ArticlePDF Available

Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları

Authors:

Abstract

Research has shown that suicide reports in the media can lead to copy cat suicides. In October 2014, the intense interest of the Turkish media in the case of two suicides made it essential to handle this issue in terms of journalistic and ethical values. This article attempts to assess the presentation of the suicides of Cem Garipoğlu, who was convicted of murdering his girlfriend, and of Mehmet Pişkin, who committed suicide after publishing a farewell video on his Facebook page. In the study, the content analysis method was applied to 132 news items about the Garipoğlu and Pişkin suicides which were reported on the web sites of the newspapers Milliyet, Hürriyet, Habertürk, Sözcü, Radikal, Sabah, Yeni Şafak, Star, Zaman and Cumhuriyet. The results indicate that four newspapers showed a sensitive editorial policy and did not report Pişkin’s suicide or his farewell video. However, it was found that in reporting the Garipoğlu suicide, the web sites of Turkish newspapers did not comply with World Health Organization recommendations on ethical principles and reporting on suicide.
233
bilig
Türk Medyasının İntihar Haberlerini
Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu
ve Mehmet Pişkin İntiharları
Elif Korap Özel*
Şadiye Deniz**
Öz
Literatürde yer alan araştırmalar göstermektedir ki medyada
yer alan intihar haberleri, kopya intiharlara yol açabilmek-
tedir. Ekim 2014’te Türk medyasının iki intihar vakasına
gösterdiği yoğun ilgi, meselenin gazetecilik mesleği ve etik
değerler açısından ele alınmasını zorunlu kılmıştır. Bu çalış-
ma, kız arkadaşını öldürmekten hükümlü Cem Garipoğlu
ve Facebookta veda videosu yayımladıktan sonra hayatına
son veren Mehmet Pişkin intiharlarının haberleştirilmesin-
deki etik sorunları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araş-
tırma kapsamında Milliyet, Hürriyet, Habertürk, Sözcü,
Radikal, Sabah, Yeni Şafak, Star, Zaman ve Cumhuriyet
gazetelerinin çevrimiçi versiyonlarında yer alan Garipoğlu
ve Pişkin intiharlarına ilişkin 132 haber, içerik analizi yönte-
miyle incelenmiştir. Elde edilen bulgular göstermektedir ki
dört gazete Pişkin intiharıyla ilgili duyarlı bir yayın politika-
sı sergilemiş, Pişkin’in intihar videosunu yayımlamamıştır.
Buna karşın Garipoğlu intiharının haberleştirilmesi konu-
sunda Türk gazetelerinin Dünya Sağlık Örgütü’nün intihar
yayınlarına yönelik önerilerine ve etik ilkelere uymadıkları
tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
İntihar, haber, gazetecilik, etik, gazete web siteleri, Werther
Etkisi
* Yrd. Doç. Dr., İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi, Medya ve İletişim Bölümü
- İzmir/Türkiye
elifkorap@hotmail.com
** Doç. Dr., Ege Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü - İzmir/Türkiye
sadiye.deniz@ege.edu.tr
BAHAR 2016 / SAYI 77
233-270
234
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Giriş
Literatürde intihar haberlerinin kopya intiharlara etkisini belirlemeye yö-
nelik çok sayıda araştırma bulunmasına karşın, bu çalışmalar genellikle psi-
kiyatri disiplini bağlamında değerlendirilmiş, konu gazetecilik boyutuyla
çok az ele alınmıştır. Üçüncü sayfa haberlerinde intihar vakalarına geniş yer
ayıran Türk medyasının, bu haberleri nasıl sunduğuna ilişkin çalışmalar ise
az sayıda yayınla sınırlıdır.
Oysa 2014’ün Ekim ayında Türk medyasında iki intihar vakasının çok sa-
yıda habere konu olması, intihar eyleminin haberleştirilmesiyle ilgili etik
sorunların ele alınmasını ve bu haberlerin nasıl sunulması gerektiği ko-
nusunun yeniden tartışmaya açılmasını zorunlu kılmıştır. Bunlardan ilki
Mart 2009’da 17 yaşındaki kız arkadaşı Münevver Karabulut’u bıçaklayarak
öldürdükten sonra cesedi gitar kutusu içinde çöpe atan ve olaydan 6 ay
sonra yakalanan Cem Garipoğlu’nun intiharıdır. 17 yaşında cinayet işleyen
Garipoğlu, 24 yıl hapse mahkûm edilmiş, ancak 10 Ekim 2014’te 23 ya-
şındayken cezaevinde intihar ederek ölmüştür (http://www.hurriyet.com.tr/
gundem/27360766.asp Erişim: 15.10.2014). İkinci olayda ise 35 yaşındaki
Mehmet Pişkin, 16 Ekim 2014’te İstanbuldaki evinde yaşamına son ver-
miştir; ancak onun ölümünü medya için ilgi çekici kılan, intiharından önce
sosyal medyada yayımladığı 13 dakikalık veda videosudur (http://www.ha-
berturk.com/gundem/haber/1000220-mehmet-piskinin-intihar-notu Eri-
şim: 16.10. 2014).
Her iki olayın da özellikle yüksek tirajlı ulusal gazetelerin web sitelerinde de-
taylı olarak sunulması, kahramanların hayat hikâyelerinin, intihar yöntemi
ve yerinin haberde aktarılması, fotoğraf, isim, hatta videonun habere eşlik
etmesi ise medya etiği açısından sorunlu görülmüş ve bizleri araştırmacı ola-
rak Türk basınında intihar vakalarının haberleştirilmesine ilişkin bir çalışma
yapmaya teşvik etmiştir.
Bu çalışmada, basının intihar vakalarının haberleştirilmesinde etik ilkeleri
ihlal ettiği varsayımından hareketle, Türkiye gündeminde önemli yer tutan
iki intihar olayının web sitesi en çok ziyaret edilen ilk 10 gazetede nasıl tem-
sil edildiği incelenmiştir. Çalışmanın amacı, intihar olgusunu çerçeveleyen
kuramsal yaklaşımları, sosyolojik / psikolojik unsurları tartışmaktan ziyade,
medyadaki temsilinde yapılan etik ihlalleri ortaya koymak ve haber üretim
sürecine yönelik öneriler getirmektir.
235
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
İntihar Haberleri ve Werther Etkisi
İntihar; “Bir kimsenin toplumsal ve ruhsal nedenlerin etkisi ile kendi haya-
tına son vermesidir” (www.tdk.gov.tr 01.11.2014). Durkheim (1992) ise in-
tiharı, “Ölen kişi tarafından ölümle sonuçlanacağı bilinerek, girişilen olum-
lu ya da olumsuz bir eylemin doğrudan ya da dolaylı sonucu olan ölüm”
olarak tanımlamaktadır (Tatlıoğlu 2012: 137).
İntihar haberlerine ilişkin literatür tarandığında, medyanın kopya intiharla-
rı tetikleyici bir etkisi bulunduğuna yönelik bulgular ağırlık kazanmaktadır.
İngiltere ve ABD’deki gazetelerde 1947-1968 yılları arasında yayımlanan
intihar hikâyelerini inceleyen Phillips (1974: 340), bu haberlerin ardından
söz konusu ülkelerde intihar vakalarının arttığını tespit etmiş ve bu etkiyi
“Werther Etkisi” olarak tanımlamıştır. Alman edebiyatçı Johann Wolfgang
Von Goethe’nin 1774 tarihli “Genç Werther’in Acıları” isimli romanı, med-
ya/intihar ilişkisine dair bilinen ilk örnektir. Romanda nişanlı bir kıza aşık
Werther, yazdığı mektubun ardından silahla kendini vurarak yaşamına son
vermektedir. Romanın ardından Almanya’da çok sayıda gencin Werther’in
giydiğine benzer mavi ceket ve ceplerinde mektupla intihar etmesi, medya
etkisi alanındaki çalışmalara da yansımıştır.
Konuya ilişkin ilk çalışmalarda Motto (1967), Stack (1983), Wasserman
(1984) gibi araştırmacılar intihar haberleri ile intihar sayılarındaki artış ara-
sında anlamlı bir ilişkiye rastlayamamıştır. Bu kısıtlı sayıdaki karşıt görüşe
karşın, diğer araştırmalar intihar haberlerinin kopya intiharlara yol açtığını
vurgulamaktadır (Phillips 1974, Ashton ve Donnan 1981, Ishii 1991, Has-
san 1995). Yang vd. (2013), 2003-2010 yılları arasında Tayvan’da yaptıkları
araştırma ile haberlerde bildirilen intihar araçlarının, intihar yöntemleri-
ni etkilediği sonucuna ulaşmıştır. Ruder vd. (2011), Maloney vd. (2014)
medyanın kopya intiharlar üzerinde etkisi olduğunu savunmaktadır. Yip
vd. (2006) Chen vd. (2012), ünlü kişilerin intiharı ve gerçek intihar vaka-
larına dair haberlerin intihar oranlarını artırdığını öne sürmektedir. Ruder
vd. (2011: 280) gerçekleştirdiği bir araştırma ise ele aldığı vakanın Pişkin’in
intiharı ile gösterdiği benzerlik açısından dikkat çekicidir. Araştırmada 28
yaşındaki bir gencin Facebook’a bıraktığı intihar notunun ardından hayatı-
na son vermesi ele alınmaktadır.
236
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Diğer taraftan medya etiği de araştırmacılar tarafından sıkça ele alınmış bir
konudur. Literatürde medya etiği alanında çok değerli çalışmalar bulunma-
sına karşın (İrvan 2005, Duran 2005, Erdoğan 2006, Geray vd. 2010, İnal
2010, Binark vd. 2013, Çaplı 2002), konu “intihar haberleri” olduğunda
araştırmacılar daha çok bu haberlerin toplumda yarattığı “etki”ye odak-
lanmıştır. Medya etiğini inceleyen çalışmalar ise, habercilik alanında kabul
edilmiş Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi, Basın Konseyi
Meslek İlkeleri gibi temel ilkeler çerçevesinde gazetecilik pratiklerini ele al-
makta ve sorunlu habercilik anlayışlarını ortaya koymaya çalışmaktadır (İr-
van 2005: 63-65). İntihar haberleri de bu sorunlu alanlardan biridir. İntihar
haberlerinin ortaya çıkardığı sonuçların ciddiyeti dikkate alındığında, inti-
harın “nasıl haberleştirildiği” ve “nasıl haberleştirilmesi gerektiği” sorunları
daha da önemli hale gelmektedir. Bazı araştırmalardan elde edilen bulgular
da gazetecilik alanında yapılacak çalışmaların olumlu sonuçlar doğurabile-
ceğini göstermektedir. Örneğin, Sonneck vd. (1994), 1987 yılında Avus-
turya İntiharı Önleme Derneği’nce hazırlanan medya rehberinin ardından 5
yıl içinde aynı yöntemle gerçekleşen intihar oranlarının yüzde 75 azaldığını
belirlemiştir. 57 gazeteciyle görüşmeler gerçekleştiren Jamieson vd. (2003)
gazetecilerin yaptıkları haberlerin kopya intiharlara yol açabileceğine dair
farkındalıkları olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Avustralya, Danimarka ve Bel-
çika’da intihar haberleri konusunda sorumlu yayıncılık anlayışları nedeniyle
ödül alan 14 gazeteciyle görüşen Dare vd. (2011) ise bu tür ödüllerin in-
tihar haberlerinin sorumlu bir anlayışla sunulmasında değerli bir yaklaşım
olduğunu söylemektedir. Öte yandan Corbo ve Zwelfel (2013: 71) intihar
haberlerine ilişkin politika ve rehberlerin, medya profesyonellerince hikaye-
yi anlatmada fazla kısıtlayıcı bulunabileceğine dikkat çekmektedir.
Türk araştırmacılara ilişkin literatür tarandığında ise intihar haberlerine
ilişkin çok fazla çalışma olmadığı görülmüştür. Bu alanda Çoban (2004),
Palabıyıkoğlu vd. (1994), Şavur vd. (2010) ve Cengiz’in (2009) çalışmala-
rı önemli görülmektedir. Araştırmacılar Türkiye’de yayımlanan basılı gaze-
telerde intihar haberlerinin etik çerçevede sunulmadığı bulgusunu ortaya
koymaktadır. Cengiz (2009: 35), 2005 yılında yedi gazetede intihar girişim-
lerine ilişkin 214 haberi incelemiş ve Türk basınının bu tür haberleri dik-
kat çekici bir biçimde, ölen kişinin yakınlarını incitecek, acılarını artıracak
tarzda, intihar yeri/yöntemine ilişkin bilgileri vererek yayımladığı sonucuna
ulaşmıştır. Palabıyıkoğlu vd. (1994: 291) intihar haberlerinin yayımlan-
237
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
ma biçimine bir sınırlama getirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Şavur vd.
(2010: 21) ise, intihar haberlerinin ancak “olay kamuya açık bir mekânda,
çok dikkat çekici bir biçimde gerçekleşmişse; olaya dâhil olan kişiler tanın-
mış ise ve eylem siyasal bir protesto amacı taşıyorsa, etik ölçütlere uyularak
yayımlanmasının kabul edilebilir” olduğunu vurgulamaktadır.
Bu noktada araştırmaya geçmeden evvel, intihar haberlerinin sunumunda
gazetecilerin karşılaştığı kısıtlamaları ele almak faydalı olacaktır.
İntihar Haberlerine Yönelik Kısıtlamalar
İntihar haberleri konusu gazetecilik açısından ele alındığında, gazetecilerin
bu haberlerin üretim sürecinde, hukuki, sosyal, kurumsal, ekonomik, siyasi
ve bireysel birtakım kısıtlamalar doğrultusunda haber ürettiklerini söylemek
mümkündür. Öncelikle gazeteciler intihar haberleri konusunda bazı hukuki
kurallara tabidir. Yürürlükteki 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 20. Maddesi,
intihar olayları hakkında, haber vermenin sınırlarını aşan, özendirici yazı
ve resim yayımlayanların cezalandırılmasını öngörmektedir (http://www.
tbmm.gov.tr/kanunlar/k5187.html Erişim: 30.10.2014). Türkiye Gazete-
cileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’nde de, “İntihar haberlerinde olayı gös-
teren fotoğraf, resim veya film yayımlanmamalıdır” uyarısı yer almaktadır
(http://www.tgc.org.tr/bildirge.asp Erişim: 30.10.2014). Bazı medya ku-
rumlarının yayın ilkeleri de bu konuda kısıtlamalar içermektedir. Örneğin
Doğan Yayın Holding Yayın İlkeleri’nin 19. Maddesi’nde, “İntihar haberle-
rinde yönteme ilişkin özendirici ve öğretici ayrıntılara yer verilmez” ifadesi
bulunmaktadır (http://kurumsal.dogangazetecilik.com.tr/kurumsal_yone-
tim_menu_1_2.asp Erişim: 30.10.2014).
Bu konudaki en kapsamlı çalışma ise Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tara-
fından yapılmıştır. DSÖ, 2004 yılında bir bildiri ile gazetecilere yönelik
önerilerini açıklamıştır http://whqlibdoc.who.int/hq/2000/WHO_MNH_
MBD_00.2_tur.pdf?ua=1, Erişim: 29.10.2014). Buna göre;
1. İntihar duygusal olarak ele alınmamalıdır.
2. Haber kısa tutulmalı, kurbanın ruhsal bir rahatsızlığı varsa belirtilmeli-
dir.
3. İntihar yöntemi belirtilmemeli, olay yerinin fotoğrafı yayımlanmama-
lıdır.
238
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
4. İntihar açıklanamaz olarak gösterilmemelidir.
5. İntihar ias, sınavda başarısız olma veya cinsel istismar sonucu doğan bir
yöntem olarak gösterilmemelidir.
6. İntihar kurbanlarını, intihar davranışını onurlandıracak şekilde yansıt-
maktan kaçınılmalıdır.
7. Haberde ruh sağlığı hizmetleri ve yardım hatlarının iletişim bilgileri du-
yurulmalıdır.
Görüldüğü gibi hukuki yaptırımlar, meslek örgütleri ile kurumların kendi
yayın ilkeleri, intihar haberleri konusunda çeşitli kısıtlamalar getirmekte-
dir. Ancak gazeteci, intihar haberini yazarken toplumsal, ekonomik ve si-
yasi kısıtlamaların da etkisi altındadır. Haberin ticari değerinin her şeyin
üzerinde tutulduğu, sansasyonel ve ‘satan’ haber anlayışının sektöre egemen
olması, medyadaki yoğunlaşma ve sahiplik yapısının yol açtığı habercilik
pratiklerindeki benzeşme, medya kuruluşlarının iktidar ve reklam verenler
gibi güç odaklarıyla olan siyasi/ekonomik ilişkisi intihar haberlerinin şekil-
lenmesinde etkili olmaktadır. Yine intihar olayının toplumda algılanış şekli
ve bu konudaki egemen düşünce de haber metninin biçimlendirilmesinde
etkilidir. Vakanın çok dramatik, kabul edilebilir / kabul edilemez şekilde su-
nulması, toplumun bu konuda ne düşündüğü ile ilgilidir. Diğer taraftan bir
olayın haberleştirilme süreci muhabirden, genel yayın yönetmenine kadar
gazete çalışanının zihinsel süzgecinden geçmekte ve burada gazetecinin mes-
lek etiği, insani sorumluluk duygusu, intihar vakasına ilişkin düşünceleri ve
ideolojisi etkili olmaktadır.
Yeni iletişim ortamlarının hipermetinsellik ve çoklu medya özelliği ile sansas-
yonelliğe katkı sağlaması da bu bağlamda ele alınması gereken bir konudur.
Yeni iletişim teknolojileriyle birlikte ortaya çıkan yeni habercilik biçimleri,
intihar haberleriyle ilgili etik tartışmalarına yeni bir boyut getirmektedir.
Yeni medya, geleneksel medyadan farklı olarak zaman ve mekândan ba-
ğımsızdır; hipermetinsellik ve çoklu medyanın varlığına olanak tanımakta
ve etkileşim imkanı sunmaktadır. Yeni medyada haberler dakikalar içinde
yayımlayabilmekte ve internetin bulunduğu her yerden erişim olanağı sun-
maktadır. Çoklu medya olanağı sayesinde haberler, “yazı, görsel, video ve
sesi” bir arada barındırabilmektedir. Okurlar habere iliştirilen linkler aracı-
lığıyla arşive ulaşabilmekte, yer sıkıntısı olmadığından, haber bütün detay-
239
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
larıyla aktarılabilmektedir. Okurlar birbirleriyle ve gazetecilerle etkileşimde
bulunabilmekte (Aydoğan 2013: 31), yurttaş blogları, yurttaş haberleri,
sosyal medya bağlantıları, kolektif söyleşiler, okur yorumları, forumlar ara-
cılığıyla haber üretim sürecine dahil olabilmektedir (Hermida vd. 2011: 9).
Günümüzde tüm ulusal gazetelerin birer çevrimiçi versiyonu olduğu düşü-
nüldüğünde, intihar haberlerinin anında, çoklu medya eşliğinde ve tüm de-
taylarıyla okurlarına yansıtılabildiği görülmektedir. Bu olanaklar, haberlerin
yeterince süzgeçten geçmemesi, daha hızlı olabilmek adına tarafsızlık, doğ-
ruluk gibi ilkelerin göz ardı edilmesi, reklam ile haber arasındaki ayrımın
bulanıklaşması, okur yorumları ve paylaşımlarının nefret, ayrımcılık, ha-
karet içeriğinin denetlenememesi ve mahremiyetin ihlali gibi yeni sorunlu
alanlar yaratmaktadır (Evers 2010: 326). Örneğin intihar eden kişiyi tanı-
yan bir başka kişinin sosyal medyada kurbana ilişkin paylaştığı bir fotoğraf
ya da sosyal medyada yapılan yorumlar, muhabirlerce haberleştirilerek ko-
layca yayımlanabilmektedir.
Konu intihar gibi hassas bir içerik olduğunda, yeni medyanın geleneksel
medyadan farklı olarak sunduğu bu olanaklar, etik ihlallerin denetlenme-
sini daha da zorlu hale getirmektedir. Bu bakımdan intihar haberlerinin
gazetelerin çevrimiçi versiyonlarında nasıl yansıtıldığı, önemle ele alınması
gereken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Araştırma
Garipoğlu ve Pişkin İntiharlarının Art Alanı: Ekim 2014’te Türk med-
yasında iki intihar vakasına yönelik çok sayıda haber yayımlanmıştır. Bun-
lardan biri 2009 yılında 17 yaşındaki kız arkadaşı Münevver Karabulut’u
öldürmekten hüküm giyen ve 24 yıl müebbet hapse mahkûm edilen Cem
Garipoğlu’nun ölümüdür. 17 yaşında cinayet işleyen Garipoğlu, 23 yaşında
cezaevinde yaşamına son vermiştir (http://www.haberturk.com/gundem/
haber/998302-hucrede-posetli-intihar Erişim: 27.10.2014). İkinci vaka ise
35 yaşındaki Mehmet Pişkin’in intiharıdır. Pişkin, 16 Ekim 2014’te kişisel
Facebook sayfasında 13 dakikalık bir intihar videosu bırakarak evinde ca-
nına kıymıştır (http://www.haberturk.com/gundem/haber/1000220-meh-
met-piskinin-intihar-notu Erişim: 16.10.2014).
İki olayın da haberlere dramatik bir kurgu içinde yansıtılması, intihar şek-
linin detaylı olarak aktarılması, kurbanların fotoğraarının yayımlanması,
240
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Pişkin örneğinde veda videosunun habere iliştirilmesi ve haberde intihar ey-
lemini yücelten ifadelere yer verilmesi, gazetecilik mesleği açısından intihar
haberlerinin sunumunun ele alınmasını zorunlu kılmaktadır.
Araştırmanın Amacı, Önemi ve Literatüre Katkısı: Bu çalışma, Türk
medyasının intihar haberlerini nasıl verdiğine ilişkin bir perspektif sunması
bakımından önemli görülmektedir. Çalışmanın amacı, intihar haberlerinin
sunuluşuna ilişkin etik sorunları saptayarak, bunların giderilmesine yönelik
öneriler geliştirmektir.
Literatürde, intihar haberlerine yönelik çalışmaların daha çok psikiyatri
disiplini açısından ve intihar haberlerinin kopya intiharlara etkisini araş-
tırmaya yönelik olarak gerçekleştirildiği görülmektedir. İntihar haberleri
gazetecilik açısından çok az ele alınmıştır. Türkiye’de ise Türk medyasının
intihar haberlerini sunuşuna yönelik yayınların sayısı kısıtlıdır ve yalnızca
geleneksel (yazılı) basını kapsamaktadır. Bu çalışmanın, diğerlerinden farklı
olarak, gazetelerin çevrimiçi versiyonlarında intihar haberlerinin temsiline
ilişkin Türkiye’deki ilk çalışma olması bakımından literatüre katkı sağlaya-
cağı düşünülmektedir.
Araştırmanın Yöntemi ve Örneklem: Araştırma kapsamında Milliyet,
Hürriyet, Habertürk, Sözcü, Radikal, Sabah, Yeni Şafak, Star, Zaman ve
Cumhuriyet’in çevrimiçi versiyonlarında Pişkin ve Garipoğlu intiharlarına
ilişkin 132 haber incelenmiştir. Araştırma kapsamındaki 10 gazetede, Ga-
ripoğlu’nun intihar ettiği 10.10.2014 ve Pişkin’in intihar ettiği 16.10.2014
tarihi itibariyle birer hafta süresince yayımlanan ve intiharı konu alan ha-
berler ele alınmıştır.
Gazetelerin belirlenmesindeki amaç en fazla okura/izleyiciye ulaşan web
sayfalarının değerlendirilmesidir. Bu nedenle Türkiye’deki ulusal gazeteler-
den web sitesi en fazla tıklanan 10 gazetedeki haberler incelenmiştir. Ziyaret
oranları, pek çok araştırmaya referans olan http://www.alexa.com/topsites/
countries;2/TR adresinden alınmıştır (Erişim: 21.10.2014). Araştırmaya
basılı gazetelerin çevrimiçi versiyonları alınmış, diğer online haber siteleri
dahil edilmemiştir.
Araştırmada bulguların analiz edilmesinde içerik analizi yöntemi kullanıl-
mıştır. İçerik analizi, bir metindeki değişkenleri ölçmek amacıyla, sistema-
tik, tarafsız ve sayısal olarak yapılan analiz olarak tanımlanmaktadır (Wim-
241
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
mer vd. 2000: 135–136). Araştırma sorunu, amacı, zamanı ve örneklemi
ortaya konulduktan sonra 132 haber içerisinde şu temalar bağlamında bir
sınıandırma yapılmış ve incelenmiştir:
· İntihar yeri/yönteminin belirtilmesi
· Fotoğraf /video kullanımı
· İntihar eden kişinin isminin kodlanması
· Yakınlarına ilişkin bilgilerin verilmesi
· İntiharın gizemli/çözüm olarak gösterilmesi, romantize edilmesi
· Kişinin kahramanlaştırılması /zayıf gösterilmesi
· Uzman görüşü, yardım alınabilecek kurumların iletişim bilgilerinin ak-
tarılması
· Haber başlığında intiharı anlatan kelimelerin kullanım sıklığı
· Haber başlığında /içeriğinde en sık tekrar eden kelimeler
Çalışmanın güvenirliği açısından, haberler iki araştırmacı tarafından kod-
lanmış ve kodlayıcılar arasındaki güvenirlik yüzde 98 (tutarlı) bulunmuştur.
Bulgular
Haberlerin Dağılımı: İntihar haberlerinin verilmesi konusunda ideal ha-
bercilik tutumu, bu vakaların hiç duyurulmaması ya da yorumsuz, nötr bir
haber diliyle sunulmasıdır. Ancak bulgular, intihar vakalarının yaygın bir
şekilde haberleştirildiğini ortaya koymaktadır. Garipoğlu ve Pişkin intihar-
larına ilişkin haber sayıları Şekil 1’de göstermektedir.
242
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Şekil 1. Örneklem kapsamındaki intihar haberlerinin sayısal dağılımı
Araştırma kapsamındaki gazetelerin çevrimiçi versiyonlarında, Ekim
2014’ün farklı günlerinde meydana gelen Garipoğlu ve Pişkin intiharlarını
kapsayan toplam 132 haber yayımlanmıştır. Haberlerden 103’ü Garipoğlu,
29’u Pişkin intiharına ilişkindir. Haberlerin gazetelere göre dağılımı Şekil
2’de gösterilmiştir.
Şekil 2. Örneklem kapsamındaki intihar vakalarına ilişkin
haber sayılarınıngazetelere göre dağılımı
243
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
Şekil 1 ve 2 incelendiğinde; gazetelerin iki vaka arasından Garipoğlu’nun
intiharını daha fazla haberleştirdiği görülmektedir. Garipoğlu intiharına
ilişkin haberler tüm gazetelerde yer alırken, Pişkin intiharının Hürriyet,
Yeni Şafak, Zaman ve Cumhuriyet gazetelerinde haberleştirilmediği görül-
müştür. Garipoğlu intiharının daha fazla haberleştirilmesinin nedeni olarak,
Garipoğlu’nun Türk kamuoyu tarafından tanınan bir kişi olması ve kamu
vicdanını yaralayan bir cinayetten hüküm giymesi gibi sebepleri söylemek
mümkündür. Garipoğlu intiharı, ek olarak, olayın elit kişilerle ilintili olması
haber değeri kriterini de taşımaktadır. Literatürde intihara ilişkin yapılan ça-
lışmalar da, ünlü intiharlarının daha fazla haberleştirildiğini göstermektedir.
Garipoğlu intiharını bu kategoride değerlendirmek mümkündür. Dolayı-
sıyla Garipoğlu olayı, Pişkin’in intihar haberi konusunda temkinli davranan
Hürriyet, Yeni Şafak, Zaman ve Cumhuriyet gazeteleri tarafından da haber-
leştirilmek durumunda kalmıştır.
Pişkin’in intiharı ise, bırakılan intihar notu nedeniyle haber değeri bakı-
mından sürpriz içeriğe sahip olma kriterini karşılamaktadır. Hürriyet, Yeni
Şafak, Zaman ve Cumhuriyet, Pişkin intiharını hiç haberleştirmemeyi tercih
ederken, Milliyet, Habertürk, Sözcü, Radikal, Sabah ve Star diğer olaya oran-
la sayıca daha az olmakla birlikte, Pişkin intiharını haberleştirmeyi tercih
etmişlerdir. İki olayı en fazla haber yapan gazeteler; Star, Milliyet ve Cumhu-
riyet; en az haber yapanlar ise; Zaman, Yeni Şafak ve Sözcüdür.
İntihar Yöntemi ve Yerinin Haberde Belirtilmesi: DSÖ, intihar haberle-
rinde, intihar yöntemi/yerinin yer almaması gerektiğini vurgulamaktadır.
Şekil 3 ve 4’te her iki intihar edimine ilişkin olarak gazetelerin tutumu yan-
sıtılmıştır.
244
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Şekil 3. İntihar yöntemi ve yerinin verildiği haberlerin sayısal dağılımı
Garipoğlu ve Pişkin intiharlarına ilişkin haberlerin yüzde 54,5’inde intihar
yöntemi ve yeri belirtilirken; haberlerin yüzde 12,2’sinde sadece intihar yeri
vurgulanmıştır. Haberlerin yüzde 33.3’ünde ise intihar yeri veya yöntemi
belirtilmemiştir. Bu haberleri çoğunlukla cenaze haberleri oluşturmaktadır.
Şekil 4. İntihar yönteminin verildiği haberlerin gazetelere göre dağılımı
245
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
Şekil 4’te gazetelerin Garipoğlu olayına ilişkin haberlerinin yüzde 68.9’unda
intihar yöntemi, yeri veya her ikisini birden verdiği; Pişkin intiharına ilişkin
haberlerin ise yüzde 56,6’sında hem intihar yerinin, hem yönteminin açıkça
yazıldığı görülmektedir. Yeni Şafak, Pişkin olayını hiç haber yapmazken,
Garipoğlu’nun intiharına ilişkin 4 haberinin tümünde (yüzde 100) yön-
tem ve yerden bahsetmiştir. Onu yüzde 87,5 oranı ile Milliyet, yüzde 83
ile Habertürk izlemektedir. İntihar yöntemi/yerini yazma konusunda etik
ilkelere en uygun davranan gazeteler Zaman, Radikal, Cumhuriyet ve Sözcü
olmuştur. Zaman, Pişkin olayını hiç haberleştirmezken, Garipoğlu olayında
3 haber yapmış ve birinde yöntemden bahsetmiştir. Radikal, haberlerinin
yüzde 45’inde, Cumhuriyet ve Sözcü ise yüzde 50’sinde yöntem/yer bilgisi
vermiştir.
Gazetelerin olayda kullanılan yöntemi/yeri tarif etme derecesine varan şekil-
de vermesi etik açısından sorunlu ve sonuçları itibariyle intihar vakalarının
artmasına katkı sağlayıcı bir haberciliği ortaya çıkarmaktadır. Örneğin Yeni
Şafakta “Çamaşır ipiyle kendini astı” (10.10.2014) başlıklı haberde, yer ve
yöntemle ilgili şu ifadeler yer almaktadır:
Garipoğlu başına poşet geçirdikten sonra hava girişini engellemek için
çamaşır ipi ile boğazını bağladı. Türkiye’de pek rastlanmayan poşetle
idam yöntemi kısa sürede acı çekmeden öldürüyor.
Haberin yöntemi ve nasıl uygulandığını ayrıntılı şekilde sunması, yöntemin
sonuca ulaşma konusunda işlevsel olduğunu belirtmesi, intihara meyilli ki-
şiler açısından yol gösterici niteliktedir. Öyle ki haberde poşetle idam yönte-
minin kısa sürede acı çekmeden öldürdüğü vurgusu yapılarak, yöntemi kul-
lanmaya özendiren cümleler kullanılmıştır. İntiharların haberleştirilmesinde
ideal olan, yöntemden hiç bahsedilmemesidir. Yöntem/yer konusunda etik
ilkelere en uygun davranan gazetenin Zaman olduğu görülmüştür. Zaman,
bir başlığı hariç haber başlık ve içeriklerinde intihar kelimesini kullanma-
mıştır. Onun yerine “ölü bulundu” gibi ifadeler kullanmayı tercih etmiştir.
Pişkin’in intiharında da gazeteler yüzde 56 oranında yöntem/yerden bah-
setmiştir. Milliyet’in “Mehmet Pişkin Sosyal Medyadan Vasiyetini Paylaşıp
Kendini Astı” (16.10.2014) başlıklı haberinde ifadeler şöyledir:
Olay, sabah saatlerinde Nişantaşı Orhan Ersek Sokak 27 numaralı apa
manda yaşandı. Yakınları Pişkin’i doğalgaz borusuna iple asılı halde buldu.
246
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Haberin başlığında ‘kendini astı’ ifadesinin kullanılması, haberin içeriğinde
apartman numarasına kadar adresin ayrıntılı bir şekilde verilmesi ve yöntem
belirtilmesi habercilik etiği bakımından sorunludur.
İsmin Açık Yazılması, Fotoğraf ve Video Kullanımı ile Yakınlara İlişkin
Bilgilerin Paylaşımı: DSÖ önerilerine göre haberlerde intihar eden kişinin
adının açık bir şekilde yazılmaması, fotoğraf/video ile yakınlarına dair gö-
rüntü/bilgilerin paylaşılmaması gerekmektedir. Şekil 5 ve 6 gazetelerin, bu
ilkelere uymadığını göstermektedir.
Şekil 5. İntihar eden kişinin kimlik bilgilerinin haberlerde sunumu
Şekil 5’te 132 haberin tamamında (yüzde 100) intihar eden kişinin isminin
kodlanmadan yayımlandığı görülmektedir. Haberlerin yüzde 87,1’inde kur-
Yeni Şafak, 10.10.2014Milliyet, 1 6 . 1 0 . 2 0 1 4
247
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
banın fotoğrafı ve yüzde 35,6’sında videosu yer almıştır. İntihar eden kişinin
yakınlarına ilişkin bilgilerin kullanıldığı haberlerin oranı ise yüzde 48,4’tür.
Şekil 6. İntihar eden kişinin kimlik bilgilerinin haberlerde sunumu
ve gazetelere göre dağılımı (C. Garipoğlu)
Garipoğlu’nun ismi, tüm gazeteler tarafından açık bir şekilde yayımlamış-
tır. Garipoğlu haberlerinin yüzde 91,2’sinde intihar eden kişinin fotoğrafı,
yüzde 24,2’sinde videosu ve yüzde 46,6’sında yakınlarına ilişkin bilgilerin
kullanıldığı bulunmuştur.
Hürriyet, Radikal, Yeni Şafak ve Star dışındaki gazeteler Garipoğlu’nun ya
da ailesinin videosunu yayınlamıştır. Garipoğlu’nun fotoğraarıyla birlikte,
ailesinin, arkadaşlarının, önceki sevgililerinin, Münevver Karabulut ve onun
ailesinin fotoğraarı açık bir şekilde kullanılmıştır. Habertürk gazetesinin
“Cem Garipoğlu Böyle Yaşıyordu” (10.10.2014) başlıklı haberinde, Gari-
poğlu’nun arkadaşlarının yer aldığı bir foto galeri bulunmaktadır. Garipoğ-
lu’nun Türkiye’de infial yaratan bir cinayetin hükümlüsü olduğu göz önün-
de bulundurulduğunda, yakınlarının fotoğraarının açık şekilde verilmesi,
onların sonraki yaşantılarını etkileyecek sonuçlara neden olabilecektir. Etik
açıdan uygun olan bu fotoğraf /videoların verilmemesidir.
248
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Şekil 7. İntihar eden kişinin kimlik bilgilerinin haberlerde sunumu ve
gazetelere göre dağılımı (M. Pişkin)
Hürriyet, Zaman, Cumhuriyet ve Yeni Şafakta Pişkin intiharı hiç haberleş-
tirilmemiştir. Diğer taraftan habere yer veren tüm gazetelerde Pişkin’in adı
açık şekilde yazılmıştır. Haberlerin yüzde 72,4’ünde Pişkin’in fotoğrafı, yüz-
de 75,8’inde videosu kullanılmıştır. Haberlerin yüzde 55,1’inde Pişkin’in
yakınlarının bilgileri bulunmaktadır. Fotoğraf/video paylaşma konusunda
en bonkör gazete, haberlerinin tamamında video ve fotoğrafa yer veren Ha-
bertürktür. İkincisi 7 haberin 6’sında fotoğraf ve video kullanan Milliyet,
üçüncüsü ise 6 haberin 5’inde fotoğraf ve video kullanan Star’dır.
Habertürk, 10.10.2014,“Cem Garipoğlu Böyle Yaşıyordu
249
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
Diğer taraftan video içeriğinde Pişkin, hayata karşı umudunun kalmadığını,
sorunlarına çözüm bulamadığını, intihar üzerine uzun süredir düşündüğü-
nü söylemektedir ve videoyu izleyen, aynı duygular içerisinde olan kişiler
için hayatına son vermek, özendirici bir çözüm gibi görünmektedir.
Etik dışı bir başka durum da, Pişkin haberinin yer aldığı tüm gazetelerde
yakınlarına ilişkin bilgi/görüntülerin yer almasıdır. Milliyet’in “Türkiye’yi
sarsan ‘elveda’ videosu” (17.10.2014) haberinde Pişkin’in annesi ve kardeşi-
nin adı ve fotoğraarı açık olarak verilmiştir. Etik çerçevede habercilik için
kurbanın ve yakınlarının fotoğraarının, kimlik bilgilerinin, adreslerinin,
yaptıkları işlerin açık şekilde verilmemesi gerekmektedir.
İntiharın Romantize Edilmesi, Çözüm Olarak ya da Gizemli Gösterilmesi
ve Kişinin Sunumu: DSÖ gazetecilere, intiharın duygusal olarak ele alın-
maması, haberin kısa tutulması, abartılı ve öyküleştirici ifadelerden kaçı-
nılması (romantize edilmemesi), intiharın açıklanamaz bir olaymış ya da
sorunlardan kurtulmak için çözümmüş gibi gösterilmemesi gerektiği yö-
nünde uyarılarda bulunmaktadır. Bir başka husus ise intihar kurbanlarını ve
davranışını öven ifadelerden kaçınılması gerektiğidir. Şekil 8’de gazetelerin
söz konusu uyarılara ne kadar uyduğuna dair fotoğraf ortaya konmuştur.
Şekil 8. İntiharın çözüm olarak ya da gizemli sunulduğu, romantize
edildiği, kişinin kahramanlaştırıldığı/zayıf gösterildiği haberlerin
Garipoğlu ve Pişkin örneklerine dağılımı
250
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Haberlerin yüzde 58,3’ünde intihar haberi verilirken kişinin yaşam öykü-
sünün ve onu intihara sürükleyen gelişmelerin anlatılarak olayın romantize
edildiği görülmüştür. En çok yapılan etik ihlallerden biri intihar eden şahsı
zayıf ya da kahraman gibi gösteren ifadeler kullanılmasıdır. İntihar eden
kişiyi kahramanlaştıran ifadelerin yer aldığı haberlerin oranı yüzde 40,9’dur.
Haberlerin yüzde 15,9’unda ise intiharın gizemli gösterildiği tespit edilmiş-
tir. Elde edilen sonuçlara bakılarak Türk medyasının intihar eylemini çözüm
gibi göstermeme konusunda daha duyarlı davrandığını söylemek mümkün-
dür. Haberlerden sadece yüzde 6,8’inde intiharı bir çözüm olarak gösteren
ifadelere yer verilmiştir.
Şekil 9. İntiharın çözüm olarak ya da gizemli sunulduğu, romantize
edildiği, kişinin kahramanlaştırıldığı/zayıf gösterildiği haberlerin
gazetelerde dağılımı (C. Garipoğlu)
Garipoğlu intiharını romantize edici en fazla haberin Star (10), Cumhuriyet
(9) ve Habertürkte (7) yayımlandığı görülmektedir. Zaman’ın ise haberle-
rinde romantize etme yaklaşımını sergilemediği belirlenmiştir. Garipoğlu
örneğinde, intihar eden kişiyi kahraman/zayıf gösterici ifadelerin en fazla
kullanıldığı gazeteler Cumhuriyet (8) ve Milliyettir (8). Kişinin sunumuyla
ilgili en az etik ihlal yapanlar Yeni Şafak (0) ve Sabah (1) olmuştur.
251
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
Gazetelerin diğer etik ihlallere göre intihar eylemini gizemli gösterme ve çö-
züm gibi sunma konusunda daha dikkatli yayın gerçekleştirdikleri belirlen-
miştir. Yine de intiharın gizemli gösterilmesiyle ilgili bulgulara bakıldığında
bu etik ihlalin yapıldığı en fazla haberin Star (4), Cumhuriyet (3) ve Mil-
liyette (3) yayımlandığı söylenebilecektir. Sözcü, Radikal ve Yeni Şafak’ın
ise intiharı gizemli gösteren türde haber yayımlamadıkları belirlenmiştir.
İntiharı çözüm olarak sunan haberlerin sayısı ise çok az bulunmuştur. Star,
Hürriyet ve Sözcü gazetelerinde bu türden ifadelerin yer aldığı birer haber
yayımlandığı tespit edilmiştir.
Şekil 10. İntiharın çözüm olarak ya da gizemli sunulduğu, romantize
edildiği, kişinin kahramanlaştırıldığı/zayıf gösterildiği haberlerin
gazetelerde dağılımı (M. Pişkin)
Habertürk, 16.10.2014Milliyet, 16.10.2014
252
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Pişkin’in intiharının romantize edildiği en fazla sayıda haber Milliyet (5),
Sabah (5) ve Starda (4) yayımlanmıştır. Pişkin vakasında kurbanın sunu-
muyla ilgili kahramanlaştırıcı ya da zayıf gösterici ifadelerin yer aldığı en çok
haber Milliyet (4) ve Starda (4) yayımlanmıştır. Pişkin haberlerinde, kişinin
sunumunda kahramanlaştırma ya da zayıf gösterme ifadeleri kullanmayan
tek gazete ise Sözcüdür. Radikal (3), Habertürk (2) ve Milliyet (2) haberle-
rinde intihar eylemini gizemli gösteren ifadelere yer verirken; Radikal (2),
Milliyet (2), Sabah (1) ve Habertürkte (1) intiharın bunalım sonucu gerçek-
leştiğine yönelik basitleştirici ifadelerin yer aldığı haberlerin yayımlandığı
saptanmıştır.
İhlallerle ilgili örnekler şöyledir: Milliyet’in “Musalla taşında kimsesiz kaldı
(12.10.2014) haberinde cenazenin cami avlusundaki ıssız fotoğrafı yayım-
lanarak intihar haberinin sunumuna duygusal boyut katılmıştır. Hürriyet’te
10.10.2014’te yayımlanan“Cem Garipoğlu Biyografisi ve Hayat Hikâyesi”
başlıklı haber ise romantize etmeye bir başka örnektir. Haber intiharı duyur-
makla yetinmemiş, kurbanın bütün yaşamını okurların bilgisine sunmuştur.
Milliyet’in “Pişkin’in intihar videosu şoke etti!” (20.10.2014) haberinde,
Pişkin’in ölmeden önce arkadaşlarıyla çekilmiş neşeli videoları paylaşılmış
ve intihar romantize edilmiştir.
Gazeteler, intiharın gizemli gösterilmesi konusunda da çok sayıda etik dışı
yayın gerçekleştirmiştir. Milliyet’in, “Türkiye’yi sarsan elveda videosu
(17.10.2014) başlıklı haberinde şu ifadeler yer almaktadır:
Nişantaşı’nda konuştuğumuz dostları Pişkin’in son derece neşeli bir in-
san olduğunu dile getirdi. Pişkin’in yakın arkadaşı Elif Bilgin, ‘Mehmet
hayat dolu bir insandı’ derken Deniz Oktar, ‘Neşe dolu bir insandı. Çok
üzgünüz’ diye konuştu.
Bu haber kişinin intihar etmek için hiçbir nedeni yoktu mesajını vererek
intihar eylemini gizemli göstermektedir.
253
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
İncelenen haberlerde kişinin sunumu konusunda da etik dışı yaklaşımlar
bulunduğu belirlenmiştir. Radikalde yer alan “Ahmet Hakan: İntihar konu-
sunda fikrim değişti” (20.10.2014) başlıklı haber, intihar eden kişinin su-
numuyla ilgili kahramanlaştırma ya da zayıf göstermeye önemli bir örnektir:
Gazetemizin yazarı Dr. Alper Hasanoğlu yazdı: İntihar Ahmet Hakan›ın
iddia ettiği gibi yenilgi, cesaretsizlik, korkaklık değildir kesinlikle. Keşke
öyle yazmasaydı Ahmet Hakan. Çünkü ölen genç adamın bir ailesi var.
Milliyet ise “Bu videoyu çekti, intihar etti” (16.10.2014) başlıklı haberde
okurların Twitter’da yazdığı yorumları haber yapmıştır:
Saygı duymadan da edemedim, en son yakın arkadaşımı aniden kaybet-
tiğimde bu kadar uyuşmuş hissetmiştim. …Belli ki bir bildiği var. …
Gitmek bu kadar naif, aynı zamanda cesurca olmamıştı. …Adamı tanı-
masam da hayran oldum.
Haberdeki okur yorumları kurbanın kahraman gibi gösterilmesine aracılık
etmektedir.
Starda yayımlanan “Cem Garipoğlu neden intihar etti” (10.10.2014) baş-
lıklı haber ise intiharı bir çözüm olarak gösterme yaklaşımına örnek teşkil
etmektedir. “Garipoğlu’nun intihar etmesinden sonra neden kendini öldür-
düğü akıllara geldi. Vicdan rahatsızlığı mı yoksa başka bir şey mi? ifadesi,
intiharı bir suçun aklanması için gerçekleştirilen bir eylem olarak sunmak-
tadır. Haberde intihar, vicdanını temizlemek isteyen bir insanın eylemi ola-
rak gösterilmektedir. Sabahta yer alan, “İntihar videosu ne anlama geliyor?”
(17.10.2014) başlıklı haberde ise “Yaşadığı olaylar nedeniyle bunalıma gir-
mesi, onu intihara sürükledi” ifadesi yer almaktadır. Haberde intihar, çö-
züm olarak gösterilmekte ve basitleştirilmektedir.
Sabah, 10.10.2014Zaman, 11.10.2014
254
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Uzman Görüşüne ve İletişim Bilgilerine Yer Verilmesi: Garipoğlu ve
Pişkin intiharlarına ilişkin 10 gazetenin çevrimiçi versiyonlarında yer alan
haberlerin kaçında uzman görüşü ve yardım kuruluşlarının iletişim bilgile-
rinin yer aldığı Şekil 11’de gösterilmektedir.
Şekil 11. İntihar vakalarına ilişkin uzman görüşünün ve yardıma
ilişkin iletişim bilgilerinin yer aldığı haber sayısı
Garipoğlu ve Pişkin intiharlarına ilişkin haberlerin sadece yüzde 6,8’inde uz-
man görüşüne yer verilmiştir. Öte yandan haberlerin hiçbirinde yardım alına-
bilecek kuruluşlara ilişkin iletişim bilgilerinin verilmediği tespit edilmiştir.11
Şekil 12. İntihar vakalarına ilişkin uzman görüşünün ve yardıma ilişkin
iletişim bilgilerinin yer aldığı haber sayılarının gazetelere göre dağılımı
255
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
Garipoğlu haberlerinin yüzde 1,5 ve Pişkin haberlerinin yüzde 5,3’ünde bir
uzmanın intiharla ilgili görüşlerine yer verildiği görülmektedir. Söz konusu
haberlerde intihar eğilimli kişilerin yardım alabilecekleri kurumların isim ve
iletişim bilgileri yer almamıştır.
Haberlerin detayına inildiğinde ise uzman görüşünün de etik ilkeler doğrul-
tusunda yansıtılmadığı belirlenmiştir. Habertürk’ün “Güle güle Mehmet”
(16.10.2014) başlıklı haberinde uzman görüşü şu şekildedir:
Psikoterapistim Alper Hasanoğlu’nu aradım: ‘İntihar kararı alan bir kişi
sakinleşir. Bütün problemlerine çözüm bulduğunu düşündüğü için neşeli,
dışadönük taraarı ortaya çıkabilir. Bu kararı aldıktan sonra acı çekmezler.
Aktarılan uzman görüşü, intihar eğilimli kişileri caydırıcı nitelik taşımadığı
gibi intiharı çözüm olarak sunmaktadır.
Sabah Gazetesi’nin 17.10.2014 tarihli “Nihat Hatipoğlu22 intihar hakkında
konuştu” başlıklı haberinde ise şu görüşlere yer verilmektedir:
İntihar büyük günahlardandır. İntihar eden katil olmuş olur. Kendisini öl-
dürmüş olsa da katildir. Çünkü kendisi hakkındaki hükmü, Yüce Allah›a
bırakmalıydı. Yine de intihar eden dinden çıkmaz.
Haberde uzman bir psikiyatristin görüşü alınmamış, yine intihar eğilimli
kişilerin nasıl yardım alabilecekleri ifade edilmemiştir.
Haber Başlıklarında En Fazla Tekrar Eden Kelimeler: DSÖ, intihar haber-
lerine ilişkin başlıklarda intihar kelimesinin, yer ve yönteme ilişkin bilgilerin,
kurbanın isminin açık yazılmaması gerektiğini belirtmektedir. Bu bağlamda
Garipoğlu ve Pişkin intiharına ilişkin haber başlıkları incelenmiştir.
256
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Şekil 13. Garipoğlu ve Pişkin haber başlıklarında DSÖ’nün uyarılarına
ve etik ilkelere uymayan kelimelerin dağılımı
Garipoğlu ve Pişkin intiharına ilişkin toplam 132 haberin yüzde 78,7’sinde
intihar eden kişinin isminin haber başlığında açıkça yazıldığı belirlenmiştir.
Haberlerin yüzde 38,6’sında başlıkta “intihar etmek/canına kıymak/kendini
öldürmek” gibi doğrudan intihar eylemini duyuran ifadeler kullanılmıştır.
Yine haberlerin yüzde 19,6’sında intihar haberinin okunmasını artırmaya
yönelik dramatize edici detayların (“veda videosunu sosyal medyada yayım-
ladı” vb.) yer aldığı saptanmıştır. Kişinin intihar ettiği yerin başlıkta geçtiği
haber oranı yüzde 8,3 iken; “Kendini astı, poşetli intihar” gibi intihar yön-
temini doğrudan veren başlık oranı ise yüzde 5,3’tür. İntihara hiç vurgu
yapmadan sadece kişinin hayatını kaybettiğini ifade eden başlık oranı ise
yüzde 3 olarak bulunmuştur.
257
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
Şekil 14. Garipoğlu haber başlıklarında en fazla
geçen kelimeler ve tekrar sayıları
Garipoğlu intiharıyla ilgili başlıklar tarandığında en fazla tekrar eden keli-
meler Cem Garipoğlu, intihar, cenaze ve cezaevi olarak bulunmuştur. Bu-
nun nedeni haberlerin intiharı duyuran ve sonrasında da cenazesini konu
alan içeriklere sahip olmasıdır. Garipoğlu’nun öldüğü yeri ifade eden cezaevi
ve cinayete kurban giden sevgilisi Münevver Karabulut’un ailesiyle ilgili ke-
limeler de başlıklarda öne çıkanlar arasında yer almıştır.
Şekil 15. Pişkin haber başlıklarında en fazla geçen kelimeler ve tekrar sayıları
258
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Pişkin intiharında başlıkta en fazla kullanılan kelimeler intihar, Mehmet
Pişkin, video ve vasiyet olmuştur. Gazeteler için bu intiharı diğerlerinden
farklılaştırarak haber olmasını sağlayan özellik Pişkin’in veda etmek için bı-
raktığı videodur. Bu ilginç veda da haber başlıklarına yansımıştır.
Haber İçeriklerinde En Fazla Tekrar Eden Kelimeler: Garipoğlu intiha-
rına ilişkin haber metinlerinde en sık kullanılan kelimeler incelendiğinde;
gazetelerin intihar haberlerinin verilmesinde DSÖ’nün önerilerine uymadı-
ğı hipotezi bir kez daha doğrulanmaktadır.
Şekil 16. Garipoğlu haberlerinde en çok tekrarlanan kelimelerin dağılımı
Garipoğlu olayında, Cem Garipoğlu ve cenaze kelimelerinden sonra en sık
kullanılan kelime intihar olmuştur. Bunun yanında, poşet, çamaşır ipi, ken-
dini astı kelimeleri de sıkça kullanılmıştır. Kelimelerin tümü, intihar yönte-
mini ayrıntılı bir şekilde açıklamaya yöneliktir. Cezaevi, Münevver Karabu-
lut, cinayet, katil, psikopat, ruh sağlığı bozuk kelimeleri ise, Garipoğlu’nu ve
hüküm giydiği olayı tanımlamak için sıkça kullanılmıştır ve olayı romantize
etmektedir.
259
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
Şekil 17. Pişkin haberlerinde en çok tekrarlanan kelimelerin dağılımı
Pişkin haberlerinde en sık kullanılan kelimeler; Mehmet Pişkin, intihar, vi-
deo, dini inanç olmuştur. Pişkin olayına ilişkin sık kullanılan kelimelerde
dikkat çeken hususlar; gazetelerin olayı ‘intihar’ kelimesini kullanarak ha-
berleştirmeleri, Pişkin’in herhangi bir dine mensup olmadığına ilişkin söz-
lerinin ve veda videosunun sıkça vurgulanması, böylece habere dramatik bir
boyut katılmasıdır.
Türk medyasının, Garipoğlu ve Pişkin intiharlarını haberleştirirken, baş-
lıkta ve içerikte kurbanın ismini açıkça yazma, intihar eylemini doğrudan
başlıkta verme ve intihar yeri/yöntemini belirtme konusunda etik dışı dav-
randıkları sonucuna ulaşılmıştır.
Sonuç ve Tartışma
İntihar vakaları farklılıklar göstermekle birlikte, negatif unsurlar içermesi,
insanla ilgili ve sürpriz içeriğe sahip olması gibi haber değeri kriterlerini
(Harcup ve Deirdre 2001) barındırması bakımından basın kuruluşlarınca
haberleştirilmektedir. Bir insanın kendi yaşamına son vermesini kamuoyuna
duyurmak başlı başına intihara meyilli kişiler için özendirici bir durumken,
bir de medyanın bunu yaparken kullandığı dile özen göstermemesi, teşvik
edici bir haber söylemi oluşturması, yönteme ilişkin bilgileri ayrıntılı bir
şekilde vermesi gibi etik ihlaller, kopya intiharların artmasına neden olabil-
260
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
mektedir. İntihar haberlerinin verilmesiyle ilgili ideal habercilik tutumu, bu
vakaların ünlü kişiler dışında hiç duyurulmaması ya da yorumsuz, nötr bir
haber diliyle sunulmasıdır.
Bu araştırmada, Milliyet, Hürriyet, Habertürk, Sözcü, Radikal, Sabah, Yeni
Şafak, Star, Zaman, Cumhuriyet gazetelerinin çevrimiçi versiyonlarında
Ekim 2014’te yayımlanan Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin intiharlarına
ilişkin haberlerin, DSÖ’nün önerileri ile meslek etik ilkelerine uyup uyma-
dığı saptanmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular diğer araştırma sonuçla-
rıyla karşılaştırılarak tartışılmış ve Türk medyasına yönelik öneriler payla-
şılmıştır.
Araştırma kapsamına alınan gazetelerin çevrimiçi versiyonlarında, farklı
zamanlarda meydana gelen iki intihar vakasından, kız arkadaşı Münevver
Karabulut’u öldürdüğü için 24 yıl hapse mahkum olan Garipoğlu ve Fa-
cebook’ta 13 dakikalık bir veda videosu yayımladıktan sonra hayatına son
veren Pişkin intiharlarıyla ilgili, toplam 132 haber bulunmuştur. Haberler-
den 103’ü Garipoğlu, 29’u ise Pişkin intiharını konu almaktadır. Garipoğlu
intiharı, 10 gazetenin tamamında yer alırken; Hürriyet, Yeni Şafak, Zaman
ve Cumhuriyet gazetelerinin sorumlu bir editoryal politika izleyerek Piş-
kin intiharı konusunda yayın yapmadığı tespit edilmiştir. DSÖ önerileri ve
meslek etik ilkeleri bağlamında diğer etik ihlallere ilişkin bulgular şöyledir:
Yer ve yöntemin belirtilmesi: Garipoğlu ve Pişkin intiharlarına ilişkin
haberlerin yüzde 54,5’inde intihar yöntemi ve yeri belirtilirken, yüzde
12,2’sinde sadece intihar yeri vurgulanmıştır. İntihar yeri ve yöntemine iliş-
kin bilgi vermeyen haberlerin oranı ise yüzde 33.3’tür.
İsmin açık yazılması, fotoğraf ve video kullanılması, yakınlarına ilişkin bil-
gilere yer verilmesi: İncelenen gazetelerin tümünde hem Pişkin, hem Gari-
poğlu intiharına ilişkin haberlerin tamamında (yüzde 100) kişinin adının
açık şekilde yazıldığı görülmüştür. Haberlerin yüzde 87,1’inde intihar eden
kişinin fotoğrafı ve yüzde 35,6’sında videosu yer almıştır. Kurbanın yakınla-
rına ilişkin bilgilerin kullanıldığı haberlerin oranı ise yüzde 48,4’tür.
Romantize etme, gizemli ya da çözüm gibi gösterme, kişiyi kahraman-
laştırma ya da zayıf sunma: Haberlerin yüzde 58,3’ü intihar haberini duy-
gusal bir tonda ele almış ve romantize etme yaklaşımını sergilemiştir. İntihar
eden kişinin kahramanlaştırıldığı ya da zayıf gösterildiği haberlerin oranı
261
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
yüzde 40,9 bulunmuştur. Haberlerin yüzde 15,9’unda intihar eyleminin gi-
zemli gösterildiği tespit edilmiştir. Haberlerin yüzde 6,8’inde ise intihar bir
çözüm olarak gösterilmiştir.
Uzman görüşü: Garipoğlu ve Pişkin intiharlarına ilişkin haberlerin yüzde
6,8’inde uzman görüşü yer alırken, haberlerin hiçbirinde yardım alınabile-
cek kuruluşların isimleri ve iletişim bilgileri verilmemiştir.
Başlıkta en çok geçen kelimeler: Garipoğlu ve Pişkin intiharına ilişkin ha-
berlerin yüzde 78.7’sinde kurbanın ismi başlıkta kodlanmadan kullanılmış-
tır. Başlıkların yüzde 38,6’sında olay, “intihar etmek/canına kıymak/kendini
öldürmek” gibi kelimelerle duyurulmuştur. Haberlerin yüzde 19,6’sında
intihar haberinin okunmasını artırmaya yönelik detaylara (“veda videosunu
sosyal medyada yayımladı” vb.) yer verilmiştir. Kişinin intihar ettiği yerin
başlıkta geçtiği haber oranı yüzde 8,3’tür. İntihar yöntemini (kendini astı,
poşetli intihar vb.) başlıkta veren haber oranı yüzde 5,3 iken, intihara vurgu
yapmadan sadece kişinin hayatını kaybettiğini ifade eden başlık oranı ise
yüzde 3 olarak tespit edilmiştir.
Haber içeriğinde en çok geçen kelimeler: Haberlerin içeriğinde en fazla
geçen kelimeler sırasıyla “Cem Garipoğlu, intihar, cenaze, cezaevi, Mehmet
Pişkin, Münevver Karabulut, video, cinayet ve dini inanç” olarak bulun-
muştur. “Poşet, çamaşır ipi” gibi intiharın yöntemi ve kullanılan araçla ilgili
kelimelerin haberde en sık tekrar eden kelimeler arasında yer alması etik
ilkelere uyulmadığını göstermektedir.
Bulgular bir arada değerlendirildiğinde Garipoğlu intiharının Pişkin intiha-
rından daha fazla haber yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Garipoğlu intiharı-
nın daha fazla haberleştirilmesinin nedeni kanımızca, Garipoğlu’nun Türk
kamuoyu tarafından tanınan bir kişi olması ve kamu vicdanını yaralayan bir
cinayetten hüküm giymesidir. Garipoğlu, ünlü ve zengin bir ailenin bireyi
olarak haber değeri bağlamında elit kişi kriterini de karşılamaktadır.
Garipoğlu, kız arkadaşını vahşi bir yöntemle öldürmüş, cesedi ise çöpe at-
mıştır. Bu cinayet, kamu vicdanını yaralamış ve toplumda dikkatle takip
edilen bir davaya dönüşmüştür. Böyle bir davanın sonucunda cinayet işleyen
kişinin adil bir şekilde yargılanıp yargılanmadığı, cezasını çekip çekmediği
konusunda medyanın takipçi olarak kamuoyunu bilgilendirmesi beklenen
bir süreçtir. Böylesi bir cinayetten hükümlü bir kişinin cezaevindeki ölümü
262
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
haber değeri taşımaktadır ve kanımızca böyle bir bilginin kamuoyundan
saklanması mümkün değildir. Sıralanan gerekçelerle, medyanın Garipoğ-
lu’nun ölümünü haber yapması mesleki bir zorunluluktur. Ancak, bu zo-
runluluk medyanın intihar haberini “sunma biçimi”ne ilişkin etik ilkeleri
ihlal ettiği gerçeğini yok saymaya yetmemektedir.
Pişkin intiharının ise kanımızca hiç haberleştirilmemesi gerekmektedir.
Dört gazete (Hürriyet, Yeni Şafak, Zaman ve Cumhuriyet) bu konuda du-
yarlı bir yayın politikası izlemiş ve konuyu haber yapmamıştır. Ancak diğer
gazetelerin tamamının çevrimiçi versiyonlarında Pişkin intiharının veda vi-
deosuyla birlikte ve hiçbir etik ilkeye uymadan kullanıldığı tespit edilmiştir.
Araştırmamızın sonuçları, diğer çalışmalarla kıyaslandığında, elde ettiğimiz
bulgular dünyada yapılan çalışmalardan farklı bulunmuştur. Örneğin Pirkis
vd. (2009) 2000 ile 2006 yılları arasında Avustralyada yayımlanan intihar
haberleri üzerine yaptıkları araştırmada, uygulamaya konulan etik ilkelerin
haber kalitesini iyileştirdiği sonucunu elde etmiştir. Niederkrotenthaler vd.
(2007) ise Avusturya’da gerçekleştirdikleri araştırma sonucunda intihar ha-
berlerine ilişkin medya rehberlerinin tanıtımının ardından metroda gerçek-
leşen intihar ve intihar girişimi sayılarının ilk altı ayda yüzde 80 düştüğünü
bulmuştur. Bohanna ve Wang ise (2012) sorumlu intihar haberciliği için
hazırlanan kuralların, gazetecilerin farkındalığını artırdığını, daha sorumlu
haber yapılmasını sağladığını ve kopya intiharların azalmasına etki ettiğini
söylemektedir. Oysa elde ettiğimiz bulgular, DSÖ’nün 2004 yılında intihar
haberlerinin sunumuna ilişkin Türkçe olarak yayımladığı ilkeler, yasal dü-
zenlemeler ve meslek ilkelerinin Türk medyasında uygulama bazında yeterli
karşılığı bulamadığına işaret etmektedir.
İntihar haberlerine ilişkin medya rehberleri farklı ülkelerde haber kalitesinin
iyileşmesine etki ederken, söz konusu rehberlerin Türk medyasının haber
kalitesinde yeterli bir iyileşmeye yol açmamasının nedeni kanımızca, DSÖ
kriterlerinin basın kurumlarında yeterince duyurulamaması ve konunun ga-
zetecilerce içselleştirilmemesidir.
Sonuç olarak gazetecilerin intihar vakalarının etik ilkeler doğrultusunda ha-
berleştirilmesine yönelik önerilerimizi 8 maddede özetlemek mümkündür:
· Başlıkta/ içerikte intihar yeri/yöntemi belirtilmemeli,
· İntihar haberi öyküleştirerek sunulmamalı,
263
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
· Fotoğraf /video kullanılmamalı,
· Ünlü bir kişi olmadığı takdirde kurbanın ismi kodlanmalı,
· Yakınlarına ilişkin fotoğraf, bilgi, görüşlere haberde yer verilmemeli,
· Okuduğu okul/çalıştığı kurumun ismi yazılmamalı,
· İntihar eylemi gizemli ya da çözüm olarak sunulmamalı,
· Haberlerde uzman görüşü ile yardım alınabilecek kurumların iletişim
bilgilerine yer verilmelidir.
Diğer taraftan intihar haberlerinin etik olmayan biçimde sunulmasının ya-
rattığı sonuçların ciddiyeti değerlendirildiğinde, kanımızca konuyla ilgili
daha ciddi çalışmaların yapılması önem arz etmektedir. Buna göre önerile-
rimiz şu şekildedir:
1. Yeni bir etik çerçeve çizilmesi: Medya etiği alanında çalışan bilim in-
sanları ve aktif gazetecilerin katılımı ile arama toplantıları yapılmalıdır.
DSÖ’nün standartlarını kısıtlayıcı bulan ve işin uygulama kısmında yer
alan gazeteciler ile araştırmacılar, ortak akıl arayışları sonucu en uygula-
nabilir etik ilkeleri yeniden belirlemede birlikte hareket etmelidir.
2. Pilot eğitim: Ortaya konan yeni etik çerçeve konusunda, gazetecilere
yönelik eğitim ve workshopları kapsayan pilot uygulama gerçekleştiril-
meli ve uygulama öncesi ve sonrası davranış değişiklikleri ile haber ürün-
leri incelenerek çalışmanın etkinliği ortaya konmalıdır.
3. Eğitimin yaygınlaştırılması: Pilot uygulamanın etkinliğine göre gazete-
cilere yönelik eğitim yaygınlaştırılmalıdır.
4. Ortak bildiri yayımlanması: Ulusal gazetelerin ortak bildiri yayımla-
yarak belirlenen etik çerçeveyi uygulamaya koyacaklarını kamuoyu ve
okurlarına taahhüt etmeleri hedeenmelidir.
5. Müfredatta yenilik: İletişim fakülteleri müfredatlarında medya etiği
dersleri kapsamında ya da ayrı olarak intihar haberlerine ilişkin uygula-
malı haber yazım çalışmalarına yer verilmelidir.
Bu çalışma, Türk medyasında intihar haberlerinin etik değerlere ne derece uy-
duğunu ortaya koymayı ve uygulamaya yönelik öneriler getirmeyi amaçlamış-
tır. Bundan sonra, gazetecilerin etik değerler konusundaki farkındalıklarını
tespit etmeye yönelik yeni araştırmalar yapılabileceği düşünülmektedir.
264
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Açıklamalar
1 Türkiye Psikiyatri Derneği, Tel: (0312) 468 74 97, http://www.psikiyat-
ri.org.tr; Türk Psikologlar Derneği, Tel: (312) 425 67 65, http://www.
psikolog.org.tr/
2 Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Hadis ABD Öğretim Üyesi Prof. Dr.
Nihat Hatipoğlu, özel TV kanallarında gerçekleştirdiği “Ramazan Soh-
betleri” ile kamuoyunda tanınan bir ilahiyat uzmanı haline gelmiştir.
Kaynaklar
Ashton, John R. and Stuart Donnan (1981). “Suicide by burning as an
epidemic phenomenon: An analysis of 82 deaths and inquests in England
and Wales in 1978–9”. Psychological Medicine 11: 735-739.
Aydoğan, Derya (2013). “Türkiye’de Dijital Gazetecilik: Habertürk ve
Hürriyet Gazeteleri Örneği”. e Turkish Online Journal of Design, Art
and Communication – TOJDAC 3(3): 26-40.
Binark, Mutlu ve Günseli Bayraktutan (2013). Ayın Karanlık Yüzü: Yeni
Medya ve Etik. İstanbul: Kalkedon Yay.
Bohanna India ve Xiangdong Wang (2012). “Media Guidelines for the
Responsible Reporting of Suicide”. Crisis 33 (4): 190-198.
Cengiz, Serpil Aygün (2009). “Basında Yer Alan İntihar Ya da İntihar
Girişimi Konulu Haberlerde Etik Sorunlar”. Kriz Dergisi 17 (2) : 21-38.
Corbo, Angela M. and Kristen L. Zweifel (2013). “Sensationalism or
sensitivity: Reporting suicide cases in the news media”. Studies in
Communication Sciences 13(1): 67–74.
Çaplı, Bülent (2002). Medya ve Etik. Ankara: İmge Yay.
Çoban, Mustafa (2004). Medya ve İntihar: İntihar Haberlerinin Medyada Yer
Alış Biçimi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Dare, Andrew J. vd. (2011). “Media awards for responsible reporting
of suicide: Experiences from Australia, Belgium and Denmark”.
International Journal of Mental Health Systems 5(15): 1-6.
265
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
Duran, Ragıp (2005). “Dünyada ve Türkiye’de Medya Etiği”. Medya, Etik ve
Hukuk. Der. Sevda Alankuş. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yay. 109- 130.
Durkheim, Emilie (1992). İntihar: Toplumbilimsel İnceleme. Çev. Özer
Ozankaya. Ankara: İmge Yay.
Erdoğan, İrfan (2006). “Medya ve Etik: Eleştirel Bir Giriş”. İletişim Kuram
ve Araştırma Dergisi 23: 1-26.
Geray, Haluk ve Aylin Aydoğan (2010). “Yeni İletişim Teknolojileri ve
Etik”. Televizyon Haberciliğinde Etik. Ed. Bülent Çaplı and Hakan
Tuncel. Ankara: Fersa Matbaacılık. 305- 321.
Jamieson, Patrick, Kathleen Hall Jamieson and Romer Daniel (2003).
“e responsible reporting of suicide in print journalism”. American
Behavioral Scientist 46(12): 1643–1660.
Harcup, Tony and O’Neill Deirdre (2001). “What Is News? Galtung and
Ruge revisited”. Journalism Studies 2(2): 261-280.
Hassan, Riaz (1995). “Eects of newspaper stories on the incidence of
suicide in Australia: A research note”. Aust. NZ J. Psychiatry 29: 480 -
483.
Ishii, Ken’ichi (1991). “Measuring mutual causation: Eects of suicide news
on suicides in Japan”. Social Science Research 20: 188-195.
İnal, Ayşe (2010). “Tarihsel Gelişimi İçinden Gazetecilik Etiğini Yeniden
Düşünmek”. Televizyon Haberciliğinde Etik. Ed. Bülent Çaplı ve Hakan
Tuncel. Ankara: Fersa Matbaacılık. 27-44.
İrvan, Süleyman (2005). “Medya ve Etik”. Medya, Etik ve Hukuk. Der.
Sevda Alankuş. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yay. 61 -90.
Motto, Jerome A. (1967). “Suicide and suggestibility: e role of the Press”.
American J. Psychiatry 124: 252 - 256.
Maloney J. vd. (2014). “How to Adjust Media Recommendations on
Reporting Suicidal Behavior to New Media Developments”. Archives of
Suicide Research 18: 156-169.
Niederkrotenthaler, omas, Arno Herberth and Gernot Sonneck (2007).
“e Werther Eect: Legend or Reality”. Neuropsychiatr 21 (4): 284- 290.
266
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Palabıyıkoğlu, Rıza vd. (1994). “Gazetelerdeki İntihar Haberlerinin
Okuyucuya Nasıl Yansıtıldığına İlişkin Bir Çalışma”. Kriz Dergisi 2 (2):
285-292.
Phillips, David P. (1974). “e inuence of suggestion on suicide: Substantive
and theoretical implications of the Werther eect”. American Sociological
Review 39: 340–354.
Pirkis, Jane vd. (2009). “Changes in media reporting of suicide in Australia
between 2000/01 and 2006/07”. Crisis: e Journal of Crisis Intervention
and Suicide Prevention 30(1): 25-33.
Ruder, omas D. vd. (2011). “Suicide announcement on Facebook”.
Crisis: e Journal of Crisis Intervention and Suicide Prevention 32(5):
280-282.
Sonneck, Gernot, Elmar Etzersdorfer and Sibylle Nagel-Kuess (1994).
“Imitative suicide on the Viennese subway”. Soc. Sci. Med. 38: 453-457.
Stack, Steven (1983). “e eect of the Jonestown suicides on American
suicide rates”. e Journal of Social Psychology 119: 145-146.
Tatlıoğlu, Kasım (2012). “Sosyal Bir Gerçeklik Olarak İntihar Olgusu:
Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme”. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi 12(2): 133-155.
Wasserman, Ira M. (1984). “Imitation and suicide: A reexamination of the
Werther eect”. American Sociological Review 49: 427-436.
Wimmer, Roger D. and Joseph R. Dominick (2000). Mass Media Research:
An Indroduction. Belmont: Wadsworth Publishing Company.
Yang Albert C. vd. (2013). “Suicide and media reporting: a longitudinal
and spatial analysis”. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 48(3):
427-435.
Chen, Ying-Yeh et al. (2012). “e impact of media reporting of the suicide
of a singer on suicide rates in Taiwan”. Social Psychiatry Psychiatric
Epidemiology 47(2): 215-221.
Yip Paul S.F. et al. (2006). “e eects of a celebrity suicide on suicide rates
in Hong Kong”. Journal of Aective Disorders 93: 245-252.
267
bilig
Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları BAHAR 2016 / SAYI 77
İnternet Kaynakları
Basın Kanunu. http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5187.html Erişim:
30.10.2014.
Hürriyet. “Cem Garipoğlu İntihar Etti” http://www.hurriyet.com.tr/
gundem/27360766.asp Erişim: 15.10.2014.
“Doğan Yayın Grubu Yayın İlkeleri”. http://kurumsal.dogangazetecilik.
com.tr/kurumsal_yonetim_menu_1_2.asp Erişim: 30.10.2014.
Dünya Sağlık Örgütü. “İntiharın Önlenmesi: Medya Çalışanları İçin Kaynak”
http://whqlibdoc.who.int/hq/2000/WHO_MNH_MBD_00.2_tur.
pdf?ua=1 Erişim: 29.10.2014.
Evers, Hubb (2010). “İnternet Haberciliği: Yeni Etik Sorunlar mı?” http://
ilefarsiv.com/etik/wp-content/uploads/internet-gazeteciligi-yeni-etik-
sorunlar-mi.pdf Erişim: 17.03.2015.
“Haber Siteleri Ziyaret Edilme Oranları”. http://www.alexa.com/topsites/
countries;2/TR Erişim: 21.10.2014.
Hermida, Alfred et al. (2011). “e Active Recipient: Participatory
Journalism through the Lens of the Dewey–Lippmann Debate.e
Oicial Research Journal of the International Symposium on Online
Journalism 1 (2):1-21. https://online.journalism.utexas.edu/2011/
papers/Hermida2011.pdf, Erişim: 05.11.2014.
Habertürk. “Hücrede Poşetli İntihar”. http://www.haberturk.com/gundem/
haber/998302-hucrede-posetli-intihar Erişim: 27.10.2014.
Habertürk. “Mehmet Pişkin’in İntihar Notu”. http://www.haberturk.
com/gundem/haber/1000220-mehmet-piskinin-intihar-notu Erişim:
16.10.2014.
Şavur, Eylen, Serpil Aygün Cengiz ve Nalan Karakuş (2010). “2008
Yılında Ulusal Basında Yer Alan İntihar ya da İntihar Girişimi Konulu
Haberlerde Etik Sorunlar”. 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi. “İntihar
Haberlerinde Etik Sorunlar” Erişim Adresi: http://acikarsiv.ankara.edu.
tr/browse/24815/2012-intihar_haberlerinde_etik_sorunlar.pdf?show,
Erişim Tarihi: 18.03.2014.
268
bilig Özel, Deniz, Türk Medyasının İntihar Haberlerini Sunumunda Etik Sorunlar: Cem Garipoğlu ve Mehmet Pişkin İntiharları
BAHAR 2016 / SAYI 77
Türk Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_
gts&kelime=%C4%B0NT%C4%B0HAR, Erişim Tarihi: 01.11.2014.
“Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi”. http://www.tgc.org.
tr/bildirge.asp (Erişim: 30.10.2014).
Araştırma Kapsamına Alınan Gazete Web Siteleri
www.milliyet.com.tr
www.hurriyet.com.tr
www.haberturk.com
www.sozcu.com.tr
www.radikal.com.tr
www.sabah.com.tr
www.yenisafak.com.tr
www.star.com.tr
www.zaman.com.tr
www.cumhuriyet.com.tr
269
bilig
Ethical Issues in the Turkish Media
Reporting of Suicides: Cem Garipoğlu
and Mehmet Pişkin Suicides
Elif Korap Özel*
Şadiye Deniz**
Abstract
Research has shown that sucde reports n the meda can lead
to copy cat sucdes. In October 2014, the ntense nterest of
the Turksh meda n the case of two sucdes made t essental
to handle ths ssue n terms of journalstc and ethcal values.
s artcle attempts to assess the presentaton of the sucdes
of Cem Garpoğlu, who was convcted of murderng hs
grlfrend, and of Mehmet Pşkn, who commtted sucde
after publshng a farewell vdeo on hs Facebook page. In the
study, the content analyss method was appled to 132 news
tems about the Garpoğlu and Pşkn sucdes whch were
reported on the web stes of the newspapers Mllyet, Hürryet,
Habertürk, Sözcü, Radkal, Sabah, Yen Şafak, Star, Zaman and
Cumhuryet. e results ndcate that four newspapers showed
a senstve edtoral polcy and dd not report Pşkn’s sucde or
hs farewell vdeo. However, t was found that n reportng the
Garpoğlu sucde, the web stes of Turksh newspapers dd not
comply wth World Health Organzaton recommendatons on
ethcal prncples and reportng on sucde.
Keywords
Sucde, news, journalsm, ethc, webstes of newspapers,
Werther Eect
* Assist. Prof. Dr., İzmr Katp Celeb Unversty, Faculty of Humantes and Socal Scences, Department of
Meda and Communcaton - İzmr/Turkey
elfkorap@hotmal.com
** Assoc. Prof.Dr., Ege Unversty, Faculty of Communcaton, Department of Journalsm - İzmr/Turkey
sadye.denz@ege.edu.tr
SPRING 2016 / NUMBER 77
233-270
270
Этические проблемы в новостях о
суициде в турецких СМИ: cамоубийство
Жема Гапироглу и Мехмета Пишкина
Элиф Корап Озел*
Шадие Дениз**
Аннотация
Литературные исследовании показывают, что новости
о суицидах в СМИ может привести к подражанию
суицида. Два суицида, происходившие в октябре
2014 года, и ставшим важным вопросам в турецких
СМИ, требовались решения проблемы с точки зрения
журналистики и этики. В данной статье выдвинуты
этические проблемы в сообщениях суицида, виновного
Жем Гарипоглу в убийстве подруги, и Мехмета
Пишкина, покончивший жизнь самоубийством после
того, как разместил прощальное видео на Фэйсбук.
В исследовании анализируется 132 новостей об этих
суицидах находившихся в газетах, и в интернет-версиях
газеты Milliyet, Hürriyet, Haber Türk, Sözcü, Radikal, Sa-
bah, Yeni Şafak, Star, Zaman и Cumhuriyet. Полученные
результаты показывают, что на четырех газетах о
самоубийстве Пишкина придерживали объявительную
политику и не опубликовали его видео. Помимо этого,
выявлен, что в новостях суцида Гапироглу, Турецкие
газеты не следовали принципам Всемирной организации
здравоохранения по публикации самоубийства.
Ключевые слова
суицид, новости, журналистика, этика, веб-страницы
газет, влияние Вертера
* и.о.доц.док., Измирский Университет Катип Челеби, Факультет социальных и гуманитарных наук,
кафедра СМИ и связи- Измир/Турция
elifkorap@hotmail.com
** доц. док., Университет Эге, факультет коммуникации, кафедра журналистики - Измир/Турция
sadiye.deniz@ege.edu.tr
билиг
Весна 2016 / Выпуск 77
233-270
Article
Türkiye’de ve dünyada intihar olaylarının yaşandığına dair pek çok haber gün içerisinde medya içeriklerinde yer almaktadır. Geleneksel medyadan farklı olarak hızlı bir biçimde haberlerin yayılmasına olanak sağlayan internet gazeteleri ile bu haberler daha da görünür olmuşlardır. Özellikle internet ortamında intihar konulu haberlerin sunumunda çoğunlukla etik ihlallerle karşılaşılmaktadır. Posta gazetesinin resmi internet sitesinin örneklem olarak belirlendiği bu çalışmada, intihar haberlerinin nasıl sunulduğu posta.com.tr adresi üzerinden incelenmiştir. Sitenin arama kısmına “intihar” kelimesi yazılarak tarama yapılmış; 24 Ağustos 2022 ile 24 Kasım 2022 tarihlerini kapsayan üç aylık süreçte sitede yer alan 31 intihar konulu haber içerik analiziyle incelemiştir. Çalışma sonucunda haber başlıklarında “intihar” kelimesinin ön plana çıkarılmasıyla sansasyonel başlıklara yer verildiği saptanmış, haberler aracılığıyla ölen kişilerin mahremiyetlerinin ihlal edildiği görülmüştür. Ayrıca erkeklerin kadınlara göre daha fazla intihar edimini gerçekleştirdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Article
Full-text available
News outlets are providing more opportunities than ever before for the public to contribute to professionally edited publications. Online news websites routinely provide tools to facilitate user participation in the news, from enabling citizens to submit story ideas to posting comments on stories. This study on participatory journalism draws on the perspectives of writer Walter Lippmann and philosopher John Dewey on the role of the media and its relationship to the public to frame how professional journalists view participatory journalism. Based on semi-structured interviews with journalists at about two dozen newspaper websites, as well as a consideration of the sites themselves, we suggest that news professionals view the user as an active recipient of the news. Journalists have tended to adopt a Deweyan approach towards participatory tools and mechanisms, within carefully delineated rules. As active recipients, users are framed as idea generators and observers of newsworthy events at the start of the journalistic process, and then in an interpretive role as commentators who reflect upon professionally produced material.
Article
Full-text available
This study examines the inclusion of preventive factors and new media developments in media recommendations on suicide reporting. Of the 193 member states of the United Nations screened for media recommendations, information was available for 74 countries. Similarities and differences in their contents were analyzed by cluster analysis. Results indicate that of these 74 countries, 38% have national suicide prevention programs, 38% have media recommendations, and 25% have press codes including suicide reporting. Less than 25% of the media recommendations advise against mentioning online forums, suicide notes, pacts, clusters, hotspots, details of the person, and positive consequences. No more than 15% refer to self-help groups, fictional and online reporting. We conclude that media recommendations need to be revised by adding these preventive factors and by including sections on new media reporting.
Article
Full-text available
Prominently placed press reports of suicide have the ability to produce imitation among vulnerable individuals. This led to the release of consensus recommendations supporting the responsible news reporting of suicide in August 2001. This article summarizes research supporting the recommendations and indicates ways that reporters can cover suicide without encouraging imitation. Content analysis of the New York Times for 1990, 1995, and 1999 indicates that although the suicide rate did not increase during this period, the prominence of suicide reporting did. In addition, articles did not focus on treatable preexisting conditions (e.g., depression) that play a role in up to 90% of self-inflicted death. Interviews with 57 journalists indicated that they were unaware that their reporting could produce suicide imitation. Health professionals can aid journalists by underscoring the effectiveness of treatments for depression and encouraging reporters to include sources of help for the suicidal.
Article
Full-text available
Purpose: The impact of media reporting on copycat suicides has been well established in various cases of celebrity suicide. However, knowledge is limited about the spatial and temporal relationship between suicide death and media reporting over a long period of time. This study investigated the association of suicide deaths with suicide news in longitudinal and spatial dimensions. Methods: All suicides during 2003-2010 (n = 31,364) were included. Suicide news in the study period was retrieved from Google News, and included all available news media in Taiwan. Empirical mode decomposition was used to identify the main intrinsic oscillation, reflecting both major and minor suicide events, and time-dependent intrinsic correlation was used to quantify the temporal correlation between suicide deaths and suicide news. Results: The media reporting of suicide was synchronized with increased suicide deaths during major suicide events such as celebrity death, and slightly lagged behind the suicide deaths for 1 month in other periods without notable celebrity deaths. The means of suicide reported in the media diversely affected the suicide models. Reports of charcoal burning suicide exhibited an exclusive copycat effect on actual charcoal burning deaths, whereas media reports of jumping had a wide association with various suicide models. Media reports of suicide had a higher association with suicide deaths in urban than in rural areas. Conclusions: This report suggested that a delayed effect of copycat suicide may exist in media reports of minor suicide events. The competitive reporting of minor suicide events must be avoided and addressed by media professionals.
Article
This paper shows that suicides increase immediately after a suicide story has been publicized in the newspapers in Britain and in the United States, 1947-1968. The more publicity devoted to a suicide story, the larger the rise in suicides thereafter. The rise in suicides after a story is restricted mainly to the area in which the story was publicized. Alternative explanations of these findings are examined; the evidence indicates that the rise in suicides is due to the influence of suggestion on suicide, an influence not previously demonstrated on the national level of suicides. The substantive, theoretical, and methodological implications of these findings are examined.
Article
Bu calismada 1993 yilina ait 6 yuksek trajli gazetede yayinlanan intihar ve intihar girisimi haberleri taranmis ve icerik analizi ile incelenmistir Haberler, habere konu olan kisiye, intihar davranisina ve haberin verilis bicimine ait ozellikler olmak uzere uc ayri baslikta ele alinmistir.
Article
The study reexamines Phillips's findings regarding the linkage between the appearance of news stories on prominent suicides and the subsequent monthly rise of national suicides-the Werther effect. Extending Phillips's original data set to 1977, and employing the quasi-experimental method, it is found that stories on prominent suicides are likely to trigger a subsequent rise in national suicides. However, this rise may be related to the linkage of suicide with the business cycle, and the fact that more prominent suicides may occur in years when there is a downturn in the economy. This study analyzes suicide rate data with a multivariate time-series model and controls for seasonal effects, the average duration of unemployment and war. No significant linkage is found between the national suicide rate and stories on prominent suicides on the front page of the New York Times. Employing Boorstin's definition of celebrities, the prominent suicides on the front page of the New York Times between 1947 and 1977 are differentiated as celebrity and noncelebrity suicides. Examining only celebrity suicides, it is found that a significant rise in the national suicide rate occurs in the month after a celebrity commits suicide. Suicidal imitation by the public is more selective than originally hypothesized by Phillips.
Article
This article investigates the nature of sensitivity in reporting the news in cases of suicide. We examine the boundaries of privacy and the appropriate guidelines for reporting as outlined in the Society of Professional Journalists, the 9 Principles of Journalism as noted by the Project for Excellence in Journalism, and CDC. Suicide contagion and the susceptibility of the audience are explored. Specifically, we will look at two cases where the suicides were well-documented in the media: the Dateline's To Catch a Predator suicide of Louis William Conradt, Jr. and the Rutger's University first-year student, Tyler Clementi.
Article
Synopsis An epidemic of suicide by burning in England and Wales occurred during the one-year period October 1978 to October 1979, following a widely publicized political suicide. For the 82 cases, death certificates were obtained and coroners' inquest reports sought. The victims were predominantly young single men or older married women; both groups had strong psychiatric histories; and there were no suicides which had political overtones, apart from the index case. Compared with suicides by this method in the past, a higher proportion of victims were born in the UK. It is proposed that a code of practice for the reporting of suicides by the media is required.