Dowody cyfrowe – teoria i praktyka kryminalistyczna w polskim postępowaniu karnym
Abstract
Publikacja stanowi próbę zmierzenia się z zagadnieniem wykorzystania dowodu cyfrowego w polskim postępowaniu karnym z perspektywy początku trzeciej dekady XXI wieku. Omawia zarówno zagadnienia natury technicznej, jak i karnoprocesowej, uwzględniając potrzebę pogodzenia potrzeb praktyki z wytycznymi teoretycznymi. Treści pochodzenia cyfrowego, stanowiące częsty element współczesnych postępowań karnych, są materiałem niezwykle skomplikowanym z perspektywy teorii kryminalistyki. Rozważania zilustrowane zostały danymi empirycznymi ustalonymi w toku badań zrealizowanych w 2019 r. metodą analizy akt prawomocnie zakończonych postępowań sądowych.
https://www.wuw.pl/product-pol-13584-Dowody-cyfrowe-teoria-i-praktyka-kryminalistyczna-w-polskim-postepowaniu-karnym.html
... It may be hypothesised that the forensic guidelines on digital evidence handling are not entirely followed. To test such hypothesis and to weight the potential discrepancies, an empirical analysis of judicial practice in Poland has been performed (Lewulis, 2021). The research methodology included a quantitative and qualitative analysis of criminal cases files from legally concluded criminal proceedings in various cases (N=3545, n=370). ...
From a forensic point of view, to preserve the evidentiary value, all digital evidence has to
be gathered, analysed, and presented following the rules established within the field of computer forensics. The actual court practice in this area has not been fully explored through empirical research. It may be hypothesised that the forensic guidelines on digital evidence handling are not entirely followed. To test such hypothesis and to weight the potential discrepancies, an empirical analysis of judicial practice in Poland has been performed (Lewulis, 2021). The principles of computer forensics are not always followed. Forensic procedures are often skipped, especially in technically uncomplicated cases which does not necessarily constitute a threat to individual rights and the good of justice. This is contrary to traditionally formulated forensic requirements regarding the use of digital evidence, but often it does speed up the proceedings.
Artykuł porusza problematykę pozyskiwania przez polskie organy ścigania danych z Facebooka, Twittera oraz Instagrama, zarówno w drodze bezpośredniego kontaktu z danym usługodawcą, z wykorzystaniem instrumentów międzynarodowej pomocy prawnej, jak i w drodze czynności operacyjno-rozpoznawczych. Zakres artykułu został zawężony do pozyskiwania danych pochodzących z terenu Unii Europejskiej. Autorzy opisują podstawy prawne przetwarzania danych osobowych przez usługodawców, dokonywania przez funkcjonariuszy Policji czynności białowywiadowczych w mediach społecznościowych, proces pozyskiwania danych z social media na podstawie regulaminów wewnętrznych usługodawców, a także przepisy polskie, unijne oraz irlandzkie. Autorzy sygnalizują potrzebę prowadzenia dalszych badań w zakresie wykorzystania mediów społecznościowych w pracy organów ścigania, wydanie przez Komendanta Głównego Policji wytycznych co do sposobu sięgania do mediów społecznościowych, a także przeprowadzenie odpowiednich szkoleń dla funkcjonariuszy. Ponadto artykuł zwraca uwagę na złożony proceduralnie proces pozyskiwania danych od usługodawców z wykorzystaniem instrumentów międzynarodowej pomocy prawnej. Autorzy postulują w tym zakresie rozważenie zawarcia przez Polskę odpowiednich umów bilateralnych z państwami, w których swoje siedziby mają usługodawcy, opartych na wskazanych w artykule dostępnych rozwiązaniach prawnych.
Some cybercrimes are relatively easy to prosecute, while others are almost impossible. This often depends on the perpetrator’s modus operandi. When it comes to hate speech or other prohibited content posted on social networking sites, the effectiveness of basic investigative activities relying on data provided by the site administrator is limited. This article presents the results of a qualitative analysis of selected cases of legally concluded criminal proceedings concerning crossing the limits of freedom of expression on the Internet, where prosecution was successful and the real perpetrator was identified and brought to justice. In the analyzed cases, all perpetrators who posted on websites run by Polish entities were identified effectively, due to the cooperation between law enforcement authorities, website administrators, and telecommunications entities. On the other hand, the perpetrators of hate speech on foreign social networking sites (e.g. Facebook) were identified with basic Open-Source Intelligence techniques analysis, based on data publicly available in the perpetrators’ profiles (such as names and surnames, workplaces, and details of family and friends). This article provides descriptions of the facts and the course of proceedings in the analyzed cases, illustrating various variants of how the identity of the perpetrator through the analysis of publicly available data may be established. Key words: social media, hate speech, cybercrime, OSINT
Media społecznościowe stanowią bardzo istotny element współczesnej rzeczywistości
społecznej i coraz istotniejszy element rzeczywistości sądowej. Na gruncie
polskiego procesu karnego materiały pozyskane z mediów społecznościowych
stanowią specyficzny rodzaj tzw. dowodów cyfrowych i powinny być wprowadzane do
postępowania sądowego w sposób zgodny ze standardami przyjętymi dla tego rodzaju
dowodów. Specyfika mediów społecznościowych sprawia, że konieczne może być
opracowanie szczególnych zasad ich dowodowego wykorzystania, co powinno być
poprzedzone empiryczną analizą istniejącej praktyki. Niniejsze opracowanie obejmuje
prezentację wyników wstępnego badania (przeprowadzonego w styczniu 2021 r.
metodą sondażową z wykorzystaniem kwestionariusza online) eksplorującego obraz
praktyki wykorzystywania treści z mediów społecznościowych w sądowym postępowaniu
dowodowym w oparciu o doświadczenia profesjonalnych obrońców i pełnomocników
stron.
Rola mediów społecznościowych we współczesnym świecie systematycznie wzrasta, co skutkuje również ich coraz silniejszym przenikaniem na grunt postępowań prawnych. Stalking i kradzież tożsamości, stanowiące przestępstwa, które można popełnić również bez fizycznej interakcji sprawcy i ofiary, mogą zaliczać się do kwalifikacji, w których wystąpi znaczna liczba dowodów z mediów społecznościowych. W celu sprawdzenia tej hipotezy przeprowadzono badania aktowe, których wyniki opisują nie tylko skalę samego zjawiska, ale również dokładniej je charakteryzują. Stosunkowo
liczna próba badawcza pozwoliła na wyciągnięcie ostrożnych wniosków, których wyniki przedstawiono w niniejszej pracy wraz z postulatami dotyczącymi możliwych dalszych badań w tym zakresie.
Książka prezentuje wyniki badań wykorzystania mediów społecznościowych w postępowaniu karnym prowadzonych w ramach projektu pt. Media społecznościowe w pracy organów ścigania (nr 2018/31/B/HS5/01876) finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki.
Prezentowane wyniki to głównie badania aktowe, ale także wywiady z sędziami z wydziałów karnych, badania ankietowe prowadzone wśród adwokatów, radców prawnych i uczniów klas mundurowych oraz analiza postów publikowanych przez jednostki Policji na Facebooku.
Pojęcia „cyberprzestępczości” i „przestępczości komputerowej” są sze-roko obecne w publicystyce, piśmiennictwie naukowym oraz w dokumen-tach oficjalnych pomimo braku ścisłych definicji. Z punktu widzenia prakty-ki oraz projektowania badań naukowych warto jednak dokonać rozróżnie-nia pomiędzy ich znaczeniami. W sytuacji braku definicji legalnych, roz-graniczenie stosowanych pojęć może być wynikiem analizy różnych do-tychczasowych propozycji definicyjnych przy uwzględnieniu społeczno-historycznych sposobów wykorzystywania tych pojęć. Prowadzi ona do przekonania o sieciowych konotacjach terminu „cyberprzestępczość”, co czyni ją pojęciem węższym.
Polska procedura karna stoi wobec nowych wyzwań związanych z wykorzystywaniem dowodów pochodzących z mediów społecznościowych i związanym z tym problemem oceny ich wiarygodności oraz dopuszczalności. W artykule poddano analizie orzecznictwo oraz przepisy dotyczące przedmiotowej problematyki w Stanach Zjednoczonych, ponieważ może ono stanowić podstawę do sformułowania wniosków odnoszących się do polskiego porządku prawnego. Skupiono się na problematyce dopuszczalności dowodów z mediów społecznościowych w obu państwach, z uwzględnieniem ogólnych zasad procedury karnej, kryteriów dopuszczalności dowodów, sposobów ich zabezpieczenia. Zwrócono uwagę także na praktykę orzeczniczą sądów oraz konstytucyjne i międzynarodowe standardy ochrony wybranych praw człowieka.
Formy utrwalania dowodów cyfrowych -uwiarygodnianie wydruków danych
- . ................................................ . Wyniki
Wyniki analiz...................................................................................................................... 227
4.3.1. Wykorzystanie technologii przez sprawców -charakterystyka spraw....................... 227
4.3.2. Występowanie cyfrowego materiału dowodowego................................................. 232
4.3.3. Formy utrwalania dowodów cyfrowych -uwiarygodnianie wydruków danych........ 235
4.3.4. Rodzaje treści cyfrowych.......................................................................................... 237
4.3.5. Podstawy uzyskania treści cyfrowych....................................................................... 240
4.3.5.1. Bezpośrednie czynności organów ścigania.................................................. 241
4.3.5.2. Wydanie dowodów przez podmioty zewnętrzne......................................... 245
4.3.6. Dowody cyfrowe sensu stricto i opinie biegłych z zakresu informatyki..................... 248