Content uploaded by Stanisław Rabczuk
Author content
All content in this area was uploaded by Stanisław Rabczuk on Apr 13, 2021
Content may be subject to copyright.
107
Abstrakt: Polska procedura karna stoi wobec nowych wyzwań związanych z wykorzystywa-
niem dowodów pochodzących z mediów społecznościowych i związanym z tym problemem
oceny ich wiarygodności oraz dopuszczalności. W artykule poddano analizie orzecznictwo
oraz przepisy dotyczące przedmiotowej problematyki w Stanach Zjednoczonych, ponieważ
może ono stanowić podstawę do sformułowania wniosków odnoszących się do polskiego
porządku prawnego. Skupiono się na problematyce dopuszczalności dowodów z mediów
społecznościowych w obu państwach, z uwzględnieniem ogólnych zasad procedury karnej,
kryteriów dopuszczalności dowodów, sposobów ich zabezpieczenia. Zwrócono uwagę tak-
że na praktykę orzeczniczą sądów oraz konstytucyjne i międzynarodowe standardy ochrony
wybranych praw człowieka.
Słowa kluczowe: policja, media społecznościowe, dopuszczalność dowodów, postępowa-
nie karne, amerykański proces karny
SELECTED ASPECTS OF THE ADMISSIBILITY OF SOCIAL MEDIA EVIDENCE
IN CRIMINAL PROCEEDINGS - A COMPARATIVE PERSPECTIVE1
Abstract: The Polish criminal procedure is facing new challenges related to the use of social
media evidence and the problem of assessing its credibility and admissibility. In this paper, the
US case-law and statutes concerning the issue in question are analyzed, as they may serve as
a basis for drawing conclusions concerning the Polish legal system. Attention has been drew
to the criteria for the admissibility of social media evidence in both jurisdictions, with regard to
* Uniwersytet Warszawski, Wydział Prawa i Administracji, ORCID: 0000-0001-9608-1586
** ORCID: 0000-0001-9725-5998
*** Uniwersytet Warszawski, Wydział Prawa i Administracji, ORCID: 0000-0001-9143-9753
1 Artykuł powstał w wyniku realizacji projektu badawczego pt. Media społecznościowe w pracy organów
ścigania (o nr 2018/31/B/HS5/01876), kierowanego przez dr. hab. Pawła Waszkiewicza, nansowanego
ze środków Narodowego Centrum Nauki. Jeżeli nie wskazano inaczej, odniesienia w artykule dotyczące
badań nad wykorzystaniem mediów społecznościowych w organach ścigania dotyczą przedmiotowego
projektu badawczego.
Paweł Waszkiewicz*
Hubert Dębniak**
Stanisław Rabczuk***
WYBRANE ASPEKTY
DOPUSZCZALNOŚCI DOWODÓW
POCHODZĄCYCH Z MEDIÓW
SPOŁECZNOŚCIOWYCH
W POSTĘPOWANIU KARNYM -
UJĘCIE PORÓWNAWCZE
P. Waszkiewicz (red.), Media społecznościowe w pracy organów ścigania,
Wydawnictwo INP PAN, Warszawa 2021, s. 107-128.
DOI: 10.5281/zenodo.4625035
108
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
the general principles of criminal procedure, the ways such evidence should be secured, the case
law, as well as constitutional and international standards of selected human rights.
Keywords: police, social media, admissibility of evidence, criminal proceedings, US criminal
trial
- WPROWADZENIE -
Jednym z wielu przykładów wykorzystania mediów społecznościowych w pracy organów
ścigania było zatrzymanie w 2012 r. 14. członków gangu młodzieżowego Brower Boys, do-
konującego włamań na terenie Nowego Jorku. Ich ujęcie było możliwe dzięki obserwacji
proli podejrzanych na Facebooku, prowadzonej przez funkcjonariusza New York City Police
Department (NYPD) Michaela Rodriguesa2. Część podejrzanych, (w wieku od 15. do 19. lat)
zaakceptowała zaproszenie policjanta do grona znajomych. Dzięki temu mógł on monitoro-
wać publikowane przez nich treści. Gdy jedna z podejrzewanych osób zamieściła status z in-
formacją o nadchodzącym włamaniu, funkcjonariusze NYPD udali się we wskazane miejsce
i zatrzymali wszystkich podejrzanych na gorącym uczynku. W tym czasie Facebook posiadał
około miliarda użytkowników, którzy byli aktywni co najmniej raz w miesiącu3. Pod koniec
2019 r. liczba ta wynosiła już 2,5 miliarda4.
Zwiększająca się liczba osób korzystających z mediów społecznościowych sprawiła,
że organy ścigania zmuszone są korzystać z nowych technologii w pracy śledczej. Metody
pracy policji w USA zostały oparte na automatyzacji, wykorzystywaniu baz danych oraz API
usługodawców5. Oprócz tego organy ścigania kierują nakazy wydania danych, które nie mogą
zostać pozyskane w otwartym dostępie. Z badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczo-
nych przez LexisNexis wynika, że już w 2012 r. 67% policjantów uważało, że media społecz-
nościowe pomagają szybciej rozwiązywać prowadzone sprawy. Odsetek funkcjonariuszy ko-
rzystających z mediów społecznościowych służbowo wynosił wówczas około 80%6.
Eksploracyjne badania tego zjawiska w Polsce w 2019 r. na próbie 67 policjantów ze
stołecznego garnizonu, wskazują że około 64% z nich wykorzystuje media społecznościo-
we do celów służbowych7. Wyniki te potwierdzają doniesienia prasowe o wykorzystywaniu
social mediów przez polskie organy ścigania w codziennej pracy wykrywczej i dowodowej8.
2 M. Broussard, When cops check Facebook, https://www.theatlantic.com/politics/archive/2015/04/when-
cops-check-facebook/390882/ [dostęp: 16.03.2021].
3 L. Yung-Hui, 1 billion Facebook users on Earth: Are we there yet?, https://www.forbes.com/sites/limyung-
hui/2012/09/30/1-billion-facebook-users-on-earth-are-we-there-yet/ [dostęp: 1.05.2020].
4 Facebook reports fourth quarter and full year 2019 results, https://www.prnewswire.com/news-releases/face-
book-reports-fourth-quarter-and-full-year-2019-results-300995616.html [dostęp: 1.05.2020].
5 Zob. What is an API? (Application Programming Interface), https://www.mulesoft.com/resources/api/what-is-
an-api [dostęp: 3.07.2020].
6 Role of social media in law enforcement signicant and growing, https://www.lexisnexis.com/en-us/about-us/
media/press-release.page?id=1342623085481181 [dostęp: 1.05.2020].
7 J. Bitner, K. Bayer, Wykorzystanie mediów społecznościowych przez funkcjonariuszy polskiej Policji. Próba
wstępnego opisu zjawiska na podstawie wyników badań kwestionariuszowych, „Problemy Współczesnej Kry-
minalistyki” 2019, t. XXIII, s. 20.
8 Zob. M. Maj, Wywiad z cyberpolicjantem. Najłatwiej wyrobić słupki waląc sprawców z OLX-a, https://niebez-
piecznik.pl/post/wywiad-z-cyberpolicjantem/ [dostęp: 1.05.2020].
109
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
Chcąc pozyskać istotne informacje dla realizacji zadań ustawowych, także polskie
organy ścigania prowadzą biały wywiad i korzystają z uprawnień śledczych, kierując
do usługodawców żądania udostępnienia danych9. Brak jest jednak jednolitej praktyki
w tym zakresie. Niektórzy policjanci próbują wprowadzać tego rodzaju dowody do pro-
cesu karnego w formie notatki urzędowej, podczas gdy inni sporządzają protokoły oglę-
dzin10. Wskazuje się także, że obecna praktyka nawiązywania bezpośredniej współpracy
z dostawcami usług, z pominięciem instrumentów międzynarodowej pomocy prawnej, nie
jest prawidłowa, zwłaszcza w kontekście późniejszej możliwości wykorzystania zdobytych
w ten sposób informacji jako dowodu w postępowaniu karnym11. Stan obecny może zatem
nie sprzyjać popularności wykorzystania mediów społecznościowych w pracy polskich
organów ścigania12. Dlatego też celowym jest określenie podstaw dopuszczalności wy-
korzystania dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w procesie karnym,
z uwzględnieniem standardów obowiązujących w innych państwach. Analiza doświad-
czeń zagranicznych może przyczynić się do lepszego zrozumienia specyki dowodów po-
chodzących z mediów społecznościowych, co pomoże sformułować postulaty de lege lata
oraz de lege ferenda.
Należy przy tym mieć na uwadze, że to właśnie użytkownicy pochodzący ze Stanów
Zjednoczonych stanowią największy odsetek osób korzystających z Instagrama, Twittera
oraz Pinteresta. Ponadto, są drugim krajem po Indiach pod względem liczby użytkowników
Facebooka13. To właśnie w USA w 2011 r. powstała specjalna policyjna komórka (NYPD)
zajmująca się monitoringiem mediów społecznościowych pod kątem aktywności prze-
stępczej oraz pozyskiwania dowodów14. Było to możliwe dzięki wieloletniemu doświad-
czeniu korzystania z social mediów. Prawdopodobnie po raz pierwszy amerykańska po-
licja posłużyła się nimi podczas zamieszek, które wybuchły w 2005 r. po meczu futbolu
amerykańskiego pomiędzy Penn State University oraz Ohio State University. Chociaż na
miejscu zatrzymano tylko dwie osoby, to dzięki przejrzeniu proli studentów na Facebooku
9 H. Dębniak, S. Rabczuk, Wybrane aspekty prawne pozyskiwania danych z mediów społecznościowych przez
polskie organy ścigania, „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2019, t. XXIII, s. 56; zob.: B. Stromczyński,
P. Waszkiewicz: Biały wywiad w praktyce pracy organów ścigania na przykładzie wykorzystania serwisów spo-
łecznościowych, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 5, s. 146-170.
10 J. Bitner, K. Bayer, dz.cyt., s. 34.
11 P. Lewulis, Dowody cyfrowe – teoria i praktyka kryminalistyczna w polskim postępowaniu karnym, Warszawa
2021, 118-119.
12 J. Bitner, K. Bayer, dz.cyt., s. 34.
13 Countries with most Instagram users 2020, https://www.statista.com/statistics/578364/countries-with-most-in-
stagram-users/ [dostęp: 1.05.2020]; Countries with most Pinterest users 2020, https://www.statista.com/statis-
tics/328106/pinterest-penetration-markets/ [dostęp: 1.05.2020]; Countries with most Twitter users 2020, https://
www.statista.com/statistics/242606/number-of-active-twitter-users-in-selected-countries/ [dostęp: 1.05.2020];
Facebook users by country 2019, https://www.statista.com/statistics/268136/top-15-countries-based-on-num-
ber-of-facebook-users/ [dostęp: 1.05.2020].
14 R. Parascandola, NYPD forms new social media unit to mine Facebook and Twitter for mayhem – New York
Daily News, https://www.nydailynews.com/new-york/nypd-forms-new-social-media-unit-facebook-twitter-
mayhem-article-1.945242 [dostęp: 1.05.2020].
110
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
liczba ta zwiększyła się do pięćdziesięciu15. Skala wykorzystania mediów społecznościo-
wych przez amerykańskich funkcjonariuszy przekłada się w naturalny sposób na liczbę
spraw sądowych oraz rozwój orzecznictwa, wskazującego na zasady dopuszczalności
tego rodzaju dowodów w postępowaniu karnym16. Mając na uwadze powyższe, zasadne
jest oparcie się na doświadczeniach amerykańskich.
Niniejszy artykuł obejmuje swoim zakresem problematykę dopuszczalności dowo-
dów pochodzących z mediów społecznościowych, rozumianych jako dowody pozyskane
wyłącznie przez organy ścigania w drodze działań zarówno wymagających jak i niewyma-
gających bezpośredniego kontaktu z usługodawcą. Poza jego zakresem przedmiotowym
pozostaje problematyka uzyskiwania dowodów pochodzących z mediów społecznościo-
wych w wyniku analizy śledczej treści znajdujących się na urządzeniach cyfrowych.
- DOPUSZCZALNOŚĆ PRZEPROWADZENIA DOWODU POCHODZĄCEGO
Z MEDIÓW SPOŁECZNOŚCIOWYCH W PRAWIE AMERYKAŃSKIM -
- Zagadnienia wstępne -
Różnice systemowe pomiędzy prawem amerykańskim i prawem polskim wynikają przede
wszystkim z oparcia się w Stanach Zjednoczonych na zasadach zaczerpniętych z tradycji
angielskiego common law oraz kontradyktoryjności procesu karnego. Elementem utrud-
niającym prowadzenie działań porównawczych są różnice pomiędzy systemami prawnymi
w poszczególnych stanach a systemem federalnym. Dlatego też w niniejszej pracy analiza
prawa amerykańskiego będzie opierać się na konstytucji Stanów Zjednoczonych i prawie
federalnym, zwłaszcza na Federalnych Regułach Dowodowych (ang. Federal Rules of Evi-
dence, FRE), które odpowiadają regułom dowodowym obowiązującym w wielu stanach17.
Dodatkowo analizą objęte zostaną najważniejsze orzeczenia sądów amerykańskich na
poziomie stanowym oraz federalnym. Odgrywają one istotną rolę w procesie stosowania
prawa z uwagi na funkcjonujący w Stanach Zjednoczonych system case law. Polega on na
tworzeniu prawa także w drodze wydawanych precedensowych orzeczeń sądowych, wią-
żących dla sądów orzekających na obszarze jurysdykcyjnym danego sądu18.
Dla lepszego zrozumienia przedmiotowej problematyki niezbędne jest także nakre-
ślenie ram amerykańskiego procesu karnego19. Podobnie jak w Polsce, ciężar dowodu
15 M.J. Hodge, The fourth amendment and privacy issues on the new Internet: Facebook.com and Myspace.com,
„Southern Illinois University Law Journal” 2006, t. 31, s. 95.
16 Zob. W. Angus-Anderson, Authenticity and Admissibility of Social Media Website Printouts, „Duke Law & Tech-
nology Review” 2015, t. 14, nr 1, s. 33-47.
17 W USA oprócz konstytucji na poziomie federalnym obowiązują także konstytucje na poziomie stanowym. Mi-
nimalny poziom ochrony obywatela zapewniany jest na szczeblu federalnym, podczas gdy stanowe przepisy
mogą te prawa rozszerzać. Zob.: R.V. del Carmen, C. Hemmens, Criminal Procedure: Law and Practice, Boston
2016, s. 17; Federal Rules of Evidence, 1.12.2019, https://www.law.cornell.edu/rules/fre [dostęp: 1.05.2020].
Ponad 80% stanów oparło swoje rozwiązania stanowe na FRE, zob. S. Emanuel: Evidence, New York 2007, s. 2.
18 R.V. del Carmen, C. Hemmens, dz. cyt., s. 18. Na temat zasady precedensów i podstaw systemu prawa amerykańskie-
go zob. A.R. Tokarczyk, System prawa amerykańskiego. Charakterystyka ogólna, „Palestra” 1996, t. 40, nr 5-6, s. 115.
19 Problematykę śledczą w procesie amerykańskim omawia T. Tomaszewski: Proces amerykański. Problematy-
ka śledcza, Toruń 1996.
111
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
spoczywa w pełni na oskarżycielu publicznym. W celu doprowadzenia do skazania jest on
zobowiązany dowieść winy oskarżonego ponad wszelką wątpliwość (beyond a reasonable
doubt). Na początkowym etapie procesu, w celu zatrzymania i aresztowania podejrzanego
wymagany jest niższy standard prawdopodobieństwa określany jako wiarygodna przyczy-
na (probable cause)20. O tym, czy standard ten jest zachowany decyduje sąd, przed który
zatrzymany powinien zostać doprowadzony bez zbędnej zwłoki (without unnecessary de-
lay). Sąd może zwolnić podejrzanego za kaucją (bail), zastosować areszt, uznać że ze-
brany materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie wiarygodnej przyczyny lub zarzucany
czyn stanowi występek (misdemeanor)choć pierwotnie zarzucana była zbrodnia (felony).
W zależności od wagi przestępstwa proces może zostać uproszczony, co przejawia się
chociażby w tym, że już na wstępnym etapie może dojść do zawarcia ugody pomiędzy
oskarżycielem a podejrzanym (plea bargain). Należy przy tym zaznaczyć, że w ten spo-
sób, bez przeprowadzenia pełnego procesu, kończy się ponad 90% amerykańskich spraw
karnych21. W sytuacji skierowania sprawy na rozprawę oskarżony posiada prawo do jej
przeprowadzenia przed ławą przysięgłych (grand jury). Rozprawa zaczyna się mowami
wstępnymi (opening statements), by następnie przejść do fazy przedstawienia dowodów
przez oskarżyciela oraz obronę. Po jej zakończeniu każda strona ma prawo przedstawić
dowody w celu obalenia dowodów strony przeciwnej (rebuttal evidence). Ostatnim etapem
jest wygłoszenie przez strony mów końcowych, przy czym inaczej niż w polskim procesie
karnym, jako ostatni mowę końcową wygłasza oskarżyciel. Jest to uzasadniane tym, że
to właśnie na nim spoczywa obowiązek dowiedzenia winy ponad wszelką wątpliwość22.
O tym czy wina oskarżonego została udowodniona, czyli czy oskarżony jest winny, roz-
strzyga ława przysięgłych. W zależności od obowiązujących w danej jurysdykcji przepisów
kwestię wysokości kary rozstrzyga ława przysięgłych lub sędzia23.
Ze względu na kontradyktoryjny charakter amerykańskiego procesu karnego rola
sędziego sprowadza się przede wszystkim do czuwania nad prawidłowym przebiegiem
postepowania jurysdykcyjnego. Przejawem takiej kontroli jest ocena dopuszczalności do-
wodu (admissibility of evidence)24. Obowiązek dokonania oceny, czy dany dowód – o ile
został dopuszczony – jest wiarygodny, spoczywa na ławie przysięgłych25. Błędna decyzja
sędziego o niedopuszczeniu dowodu nie musi wpłynąć negatywnie na proces. Jak stwier-
dził amerykański Sąd Najwyższy w wyroku Kotteakos v. United States, należy wykazać, że
brak przeprowadzenia dowodu miał istotny i szkodliwy wpływ (substantial and injurious ef-
fect) na werdykt ławy przysięgłych26. Innymi słowy, dla procesu nie mają znaczenia tzw. nie-
20 Zob. podsumowanie standardów dowodzenia w amerykańskim procesie karnym: tamże, s. 66.
21 Administrative Ofce of the U.S. Courts, Criminal Cases, https://www.uscourts.gov/about-federal-courts/
types-cases/criminal-cases [dostęp: 2.05.2020].
22 R.V. del Carmen, C. Hemmens, dz.cyt., s. 55.
23 Tamże, s. 60.
24 Reguła 104(a) FRE; „sąd zobowiązany jest, w najszerszym możliwym zakresie, nie doprowadzić do tego, aby
sugerowane były ławie przysięgłych dowody niedopuszczalne” (reguła 103(d) FRE), tłum. własne autorów.
25 T.J. Gardner, T.M. Anderson: Criminal Evidence: Principles and Cases, Boston 2015, s. 34.
26 Wyrok Sądu Najwyższego USA z 10 czerwca 1946 r. w sprawie Kotteakos v. United States, 328 U.S. 750.
112
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
szkodliwe błędy (harmless errors), które mogą zdarzyć się w wyniku niezgodnego z prawem
niedopuszczenia lub dopuszczenia materiału pochodzącego z mediów społecznościowych
jako dowodu.
- Dopuszczalność dowodu -
Dowód może zostać przeprowadzony w procesie, o ile jest on istotny (relevant), rzetelny
(reliable) oraz właściwy (competent)27. Jego istotność przejawia się tym, że czyni on fakt
bardziej lub mniej prawdopodobnym niż bez jego przeprowadzenia28. Przymiot rzetelności
należy rozumieć jako posiadanie przez dowód wystarczającego stopnia wiarygodności, to
jest prawdziwości i precyzyjności29. Właściwość polega zaś na braku podstaw do wyklu-
czenia dowodu. Jest to kategoria zbiorcza obejmująca dowody będące zarówno istotne,
jak i rzetelne, które nie naruszają zakazów dowodowych30.
Federalne Reguły Dowodowe wymagają uwierzytelnienia dowodów, aby potwierdzić,
że są one tym, czym twierdzi podmiot przedstawiający dowód31. Dowody należy poprzeć
tak, aby zbudować przekonanie, że przedstawiają rzeczywiście to, co twierdzi strona. O tym,
czy dany dowód odpowiada tezie dowodowej i może zostać uznany za prawdziwy decyduje
ława przysięgłych. Aby jednak do tego doszło, należy wcześniej przed sędzią uprawdopo-
dobnić, że istnieje związek pomiędzy powoływanym dowodem a tezą dowodową32. W tym
celu reguła 901(b) przedstawia dziesięć przykładowych czynności, których podjęcie za-
dośćuczyni temu obowiązkowi33. Wśród nich znajduje się między innymi zeznanie świadka,
potwierdzającego że materiał dowodowy jest tym, za co się go uważa; czy wskazanie wyróż-
niających cech dowodu, poświadczających jego autentyczność34. Niektóre dowody mogą
zostać uwierzytelnione przez swoją istotę (reguła 902 FRE). Przykładowo, poświadczony
przez notariusza podpis pod dokumentem nie będzie wymagał dodatkowych czynności
w celu uznania, że to właśnie ta osoba go podpisała (902 (8) FRE). Także dokumenty, które
sporządzane są w toku zwykłej działalności, poświadczone przez osobę która przedmio-
towe dokumenty wytwarza, nie wymagają dodatkowego uwierzytelniania (902 (11) FRE).
W praktyce dotyczącej mediów społecznościowych oznacza to, że przedstawiając
wydruk (zrzut ekranu) prolu oskarżonego z mediów społecznościowych, należy przedsta-
wić dowody potwierdzające tezę, że przedstawia on właśnie prol oskarżonego, nie zaś
innej osoby, a także że to właśnie oskarżony był autorem danej treści35. W praktyce orzecz-
nictwo wskazuje poziom wiarygodności, jakiemu należy sprostać przedstawiając dowód
pochodzący z social mediów. Sądy zwracają przy tym uwagę na stosunkowo łatwą moż-
liwość manipulacji treściami zamieszczonymi w Internecie36, w szczególności mediów
społecznościowych. Najprostszym przykładem jest możliwość podszywania się pod inną
osobę37. Z tego powodu uznaje się, że wydruk prolu danego użytkownika portalu społecz-
35 Wyrok Sąd Apelacyjny Stanów Zjednoczonych dla drugiego obwodu z 3 października 2014 r. w sprawie United
States v. Vayner, 769 F.3d 125; wyrok Sądu Rejonowego Stanów Zjednoczonych dla Północnego Okręgu Illinois
z 3 kwietnia 2000 r. w sprawie United States v. Jackson, 208 F.3d 633, 638; W. Angus-Anderson, dz.cyt., s. 47.
36 Wyrok Sądu Rejonowego Stanów Zjednoczonych dla Północnego Okręgu Illinois z 3 kwietnia 2000 r. w spra-
wie United States v. Jackson, 208 F.3d 633, 638.
37 Wyrok Sądu Rejonowego Stanów Zjednoczonych dla Okręgu Centralnego Kalifornii z 28 sierpnia 2009 r. w spra-
wie United States v. Drew, 259 F.R.D. 449.
113
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
nościowego nie może zostać uwierzytelniony samoistnie poprzez zamieszczone w nim
informacje o dacie urodzenia czy też zdjęcie przedstawiające domniemanego właściciela
prolu38. Nawet zeznania świadka będącego właścicielem konta potwierdzające, że dany
prol do niego należy, mogą być niewystarczające, jeżeli podniesiona zostanie okoliczność
przejęcia kontroli nad kontem przez osobę trzecią39. Same informacje zamieszczone na
prolu stanowią wyłącznie poszlaki, niewskazujące bezpośrednio na to, że dana osoba
była autorem treści. Przedstawienie jednak dodatkowych dowodów może zadośćuczynić
obowiązkowi wykazania przesłanki istotności40.
Uwiarygodnieniem dowodu może być także jego przedstawienie wraz z poświadcze-
niem autentyczności, dokonanym przez operatora danego portalu społecznościowego41.
W sprawie United States v. Hassan Federalne Biuro Śledcze (ang. Federal Bureau of Inve-
stigation, FBI) zgromadziło jako dowody w sprawie zrzuty ekranu z proli społecznościo-
wych oskarżonych42. Podczas gdy w sprawie United States v. Vayner oskarżyciel w celu
uwiarygodnienia zrzutu ekranu z rosyjskiego portalu społecznościowego WKontakcie (ros.
ВКонтакте) powołał na świadka funkcjonariusza, który zabezpieczył materiał dowodowy,
w sprawie Hassan przedstawiono zaświadczenie operatora mediów społecznościowych,
że treści przedstawione na wydrukach są autentyczne43. Dodatkowo, oskarżyciel przed-
stawił dowody wskazujące na związek pomiędzy prolem na Facebooku a adresem ma-
ilowym oraz IP, które wskazywały na oskarżonych. W sprawie Vayner ogany ścigania nie
zebrały odpowiedniego materiału, który by pozwolił na powiązanie oskarżonego z jego
domniemanym prolem na portalu społecznościowym, dlatego też uznano ten dowód za
niedopuszczalny. Natomiast w sprawie Hassan oskarżyciel nie tylko zapewnił wiarygodny
materiał dowodowy, poświadczony przez Facebooka, lecz także wskazał na okoliczności
inne niż wynikające bezpośrednio z przedstawionego wydruku. Dlatego też, w przeciwień-
stwie do sprawy Vayner, dowód ten został dopuszczony, a ława przysięgłych oparła się na
nim przy wydawaniu werdyktu.
38 Wyrok Sądu Apelacyjnego Stanu Maryland z 28 kwietnia 2011 r. w sprawie Grifn v. State, 19 A.D.3d 415.
39 Wyrok Sądu Apelacyjnego Stanu Connecticut z 9 sierpnia 2011 r. w sprawie State v. Eleck, 23 A.D.3d 818, 820.
40 Wyrok Sądu Rejonowego Stanów Zjednoczonych dla Północnego Okręgu Illinois z 3 kwietnia 2000 r. w spra-
wie United States v. Jackson, 208 F.3d 633, 638.
41 Wyrok Sąd Apelacyjny Stanów Zjednoczonych dla czwartego obwodu z 4 lutego 2014 r. w sprawie United States
v. Hassan, 742 F.3d 104, 110; zob. S. Carlson: When is a tweet not an admissible tweet: closing the authentication
gap in the Federal Rules of Evidence, „University of Pennsylvania Law Review” 2015, t. 164, s. 1055. Autor wska-
zuje, że aktualne brzmienie FRE wymaga zmiany, ponieważ nie wszystkie sądy jednolicie uznają treści dostar-
czone przez operatorów mediów społecznościowych jako dokument sporządzany w toku normalnej działalno-
ści, który może zostać uwiarygodniony na podstawie reguły 902 (11). Inni autorzy wskazują, że w toku zwykłej
działalności sporządzane i potwierdzane mogą być tylko metadane, ponieważ to właśnie one są wytwarzane
przez operatora usługi. Natomiast za samą treść odpowiada użytkownik, stąd w tym zakresie reguła ta nie ma
zastosowania. Zob. P.W. Grimm, D.J. Capra, G.P. Joseph: Authenticating digital evidence, „Baylor Law Review”
2017, t. 69, s. 24.
42 Wyrok Sąd Apelacyjny Stanów Zjednoczonych dla czwartego obwodu z 4 lutego 2014 r. w sprawie United
States v. Hassan, 742 F.3d 104, 110.
43 Wyrok Sąd Apelacyjny Stanów Zjednoczonych dla drugiego obwodu z 3 października 2014 r. w sprawie United
States v. Vayner, 769 F.3d 125; wyrok Sąd Apelacyjny Stanów Zjednoczonych dla czwartego obwodu z 4 lutego
2014 r. w sprawie United States v. Hassan, 742 F.3d 104, 110.
114
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
W sprawie Grin v. State partnerka życiowa oskarżonego miała zastraszać jednego
ze świadków oskarżenia, publikując groźbę na jego prolu w portalu społecznościowym
MySpace z konta o nazwie Sistahsouljah44. Podobnie jak w sprawie Vayner, oskarżyciel
przedstawił wydruk tej treści oraz inne materiały pochodzące z domniemanego prolu kon-
kubiny. Wśród nich znalazły się: data urodzenia, informacje na temat lokalizacji, a także
fotograa przedstawiająca oskarżonego oraz jego partnerkę. Oskarżyciel zamiast uwia-
rygodnić dowód poprzez zeznania kobiety przedstawionej na zdjęciu, powołał na świad-
ka funkcjonariusza, który wykonał wydruki. Sąd uznał, że na podstawie przedstawionych
w nich informacji oraz zeznań przedstawiciela organów ścigania nie sposób dojść do wnio-
sku, że treści te zawierają cechy wyróżniające, poświadczające ich autentyczność zgod-
nie z regułą 901 (b) (4) FRE. Wyjaśniając swoją decyzję sąd wskazał, że ktoś inny niż do-
mniemana autorka mógł opublikować przedmiotową treść. W podobnej sprawie Tienda v.
State wydruki z proli społecznościowych oskarżonego zostały dopuszczone jako dowód45
z uwagi na ich ściślejsze powiązanie z osobą oskarżonego. Konta w mediach społeczno-
ściowych zawierały zawsze jego pseudonim lub prawdziwe dane. Także zdjęcia oraz treści
wprost odnosiły się do sytuacji, w których oskarżony uczestniczył. Sąd uznał, że w przeci-
wieństwie do sprawy Grin wielość poszlak pozwala na stwierdzenie, że przedstawione
prole są w istocie prolami oskarżonego.
Niektórzy wskazują, że sądy amerykańskie są bardziej skłonne do uznawania dowo-
du pochodzącego z mediów społecznościowych za spełniający kryteria rzetelności, gdy
na poparcie tezy dowodowej strona przedstawi oprócz samej treści także związane z nią
metadane46. Zamiast opierać się na zeznaniach świadków, których pamięć może być za-
wodna, autorzy rekomendują zapisywanie zrzutów ekranów wraz z podstawowymi me-
tadanymi, takimi jak, przykładowo, data i godzina wykonania47. Dodatkowo ich zdaniem
oskarżyciel powinien gromadzić materiał dowodowy obejmujący metadane związane nie
tylko ze zrzutem ekranu, ale także z danym kontem w mediach społecznościowych oraz
treściami tam opublikowanymi. Sąd w sprawie People v. Kent uznał, że to właśnie metada-
ne, wskazujące na IP urządzenia z którego zamieszczono post, mogą stanowić wystarcza-
jącą poszlakę, aby dopuścić wykorzystanie wydruku przedstawiającego post z Facebooka
jako dowodu w sprawie48.
Dla kwestii dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościo-
wych istotne znaczenie ma także treść czwartej poprawki do Konstytucji Stanów Zjed-
noczonych49. Przed przełomowym w materii ingerencji państwa w wolności obywatela
44 Wyrok Sądu Apelacyjnego Stanu Maryland z 28 kwietnia 2011 r. w sprawie Grifn v. State, 19 A.D.3d 415.
45 Wyrok Karnego Sądu Apelacyjnego z 8 lutego 2012 r. w sprawie Tienda v. State, 358 S.W.3d 633.
46 L. Greene, Mining Metadata: The Gold Standard for Authenticating Social Media Evidence in Illinois, „DePaul
Law Review” 2019, t. 68, nr 1, s. 10.
47 E. Finkel: Building Your Case with Social MediAa Evidence, „Illinois Bar Journal” 2014, t. 102, nr 6, s. 276.
48 Wyrok Sądu Apelacyjnego Drugiego Okręgu Illinois z 27 czerwca 2017 r. w sprawie People v. Kent, 81 N.E.3d 578.
49 „Prawa ludu do nietykalności osobistej, mieszkania, dokumentów i mienia nie wolno naruszać przez bezza-
sadne rewizje i zatrzymanie; nakaz w tym przedmiocie można wystawić tylko wówczas, gdy zachodzi wiary-
godna przyczyna potwierdzona przysięgą lub zastępującym ją oświadczeniem. Miejsce podlegające rewizji
oraz osoby i rzeczy podlegające zatrzymaniu powinny być w nakazie szczegółowo określone”. Konstytucja
115
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
orzeczeniem amerykańskiego Sądu Najwyższego w sprawie Katz v. United States była
ona interpretowana dosłownie50. Oznaczało to, że służby mogły działać swobodnie, jeżeli
nie doszło do bezpośredniego przeszukania osoby, jej mienia lub dokumentów. Dopiero
w sprawie Katz stwierdzono, że czwarta poprawka chroni ludzi, nie miejsca51. Oznacza
to, że tak długo jak dana osoba posiada uzasadnione oczekiwanie co do zachowania da-
nych informacji w tajemnicy, tak długo jest ona chroniona przez amerykańską konstytucję.
W wyniku tego orzeczenia sądy stosują tak zwany „test Katza”, polegający na werykacji
dwóch przesłanek: (i) czy dana osoba przejawia subiektywne oczekiwanie co do zachowa-
nia prywatności; oraz (ii) czy jej oczekiwanie może zostać uznane przez społeczeństwo za
uzasadnione52. Jeżeli odpowiedź na dwa pytania jest twierdząca, to aby dokonać właści-
wych czynności uprawniony organ musi uzyskać nakaz sądowy53. Zastosowanie tej zasady
w praktyce wykorzystania dowodów pochodzących z mediów społecznościowych ozna-
cza, że za każdym razem przy ocenie dopuszczalności tego rodzaju dowodu należy rozwa-
żyć kwestie związane z prywatnością. Uznaje się, że treści dostępne publicznie nie korzy-
stają z ochrony wynikającej z czwartej poprawki do konstytucji54. Oznacza to, że publiczny
komentarz pod postem lub status na Facebooku dostępny dla każdego będzie mógł zo-
stać zabezpieczony i wykorzystany w postępowaniu karnym bez konieczności uzyskiwa-
nia nakazu sądowego. Także w przypadku ograniczenia dostępności treści wyłącznie dla
grona znajomych służby nie będą musiały uzyskiwać nakazu, o ile funkcjonariuszowi uda
się dołączyć do tego grona lub dane przekaże współpracujący świadek, który należy do
tej grupy osób55. Sąd w sprawie United States v. Meregildo uznał bowiem, że podczas gdy
oskarżony mógł oczekiwać, że jego prol nie zostanie udostępniony organom ścigania, to
nie miał on już uzasadnionych oczekiwań, że jego przyjaciele będą utrzymywać go w ta-
jemnicy56. Z chwilą udostępnienia danej treści gronu znajomych uzasadnione oczekiwanie
zachowania prywatności zostało wyczerpane.
- WYBRANE KRAJOWE ASPEKTY DOPUSZCZALNOŚCI DOWODÓW POCHODZĄCYCH
Z MEDIÓW SPOŁECZNOŚCIOWYCH -
- Wybrane zasady procedury karnej -
Fundamentalną zasadą polskiej procedury karnej jest zasada prawdy materialnej, okre-
ślana jako dyrektywa nakazująca organom procesowym opieranie rozstrzygnięć na praw-
Stanów Zjednoczonych Ameryki, A. Pułło (tłum.), Warszawa 2002, s. 55-56.
50 Wyrok Sadu Najwyższego USA z 18 grudnia 1967 r. w sprawie Katz v. United States, 389 U.S. 347.
51 Tamże.
52 J.L. Worrall, Criminal Procedure, New York 2017, s. 44.
53 Reguła ta oczywiście doznaje wyjątków, zob. R.V. del Carmen, C. Hemmens, dz.cyt., s. 199.
54 J. Murphy, A. Fontecilla: Social media evidence in government investigations and criminal proceedings: A fron-
tier of new legal issues, „Richmond Journal of Law & Technology” 2013, t. 19, nr 3, s. 5.
55 Tamże, s. 7.
56 Wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Jorku z 10 sierpnia 2012 r. w sprawie United States v. Meregildo, 883
F.Supp. 2d 523.
116
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
dziwych ustaleniach faktycznych57. W systemie postępowania karnego zasada ta zajmuje
nadrzędną pozycję względem innych zasad procesu karnego58. Istotna z punktu widzenia
omawianej problematyki jest także zasada swobodnej oceny dowodów (art. 7 k.p.k.59), ro-
zumiana jako brak skrępowania organów procesowych ścisłymi regułami dowodowymi60.
Zasada ta nie pozwala organom procesowym na dowolność w ocenie materiału dowodo-
wego, niemniej nie wprowadza także ilościowych lub jakościowych ograniczeń dotyczą-
cych oceny dowodów61.
Polskiej procedurze karnej znane jest pojęcie niedopuszczalności dowodu, wprost
użyte w art. 170 § 1 pkt 1 k.p.k. Dowód niedopuszczalny rozumiany jest jako ten, którego
przeprowadzenie jest sprzeczne z zakazami dowodowymi oraz ten którego przedmiotem
ma być okoliczność niemogąca w ogóle stanowić przedmiotu dowodu jak, na przykład
treść prawa krajowego62. Dowód niedopuszczalny nie może być podstawą ustaleń fak-
tycznych. Organ procesowy nie ma w tym względzie dowolności i jest zobowiązany do
oddalenia dotyczącego go wniosku dowodowego63. Dopuszczalność na gruncie polskiej
procedury karnej musi być więc rozumiana jako konieczność spełnienia dwóch wyżej wy-
mienionych przesłanek. Ustawa procesowa nie wprowadza zamkniętego katalogu dowo-
dów, uznając za nie w zasadzie wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia prawdy,
o ile nie narusza to zakazów dowodowych64.
Prima facie brak jest ograniczeń, które wykluczałyby możliwość zaliczenia do mate-
riału dowodowego treści pochodzących z mediów społecznościowych. J
ednak jak wynika
z analizy orzecznictwa sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego, dowody z mediów
społecznościowych dość rzadko bywają przedmiotem ich oceny.
Ogólnopolska kwerenda
wykazała obecność ogółem tylko 50 orzeczeń sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższe-
go, które były związane z mediami społecznościowymi. Przedmiotowe orzeczenia dotyczy-
ły przede wszystkim oceny wiarygodności tego rodzaju materiału dowodowego, nie zaś ich
dopuszczalności. W jednym z postanowień Sąd Najwyższy rozpatrywał kasację od wyroku
sądu okręgowego, podtrzymującego wyrok skazujący niższej instancji, w którym oskarżony
został uznany winnym zmuszenia pokrzywdzonej do obcowania płciowego65. W kontekście
dowodu pochodzącego z mediów społecznościowych – wydruku fragmentów prolu po-
krzywdzonej na Facebooku – skarżący stawiał zarzut niewłaściwej oceny materiału dowo-
dowego przez sąd odwoławczy.
Według skarżącego, aktywność pokrzywdzonej na portalu
społecznościowym w okresie po dokonaniu czynu zabronionego wskazywała na niewiary-
godność jej zeznań. SN nie podzielił tego zarzutu i stwierdził, że: „zachowanie pokrzywdzo-
57 T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2015, s. 81.
58 B.T. Bieńkowska, P. Kruszyński, Wykład prawa karnego procesowego, Białystok 1998, s. 78.
59 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, t.j. Dz.U. 2020 r. poz. 30 z późn. zm.
60 B.T. Bieńkowska, P. Kruszyński, dz.cyt., s. 63.
61 Tamże; J. Skorupka w: J. Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2020, s. 3.
62 T. Grzegorczyk w: T. Grzegorczyk (red.), Kodeks postępowania karnego, t. I, Warszawa 2014, s. 574.
63 Tamże.
64 Wyrok SA w Krakowie z 26 listopada 2015 r., II AKa 216/15, LEX 2062874.
65 Postanowienie SN z 16 marca 2017 r., IV KK 57/17, LEX 2269096.
117
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
nej na Facebooku w późniejszym okresie nie może mieć wpływu na ocenę jej zeznań co do
samego przebiegu zdarzenia będącego przedmiotem tego postępowania, trudno bowiem
się spodziewać, iż na tym portalu społecznościowym pokrzywdzona będzie się obnosić
z faktem zgwałcenia, epatować żalem, smutkiem, depresją, złością itd”66.
Sąd Najwyższy nie podważał wiarygodności samego dowodu ze względu na jego po-
chodzenie i nie rozpatrywał sposobu wprowadzenia go do procesu, ale dokonał jego oceny
w kontekście całego materiału dowodowego oraz według wskazań wiedzy i doświadcze-
nia życiowego, uznając, że nie jest on zgodny z tezą dowodową oskarżonego.
Art. 168a k.p.k. zawiera regułę dowodową, która dopuszcza wykorzystanie w postę-
powaniu karnym dowodów uzyskanych z naruszeniem przepisów postępowania lub za
pomocą czynu zabronionego. Doktryna wskazuje, że dowody nie powinny być uzyskiwa-
ne w sposób niezgodny z prawem, ale jeżeli już do tego doszło to pozyskanego w ten
sposób dowodu nie można negować i pomijać67. Od tej zasady przewidziane są wyjątki
w formie zakazów dowodowych. Biorąc pod uwagę poruszaną problematykę, dowody uzy-
skane wbrew zakazom można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej z nich należą dowody
uzyskane z naruszeniem przepisów postępowania w związku z pełnieniem przez funkcjo-
nariusza publicznego obowiązków służbowych68. Drugą zaś stanowią dowody uzyskane
w wyniku naruszenia norm prawnoustrojowych, takich jak prawa jednostki wynikające
z gwarancji konstytucyjnych lub ratykowanych przez Polskę umów międzynarodowych
– w tym prawa do rzetelnego procesu karnego69. W doktrynie wskazuje się, że zakres za-
stosowania art. 168a k.p.k. jest ograniczony tylko do przypadku, gdy brak jest innych prze-
słanek niedopuszczenia dowodu70.
- SPOSÓB WPROWADZENIA DOWODÓW POCHODZĄCYCH
Z MEDIÓW SPOŁECZNOŚCIOWYCH DO PROCESU -
Sposób zabezpieczenia dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w prakty-
ce polskiej Policji jest niejednolity71. Wyniki badań wskazują na dwie formy wprowadzania
dowodów z mediów społecznościowych: w postaci przeprowadzania oględzin rzeczy albo
sporządzenia notatki urzędowej72. Metody te z perspektywy późniejszego procesu ich wy-
korzystywania są ze sobą sprzeczne. Uznanie jednej z nich za prawidłową może prowa-
dzić do wykluczenia drugiej. Zgodnie z art. 393 k.p.k. zakazane jest odczytywanie notatek
z czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu. Jeżeli uzna się stronę inter-
netową za rzecz, to jej oględziny należą do tej grupy czynności, z których protokół jest spo-
66 Tamże.
67 R.A. Stefański, S. Zabłocki w: R.A. Stefański, S. Zabłocki (red.), Kodeks postępowania karnego. T. 2. Komentarz
do art. 167-296, Warszawa 2019, LEX.
68 D. Gruszecka w: J. Skorupka (red.), dz.cyt., s. 3.
69 P. Gensikowski w: D. Drajewicz (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 1-424, Warsza-
wa 2020, nb 7, Legalis.
70 R.A. Stefański, S. Zabłocki, dz.cyt.
71 J. Bitner, K. Bayer, dz.cyt., s. 34.
72 Tamże.
118
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
rządzany obowiązkowo. Na tle tego zagadnienia pojawiają się wątpliwości, ponieważ rzecz
w rozumieniu procesowego prawa karnego określana jest jako „każdy przedmiot materialny
mogący z racji swego istnienia i położenia być śladem kryminalistycznym lub będący no-
śnikiem śladów”73. Niektórzy autorzy stawiają tezę, że jedynym kryterium ograniczającym
jest brak związku tak określonego przedmiotu z procesem karnym74. Podnosi się również,
że najważniejszym celem oględzin rzeczy jest poznanie jej cech zycznych, a nie treści
intelektualnych75. Dlatego też niektórzy autorzy uznają, że treść wyświetlana na ekranie nie
jest rzeczą i nie może być przedmiotem oględzin, inni uznają ją za podstawową procesową
formę wprowadzenia tego rodzaju dowodu do procesu76. W świetle przedstawionych sta-
nowisk, uzasadniony wydaje się pogląd, że nie można uznać strony internetowej za rzecz.
P. Lewulis twierdzi, że powinna zostać sformułowana odrębna czynność procesowa dedy-
kowana zabezpieczeniu dowodów cyfrowych, a jeżeli byłoby to zbyt daleko idące – należy
wprowadzić możliwość prowadzenia oględzin treści cyfrowych w sposób analogiczny jak
to czyni art. 236a k.p.k. w stosunku do przeszukania i zatrzymania rzeczy77.
Dowody z mediów społecznościowych można zaliczyć do szerokiej grupy dowodów
cyfrowych, których procesowe utrwalanie w polskim postępowaniu karnym było przedmio-
tem badań aktowych przeprowadzonych w 2019 r. Wskazano w nich, że na 183 badane
sprawy w których materiał cyfrowy pojawił się w formie wydruków, aż w 99 przypadkach
nie były one w ogóle uwiarygodniane na żadnym etapie postępowania karnego78. Stąd po-
zostaje do rozstrzygnięcia kwestia czy wydruk może stanowić dowód z dokumentu i stać
się dowodem samoistnym79. Denicja legalna dokumentu zawarta jest w art. 115 § 14 k.k.80
Podnosi się jednak, że jest ona zbyt szeroka dla prawa procesowego i wskazuje jedynie na
dokumenty, które chroni prawo karne materialne81. Co warte podkreślenia, niektórzy auto-
rzy na gruncie tej denicji dopuszczają możliwość potraktowania wydruku komputerowego
jako przedmiotu lub nośnika informacji i uznania go za dokument82. Pogląd ten bywa rów-
nież przedmiotem krytyki. Zarzuca mu się błędne utożsamianie danych z nośnikiem infor-
macji83. Dokument na użytek procesu karnego bywa określany jako „stwierdzenie pismem
ręcznym, maszynowym lub drukiem istotnej okoliczności dla postępowania”84. Wedle tej
73 K. Witkowska, Oględziny. Aspekty procesowe i kryminalistyczne, Warszawa 2013.
74 Tamże.
75 E. Gruza, M. Goc, J. Moszczyński, Kryminalistyka. Czyli o współczesnych metodach dowodzenia przestępstw,
Warszawa 2020, s. 274.
76 P. Lewulis, dz. cyt., s. 88-90; M. Mączka-Pacholak, P. Czerwiński, Specyka postępowania dowodowego w spra-
wach przestępstw z nienawiści, w: P. Knut (red.), Metodyka pracy adwokata i radcy prawnego w sprawach o prze-
stępstwa z nienawiści, Warszawa 2020, Legalis.
77 P. Lewulis, dz. cyt., s. 88-90.
78 Tamże, s. 402.
79 T. Grzegorczyk, J. Tylman, dz. cyt., s. 531.
80 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, t.j. Dz.U. 2020 poz. 1444, 1517.
81 T. Grzegorczyk, J. Tylman, dz. cyt., s. 531.
82 P. Daniluk w: R. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2019, s. 34, Legalis.
83 P. Lewulis, dz. cyt., s. 37-44.
84 T. Grzegorczyk, J. Tylman, dz. cyt., s. 531.
119
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
denicji samo wydrukowanie przedstawienia gracznego danych cyfrowych stanowi doku-
ment. Krytycy zarzucają takiemu podejściu niezgodność z technicznym pojęciem danych
cyfrowych85.
Obowiązująca metodyka prokuratora generalnego, dotycząca przeprowadzania oglę-
dzin w sprawach przestępstw z nienawiści, znajduje zastosowanie także do dowodów cy-
frowych. Zawiera ona rekomendacje zabezpieczania treści i obrazów poprzez skopiowanie
plików oraz treści wyświetlanej na ekranie (zrzutu ekranu) na nośnik jednorazowego zapisu
wraz z ich ewentualnym wydrukiem86. W literaturze wskazuje się przy tym na niebezpie-
czeństwo z jakim wiąże się oparcie na dowodzie cyfrowym w formie wydruku. Stanowi on
jedynie graczną prezentację tego co zostało utrwalone. Nie przesądza to o wiarygodno-
ści przedstawionej w ten sposób treści. Wydruk może być zmanipulowany w stosunku do
swojego cyfrowego źródła87. Pewną próbą odpowiedzi na ten problem jest pojawiająca się
u pokrzywdzonych praktyka zabezpieczenia treści pochodzących z Internetu w drodze spo-
rządzenia przez notariusza protokołu z otwarcia strony internetowej, który miałby potwier-
dzić, że dany wydruk przedstawia rzeczywistą treść strony internetowej88. Należy pamiętać
jednak, że nie jest to prawidłowa metoda zabezpieczenia treści cyfrowych89.
Wykorzystanie notatki służbowej do zabezpieczenia treści dowodu cyfrowego może bu-
dzić pewne wątpliwości w kontekście poruszonego wyżej zakazu wynikającego z art. 393 k.p.k.
Niektórzy autorzy uważają przedmiotowy zakaz dowodowy za niezupełny90. Wedle tego poglą-
du notatka może zatem stanowić źródło dowodowe, jeśli zawarte tam treści będą przedmiotem
zeznań lub wyjaśnień danej osoby, które potwierdzą lub skorygują jej treść91. Problem ten nie
występuje, jeżeli wydruk uzna się za dowód z dokumentu. W takim przypadku notatka urzędo-
wa może stanowić formę dodatkowego uwierzytelniania92.
- Wybrane krajowe oraz międzynarodowe standardy ochrony praw jednostki -
Nie tylko akty prawne dotyczące bezpośrednio postępowania karnego i pracy organów
ścigania regulują przedmiotową problematykę. Normy prawnoustrojowe zawarte w Kon-
stytucji Rzeczpospolitej Polskiej i prawie międzynarodowym także mogą warunkować do-
puszczalność dowodów pochodzących z mediów społecznościowych.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w art. 8 statuuje
prawo do poszanowania życia prywatnego, którego celem jest ochrona jednostki przed
każdą arbitralną ingerencją władz publicznych93. Na jej gruncie prywatność jest szerokim
85 P. Lewulis, dz. cyt., s. 37-44.
86
Przestępstwa z nienawiści – metodyka prowadzenia postępowań, http://isp.policja.pl/isp/aktualnosci/6347,Przestep-
stwa-z-nienawisci-metodyka-prowadzenia-postepowan.html [dostęp: 10.05.2020].
87 P. Lewulis, dz. cyt., s. 74-75.
88 M. Mączka-Pacholak, P. Czerwiński, dz. cyt., LEX.
89 P. Lewulis, dz. cyt., s. 74.
90 M. Gabriel-Węglowski, Notatka urzędowa jako podstawa ustaleń dowodowych, LEX/el 2015.
91 Tamże.
92 P. Lewulis, dz. cyt., s. 208.
93 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada
1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz.U. 1993 Nr 61,
120
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
pojęciem, nie mającym wyczerpującej denicji prawnej. Niemniej w wyroku Copland v.
Wielka Brytania Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że z ochrony prawa do pry-
watności korzysta każda forma komunikacji przy której jednostka może mieć uzasadnione
poczucie prywatności94. W ramach prawa do rzetelnego procesu nie została uregulowana
kwestia dopuszczalności dowodów, która zasadniczo jest pozostawiona prawu krajowe-
mu95. Z drugiej strony, Trybunał ustanawia minimalne standardy rzetelności postępowania
dowodowego, określone w ramach zakazów dowodowych wynikających z EKPC. Z orzecz-
nictwa ETPC wyprowadza się dwa rodzaje zakazów dowodowych: sensu stricte i sensu
largo. Przy zakazach dowodowych sensu stricte, dotyczących między innymi uzyskania
dowodów w drodze nielegalnej prowokacji czy bezpośrednio za pomocą tortur, Trybunał
nie bada ich wpływu na poczynione ustalenia faktyczne i wprost uznaje je za niedopusz-
czalne. Przy zakazach sensu largo, do których zalicza się dowody uzyskane z naruszeniem
prawa do prywatności, bada się natomiast wnikliwie wpływ zakwestionowanego dowodu
na poczynione ustalenia faktyczne w sprawie. Dopiero uznanie, że naruszenie tego rodza-
ju zakazu dowodowego miało istotny wpływ na naruszenie prawa do rzetelnego procesu
może wpływać na stwierdzenie niedopuszczalności danego dowodu96.
Odnośnie prawa do rzetelnego procesu Trybunał stwierdził, że nie jest on władny orze-
kać czy nielegalnie zgromadzone dowody określonego rodzaju powinny być dopuszczalne na
gruncie prawa krajowego97. Jego rolą – w kontekście prawnomiędzynarodowej ochrony praw
człowieka – jest zbadanie całości postępowania pod kątem rzetelności, co oznacza, że nawet
wykorzystanie w procesie dowodów zdobytych nielegalnie nie zawsze musi naruszyć prawo
skarżącego do rzetelnego procesu98. W sprawie Khan ETPC stwierdził, że naruszenie prawa
do prywatności przy gromadzeniu dowodów także nie musi wprost skutkować naruszeniem
zasady rzetelności procesu99. W przywoływanej sprawie skarżący mógł bowiem zakwestio-
nować dowody na gruncie prawa krajowego, a sąd mógł uznać je za niedopuszczalne100.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej ustanawia w art. 47 prawo jednostki do ochrony
prywatności. Prawo to nie ma jednak charakteru absolutnego i może podlegać ogranicze-
niom na zasadach określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP101. Z prawem do prywatności
ścisły związek ma także prawo do decydowania o ujawnieniu innym informacji na temat
swojej osoby oraz prawo do ochrony korespondencji. W doktrynie jest sporne, czy z wyżej
poz. 284; M. Nowicki, Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka,
Warszawa 2017, LEX.
94 Wyrok ETPC z 2 września 2010 r., 35623/05, LEX 599284; wyrok ETPC z 3 kwietnia 2007 r., 62617/00, LEX 527588.
95
M. Wąsek-Wiaderek, Model zakazów dowodowych z perspektywy Konwencji i orzecznictwa ETPCz, w: J. Skorup-
ka, A. Drozd (red.), Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie karnym, Warszawa 2015, s. 4.
96 Tamże.
97 A. Lach, Rzetelne postępowanie dowodowe w sprawach karnych w świetle orzecznictwa strasburskiego, War-
szawa 2018, LEX; wyrok ETPC z 12 lipca 1988 r., 10862/84, LEX 81067.
98 Tamże.
99 Wyrok ETPC z 12 maja 2020 r., 35394/97, LEX 76868.
100 Tamże.
101 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.;
M. Florczak-Wątor w: P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2019, LEX.
121
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
wymienionych przepisów można wywieść zakaz dowodowy obejmujący dowody zdobyte
z naruszeniem prawa do prywatności czy tajemnicy korespondencji102. Opowiadający się
przeciwko takiemu rozwiązaniu, wskazują na możliwą kolizję pomiędzy prawem do spra-
wiedliwego procesu i przesłankami odpowiedzialności karnej, a prawem do prywatności
i ochroną życia prywatnego103. Konsekwentnie optują oni za pierwszeństwem zasady spra-
wiedliwego procesu i powiązanej z nią procesowej zasady prawdy materialnej. Skutkuje
to stwierdzeniem, że zdobyte w ten sposób dowody są dopuszczalne104. Z drugiej strony
wyrażany jest także pogląd, zgodnie z którym, jeżeli dowód został uzyskany z naruszeniem
przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego i zarazem przy naruszeniu
przepisów Konstytucji RP, to jest on niedopuszczalny105.
Dopuszczalność dowodów pochodzących z mediów społecznościowych powinna
być rozpatrywana przez pryzmat konstytucyjnych i prawnomiędzynarodowych standardów
ochrony praw jednostki, a także wypracowanych przez doktrynę i orzecznictwo ogólnych
wzorców kontroli standardów praw człowieka.
- DYSKUSJA -
Podczas gdy w Stanach Zjednoczonych dowodom pochodzącym z mediów społeczno-
ściowych stawia się stosunkowo wysokie wymagania przed ich dopuszczeniem do proce-
su, tak w Polsce ich ewentualna ocena dotyczy nie tyle dopuszczalności, lecz konkretnego
zastosowania w sprawie w celu ustalenia stanu faktycznego (dokonania swobodnej oceny
dowodu). Wynika to przede wszystkim z różnicy pomiędzy procesem amerykańskim a pol-
skim. W USA rozdzielone zostały role sędziego, dokonującego oceny przede wszystkim pod
kątem zgodności z prawem (rulings of law), oraz ławy przysięgłych, która ma za zadanie na
podstawie dowodów uznać, czy dane zdarzenie faktycznie miało miejsce, czy też nie (n-
dings of fact). Sędzia ma za zadanie chronić ławę przysięgłych przed przedstawianiem jej
dowodów nierzetelnych, czy sprzecznych z prawem. Podczas ich dopuszczenia nie musi
on nabrać przekonania że odpowiadają one w pełni tezie dowodowej. Jego zadaniem jest
ustalenie czy ława przysięgłych będzie mogła to uczynić samodzielnie, biorąc pod uwagę
jaki dowód został przedstawiony, jak brzmi teza dowodowa oraz jakie inne okoliczności
przytacza dana strona powołując dowód106. Służą temu poszczególne metody uwiarygod-
niania dowodów.
W Polsce sędzia musi podejmować decyzje w ramach obowiązujących przepisów,
które w węższy sposób niż w USA ujmują kryteria niedopuszczalności dowodu. Nie musi to
jednak skutkować uznaniem, że nie można zastosować w praktyce dorobku amerykańskiego
orzecznictwa. Dokonując bowiem swobodnej oceny materiału dowodowego sędzia może
przyjąć wyrażone tam kryteria oceny wiarygodności dowodu pochodzącego z mediów
102 A. Bojańczyk, Z problematyki konstytucyjnej dopuszczalności niektórych dowodów prywatnych w postępowa-
niu karnym, „Palestra” 2004, nr 9-10, s. 50.
103 Tamże, s. 51.
104 Tamże, s. 55.
105 Wyrok SA w Wrocławiu z 27 kwietnia 2017 r., II AKa 213/16, LEX 2292416.
106 Zob. W. Angus-Anderson, dz.cyt., s. 37.
122
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
społecznościowych. Na gruncie polskiej procedury karnej organ procesowy musi dokonywać
oceny przeprowadzonych dowodów w ramach wskazań wiedzy, zasad prawidłowego
rozumowania oraz doświadczenia życiowego. Szczególnie istotną przy dokonywaniu oceny
wiarygodności dowodu pochodzącego z mediów społecznościowych jest kategoria wskazań
wiedzy oraz doświadczenia życiowego.
Treści pochodzące z Internetu mogą szczególnie łatwo podlegać manipulacjom,
chociażby w najprostszej formie ich publikacji przez kogoś podszywającego się pod inną
osobę. Przed uznaniem, że dana treść została opublikowana przez oskarżonego należy
rozważyć całokształt materiału dowodowego, w tym inne dowody w sprawie, celem wyklu-
czenia, że nikt inny nie mógł być jej autorem107. W świetle tego wskazane jest załączanie
w poczet materiału dowodowego metadanych związanych zarówno z kontem danej osoby
jak i publikowanymi tam treściami, ponieważ mogą one pomóc w tworzeniu łańcucha po-
szlak108. Samo przedstawienie wydruku treści z portalu społecznościowego, nawet pomi-
mo wskazania przy nich nazwy prolu, nie pozwala na określenie kto jest ich autorem109.
Swobodna ocena dowodu pochodzącego z mediów społecznościowych powinna zatem
uwzględniać ich podatność na manipulację. Uwiarygodnienie autorstwa konkretnej treści
nie zawsze musi następować poprzez powołanie biegłego, który wyda opinię w przedmio-
cie potencjalnej manipulacji danym dowodem cyfrowym. Czasami wydanie takiej opinii
jest niemożliwe (np. gdy przedstawiony został wyłącznie wydruk). Bardziej celowym, także
z punktu widzenia ekonomiki procesowej, może być przesłuchanie samego oskarżonego
na okoliczność publikacji danej treści czy też porównanie metadanych z innymi ujawniony-
mi podczas rozprawy okolicznościami.
Sposób zabezpieczenia dowodów cyfrowych w praktyce polskiego procesu karnego
jest zróżnicowany. Z jednej strony zalecane jest przeprowadzanie oględzin strony interne-
towej, co jest przedmiotem krytyki części doktryny110, z drugiej strony – występuje praktyka
wedle której dowody te nie są w żadnym stopniu uwierzytelniane i wprowadza się je do
procesu wyłącznie w formie wydruku, stosując zasady dotyczące dowodu z dokumentu111.
Według zaleceń prokuratury, dowody tego rodzaju powinny być jednak zabezpieczane także
poprzez wykonanie kopii binarnej zawartych tam danych112. Może być przedmiotem wąt-
pliwości na ile samo przeprowadzenie procesowych oględzin strony internetowej, bez in-
formatycznego zabezpieczenia, uwierzytelnia jej treść. Zabezpieczenie danych w formie
kopii cyfrowej jest lepszym rozwiązaniem, ponieważ pozwala na zachowanie towarzyszą-
cych treściom metadanych, umożliwiających uwiarygodnienie dowodu. Forma cyfrowa
może zostać także wykorzystana na wypadek podniesienia zarzutu manipulacji przed-
107 Należy się skłonić ku stosowaniu zasad wynikających z oceny dowodów poszlakowych. Zob. wyrok SN z 4 lipca
1995 r., II KRN 72/95, LEX 162495.
108 Zob. L. Greene, dz.cyt.
109 Wyrok Sądu Rejonowego Stanów Zjednoczonych dla Północnego Okręgu Illinois z 3 kwietnia 2000 r. w spra-
wie United States v. Jackson.
110 P. Lewulis, dz.cyt., s. 89.
111 Tamże, s. 402.
112 M. Mączka-Pacholak, P. Czerwiński, dz.cyt.
123
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
stawionym wydrukiem. W takiej sytuacji rolą biegłego byłoby stwierdzenie, czy faktycz-
nie zachodzi niezgodność pomiędzy wydrukiem, a cyfrową formą przedstawienia danych,
a także czy doszło do manipulacji którąkolwiek z tych treści. Powoływanie biegłego po-
winno być stosowane wyłącznie w przypadku, gdy brak jest innych sposobów uwierzytel-
nienia dowodu. Jak słusznie wskazuje się bowiem w literaturze, częste powoływanie bie-
głych może zwiększać koszty prowadzonego postępowania, a zapewne także wydłużać
sam proces113. Mając na względzie zasadę ekonomiki procesowej należałoby korzystać
z tej formy uwierzytelniania dowodu jedynie w ostateczności lub też w sprawach dużej wagi,
w których dowód tego rodzaju stanowi istotny element służący ustaleniu stanu faktycznego.
Odrębną kwestią, istotną z punktu widzenia dopuszczalności w polskim postępowa-
niu karnym dowodu pochodzącego z mediów społecznościowych, jest ocena formy jego
zabezpieczenia. W doktrynie brak w tym zakresie konsensusu. Biorąc pod uwagę brak
przepisów lub orzecznictwa jednoznacznie rozstrzygającego tę kwestię, można stwierdzić
że procesową formą zabezpieczenia danych powinien być jednak protokół oględzin rze-
czy. W przypadku bowiem przedstawiania dowodów w formie notatki istnieje ryzyko ich
zakwestionowania z uwagi na ograniczenia wynikające z art. 393 k.p.k. Jakkolwiek podej-
ście to nie rozstrzyga prawidłowości oceny, czy strona internetowa może zostać uznana
za rzecz, to pozwala zminimalizować ryzyko zarzucenia niedopuszczalności tak przedsta-
wionego dowodu.
Porównując wykładnię prawa do prywatności w obu porządkach prawnych można
dostrzec ogólne podobieństwa. Zarówno amerykański Sąd Najwyższy, jak i Europejski Try-
bunał Praw Człowieka w Strasburgu interpretują pojęcie prywatności w sposób szeroki.
Czwarta poprawka konstytucji Stanów Zjednoczonych jest uznawana za tworzącą uniwer-
salny standard ochrony prywatności, który nie może zostać ograniczony do zycznego
miejsca przebywania danego człowieka. Sądy amerykańskie z powodzeniem stosują „test
Katza” w odniesieniu do danych pozyskiwanych z mediów społecznościowych. Jakkol-
wiek Trybunał uznał podobnie, że z ochrony prawa do prywatności korzysta każda for-
ma komunikacji przy której jednostka może mieć uzasadnione poczucie prywatności, to
w orzecznictwie strasburskim zasada ta ma szersze zastosowanie. Świadczy o tym wy-
rok w sprawie Von Hannover v. Niemcy, w którym ETPC stwierdził możliwość naruszenia
prawa do prywatności także w miejscu publicznym114. Na gruncie orzecznictwa Europej-
skiego Trybunału Praw Człowieka można rozważyć uznanie przestrzeni mediów społecz-
nościowych za miejsce publiczne, gdzie sam fakt udostępniania danych przez użytkow-
ników niekoniecznie musi powodować wyczerpanie ochrony prawa do prywatności115.
W tym kontekście nie jest pewne, czy w polskiej praktyce można by posłużyć się – tak jak
w Stanach Zjednoczonych – argumentem wyczerpania prawa do prywatności w przypad-
ku udostępnienia informacji na przykład w zamkniętej grupie na Facebooku.
113 S. Carlson, dz.cyt., s. 1050.
114 Wyrok ETPC z 28 lipca 2005 r., 59320/00, LEX 274143.
115 L. Edwards, L. Urquhart, Privacy in public spaces: what expectations of privacy do we have in social media
intelligence?, „International Journal of Law and Information Technology” 2016, nr 24(3), s. 20, https://doi.
org/10.1093/ijlit/eaw007Rochester.
124
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
Pomimo występujących prima vista podobieństw w systemie prawa Stanów Zjed-
noczonych i na Starym Kontynencie, istnieją jednak różnice w rozumieniu prawa do pry-
watności, uniemożliwiające wprost zastosowanie amerykańskich doświadczeń w ramach
polskiego procesu. W Europie ochrona prywatności jest często wyrażana poprzez autono-
mię informacyjną jednostki, określaną jako swoboda decydowania o zakresie ujawnianych
danych na swój temat116. W USA brak jest podobnego rozwiązania z uwagi na pierwszą po-
prawkę do Konstytucji, która deniuje swobodę wypowiedzi jako prawo bezwarunkowe117.
Wprowadzenie autonomii informacyjnej w Stanach Zjednoczonych byłoby interpretowane
jako jej naruszenie118.
- PODSUMOWANIE -
Problematyka dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych jest
raczej przedmiotem debaty w Stanach Zjednoczonych niż w Polsce. Stąd konieczność pro-
wadzenia na gruncie polskiego prawa rozważań głównie o charakterze teoretycznym. Nie
określono bowiem w jaki sposób organy stosują przepisy procedury karnej w odniesieniu
do dowodów pochodzących z mediów społecznościowych119. Brak w tym zakresie także
stanowiska przedstawicieli doktryny. Może to wynikać z niewielkiej skali wykorzystania tego
rodzaju dowodów w polskim postępowaniu karnym120. Jak jednak wskazuje doświadczenie
amerykańskie, wykorzystanie mediów społecznościowych zarówno w pracy operacyjnej, jak
i śledczej, prawdopodobnie będzie coraz częstszą praktyką organów ścigania. Tego rodzaju
dowodów nie należy ignorować także z tego powodu, że już obecnie pojawiają się one
w poważnych sprawach, dotyczących między innymi zabójstw czy przestępstw przeciwko
wolności seksualnej i obyczajności. Amerykańskie doświadczenia mogą być przydatne
w polskiej praktyce, zwłaszcza w odniesieniu do wymogów związanych z wiarygodnością
przedstawianych dowodów.
Streszczenie: Przedmiotem artykułu jest analiza porównawcza wybranych aspektów dopusz-
czalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych na gruncie polskiej oraz
amerykańskiej procedury karnej. Podczas gdy w Stanach Zjednoczonych dowodom z mediów
społecznościowych stawia się stosunkowo wysokie wymagania przed ich wprowadzeniem do
procesu, w Polsce ich ocena jest dokonywana później, już na etapie swobodnej oceny dowo-
dów. Kryteria dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych są za-
kreślone szerzej na gruncie polskiego prawa niż w Stanach Zjednoczonych. Doniosłe dla pol-
skiej praktyki mogą być wypracowane za granicą kryteria oceny dopuszczalności dowodów
116 M. Rojszczak, Prywatność w epoce Wielkiego Brata: podstawy prowadzenia programów masowej inwigilacji w sys-
temie prawnym Stanów Zjednoczonych, „Ius Novum” 2019, t. 13, nr 1, s. 247.
117 Tamże.
118 Tamże, s. 248.
119 Dostępne badania opisują jedynie wykorzystanie dowodów pochodzących z mediów społecznościowych na eta-
pie prowadzenia postępowania przygotowawczego przez funkcjonariuszy Policji. Zob. J. Bitner, K. Bayer, dz.cyt.
120 Kwerenda dostępnych baz danych orzeczeń, obejmujących wyroki sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyż-
szego, wykazała tylko czterdzieści orzeczeń, w których przewijały się media społecznościowe, zob. I. Strzał-
kowski, K. Skraba, dz. cyt.
125
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
pochodzących z social mediów. Jako istotny należy uznać wniosek amerykańskiego orzecz-
nictwa, że celowym jest zabezpieczenie i przedstawianie jako dowodu także metadanych zwią-
zanych z daną treścią. Oprócz oceny wiarygodności praktycznym problemem w Polsce pozo-
staje także rozstrzygnięcie, w jaki sposób powinny być zabezpieczane dowody pochodzące
z mediów społecznościowych, co ściśle wiąże się z ich dopuszczalnością. Nieprawidłowa for-
ma zabezpieczenia dowodu może bowiem wpłynąć na brak możliwości jego wykorzystania
w procesie. Istotnym elementem składającym się na możliwość dopuszczenia dowodu pozo-
staje także jego zgodność z krajowymi oraz międzynarodowymi standardami ochrony praw
jednostki, z których najistotniejszym pozostaje prawo do prywatności. W orzecznictwie Euro-
pejskiego Trybunału Praw Człowieka jest ono interpretowane szerzej, co może prowadzić do
wniosku, że nawet działalność jednostki w przestrzeni publicznej mediów społecznościowych
niekoniecznie musi powodować wyczerpanie prawa do prywatności.
Summary: The aim of this paper is to provide results of a comparison of selected aspects of
the admissibility of evidence from social media on the grounds of Polish and American criminal
procedure. Whereas in the United States there are demanding requirements concerning the ad-
missibility of social media evidence, in Poland they are tried later, at a stage of the discretionary
evaluation of evidence. The criteria for admissibility of evidence originating from social media
are more widely dened on the grounds of Polish law than in the United States. However, US cri-
teria for evaluation of social media evidence may be useful for Polish practice. The conclusion
arising from US case-law that it is appropriate to secure and provide as evidence also metadata
related to a given content should be regarded as highly relevant. In addition to assessing cred-
ibility, it is also a challenge to determine how evidence from social media should be secured,
which is an issue closely linked to its admissibility, as improper form of securing the evidence
may exclude it from the trial. An important element of the admissibility of evidence is also its
compliance with national and international standards of protection of human rights, of which
the privacy remains the crucial one. In Europe right to privacy is dened wider then in US, as ac-
cording to the European Court of Human Rights even the activities of an individual in the public
domain do not necessarily exhaust the right to privacy.
- BIBLIOGRAFIA -
Wykaz aktów prawnych:
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, A. Pułło (tłum.), Warszawa 2002.
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia
4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem
nr 2, Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 284.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, t.j. Dz.U. 2020 poz. 1444, 1517.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, t.j. Dz.U. 2020 r. poz. 30 z późn. zm.
Wykaz orzecznictwa:
orzecznictwo sądów USA
Wyrok Sądu Najwyższego USA z 10 czerwca 1946 r. w sprawie Kotteakos v. United States, 328 U.S. 750.
Wyrok Sadu Najwyższego USA z 18 grudnia 1967 r. w sprawie Katz v. United States, 389 U.S. 347.
Wyrok Sądu Rejonowego Stanów Zjednoczonych dla Północnego Okręgu Illinois z 3 kwietnia 2000 r.
w sprawie United States v. Jackson, 208 F.3d 633, 638.
Wyrok District Court stanu Kolumbia z 23 maja 2006 r. w sprawie United States v. Safavian, 435
F. Supp. 2d 36.
126
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
Wyrok Sądu Rejonowego Stanów Zjednoczonych dla Okręgu Centralnego Kalifornii z 28 sierpnia
2009 r. w sprawie United States v. Drew, 259 F.R.D. 449.
Wyrok Sądu Apelacyjnego Stanu Maryland z 28 kwietnia 2011 r. w sprawie Grin v. State, 19 A.D.3d 415.
Wyrok Sądu Apelacyjnego Stanu Connecticut z 9 sierpnia 2011 r. w sprawie State v. Eleck, 23 A.D.3d
818, 820.
Wyrok Karnego Sądu Apelacyjnego z 8 lutego 2012 r. w sprawie Tienda v. State, 358 S.W.3d 633.
Wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Jorku z 10 sierpnia 2012 r. w sprawie United States v. Meregildo,
883 F. Supp. 2d 523.
Wyrok Sąd Apelacyjny Stanów Zjednoczonych dla czwartego obwodu z 4 lutego 2014 r. w sprawie
United States v. Hassan, 742 F.3d 104, 110.
Wyrok Sąd Apelacyjny Stanów Zjednoczonych dla drugiego obwodu z 3 października 2014 r. w sprawie
United States v. Vayner, 769 F.3d 125.
Wyrok Sądu Apelacyjnego Drugiego Okręgu Illinois z 27 czerwca 2017 r. w sprawie People v. Kent, 81
N.E.3d 578.
orzecznictwo ETPC
Wyrok ETPC z 12 lipca 1988 r., 10862/84, LEX 81067.
Wyrok ETPC z 28 lipca 2005 r., 59320/00, LEX 274143.
Wyrok ETPC z 12 maja 2020 r., 35394/97, LEX 76868.
orzecznictwo sądów polskich
Wyrok SN z 4 lipca 1995 r., II KRN 72/95, LEX 162495.
Wyrok SA w Krakowie z 26 listopada 2015 r., II AKa 216/15, LEX 2062874.
Postanowienie SN z 16 marca 2017 r., IV KK 57/17, LEX 2269096.
Wyrok SA we Wrocławiu z 27 kwietnia 2017 r., II AKa 213/16, LEX 2292416.
Publikacje:
Angus-Anderson W., Authenticity and Admissibility of Social Media Website Printouts, „Duke Law
& Technology Review” 2015, t. 14, nr 1, s. 33–47.
Bieńkowska B.T., Kruszyński P., Wykład prawa karnego procesowego, Białystok 1998.
Bitner J., Bayer K., Wykorzystanie mediów społecznościowych przez funkcjonariuszy polskiej
Policji. Próba wstępnego opisu zjawiska na podstawie wyników badań kwestionariuszowych,
„Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2019, t. XXIII, s. 11-38.
Bojańczyk A., Z problematyki konstytucyjnej dopuszczalności niektórych dowodów prywatnych
w postępowaniu karnym, „Palestra” 2004, nr 9-10, s. 44-58.
Carlson S., When is a tweet not an admissible tweet: closing the authentication gap in the Federal
Rules of Evidence, „University of Pennsylvania Law Review” 2015, t. 164, s. 1033-1065.
Carmen R.V. del, Hemmens C., Criminal Procedure: Law and Practice, Boston 2016.
Dębniak H., Rabczuk S., Wybrane aspekty prawne pozyskiwania danych z mediów społecznościo-
wych przez polskie organy ścigania, „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2019, t. XXIII,
s. 49-78.
Drajewicz D. (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 1 - 424, Warszawa 2020.
Edwards L., Urquhart L., Edwards, L. Urquhart, Privacy in public spaces: what expectations of pri-
vacy do we have in social media intelligence?, „International Journal of Law and Information
Technology” 2016, nr 24(3), s. 1-29, https://doi.org/10.1093/ijlit/eaw007Rochester.
Emanuel S., Evidence, New York 2007.
Finkel E., Building Your Case with Social Media Evidence, „Illinois Bar Jurnal” 2014, t. 102, nr 6,
s. 276-279.
Gabriel-Węglowski M., Notatka urzędowa jako podstawa ustaleń dowodowych, LEX/el 2015.
Gardner T.J., Anderson T.M., Criminal Evidence: Principles and Cases, Boston 2015.
127
Paweł Waszkiewicz, Hubert Dębniak, Stanisław Rabczuk
Greene L., Mining metadata: The gold standard for authenticating social media evidence in Illi-
nois, „DePaul Law Review” 2019, t. 68, nr 1, s. 103-147.
Grimm P.W., Capra D.J., Joseph G.P., Authenticating digital evidence, „Baylor Law Review” 2017,
t. 69, s. 2-55.
Gruza E., Goc M., Moszczyński J., Kryminalistyka. Czyli o współczesnych metodach dowodzenia
przestępstw, Warszawa 2020.
Grzegorczyk T. (red.), Kodeks postępowania karnego, t. I, Warszawa 2014.
Grzegorczyk T., Tylman J., Polskie postępowanie karne, Warszawa 2015.
Hodge M.J., The fourth amendment and privacy issues on the new Internet: Facebook.com and
Myspace.com, „Southern Illinois University Law Journal” 2006, t. 31, s. 95-123.
Lach A., Rzetelne postępowanie dowodowe w sprawach karnych w świetle orzecznictwa stras-
burskiego, Warszawa 2018.
Lewulis P., Dowody cyfrowe – teoria i praktyka kryminalistyczna w polskim postępowaniu kar-
nym, Warszawa 2021.
Mączka-Pacholak M., Czerwiński P., Specyka postępowania dowodowego w sprawach prze-
stępstw z nienawiści, w: P. Knut (red.), Metodyka pracy adwokata i radcy prawnego w spra-
wach o przestępstwa z nienawiści, Warszawa 2020, Legalis.
Murphy J., Fontecilla A., Social media evidence in government investigations and criminal pro-
ceedings: A frontier of new legal issues, „Richmond Journal of Law & Technology” 2013, t. 19,
nr 3, s. 1-30.
Nowicki M., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowie-
ka, Warszawa 2017.
Rojszczak M., Prywatność w epoce Wielkiego Brata: podstawy prowadzenia programów masowej
inwigilacji w systemie prawnym Stanów Zjednoczonych, „Ius Novum” 2019, t. 13, nr 1, s. 235-265.
Skorupka J. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Stefański R. (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2019.
Tokarczyk R.A., System prawa amerykańskiego. Charakterystyka ogólna, „Palestra” 1996, t. 40,
nr 5-6, s. 112-128.
Stefański R.A., Zabłocki S. (red.), Kodeks postępowania karnego. T. 2. Komentarz do art. 167-
296, Warszawa 2019.
Stromczyński B., Waszkiewicz P., Biały wywiad w praktyce pracy organów ścigania na przykładzie
wykorzystania serwisów społecznościowych, „Prokuratura i Prawo” 2014, nr 5, s. 146-170.
Tomaszewski T., Proces amerykański. Problematyka śledcza, Toruń 1996.
Tuleja P. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2019.
Wąsek-Wiaderek M., Model zakazów dowodowych z perspektywy Konwencji i orzecznictwa ETPCz,
w: J. Skorupka, A. Drozd (red.), Nowe spojrzenie na model zakazów dowodowych w procesie
karnym, Warszawa 2015, s. 20-41.
Witkowska K., Oględziny. Aspekty procesowe i kryminalistyczne, Warszawa 2013.
Worrall J.L., Criminal Procedure, New York 2017.
Netograa:
Broussard M., When cops check Facebook, https://www.theatlantic.com/politics/archive/2015/04/
when-cops-check-facebook/390882/ [dostęp: 16.03.2021]
Countries with most Instagram users 2020, https://www.statista.com/statistics/578364/coun-
tries-with-most-instagram-users/ [dostęp: 1.05.2020].
Countries with most Pinterest users 2020, https://www.statista.com/statistics/328106/pinter-
est-penetration-markets/ [dostęp: 1.05.2020].
Countries with most Twitter users 2020, https://www.statista.com/statistics/242606/num-
ber-of-active-twitter-users-in-selected-countries/ [dostęp: 1.05.2020].
128
Wybrane aspekty dopuszczalności dowodów pochodzących z mediów społecznościowych w postępowaniu karnym ujęcie porównawcze
Criminal Cases, https://www.uscourts.gov/about-federal-courts/types-cases/criminal-cases
[dostęp: 2.05.2020].
Facebook reports fourth quarter and full year 2019 results, https://www.prnewswire.com/news-releas-
es/facebook-reports-fourth-quarter-and-full-year-2019-results-300995616.html [dostęp: 1.05.2020].
Facebook users by country 2019, https://www.statista.com/statistics/268136/top-15-coun-
tries-based-on-number-of-facebook-users/ [dostęp: 1.05.2020].
Maj M., Wywiad z cyberpolicjantem. Najłatwiej wyrobić słupki waląc sprawców z OLX-a, https://
niebezpiecznik.pl/post/wywiad-z-cyberpolicjantem/ [dostęp: 1.05.2020].
Parascandola R., NYPD forms new social media unit to mine Facebook and Twitter for mayhem –
New York Daily News, https://www.nydailynews.com/new-york/nypd-forms-new-social-me-
dia-unit-facebook-twitter-mayhem-article-1.945242 [dostęp: 1.05.2020].
Przestępstwa z nienawiści – metodyka prowadzenia postępowań, http://isp.policja.pl/isp/aktu-
alnosci/6347,Przestepstwa-z-nienawisci-metodyka-prowadzenia-postepowan.html [dostęp:
10.05.2020].
Role of Social Media in Law Enforcement Signicant and Growing, https://www.lexisnexis.com/
en-us/about-us/media/press-release.page?id=1342623085481181 [dostęp: 1.05.2020]
Rule 901. Authenticating or Identifying Evidence, https://www.law.cornell.edu/rules/fre/rule_901
[dostęp: 10.05.2021].
What is an API? (Application Programming Interface), https://www.mulesoft.com/resources/api/what-
is-an-api [dostęp: 3.07.2020].
Yung-Hui L., 1 billion Facebook users on Earth: Are we there yet?, https://www.forbes.com/sites/
limyunghui/2012/09/30/1-billion-facebook-users-on-earth-are-we-there-yet/ [dostęp: 1.05.2020].
