Content uploaded by Abdullah Türker
Author content
All content in this area was uploaded by Abdullah Türker on Oct 22, 2021
Content may be subject to copyright.
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
244
LİSE ÖĞRETMENLERİNİN EĞİTİM BİLİŞİM AĞI (EBA) PROJESİNDEN
YARARLANMA DÜZEYLERİ VE PROJE İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ
Arş. Gör. Abdullah Türker
Gazi Üniversitesi
Gazi Eğitim Fakültesi
Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı
turkerabdullah@hotmail.com
Öğr. Gör. Cansel Güven
Anadolu Eğitim Sendikası Genel Başkanı
guven@aes.org.tr
Özet
Bu çalışmada FATİH Projesi kapsamında etkileşimli tahtaların hizmete girdiği okullarda görev yapan lise
öğretmenlerinin Eğitim Bilişim Ağı (EBA)’ndan yararlanma düzeyleriyle projeye ilişkin görüşleri araştırılmıştır.
Çalışmanın amacı 2012 yılında öğretmen ve öğrenciler yararına hizmete sunulan platformun öğretmenler
tarafından nasıl, ne sıklıkla ve hangi amaçlarla kullanıldığının tespitiyle öğretmenlerin görüşlerinden
faydalanarak YENİ EBA adıyla Ekim 2015’te tanıtılan sürüm için öneriler getirmektir. Bu amaçla; 10 farklı ilde
görev yapan Anadolu ve Meslek liselerinde görev yapan öğretmenlere bir anket uygulanmıştır. Uzman görüşleri
alınarak hazırlanan ankette 15 açık uçlu sorular kullanılarak öğretmenlerin EBA’ya ilişkin deneyim ve görüşlerine
başvurulmuştur. Açık uçlu soruların yanında her okuldan bir öğretmen seçilerek yüz yüze, telefon veya internet
aracılığıyla görüşmeler yapılarak detay bilgilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Katılımcıların yarıdan fazlası EBA’yı
kullanmadığını belirterek büyük oranda okullarındaki internet sorunlarını gerekçe göstermiştir. Kullananların,
içeriklere derslerinde ortalama 10-15 dakika zaman ayırdıkları, pekiştirme ya da görselleştirme amaçladıkları
görülmüştür. Araştırma sonunda platformda paylaşılan içeriklerin sürekli güncellenmesi ve ülke genelinde tüm
öğretmen ve öğrencilere tanıtım seminerleri verilmesi önerilmektedir.
Anahtar Sözcükler: EBA, e-içerik, Öğretmen.
HIGH SCHOOL TEACHERS’ UTILIZATION LEVELS AND OPINIONS ON THE EDUCATION
INFORMATION TECHNOLOGIES NETWORK (EBA) PROJECT
Abstract
In this study, high school teachers’ utilization level and opinions on the education information technologies
network (EBA) project was researched in schools where interactive boards came into service as part of the
FATIH (Movement of Enhancing Opportunities and Improving Technology) Project. The purpose of the study is
by determining how, how often and for what purpose is the platform, which became available to students and
teachers in 2012, utilized by teachers; bringing forward proposals by addressing opinions of teachers for the
NEW EBA version introduced in October 2015 and future editions of the platform. For this purpose; a 15-item
open-ended questionnaire finalized by expert opinions was given to teachers serving in Anadolu and vocational
high schools in 10 different cities to collect their opinions and experiences on EBA. Along with open-ended
questions, a selected teacher from each school was interviewed for further detailed information either face to
face or using telephone or internet. Information gathered are presented in charts. More than half of the
participants stated that they do not use EBA, accusing internet connection failures. The ones’ using stated that
they spare 10-15 minutes for the content during class and they use it for reinforcement or visualization
purposes. Research findings suggest that the content shared by the platform should be updated continuously
and informative seminars for all teachers and students should be arranged across the country.
Keywords: EBA, e-content, Teacher.
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
245
GİRİŞ
1960’lı yıllarda bilgisayar destekli eğitim uygulamaları ile başlayan eğitimde bilgisayar kullanımı 1990’lı yıllarda
internetin eğitimde kullanılması ile farklı bir boyut kazanmıştır. 1990’lı yıllarda yürütülen bazı projelerle
(Eğitime %100 Destek, Bilgisayarlı Eğitime Destek vb.) okullarda bilgi teknolojisi sınıfları oluşturularak eğitimde
bilgisayar kullanımı yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır. 2000’li yılların başında bilgi teknolojisi sınıflarına verilen
desteklerin azalmasıyla sınıflar gerek donanım gerekse yazılım bakımından güncelliğini yitirmiştir (Keser ve
Çetinkaya, 2013:379).
Eğitim sürecine damgasını vuran ve yaygınlaştırılması konusunda büyük proje ve çalışmalara girişilen
bilgisayarların özellikle etkili eğitsel yazılımların hazırlanmasıyla öğretme-öğrenme sürecine önemli katkılar
sağladığı, yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda ortaya konulmuştur. Yapılan çalışmalar incelendiğinde
eğitim-öğretim sürecinde bilgisayar kullanımı daha kalıcı yaşantılar kazandırma ve öğrenmeyi etkili hale getirme
gibi katkıları olduğu görülmektedir (Tor ve Erden, 2004:122).
Thompson ve Flecknoe (2003), 97 okuldan 7272 öğrencinin dâhil olduğu çalışmalarının sonucunda, belirli bir
süre zarfında yapılan akıllı tahta uygulamaları süresince öğrencilerin öğretmenle veya birbirleriyle iletişimlerinin
arttığını, derse ilgi ve katılımlarının yükseldiğini ve ulusal sınav sonuçlarında başarılarının tüm sınıflar düzeyinde
arttığını ifade etmişlerdir (Akt. Kaya ve Aydın, 2011).
Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan (2006-2010) Bilgi Toplumu Stratejisi’nde bilişim teknolojilerinin
eğitim sistemimizde kullanımıyla ilgili olarak “Bilgi ve iletişim teknolojileri eğitim sürecinin temel araçlarından
biri olacak ve öğrencilerin, öğretmenlerin bu teknolojileri etkin kullanımı sağlanacaktır.” hedefi yer almaktadır.
Bu doğrultuda Milli Eğitim Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı’nda yer alan “Bakanlığımıza bağlı okul ve
kurumlarda bölgesel farklılıkları gidermek amacıyla 2014 yılı sonuna kadar tümünün bilişim teknolojilerinden
yararlanmasını sağlamak” hedefi doğrultusunda 2011-2012 eğitim öğretim yılında 17 ilde 52 okulda pilot
uygulamasına başlanan FATİH Projesi (Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi) hayata geçirilmiştir.
FATİH Projesi, eğitim ve öğretimde fırsat eşitliğini sağlamak ve okullardaki teknolojiyi iyileştirmek amacıyla
bilişim teknolojileri araçlarının öğrenme-öğretme sürecinde daha fazla duyu organına hitap edilecek şekilde,
derslerde etkin kullanımı için; okulöncesi, ilköğretim ile ortaöğretim düzeyindeki tüm okullarda dizüstü
bilgisayar, LCD panel, etkileşimli tahta ve internet ağ altyapısı sağlanmasını öngörmektedir. Bu proje
çerçevesinde öğretmenlere hizmet içi eğitimler verilmesi planlanmaktadır. Bu süreçte öğretim programları,
teknoloji destekli öğretime uyumlu hale getirilerek eğitsel e-içerikler oluşturulacaktır. FATİH projesi, Millî Eğitim
Bakanlığı tarafından yürütülmekte olup, Ulaştırma Bakanlığı tarafından desteklenmektedir. Proje kapsamında
tüm dersliklere etkileşimli tahta ile tüm öğrenci ve öğretmenlere tablet dağıtılması planlanmaktadır. Etkileşimli
tahta ve tablet dağıtımının yanı sıra e-kitap ve e-içerik hazırlama çalışmaları da devam etmektedir. Eğitimde
FATİH projesinin beş ana bileşenden oluştuğu belirtilmektedir. Bu bileşenler, donanım ve yazılım altyapısının
sağlanması; eğitsel e-içeriğin sağlanması ve yönetilmesi; öğretim programlarında etkin Bilgi İletişim Teknolojileri
(BİT) kullanımı; öğretmenlerin hizmet içi eğitimi; bilinçli, güvenli, yönetilebilir ve ölçülebilir BİT kullanımının
sağlanması olarak açıklanmıştır (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2011).
FATİH projesinin ana bileşenlerinden biri olan eğitsel e-içeriğin sağlanması ve yönetilmesi amacıyla Milli Eğitim
Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü (YEGİTEK) tarafından sınıf seviyelerine uygun,
güvenilir ve doğru e-içerikleri sunmak için 2012 yılında Eğitim Bilişim Ağı (EBA) hizmete alınmıştır. MEB, bu
platformun amacını; “okulda, evde, kısacası ihtiyaç duyulan her yerde bilgi teknolojileri araçlarını kullanarak
etkili materyal kullanımını destekleyip teknolojinin eğitime entegrasyonunu sağlamak” olarak açıklamaktadır
(MEB, 2012).
Bu çalışmada ülkemiz eğitim sistemi için büyük bir dönüşüm gerçekleştirmesi beklenen FATİH projesinin ana
bileşenlerinden belki de en önemlisi olan eğitsel e-içerik sağlanması ve yönetilmesi amacıyla YEGİTEK tarafından
hizmete sunulan EBA ile ilgili FATİH projesi kapsamında Etkileşimli Tahtaların (ET) kurulduğu liselerde görev
yapan öğretmenlerin platformdan yararlanma düzeyleri ve proje ilgili görüş ve önerileri incelenmiştir.
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
246
YÖNTEM
Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı betimsel bir çalışmadır. Nitel araştırmalar, gözlem,
görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal
ortamında gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konulmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırmalar olarak
tanımlanabilir ( Yıldırım ve Şimşek, 2008). Temel nitel araştırmalar insanların dünyalarını nasıl inşa ettikleri,
yaşamlarını nasıl yorumladıkları ve deneyimlerine ne anlam kattıklarıyla ilgilenir. Nitel araştırmalarda
araştırmacı olgu hakkında öğrendiklerini yansıtmak amacıyla rakamlardan ziyade kelime ve açıklamalara
başvurur (Merriam, 2013).
Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu 10 farklı ildeki Milli Eğitim Bakanlığı okullarında görev yapan 228 lise öğretmeni
oluşturmaktadır. Çalışma grubuna ait genel bilgiler Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1: Çalışma Grubuna Ait Genel Bilgiler
Kategori Nitelik N %
Kadın 122 53,51 Cinsiyet
Erkek 106 46,49
Anadolu 139 60,96 Çalışılan Lise Türü
Meslek 89 39,04
1-4 yıl 74 32,46
5-9 yıl 43 18,86
10-14 yıl 32 14,04
15-19 yıl 40 17,54
20-24 yıl 18 7,89
25-29 yıl 8 3,51
Mesleki Kıdem
30 yıl ve üstü 13 5,70
Türk Dili ve Edebiyatı 48 21,05
Matematik 36 15,79
İngilizce 33 14,47
Tarih 19 8,33
Biyoloji 19 8,33
Coğrafya 16 7,02
Fizik 16 7,02
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 12 5,26
Kimya 11 4,83
Almanca 8 3,51
Felsefe 8 3,51
Arapça 1 0,44
Branş
Rehber 1 0,44
Toplam Katılımcı Sayısı: 228
Veri Toplama Aracı ve Verilerin Toplanması
Araştırmada uzman görüşleri alınarak son şekli verilmiş, açık uçlu sorulardan oluşan form kullanılarak MEB’e
bağlı okullarda görev yapan lise öğretmenlerinin EBA’ya ilişkin deneyim ve görüşlerine başvurulmuştur. Soru
formlarının yanı sıra her okuldan bir öğretmen seçilerek toplam 16 öğretmen ile yüz yüze, telefon veya internet
aracılığıyla görüşmeler yapılarak detay bilgilere ulaşılmaya çalışılmıştır.
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
247
Verilerin Analizi
Lise öğretmenlerinin açık uçlu sorulara verdiği cevaplar betimsel analiz yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir.
Araştırmacılar tarafından katılımcıların verdiği cevaplardan tablolar oluşturulmuştur. Tablolarda sayı ve yüzde
değerlerinin yanı sıra katılımcıların ifade ettiği görüş ve düşüncelere de yer verilmiştir.
BULGULAR
Araştırmaya katılan toplam 228 lise öğretmeninden 64’ü (%28,07) EBA’yı kullandığını 164’ü (%71,93) ise
kullanmadığını belirtmiştir. Araştırmada EBA’yı kullanan öğretmenlerin proje ile ilgili çeşitli açılardan görüşlerine
başvurulmuştur. EBA’yı kullanmayan öğretmenlerin ise sadece kişisel bilgileri ve kullanmama nedenleri
üzerinde durulmuştur. Aşağıdaki tabloda platformu kullanmayan öğretmenlere ait kişisel bilgiler verilmiştir.
Tablo 2: EBA’yı Kullanmayan Öğretmenlere Ait Bilgiler
Kategori Nitelik N %
Kadın 89 54,27 Cinsiyet
Erkek 75 45,73
Anadolu 86 52,43 Çalışılan Lise Türü
Meslek 78 47,57
1-4 yıl 52 31,70
5-9 yıl 31 18,90
10-14 yıl 24 14,63
15-19 yıl 29 17,68
20-24 yıl 12 7,31
25-29 yıl 6 3,65
Mesleki Kıdem
30 yıl ve üstü 10 6,09
Matematik 34 20,73
Türk Dili ve Edebiyatı 31 18,90
İngilizce 25 15,24
Tarih 14 8,53
Biyoloji 12 7,31
Fizik 11 6,70
Almanca 8 4,87
Felsefe 8 4,87
Arapça 1 0,60
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 7 4,26
Kimya 7 4,26
Coğrafya 5 3,04
Branş
Rehber 1 0,60
Toplam: 164
Tablo 2’de görüldüğü üzere EBA’yı kullanmayan MEB öğretmenlerinin %54,27’sini kadınlar oluşturmaktadır.
Kullanmayan öğretmenler içerisinde 1-4 yıl arası mesleki kıdeme sahip yani yeni göreve başlayan öğretmenler
%31,70 ile ilk sırada yer alır. Branş olarak bakıldığında ise %20,73 ile Matematik öğretmenleri ilk sırada yer alır.
Araştırmaya katılan toplam Matematik öğretmeni sayısının 36 olduğu düşünüldüğünde %94,4’ünün platformu
kullanmadığı görülmektedir.
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
248
Tablo 3: EBA’yı Kullanmama Nedeniniz?
Kullanmama Nedeniniz N %
Alt yapı yetersizlikleri 38 23,17
İlk defa duydum/Bilgim yok 35 21,34
İnternet ağı sorunları 22 13,41
Branşa özgü içerik yetersiz 14 8,54
İçerik yetersizliği 11 6,70
Yetersiz buluyorum 7 4,27
Gerek duymadım 5 3,05
Amaca uygun değil 4 2,44
Vakit ayırmıyorum 4 2,44
Kendi materyallerim yeterli 4 2,44
Hizmet içi eğitim verilmedi 3 1,84
Başka sitelerden faydalanıyorum 3 1,84
Düzeye uygun değil 2 1,21
Zaman alıcı 2 1,21
Diğer 10 6,10
Toplam 164 100
Tablo 3’e görüldüğü gibi EBA’yı kullanmayan öğretmenlerin %23,17’si kullanmama gerekçesi olarak alt yapı
yetersizliklerini göstermiştir. Katılımcıların %21,34’ü platform ve projeden bu çalışma ile ilk defa haberlerinin
olduğunu ve bilgisinin olmadığını ifade etmiştir. Öğretmenlerin kullanmama gerekçeleri arasında %13,41 ile
okullarda yaşanan internet ağı sorunları üçüncü sırada yer almaktadır.
Tablo 4: EBA’yı Kullanan Öğretmenlere Ait Bilgiler
Kategori Nitelik N %
Kadın 33 51,57 Cinsiyet
Erkek 31 48,43
Anadolu 53 82,81 Çalışılan Lise Türü
Meslek 11 17,19
1-4 yıl 22 34,38
5-9 yıl 12 18,75
10-14 yıl 8 12,50
15-19 yıl 11 17,19
20-24 yıl 6 9,38
25-29 yıl 2 3,12
Mesleki Kıdem
30 yıl ve üstü 3 4,68
Türk Dili ve Edebiyatı 17 26,56
Coğrafya 11 17,18
İngilizce 8 12,52
Biyoloji 7 10,94
Tarih 5 7,81
Fizik 5 7,81
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 5 7,81
Kimya 4 6,25
Branş
Matematik 2 3,12
Toplam: 64
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
249
Tablo 4’te EBA’yı kullanan öğretmenlere ait genel bilgilere yer verilmiştir. Tabloya bakıldığında platformu
kullanan öğretmenlerin %51,57’sini kadınlar oluşturmaktadır. EBA’yı kullanan öğretmenlerin % 82,81’nin
Anadolu liselerinde görev yaptığı ve %34,38’inin 1-4 yıl arası mesleki kıdeme sahip öğretmenler olduğu
görülmektedir. Kullanan öğretmenler içerisinde %26,56 ile Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenleri ilk sırada yer
almaktadır. Bu oranın yüksek çıkmasında toplam 228 katılımcının 48’inin (%21,05) Türk Dili ve Edebiyatı
öğretmeni olması etkili olmuştur.
Tablo 5: FATİH Projesi’nin Başarılı Olmasında EBA’nın Katkısı Olacak mıdır?
Görüşünüz? N Hangi Noktalarda Katkısı Olacak? Katkı Düzeyini Artırmak İçin Neler
Yapılabilir?
Evet, katkısı
olacaktır
63
* Kaynaklara ulaşım kolaylığı
* Görselleştirmeye yardımcı
* Öğrenci alt yapısını destekleyici
* Etkili ve verimli ders işlemeye yardımcı
* Ülke genelinde öğretim faaliyetlerinde
birlik sağlamaya katkı
* İçerikler geliştirilmeli
* İçerikler düzenlenmeli
* Güncellenmeli
* Materyal sayısı artırılmalı
* Öğretmenler bilinçlendirilmeli
* Tanıtımı yapılmalı
Hayır, katkısı
olmaz
1 Alt yapı sorunları EBA’nın FATİH projesinin başarıya ulaşmasındaki katkısını
engelleyecektir.
Tablo 5’e bakıldığında katılımcıların %98,43’ü EBA’nın FATİH projesinin başarılı olmasında katkısı olacağı
görüşündedir. Öğretmenler EBA’nın kaynaklara ulaşım kolaylığı sağlayacağı, konuların görselleştirilmesine
yardımcı olacağı ve ülke genelinde eğitimde birlik sağlanmasına destek olacağını ifade etmişlerdir. Katkı
düzeyinin artırılabilmesi için ise materyal sayısının artırılması ve güncellenmesi ile gerekli tanıtımların
yapılmasını önermektedirler. Bir öğretmen ise EBA’nın alt yapı sorunları nedeniyle FATİH projesinin başarıya
ulaşmasına engel olacağı görüşündedir.
Tablo 6: YEGİTEK Tarafından Hazırlanan İçerikler Sınıf Düzeyine Uygun Mu?
N %
Evet,
Uygun
45
70,31
Ancak
* Materyal sayısı artırılmalı
* Yetersiz / gereksiz içerikler
kaldırılması
* İçerik düzeyleri gözden
geçirilmeli
* Eksik konular tamamlanmalı
* İçerikler ünite ve konulara göre
düzenlenmeli/ klasörlenmeli
Hayır,
Uygun Değil
19
29,69
Çünkü
* İçeriklerin kurgulaması zayıf
* Sadece genel konular mevcut
* Güncelleme yapılmıyor
* Öğretmen anlatımları yerine
video-animasyon sayısı artırılmalı
* İçeriklerde gerçek hayat
bağlantısı yetersiz
Tablo 6’da görüldüğü üzere araştırmaya katılan öğretmenlerin %70,31’i YEGİTEK tarafından hazırlanarak EBA’da
paylaşılan içerikleri sınıf düzeylerine uygun olduğu görüşündedir. Ancak materyal sayısının artırılması ve
konulara göre düzenlenmesi gerekliliğini ifade etmişlerdir. Katılımcıların %29,69’u ise içerik kurgularının zayıf
olması ve öğretmen anlatımı olan videoların kullanışsızlığı gibi sebeplere uygun olmadığını belirtmiştir.
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
250
Tablo 7: EBA’da Materyal Paylaşımı Yaptınız Mı?
N %
Evet
8
12,5
Paylaşım Türü
* Video
* Ders sunumu
* Konuşma dersi etkinlikleri
* Animasyon
* Deney
Hayır
51
79,69
Çünkü
* İçerik hazırlama eğitimi
verilmedi
Görüş Belirtmeyen 5 7,81
Tablo 7 incelendiğinde katılımcıların %79,69’unun EBA’da materyal paylaşımında bulunmadığı görülmektedir.
Bunun nedeni olarak içerik hazırlama eğitiminin verilmemesi gösterilmiştir. Genellikle video, ders sunumu ve
konuşma dersi etkinlikleri gibi materyalleri paylaşan öğretmenlerin oranı ise %12,50’dir
Tablo 8: EBA’da Bulunan İçerikleri Derslerinizde Kullanıyor musunuz?
Kullanım Durumu Kullanım Amacı / Kullanmama Nedeni N %
Görselleştirme 20 31,25
Konuyu özetleme ve tekrar yapma 7 10,94
Konuyu pekiştirme 7 10,94
Dinleme metinleri (İngilizce) 3 4,68
Dersi ilgi çekici hale getirme 5 7,81
Animasyon 2 3,12
Kalıcılığı artırma 2 3,12
Konuları örneklendirme 2 3,12
Etkinlik 1 1,56
Güvenilir kaynaklara ulaşma 1 1,56
Kullanıyorum
Deney izletme 1 1,56
İçerikler yetersiz 1 1,56
Seviyeye uygun değil 1 1,56
Tembellik 1 1,56
Kullanmıyorum
İnternet sorunları 1 1,56
Görüş belirtmeyen 9 14,1
Araştırmaya katılan öğretmenlerin EBA’da bulunan içerikleri derslerinde kullanma durumu ile ilgili bilgilerin
verildiği Tablo 8’e bakıldığında katılımcıların %79,68’nin derslerinde EBA’daki içerikleri kullandığı görülmektedir.
Kullanım amaçları arasında konuları görselleştirme, konu özetleme ve pekiştirme ilk sıralarda yer almaktadır. %
6,25’lik paya sahip olan kullanmayan öğretmenler ise gerekçe olarak içeriklerin yetersizliği ve sınıf düzeyine
uygun olmadıklarını göstermişlerdir.
Tablo 9: Öğretmenler Açısından EBA Projesini Nasıl Değerlendiriyorsunuz?
Çünkü
N %
Kaynak temininde kolaylık 7 10,95
Konu özetleme ve tekrar yapmada kolaylık 1 1,56
Kendini geliştirmeye yardımcı 2 3,12
Olumlu
Öğrenmeyi kolaylaştırıcı 6 9,38
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
251
ET ve tablet kullanımına teşvik edici 1 1,56
Bilgi arşivi oluşturmakta 8 12,5
Görselliği artırdığından derse olan dikkati artırıcı 12 18,75
Zaman tasarrufu 3 4,68
Bazı videolar uzun olduğundan planı aksatıyor 1 1,56
Branşa özgü içerikler yetersiz 1 1,56
Olumsuz
Hazıra alıştırıcı 14 21,88
Görüş belirtmeyen 8 12,5
Tablo 9’da görüldüğü gibi katılımcıların %62,5’i projenin öğretmenler açısından olumlu etkilerinin olacağını
ifade etmiştir. Bu görüşlerinin nedeni olarak da EBA ile görsellik artacağı için öğrencilerin derse ilgisinin
artacağını ve kaynak temininde kolaylık sağlayacağını belirtmişlerdir. Projenin olumsuz etkileri olacağını
savunan %25’lik kesim ise bunun sebebi olarak platformda sunulan içerik ve materyallerin öğretmenleri hazıra
alıştıracağı görüşündedir.
Tablo 10: Öğrenciler Açısından EBA Projesini Nasıl Değerlendiriyorsunuz?
Çünkü N %
Olumsuz etkisi olmayacaktır 7 10,95
Konu kavramaya yardımcı 6 9,39
Yardımcı kaynak temininde kolaylık sağlar 10 15,65
Daha fazla duyu organına hitap ederek kalıcı öğrenme
sağlar
9 14,03
Olumlu
Derse ilgiyi artırır 6 9,38
Tembelleştirici/motivasyon düşürücü
(nasılsa EBA’da var)
3 4,68
Hazıra alıştırıcı 4 6,25
EBA konusunda öğrenciler bilinçsiz 2 3,12
Teknoloji bağımlılığı 3 4,68
Olumsuz
Teknolojik aksaklıklar ders içerisinde sorun teşkil ediyor 2 3,12
Görüş belirtmeyen 12 18,75
Tablo 10’a bakıldığında katılımcıların %59,37’sinin projenin öğrenciler açısından olumlu sonuçlar getireceği
görüşündedir. Bu görüşe sahip olanlar içerisinde yardımcı kaynak temini kolaylık sağlayacağı düşüncesindekiler
yoğunluktadır. Olumsuz etkileri olacağını düşünenler içerisinde öğrencileri hazıra alıştıracağı ve
tembelleştireceği görüşünde olanların payı fazladır.
Tablo 11: EBA Projesi İle İlgili Görüş ve Önerileriniz?
Görüş / Öneri N %
Sınıf düzeyine uygun içerikler artırılmalı 1 1,56
Uygulamalı örnekler (deney, animasyon) artırılmalı 5 7,81
İçerik zenginleştirilmeli 13 20,32
Alt yapı sorunları çözülmeli 4 6,25
İlgi çekici içerikler artırılmalı 1 1,56
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
252
İçerikler müfredat değişikliklerine uygun olarak güncellenmeli 4 6,25
Bazı branşlardaki içerik sayıları artırılmalı 1 1,56
Tanıtım ve reklam yapılmalı 2 3,12
Eksik konular tamamlanmalı 1 1,56
Kazanım ve konu bazında klasörleme/dosyalama yapılmalı 3 4,69
Öğretmenlere emeklerinin karşılığı verilmeli
1 1,56
Görüş / Öneri Belirtmeyen 28 43,76
Tablo 11’e bakıldığında araştırmaya katılan öğretmenlerin %20,32’sinin platformda bulunan içeriğin
zenginleştirilmesi gerekliliğine dair görüş bildirdiği görülmektedir. Ayrıca uygulamalı içeriklerin artırılması,
müfredat değişikliklerine uygun olarak güncellenmesi ve alt yapı sorunlarının giderilmesi de öneriler arasında
başı çekmektedir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Araştırma katılan öğretmenleri branşlarına göre değerlendirdiğimizde EBA’yı kullanan öğretmenler arasında
branş bazında en büyük oran %68,75 ile coğrafya öğretmenlerine aittir. Araştırmaya katılan toplam 16 coğrafya
öğretmeninden 11’i EBA’yı kullandığını belirtmiştir. Bu sonuç Demirci (2008)’nin yaptığı araştırmada; görselliğin
son derece önemli olduğu coğrafya derslerinde internet kullanılabilmesi harita, grafik ve tablo gibi görsellerin
kolaylıkla teminini sağlamakta ve güncel verilerin istenildiği anda sınıf ortamına taşınmasına imkân tanıdığı
görüşünü destekler niteliktedir. Branşlar arasında EBA’yı en az kullananlar ise matematik öğretmenleridir.
Araştırmaya katılan 36 matematik öğretmeninden 34’ü platformu kullanmadığını ifade etmiştir.
Platformu kullanmayan öğretmenlerin kullanmama nedeni olarak ifade ettiği gerekçeler arasında %23,17 ile alt
yapı eksiklikleri ilk sırada yer almaktadır. Kullanmayan öğretmenlerin %21,34’ü ise EPA’dan haberdar
olmadıklarını ve bu çalışma ile ilk defa duyduklarını ifade etmiştir. Katılımcıların %32,46’nın teknolojik
yeterlilikleri nispeten daha iyi 1-4 yıl arası mesleki kıdeme sahip olan yeni öğretmenlerden oluştuğu göz önünde
bulundurulduğunda oldukça dikkat çekicidir. Bu veriden hareketle öğretmenlerin lisans eğitimi sırasında FATİH
projesi ve bileşenleri ile ilgili bilgi ve yeterliliklerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalarda eksiklik olduğu
ortadadır.
EBA’yı kullanan 64 öğretmenden % 70,31’i YEGİTEK tarafından platformda paylaşılan içeriklerin sınıf düzeylerine
uygun olduğu görüşündedir. Ancak içeriklerin geliştirilmesi, düzenlenmesi ve güncellenmesi gerektiği yönünde
öneri sunmuşlardır. YEGİTEK içeriklerini sınıf düzeyine uygun bulmayan %29,69’luk kesim içe gerekçe olarak
içeriklerin kurgu ve gerçek hayat bağlantılarının zayıflığı ve platformda bulunan öğretmen anlatım videolarının
gereksiz olduğunu belirtmişlerdir. Katılımcıların büyük bölümü YEGİTEK tarafından geliştirilerek platformda
paylaşılan içerikleri birçok yönden eleştirerek çeşitli değişiklikler önermektedir. Ancak veri toplama sırasında
yöneltilen “EBA’da paylaşımda bulundunuz mu?” sorusuna EBA’yı kullanan 64 öğretmenin %79,69’u hayır
cevabını vermiştir. Gerekçe olarak ise içerik hazırlama eğitimi verilmemesini göstermişlerdir. İçerik hazırlama
eğitimlerinin yetersizliği aşikârdır. Ancak platformda sadece belirli programlarda hazırlanan içeriklerin
paylaşılması zorunluluğu bulunmamaktadır. Öğretmenler hazırladıkları çalışma kâğıtları, ders sunumları,
yaptıkları ders içi etkinlikleri ve sınav sorularına kadar her tür materyali paylaşabilmektedir. Bu durumda
katılımcıların platformda paylaşımda bulunma noktasında tembel davrandıkları söylenebilir.
Platformdan faydalanan öğretmenlerin %31,25’i yer alan içerikleri derslerini görselleştirme amacıyla
kullandığını belirtmiştir. EBA’yı kullanan öğretmenlerin %29,69’unun platformda yer alan materyallere
derslerinde ortalama 5-10 dakika zaman ayırdığı görülmüştür. Bu süre kullanılan materyallerin amacına
ulaşması ve etkisiz hale gelmemesi adına gayet uygun bir süredir.
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
253
EBA’yı kullanan öğretmenlerin büyük bölümü platformun öğretmenler açısından olumlu etkileri arasında en
büyük katkısının görselliği artırdığı için öğrencilerin derse olan motivasyonlarını olumlu yönde etkileyeceği
görüşünü paylaşmışlardır. Projenin öğretmenleri hazıra alıştıracağı için olumsuz etkilerinin olacağı görüşünde
olanların payı ise %21,88’dir. Platformu kullanan öğretmenlerin %15,65’i EBA’nın kaynak temininde kolaylık
sağlayacağı için öğrenciler açısından olumlu sonuçlar doğuracağını düşünürken %10,93’ü öğrencileri hazıra
alıştıracağı ve tembelleştireceği düşüncesiyle olumsuz sonuçları olacağı görüşündedir.
EBA’yı kullanan öğretmenlerin % 20,32’si platformda paylaşılan içeriklerin zenginleştirilmesi ve değişmeler
doğrultusunda güncellenmesi gerektiği görüşünü bildirmiştir. Ayrıca %7,81’i de platformda ders anlatım
videolarından ziyade deney ve animasyon gibi sınıf ortamında yapılamayan uygulamalı örneklerin artırılması
gerektiği görüşündedir.
FATİH projesinin ana bileşenlerinden olan eğitsel e-içeriğin sağlanması ve yönetilmesi hedefi doğrultusunda
2012’de uygulamaya konulan EBA ile ilgili lise öğretmenlerinin görüş, düşünce ve önerilerine bakıldığında
platformda bulunan ve YEGİTEK tarafından paylaşılan içeriklerin genel olarak amaca ve sınıf düzeyine uygun
olduğu görülmektedir. Katılımcıların da belirttiği gibi içeriklerin konu ve ünitelere uygun olarak
düzenlenmesinde ve değişmelere paralel olarak güncellenmesinde ise aksaklıklar göze çarpmaktadır.
Öğretmenlerin platform ile ilgili birçok eleştiri ve öneri getirmelerine rağmen kendilerinin paylaşım yapmada
geri durdukları görülmektedir. Sebep olarak öne sürdükleri içerik hazırlama eğitimlerinin yetersizliği noktasında
haksız sayılmazlar. Zira FATİH projesi kapsamında öğretmenlere verilen eğitimler toplam 30 saatten
oluşmaktadır (MEB,2012). E-içerik geliştirmeye yönelik gerçekleştirilen en kapsamlı eğitim programı 20
Temmuz -12 Eylül 2015 tarihleri arasında Mersin’de farklı branşlardan 1000 öğretmeni kapsayan e-içerik
geliştirme eğitim programıdır. MEB bağlı okullarda görev yapan toplam öğretmen sayısı düşünüldüğünde bu
sayı oldukça yetersizdir. Ayrıca projenin diğer bir paydaşı olan öğrenci ve velilere yönelik eğitimler yok denecek
kadar azdır.
Ertmer 1999 yılındaki çalışmasında teknolojik donanım eksikliğinin öğretmenlerin teknoloji kullanımının
önündeki en önemli etkenlerden biri olarak ifade etmişken 2005 yılında yaptığı çalışmasında teknolojik
donanım eksikliği giderildiği halde öğretmenlerin öğrenme-öğretme süreçlerinde teknolojiden etkili bir biçimde
faydalanmadıklarını gözlemiştir (Akt. Akıncı, Kurtoğlu ve Seferoğlu, 2012;7). Buradan hareketle, FATİH projesiyle
okulların teknolojik alt yapısını iyileştirmenin ya da EBA aracılığıyla en kaliteli ve donanımlı e-içerikleri hizmete
sunmanın derslerde etkili ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamanın garantisi olmayacağı söylenebilir. Bu
noktada MEB tarafından projenin paydaşları olan öğretmen ve öğrencilere eğitimler verilmesi projenin hayata
geçirilmesi adına büyük önem arz etmektedir.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular ve literatürdeki çalışmalardan yola çıkıldığında FATİH Projesinin alt
bileşenlerinden biri olarak hayata geçirilen EBA ile ilgili bugüne kadar yapılan yatırımların boşa gitmemesi ve
amacına ulaşması adına yapılmasının fayda sağlayacağı düşünülen öneriler şu şekilde sıralanabilir;
EBA’nın tanıtımı, kullanımı ve eğitimdeki yeri ile ilgili öğretmen, öğrenci ve velilere seminerler
düzenlenerek platform hakkında bilgi düzeyleri artırılmalıdır.
Mesleğe başlamadan platform ile ilgili hazırbulunuşluk sağlamak adına Eğitim Fakültelerinde tüm branş
öğretmenlerine e-içerik hazırlama, etkileşimli tahta kullanımı ve FATİH projesi ile ilgili temel bilgiler
kazandırılmalıdır.
Teknoloji kullanma becerileri yetersiz olan öğretmenlere yönelik temel eğitimler düzenlenmelidir.
Tüm öğretmenlere e-içerik geliştirme hakkında hizmet içi eğitimler verilmelidir.
EBA’da yayınlanan içerikler düzenli olarak kontrol edilmeli ve güncellenmelidir.
Öğretmenlerin platformda paylaştıkları içeriklerin doğrudan yayınlanması yerine bir kurul onayından
geçirildikten sonra yayınlanması içerik kirliliğinin önüne geçilmesi ve paylaşımların kalitesi açısından olumlu
etki yapacaktır.
Not: Bu çalışmanın bir bölümü 5-6 Şubat 2016 tarihinde Antalya’ya yapılan 2nd International Congress on
Education, Distance Education and Educational Technology- ICDET’de sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi
Journal of Research in Education and Teaching
Şubat 2016 Cilt:5 Sayı:1 Makale No: 27 ISSN: 2146-9199
254
KAYNAKÇA
Akıncı, A., Kurtoğlu, M. ve Seferoğlu, S. S. (2012). Bir teknoloji politikası olarak FATİH Projesinin başarılı olması
için yapılması gerekenler: Bir durum analizi çalışması. XIV. Akademik Bilişim Konferansı (AB12), 1-3 Şubat 2012,
Uşak Üniversitesi, Uşak.
Avrupa Komisyonu (2013). ICT in schools survey – many children not getting what they need; teachers need
more training and support. Retrieved December 14, 2015, from http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-
341_en.htm.
Demirci, A. (2008). Özel Ortaöğretim Kurumlarında Coğrafya Öğretmenlerinin Bilgisayar ve İnternet
Teknolojisinden Yararlanması. Marmara Coğrafya Dergisi, 17, 27-44.
Ekici, S. ve Yılmaz, B. (2013). FATİH Projesi Üzerine Bir Değerlendirme. Türk Kütüphananeciliği Dergisi, Cilt:27,
Sayı:2, 317-339.
Güllüpınar, F. Kuzu, A. Dursun, Ö Kurt, A ve Gültekin M. (2013). Milli Eğitimde Teknoloji Kullanımı ve Sonuçları:
Velilerin Bakış Açısından Fatih Projesi’nin Pilot Uygulamasının Değerlendirilmesi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi
Sosyal Bilimler Dergisi, 30,195-216.
Kaya, H. ve Aydın, F. (2011). Sosyal Bilgiler Dersindeki Coğrafya Konularının Öğretiminde Akıllı Tahta
Uygulamalarına İlişkin Öğrenci Görüşleri. Journal of World of Turks, 3(1), 179-189.
Keser, H. ve Çetinkaya, L. (2013). Öğretmen ve Öğrencilerin Etkileşimli Tahta Kullanımına Yönelik Yaşamış
Oldukları Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Turkish Studies, Volume 8/6 Spring 2013, 377-403.
.
Merriam, S. (2013). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (S. Turan, Çeviri Editörü), Ankara: Nobel.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2011). FATİH Eğitimde Geleceğe Açılan Kapı. 20.01.2016 tarihinde
http://www.fatihprojesi.com adresinden alınmıştır.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2012). FATİH Projesi Öğretmen Eğitimi Birimi. 11.12.2015 tarihinde
http://eogrenim.meb.gov.tr adresinden alınmıştır.
Özkan, A. ve Deniz, D. (2014). Ortaöğretimde Görev Yapan Öğretmenlerin FATİH Projesi’ne İlişkin Görüşleri. Ege
Eğitim Dergisi 15 (1), 161-175.
Tor, H. ve Erden, O. (2004). İlköğretim Öğrencilerinin Bilgi Teknolojilerinden Yararlanma Düzeyleri Üzerine Bir
Araştırma. The Turkish Online Journal of Educational Technology, Vol:3, Issue:1, 120-130.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (7.baskı). Ankara: Seçkin.
