję oraz warunki społeczne. Należy również podkreślić,
że budżet obywatelski nie stoi wopozycji do tradycyjnego budżetu, jest on jedynie
pulą środków nansowych wyodrębnionych przez władze samorządowe wramach
budżetu danej jednostki, pozostając jednak jego częścią.
Funkcje, jakie pełni budżet partycypacyjny, można sklasykować wnastępujący
sposób (Gajewski, 2018):
a)
funkcja kształtowania, wktórej budżet partycypacyjny jest postrzegany jako pro-
ces decyzyjny –mieszkańcy kształtują część wydatków budżetowych jednostek
samorządu terytorialnego,
b)
funkcja partycypacyjna, która umożliwia zaangażowanie zainteresowanych
mieszkańców wproces decyzyjny iich pośredni udział wzarządzaniu wg lokal-
nych zasad,
c)
funkcja informacyjna, wwyniku której prowadzona polityka nansowa jest bar-
dziej przejrzysta dla mieszkańców,
d)
funkcja edukacyjna, dzięki której mieszkańcy uczą się świadomego podejmowa-
nia decyzji oraz odpowiedzialności za dobro wspólne.
Wszystkie powyższe funkcje budżetu partycypacyjnego umożliwiają wypełnienie
luki we wdrażaniu innowacji społecznych wmiastach, co jest czynnikiem niezbęd-
nym do ich dynamicznego rozwoju (Gondášová, Svidroňová, 2016). Należy również
zauważyć, że innowacje społeczne wspołeczeństwie obywatelskim wodniesieniu do
przestrzeni lokalnej stają się ważnym sposobem wykorzystania lokalnego potencjału
zarówno społecznego, jak iintelektualnego.
98 Piotr Dubicki
Studia z Polityki Publicznej
Zielonogórski Budżet Obywatelski –analiza przypadku
Zielonogórski Budżet Obywatelski funkcjonuje wmieście od 2013 r. Zuwagi
nafakt, że nie ma uniwersalnego, ogólnopolskiego modelu wdrażania budżetów oby-
watelskich wmiastach, proces jego realizacji wZielonej Górze został dostosowany do
potrzeb mieszkańców. Partycypacja społeczna wmieście zmieniała się zroku narok.
Zmianie ulegała kwota, którą mieszkańcy mogli dysponować, wiek osób uprawnio-
nych do głosowania oraz podział miasta najednostki pomocnicze iokręgi.
W2019 r. budżet obywatelski został wprowadzony jako obowiązkowy dla miast
będących naprawach powiatu namocy ustawy osamorządzie gminnym (Dz.U.
1990 nr16, poz.95). Ustawodawca, chcąc ujednolicić przeprowadzanie konsulta-
cji wramach budżetów partycypacyjnych, ustalił minimalną kwotę tego budżetu
napoziomie co najmniej 0,5% wydatków gminy zawartych wostatnim przedłożonym
sprawozdaniu nansowym zwykonania budżetu. Dodatkowo zwycięskie zadania
mają być uwzględnione wuchwale budżetowej gmin, co powoduje, że już podczas
werykacji projektów należy zwrócić uwagę, aby ich wykonanie mogło się zamknąć
wciągu jednego roku budżetowego.
Kontrowersyjny zapis wustawie dotyczy osób uprawnionych do głosowania.
Prawo do uczestniczenia wkonsultacjach społecznych, awięc także wgłosowaniu
wbudżecie obywatelskim, przysługuje wszystkim mieszkańcom gminy. Taki stan
rzeczy uniemożliwia zapewnienie rzetelnego głosowania. Przyznanie uprawnień
wyborczych wszystkim mieszkańcom gminy powoduje, że wwypadku części mało-
letnich będzie ono wykonywane przez ich opiekunów prawnych –de facto otrzy-
mają oni dodatkowe głosy, co naruszy zasadę równości ijednocześnie nie zostanie
zagwarantowana zasada bezpośredniości.
Powyższe regulacje prawne wymusiły znaczące zmiany wregulaminie Zielono-
górskiego Budżetu Obywatelskiego. Nowe zasady zostały określone wUchwale Rady
Miasta Zielona Góra zdnia 24kwietnia 2019 r. wsprawie wymagań, jakie powinien
spełniać projekt budżetu obywatelskiego (Uchwała NrVIII.151.2019 Rady Miasta
Zielona Góra). Wysokość kwoty, która została oddana wręce mieszkańców, określono
napoziomie minimum 0,6% wydatków miasta zawartych wostatnim przedłożonym
sprawozdaniu nansowym, co spowodowało zwiększenie kwoty budżetu obywatel-
skiego o500tys.PLN względem ubiegłych lat. Wcześniej kwota tabyła określana
przez Prezydenta Miasta. Uchwała wyznacza również wartość realizacji projektów
zgłoszonych do zielonogórskiego budżetu obywatelskiego, która nie może być niższa
niż 100 000PLN oraz nie może przekroczyć kwoty 1 000 000PLN. Ustawa wyelimi-
nowała możliwość podziału naokręgi. Podział taki został wypracowany już kilka lat
99Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej
Vol. 8, No. 1, 2021
wcześniej napodstawie konsultacji zmieszkańcami oraz doświadczeń zprzeprowa-
dzonych edycji. Ustawa dopuszcza jedynie podział najednostki pomocnicze, awZie-
lonej Górze nie ma formalnie wydzielonych osiedli, stąd taki podział był niemożliwy
do zrealizowania. Wzwiązku zpołączeniem Miasta Zielona Góra zgminą w2015 r.
namocy kontraktu zielonogórskiego od 2019 r. mieszkańcy dzielnicy Nowe Miasto
(tereny byłej gminy) poraz pierwszy mogli aktywnie uczestniczyć wzgłaszaniu pomy-
słów iwgłosowaniu nawybrane przez siebie projekty wbudżecie partycypacyjnym.
Był tojedyny zastosowany podział miasta wostatniej edycji Zielonogórskiego Budżetu
Obywatelskiego. Dotychczas zrealizowano osiem edycji, które pozwoliły narozdys-
ponowanie przez mieszkańców ponad 45 mlnPLN. Środki tewcałości pochodzą
zbudżetu miasta –konstrukcja budżetu obywatelskiego nie dopuszcza wkładu wła-
snego projektodawców ani środków pochodzących zinnych źródeł. Udział budżetu
obywatelskiego wbudżecie miasta Zielona Góra przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Udział budżetu obywatelskiego wbudżecie miasta wlatach 2013–2020
Rok
Kwota budżetu
obywatelskiego
(wPLN)
Budżet miasta
(wPLN)
Udział budżetu
obywatelskiego
wbudżecie miasta (w%)
Kwota budżetu obywatelskiego
przypadająca najednego
mieszkańca (wPLN)
2013 3 000 000 498 365 000 0,60 25,33
2014 6 000 000 529 800 000 1,13 50,45
2015 6 000 000 615 264 990 0,98 43,26
2016 6 000 000 695 513 000 0,86 43,06
2017 6 000 000 837 602 776 0,72 42,91
2018 6 000 000 1 021 290 495 0,59 42,78
2019 6 000 000 885 675 045 1,02 42,59
2020 6 500 000 1 000 104 817 0,65 -
Źródło: opracowanie własne napodstawie sprawozdań nansowych Miasta Zielona Góra.
Tabela 1 ukazuje zmiany, jakie nastąpiły wkwocie przeznaczonej nabudżet
obywatelski oraz udział procentowy budżetu miasta napomysły realizowane przez
zielonogórzan. Przeznaczona kwota, pozapierwszym rokiem wprowadzenia party-
cypacji społecznej wmieście, kształtuje się natakim samym poziomie, zmienia się
jedynie udział procentowy wbudżecie miasta, co spowodowane jest zmienną dota-
cją dla samorządów. Wprzeliczeniu najednego mieszkańca budżet obywatelski b
największy w2014 r. iwyniósł 50,45PLN.
Pierwszy raz zielonogórzanie, aby zgłosić swój pomysł, musieli wcześniej uzyskać
poparcie odpowiedniej liczby mieszkańców (50 mieszkańców popierających projekt
dotyczący całości Miasta Zielona Góra oraz 15 popierających projekt dotyczący dziel
-
nicy Nowe Miasto). Najbardziej kontrowersyjną zmianą był wiek osób uprawnionych
100 Piotr Dubicki
Studia z Polityki Publicznej
do głosowania. WZielonogórskiem Budżecie Obywatelskim 2020 do głosowania
upoważniony był każdy mieszkaniec miasta. Wątpliwości budził fakt, że głosować
mogły również noworodki oraz nie był wymagany meldunek napobyt stały lub cza-
sowy, jak tobyło we wszystkich poprzednich edycjach. Oddając głos, mieszkańcy
podpisywali oświadczenie, że sąmieszkańcami, nie podając żadnych innych danych.
Wefekcie frekwencja wostatniej edycji była jedną zwyższych, jakie odnotowano
wZielonej Górze, ponieważ opiekunowie prawni głosowali wimieniu swoich dzieci
nawybrane przez siebie zadania. Tabela 2 ukazuje liczbę zgłoszonych zadań, projek-
tów odrzuconych przez komisję werykacyjną, zadań poddanych pod głosowanie
oraz liczbę projektów przekazanych do realizacji.
Tabela 2. Zielonogórski Budżet Obywatelski wlatach 2013–2020
Rok Liczba zgłoszonych
propozycji zadań
Liczba zadań
odrzuconych
Liczba zadań
poddanych pod
głosowanie
Liczba zadań
przekazanych do
realizacji
Liczba poprawnie
oddanych głosów
2013 181 64 117 14 11 640
2014 202 5 197 17 80 757
2015 273 55 218 27 125 190
2016 241 60 180 11 87 628
2017 250 51 199 26 55 843
2018 216 73 143 23 18 051
2019 166 49 117 22 36 593
2020 80 15 65 16 48 497
Źródło: opracowanie własne.
Rysunek 2. Zielonogórski Budżet obywatelski wlatach 2013–2020
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Liczba zgłoszonych propozycji zadań 181 202 273 241 250 216 166 80
Liczba zadań odrzuconych 64 5 55 60 51 73 49 15
Liczba zadań poddanych pod głosowanie 117 197 218 180 199 143 117 65
0
50
100
150
200
250
300
Źródło: opracowanie własne.
101Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej
Vol. 8, No. 1, 2021
Wostatnich latach można zauważyć spadek liczby pomysłów naprojekty wbudże-
cie obywatelskim. Nie świadczy tojednak oobniżeniu poziomu zainteresowania
mieszkańców lub braku wiarygodności procesu partycypacji społecznej. Na prze-
strzeni latzielonogórzanie wypracowali system zgłaszania projektów. Społeczności
lokalne, chcąc zmienić swoją okolicę izwyciężyć wgłosowaniu, organizują spotka-
nia konsultacyjne, pikniki, dyskutują naradach osiedli, wybierając jeden, najbar-
dziej potrzebny projekt wokolicy. Zabieg ten ma nacelu uniknięcie rozproszenia
głosów namniejsze projekty, co może spowodować niepowodzenie wdecydującej
fazie budżetu obywatelskiego –wgłosowaniu. Liczba zadań przekazanych do realiza-
cji jest różna wkażdej zanalizowanych edycji ijest ona zależna od wysokości kwoty
przeznaczonej naposzczególne projekty.
Dokonując podziału projektów przekazanych do realizacji wposzczególnych
edycjach budżetu obywatelskiego, wyodrębniono pięć kategorii zadań: oświatowe,
infrastrukturalne, związane zrewitalizacją terenów zielonych iochroną środowiska
oraz projekty sportowe irekreacyjne, ostatnią kategorią sązadania „inne”, których
nie można było dopasować ze względu naich specykę do żadnej zpowyżej zapro-
ponowanych kategorii. Analizując zwycięskie zadania, można wnioskować oprefe-
rencjach mieszkańców dotyczących rodzaju wybieranych projektów oraz ozmianie
tych preferencji wposzczególnych edycjach budżetu.
Rysunek 3. Podział zadań Zielonogórskiego Budżetu Obywatelskiego nakategorie
wlatach 2013–2020
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Zadania oświatowe 0 7 12 4 0 0 0 0
Infrastruktura drogowa 9 3 3 4 9 10 6 4
Tereny zielone i ochrona środowiska 10206373
Sport i rekreacja 45627957
Inne 02214242
0
2
4
6
8
10
12
14
Źródło: opracowanie własne.
102 Piotr Dubicki
Studia z Polityki Publicznej
Informacje zawarte narysunku 3 pokazują, że wśród najczęściej realizowanych
projektów przodują tezzakresu sportu irekreacji oraz infrastruktury drogowej.
Wpierwszych latach funkcjonowania Zielonogórskiego Budżetu Obywatelskiego
największą popularnością cieszyły się zadania oświatowe, realizowane przy szkołach
iprzedszkolach. Wzwiązku zdużą aktywnością dzieci imłodzieży dotyczącą zbiera-
nia głosów ipromowania zadań wswojej szkole, często podczas zajęć dydaktycznych
lub pod naciskiem nauczycieli, władze miasta podjęły decyzję, że zadania związane
zjednostkami oświatowymi nie mogą być umieszczane wbudżecie obywatelskim.
Projekty zgłoszone do budżetu obywatelskiego sąoceniane zarówno pod wzglę-
dem formalnym, jak imerytorycznym przez zespół składający się zurzędników
Departamentu Inwestycji Miejskich, Departamentu Zarządzania Drogami, Depar-
tamentu Rozwoju Miasta oraz Departamentu Prezydenta Miasta. Wnioskodawcy
pisemnie informowani sąonieprawidłowościach iwzywani do uzupełnienia czy
poprawienia zgłoszonego pomysłu. Pomimo dwustopniowej kontroli (zarówno for-
malnej, jak imerytorycznej) zdarzają się błędy iniedoszacowania inwestycji, co jest
głównym powodem odwlekania ich realizacji. Tabela 3 ukazuje liczbę zakończonych
inwestycji wposzczególnych latach. Zestawienia dokonano od edycji 2017 r., ponie-
waż zadania wcześniejsze zostały już wykonane.
Tabela 3. Zrealizowane zadania Zielonogórskiego Budżetu Obywatelskiego
Edycja Liczba zwycięskich zadań Liczba zrealizowanych zadań Liczba niezrealizowanych zadań
2017 26 19 7
2018 23 17 6
2019 22 9 13
Źródło: opracowanie własne (dane nadzień 30.08.2020).
Najczęstszą przyczyną opóźnień związanych zprzedłużającą się realizacją zwy-
cięskich zadań jest niedoszacowanie kwoty przeznaczonej naprojekt. Zaistniały też
sytuacje, że należało zmieniać miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
bądź nie została otrzymana zgoda nawycinkę drzew. Zadania wybrane wramach
budżetu obywatelskiego zostają uwzględnione wuchwale budżetowej miasta. Rada
miasta wtoku prac nad projektem uchwały budżetowej nie może usuwać lub zmie-
niać wstopniu istotnym zadań wybranych wramach budżetu obywatelskiego.
Dokonana analiza wszystkich edycji Zielonogórskiego Budżetu Obywatelskiego
pokazała ogromną skalę całego przedsięwzięcia. Wramach budżetu partycypacyj-
nego zrealizowano ponad 150 projektów. Co jednak najważniejsze, udało się osiągnąć
nadrzędny cel, jakim jest aktywizacja obywateli –zachęcenie ich do udziału wżyciu
publicznym oraz wspólnego decydowania oprzeznaczeniu środków publicznych.
103Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej
Vol. 8, No. 1, 2021
* * *
Budżet partycypacyjny został wprowadzony w Zielonej Górze w2013 r. Był
tookres popularyzacji tej formy konsultacji wpolskich samorządach, szybko stała się
ona kluczowym instrumentem angażującym mieszkańców wrozwój miast. Budżeto-
wanie partycypacyjne jest jednym zelementów ruchu społecznego, który aktywizuje
iintegruje społeczności miejskie. Wnajbliższych latach czeka nas poważna dysku-
sja dotycząca tego, jak będzie wyglądał budżet partycypacyjny. Już teraz widać, że
polska klasa polityczna zaczęła spoglądać nabudżet partycypacyjny przychylnym
okiem, co otwiera drogę do jego dalszej popularyzacji. Widei budżetu partycypa-
cyjnego założono przeprojektowanie modelu zarządzania miastem, ajego stoso-
wanie przyczynia się do poprawy jakości życia we współczesnych miastach. Party-
cypacyjny model zarządzania jednostkami samorządu terytorialnego niewątpliwie
zwiększa społeczne zaangażowanie iodpowiedzialność wprocesie podejmowania
decyzji napoziomie lokalnym, co wbezpośredni sposób wpływa nawzrost świado-
mości obywateli. Partycypacja obywatelska staje się coraz istotniejszym elementem
praktyki samorządowej wPolsce. Wzrost aktywizacji mieszkańców jest zpewnością
korzystny dla lokalnej demokracji, ajednym znarzędzi ją wspierających jest budżet
obywatelski. Istotne sądla władz samorządowych świadomość znaczenia budżetów
partycypacyjnych imotywy ich wprowadzania. Przedstawiona wniniejszym artykule
analiza budżetu obywatelskiego nie wyczerpuje wcałości omawianej problematyki.
Niemniej dokonana analiza pozwala dostrzec, że budżet obywatelski, skonstruowany
zgodnie zpowszechnie obowiązującymi zasadami, jest narzędziem umożliwiają-
cym mieszkańcom realny wpływ narozwój miasta oraz budującym świadomość
społeczną. Kluczowe wydaje się, aby wdalszej perspektywie rozwoju partycypacji
społecznej powiązać budżet obywatelski zinnymi mechanizmami współuczestnic-
twa obywateli. Może tospowodować, że głosowanie stanie się swoistym plebiscy-
tem, nastawionym tylko iwyłącznie najak największe poparcie wybranego projektu
izgromadzenie jak największej liczby „wyborców”. Ustawowa kwota, jaką samorządy
powinny przeznaczać nadziałania związane zbudżetem obywatelskim (min. 0,5%
wydatków gminy zawartych wostatnim przedłożonym sprawozdaniu nansowym
zwykonania budżetu), może wywołać poczucie, że stanowią one tylko marginalny
udział wplanowaniu nansów publicznych, ponieważ ważne decyzje inwestycyjne
często podejmowane sąbez udziału mieszkańców. Istotne jest, aby wprzyszłości
zarówno dla mieszkańców, jak idla władz lokalnych partycypacja obywatelska stała
się realną formą współuczestnictwa wprocesie podejmowania decyzji, ułatwiającą
rozpoznanie najważniejszych potrzeb części mieszkańców oraz umacniającą wnich
poczucie odpowiedzialności za wspólne dobro.
104 Piotr Dubicki
Studia z Polityki Publicznej
Bibliograa
Bernaciak, A., Rzeńca, A., Sobol, A. (2018). ”New” public urban space: citizens’ initiatives
inparticipatory budgeting inKatowice, Łódź and Poznań. Miscellanea Geographica
–Regional Studies on Development, 22 (4): 197–202.
Boryczka, E. (2016). Partycypacja społeczna. EkoMiasto#Społeczeństwo. Łódź: Wyd. Uniwer-
sytetu Łódzkiego.
Dias, N. (2014). Hope for democracy: 25 Years of participatory budgeting worldwide. Sao Bras:
In Loco Association.
Drobiazgiewicz, J. (2019). e importance of aparticipatory budget insustainable city mana-
gement. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej wSzczecinie, 59 (131): 146–153.
Džinić, J., Svidroňová, M., Markowska-Bzducha, E. (2016). Participatory Budgeting: ACom-
parative Study of Croatia, Poland and Slovakia. e NISPAcee Journal of Public Admini-
stration and Policy, 9 (1): 31–56.
Friant, M. C. (2019). Deliberating for sustainability: lessons from the Porto Alegre experiment
with participatory budgeting. International Journal of Urban Sustainable Development,
11 (1): 81–99.
Gajewski, S.(2018). Ustawy samorządowe. Nowe instytucje. Analiza zprzykładami iwzorami
dokumentów. Warszawa: C. H.Beck.
Gondašova, L., Svidroňova, M. (2016). Participatory Budgeting as an Innovation inLocal Public
Service Delivery: e Slovak Case. Current Trends inPublic Sector Research: 248–256.
Górka, M. (2017). Budżet partycypacyjny –mechanizm kreowania budżetu gminy przez jej miesz-
kańców –wybrane zagadnienia. Wyzwania rozwoju miast. Łączenie samorządów lokalnych.
Budżet obywatelski. Zielona Góra: PTE wZielonej Górze: 156–167.
Hordijk, M. (2013). Citizenship, Local Governance and Democracy. W: Local Governance
and Poverty inDeveloping Nations: 212–231. N.Pouw,I.Baud (eds.). London: Routledge.
Jaruga, K. (2013). Funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego wstrukturach władzy: Prze-
jawy iuwarunkowania. W: Decentralizacja współczesnego państwa: Wybrane problemy:
39–56. R.Radek (red.). Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
Kempa, J., KozłowskiA. (2020). Participatory Budget as aTool Supporting the Development of
Civil Society inPoland. e NISPAcee Journal of Public Administration and Policy, 8 (1): 61–79.
Kot, J. (2003). Zarządzanie rozwojem gmin apraktyka planowania strategicznego. Łódź: Wyd.
Uniwersytetu Łódzkiego.
Krawczyk, A. (2016). Doskonalenie modelu budżetu obywatelskiego naprzykładzie miasta
Częstochowa. Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej Zarządzanie, 22: 242–256.
Rudolf, W. (2010). Koncepcja governance ijej zastosowanie –od instytucji międzynarodowych
do niższych szczebli władzy. Acta Universitas Lodziensis, Folia Oeconomica, 245: 73–82.
Sempiak, A. (2017). Budżet obywatelski jako instrument partycypacji społecznej wmieście
Jelenia Góra. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania iPrzedsiębiorczości zsiedzibą
wWałbrzychu: 139–152.
105Budżet obywatelski jako element partycypacji społecznej
Vol. 8, No. 1, 2021
Unless stated otherwise, all the materials are available under the Creative
Commons Attribution 4.0 International license. Some rights reserved
to SGH Warsaw School of Economics.
Sintomer, Y., Herzberg, C., Röcke, A. (2008). Participatory Budgeting inEurope: Potentials
and Challenges. International Journal of Urban and Regional Research, 32 (1): 164–178.
Stojanović, I., Ateljević, J., Stevan Stević, R. (2016). Good governance as atool of sustainable
development. European Journal of Sustainable Development, 5 (4): 558–573.
Surendra, M. (2004) Concern for Good Governance inComparative Perspective. Good Gover-
nance, Democratic Societies and Globalization. New Delhi: SAGE Publications.
Sześciło, D., Wilk, B. (2018). Can Top Down Participatory Budgeting Work? e Case of Polish
Community Fund. Central European Public Administration Review, 16 (2): 179–192.
Uchwała NrVIII.151.2019 Rady Miasta Zielona Góra zdnia 24 kwietnia 2019 r. wsprawie
wymagań, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego.
UN-HABITAT (2004). 72 Frequently Asked Questions about Participatory Budgeting. Nairobi,
Kenya: UN-HABITAT.
Ustawa zdnia 8marca 1990 r. osamorządzie gminnym (Dz.U. 1990 nr16, poz.95).
Waśkiewicz, A. (2014). Dobro wspólne ispołeczeństwo obywatelskie wteorii demokracji delibe-
ratywnej ireprezentacji grupowej. Partycypacja obywatelska od teorii do praktyki społecz-
nej. Warszawa: Scholar.
... społeczno-politycznym -w aspekcie demokratyzacji zarządzania oraz decentralizacji władzy, psychologicznym -działań związanych z rozwojem członków społeczności lokalnej poprzez tworzenie poczucia przynależności do grupy oraz budowanie zaufania do samorządu (Dubicki 2021). ...
... Narzędziem wspierającym partycypację społeczną jest budżet obywatelski, który powierza obywatelom prawo alokowania części środków z budżetu JST. Jego wdrożenie umożliwia mieszkańcom miast bezpośrednie uczestniczenie w projektowaniu części lokalnych wydatków, poprzez co mają oni realny wpływ na rozwój miast oraz budowana jest świadomość społeczna (Dubicki 2021). W niniejszym opracowaniu podjęto próbę oceny zjawiska budżetu obywatelskiego w małych miastach województwa łódzkiego. ...
Article
Full-text available
Budżet obywatelski, zwany także partycypacyjnym, stanowi specyficzną formę partycypacji społecznej, w ramach której mieszkańcy danej jednostki terytorialnej mogą decydować o przeznaczeniu części dostępnych środków publicznych podczas głosowania na zgłoszone projekty obywatelskie. Budżet partycypacyjny swoje początki miał w Polsce w 2011 roku. Od tego czasu coraz więcej polskich miast i gmin wykorzystuje to przedsięwzięcie jako demokratyczny sposób zarządzania środkami publicznymi na poziomie lokalnym, zapewniając faktyczny udział społeczeństwa w procesie decyzyjnym. Celem niniejszej pracy jest diagnoza oraz ocena funkcjonowania budżetu obywatelskiego w małych miastach województwa łódzkiego.
... Dotyczy on braku ograniczeń wiekowych dla uczestników konsultacji, co przekłada się na sytuację, w której za małoletnich mieszkańców danego miasta głosować będą mogli opiekunowie prawni. W rzeczywistości sytuacja taka daje im dodatkowe głosy, co może naruszać zasadę równości i bezpośredniości (Dubicki, 2021). ...
Article
Full-text available
W 2012 r. łódzki magistrat podjął pierwsze działania mające na celu wdrożenie budżetu obywatelskiego w mieście. Rok później mieszkańcy mogli zagłosować na projekty, których byli pomysłodawcami. Inicjatywa zyskała aprobatę społeczeństwa i od dziesięciu lat to narzędzie partycypacji społecznej sprzyja uspołecznianiu polityki budżetowej miasta oraz pozwala na przeprowadzanie inwestycji zarówno o charakterze twardym (inwestycyjnym), jak i miękkim (społecznym). Można założyć, że wybierane projekty z perspektywy mieszkańców są istotne i pożądane, a także dają obraz występujących problemów w przestrzeni miasta. Autor w swojej pracy analizuje dziesięć edycji Łódzkiego Budżetu Obywatelskiego oraz dokonuje zestawienia projektów, które wpływały na zagospodarowanie publicznych przestrzeni miejskich.
... Przepisy te mają charakter tymczasowy. Krasnowolski, 2020;Błaszak, 2019;Popławski, 2018;Dubicki, 2021;Misiejko, 2020). Pierwszą inicjatywą był budżet przyjęty w Sopocie. ...
Article
Full-text available
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie budżetu obywatelskiego/partycypacyjnego jako formy uczestnictwa obywateli w procesie decyzyjnym w Polsce w wymiarze prawnym i praktycznym. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym jest określenie podstaw prawnych dla budżetu obywatelskiego/partycypacyjnego w Polsce oraz praktyki jego funkcjonowania. W celu realizacji postawionego zadania badawczego zastosowano analizę źródeł pierwotnych (akty prawne, dokumenty, raporty) oraz krytyczną analizę tekstu (opracowania naukowe). PROCES WYWODU: Omówione zostały podstawy prawne oraz praktyka budżetu obywatelskiego/partycypacyjnego jako formy uczestnictwa obywateli w procesie decyzyjnym w Polsce. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W Polsce do 2018 roku nie obowiązywały ustawowe regulacje budżetu obywatelskiego/partycypacyjnego. W praktyce były tworzone na podstawie Ustawy o samorządzie gminnym. W roku 2018 budżet obywatelski/partycypacyjny został uregulowany prawnie jako forma konsultacji obligatoryjna dla 66 miast na prawach powiatu. W Polsce instytucja ta funkcjonuje od 2011 roku i obejmuje także zielony budżet, młodzieżowy budżet obywatelski oraz szkolny budżet partycypacyjny. Pandemia Covid-19 oraz wybuch wojny w Ukrainie spowodowały problemy w jego realizacji. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Dyskusje dotyczące regulacji prawnych z 2018 oraz 2022 roku mogą posłużyć jako podstawa do dalszej debaty na temat wykorzystania budżetu obywatelskiego/partycypacyjnego zarówno w Polsce, jak i w innych państwach Europy Środkowej i Wschodniej.
Article
Full-text available
Budżet obywatelski to zagadnienie multidyscyplinarne, które przyciąga m.in. uwagę prawników, administratywistów, socjologów, a nawet ekonomistów. Ze względu na tkwiący w tej instytucji potencjał partycypacyjny stanowi ona współcześnie jeden z ważniejszych instrumentów zarządzania publicznego. Warto zatem przyjrzeć się jej z perspektywy aksjologicznej, by móc udzielić odpowiedzi na pytanie, czy budżet obywatelski posiada wyłącznie wartość relacyjną, czy również cechuje go wartość autonomiczna. Celem niniejszego artykułu jest więc dyskusja nad aksjologicznym charakterem instytucji budżetu partycypacyjnego. Do realizacji tak sformułowanego celu posłużono się metodą dogmatycznoprawną, która umożliwiła dokonanie analizy obowiązującego stanu prawnego oraz poglądów doktryny, jak również metodą analizy i krytyki piśmiennictwa, która pozwoliła nie tylko wyjaśnić istotę partycypacji społecznej na gruncie wybranych nauk, lecz także sformułować odpowiedź na pytanie, czy instytucja budżetu obywatelskiego posiada wartość relacyjną, czy autonomiczną. Z przeprowadzonej analizy wynika, że z punktu widzenia władz samorządowych budżet obywatelski ma zarówno wartość relacyjną, gdyż recypuje wartości doktrynalno-polityczno-prawne, jak i autonomiczną, ponieważ stosowanie tego narzędzia przez władze samorządowe może wpływać na ewolucję wartości kulturowo-społecznych wspólnot lokalnych.
Article
Full-text available
The article focuses on the issue of the correlation between the civic budget and the revitalization process on the example of solutions adopted in Ostrów Wielkopolski, where the civic budget has been used as one of the revitalization tools. Ostrów Wielkopolski was the first Polish city to use such solutions. From 2019, the category of revitalization tasks is separated as part of the annual civic budget of Ostrów Wielkopolski, in which co-financing can be provided for selected by residents social projects implemented in the revitalization area. The article presents the assumptions and results of the implementation of the civic budget as a revitalization tool in Ostrów Wielkopolski, on the basis of which the author analyzed the possibility of using the civic budget institution in the comprehensive revitalization process conducted by local governments.
Book
Full-text available
LINK: https://publikacje.pan.pl/book/143517/miasta-w-procesie-przemian-w-kierunku-nowego-stylu-zarzadzania-miejskiego W szerokiej tematyce debaty naukowej, poświęconej współczesnym przekształceniom miast, możemy znaleźć zagadnienia odnoszące się do zmian strukturalnych w miastach, ich przyczyn oraz skutków, a także licznych czynników i uwarunkowań rozwoju o charakterze zewnętrznym (egzogenicznym). Często rozwój ośrodków miejskich jest swoistą wypadkową zmian lokalnych, endogenicznych i oddziaływania zewnętrznych procesów, które łącznie przyspieszają lub opóźniają osiąganie celów rozwojowych miast formułowanych przez politykę miejską. Miasta w procesie przemian. W kierunku nowego stylu zarządzania miejskiego, to miasta ujmowane w perspektywie średnio- i długoterminowej podlegające procesowi przemian, a wraz z nim modernizujące sposoby rządzenia i zarządzania. Prezentowana interdyscyplinarna monografia otwiera nowy projekt badawczo-ekspercki realizowany przez interdyscyplinarną Komisję Studiów nad Przyszłością Górnego Śląska, Polską Akademię Nauk, Oddział w Katowicach oraz przez Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Politechnikę Śląską w Gliwicach, Górnośląską Wyższą Szkołę Przedsiębiorczości im. Karola Goduli w Chorzowie, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach przy współpracy Biblioteki Śląskiej w Katowicach.
Article
Full-text available
Although three decades have passed since the fall of communism in Poland, the observed level of social activity in the country is relatively low. Participatory budget emerged as an idea to increase the involvement of citizens in decision-making processes concerning their immediate surroundings. In addition to their inclusion in the activity of local government, this form of citizen participation is expected to have a positive impact on residents’ involvement in activities for the benefit of the local community. The aim of this article is to indicate the conditions that influenced the implementation of the idea of the first participatory budget in Poland and emphasizing the importance of the civic budget in managing public administration through partial decentralization involving local communities in social dialogue for local investment initiatives, especially in large provincial cities in Poland. The following research question was adopted in the paper: has the introduction of a participatory budget in Poland increased social activity and has it been conducive to the development of civil society. In Poland, the initiative to create a civic budget met good political conditions in the relatively small city of Sopot, which had the resources to implement the project. After successful implementation, this initiative was relatively quickly adopted by other Polish local governments, which then on their own introduced social consultations called the civic budget. Not all poviats introduced the civic budget of their own volition. The government, seeing the possibility of political discounting of this new solution, decided to introduce a mandatory participatory budget in town counties and ordered the allocation of funds from their budgets, no less than 1 % of budget expenditure. The article relies on the case-study method, comparative analysis and trend analysis, qualitative and quantitative methods of description, document analysis and statistical data. The analysis focuses on the town of Sopot and provincial capitals. Local conditions are important for understanding the processes of shaping active civic attitudes in Poland, because cities are the poles of development of civil society and give impetus to innovative changes in the entire socio-economic system. The materials used in the article include reports, documents and legal acts regarding the functioning of the town of Sopot. The study showed that the participatory budget indeed activates the local community around various projects. At the same time, the question of directly translating this activity into an increase in the number of organizations, associations and foundations remains debatable. The introduction of the participatory budget to administrative management practice in local-government units in Poland should be considered in terms of the soft power impact of administration on the shaping and development of civil society, which is still in the development stage in Poland.
Article
Full-text available
This paper analyses the practice of participatory budgeting in Porto Alegre, Brazil, through an interdisciplinary lens that combines the theories of right to the city, environmental justice and deliberative democracy. It examines the democratic and deliberative nature of the participatory process as well its social, environmental and ecological outcomes. While participatory budgeting has been widely studied and internationally recognised, it has rarely been assessed in its ability to bring about urban sustainability. This analysis demonstrates that it is principally the deliberative nature of the participatory process that has allowed it to have a positive impact on the urban environment. In doing so, this article proposes key recommendations to successfully replicate this mechanism in order to face the various environmental and social challenges of the Anthropocene and contribute towards achieving the sustainable development goals.
Article
Full-text available
Participatory budgeting has become a vital tool in making urban spatial planning more community oriented. Examination of how participatory budgeting has evolved is a pertinent subject in theoretical research and in practical applications. Projects proposed by local communities improve the quality of life in cities and enhance benefits offered by public spaces. The main goal of the paper is to present an overview and examine projects that transform public space, which have been implemented in selected Polish cities, namely in Katowice, Łódź, and Poznań within the framework of participatory budgeting exercise. Our research has demonstrated that in many cases participatory budgeting has acted as a catalyst of a variety of local bottom-up initiatives addressing public space in researched cities. It is thanks to the engaged and creative people at the local level that new functions which improve the quality of life are developed in cities.
Article
Full-text available
Growing concern about environmental degradation, disappointment with development efforts to reduce poverty and inequality on a global scale together with economic and socio-political instability has shifted focus from the model of economic growth to the new model of sustainable development. Despite the new orientation of development economics, the question on how to achieve sustainable development goals still remains. In order to avoid failure of the neoliberal agenda, the revised version of Washington Consensus focusing on good governance has taken the leading role in development policy. The aim of this research is to test the links between a fuzzy concept of good governance and very heterogonous dimensions of sustainable development. Our research aims to analyze the effects of good governance on particular indicators of sustainable development, especially of socioeconomic development, at the level of different categories of countries. This study reveals that statistical significance, direction and intensity of the effects of good governance dimensions vary in relation to the selected indicator of sustainable development and affiliation to the particular category of countries. These results suggest that there is no " one size fits all " model of good governance promoted as a universal mantra of sustainable development putting into question the principles of post-Washington consensus as the key response to modern developmental challenges.
Conference Paper
Full-text available
The marketization of public services brings among other objectives also an increase in public expenditure efficiency, improvements in public services quality and co-creation in public services provision. In this article we analyze participatory budgeting that can be perceived as an innovative tool for an effective management of public services delivery. Participatory budgeting enables better allocation of public sources according to citizen´s needs. By involving the citizens in decision making concerning the local government´s spending, the participatory budgeting also enables co-creation of the public services and helps to increase the quality of public services. The goal of this article is to analyze the participatory budgeting in Slovakia whether it is a tool for increasing effectiveness and efficiency of public services delivery as well as tool for increase of citizen involvement at the local level. Main findings, obtained through qualitative analysis, point out that participatory budgeting enables better allocation of public sources according to citizen´s needs.
Article
The article addresses the participatory budgeting (PB), which is one of the most recognised governance innovations of recent decades. This global phenomenon represents in practice a shift towards participatory and collaborative management of public resources at the local level. The purpose of this article is to determine when top down approach to PB might be welcomed, taking into account the characteristics of PB schemes all around the world that they emerged as local initiatives, instigated either by civil society groups or local governments. The analysis is based on the description of the PB example as introduced via country-wide legislation, exhaustively regulating PB procedure. The article examines Polish experience in the field of functioning top down approach to PB. It demonstrates that top down PB can effectively work, if it is accompanied with significant incentives and grants, as well as the extensive autonomy and flexibility of local communities. Polish experience suggests that such an initiative might be relatively successful, yet there is a number of conditions that has to be met in order to ensure the dissemination of legislative model of participatory budgeting. The results have practical implications to central government institutions that consider introduction of some legislative framework for participatory budgeting at the local level. The originality of the research is in the analysis of one of successful stories of the PB introduced via country-wide legislation, and determining when this approach can work, also in other countries.
Article
The ‘transfer’ of participatory budgeting from Brazil to Europe has been a highly differentiated process. In Porto Alegre, this innovative methodology enabled democratization and social justice to be articulated. In Europe, participatory budgeting relies on multiple procedures, and it is therefore necessary to give a clear methodological definition of it so that cases can be coherently compared and ideal‐types constructed to understand the variety of concrete experiments. The six ideal‐types we propose (Porto Alegre adapted for Europe; representation of organized interests; community funds at the local and city level; the public/private negotiating table; consultation on public finances; proximity participation) show striking differences that are highly influenced by existing participatory traditions. It is, above all, with the models Porto Alegre adapted for Europe and community funds that an ‘empowered participatory governance’ can develop and that a fourth power, beyond the three classical ones, is developing — that of the citizenry when it directly (or through delegates) assumes a decision‐making power. However, other models have their strengths, too, for example with regard to the reform of public administration which is a critical aspect in the search for ‘another possible world’. Résumé Le ‘transfert’ du budget participatif du Brésil à l'Europe s'est révélé un processus très différencié. A Porto Alegre, cette méthodologie novatrice a permis d'intégrer démocratisation et justice sociale. En Europe, comme le budget participatif s'appuie sur de nombreuses procédures, il faut lui donner une définition méthodologique claire afin de pouvoir comparer correctement les cas et élaborer des idéaltypes pour comprendre la variété des expériences concrètes. Cet article propose six idéaltypes : Porto Alegre adaptéà l'Europe, Représentation des intérêts organisés, Fonds communautaires au niveau local et municipal, Table de négociations public‐privé, Consultation sur les finances publiques, Participation de proximité. Tous présentent des divergences frappantes, fortement influencées par les traditions participatives en place. C'est surtout avec les modèles Porto Alegre adaptéà l'Europe et Fonds communautaires que peut se déployer une ‘gouvernance participative dotée de pouvoirs’ et que se développe un quatrième pouvoir, au‐delà des trois autres classiques : celui de l'ensemble des citoyens exerçant directement (ou via des délégués) un pouvoir décisionnel. Toutefois, d'autres modèles ont leurs atouts également, par exemple vis‐à‐vis de la réforme de l'administration publique donc d'un aspect crucial dans la quête d'un ‘autre monde possible’.
Hope for democracy: 25 Years of participatory budgeting worldwide. Sao Bras: In Loco Association
  • N Dias
Dias, N. (2014). Hope for democracy: 25 Years of participatory budgeting worldwide. Sao Bras: In Loco Association.