Content uploaded by Tebessüm Ayyıldız Durhan
Author content
All content in this area was uploaded by Tebessüm Ayyıldız Durhan on Mar 08, 2021
Content may be subject to copyright.
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
296
Geliş Tarihi (Received): 18.07.2019
Kabul Tarihi (Accepted): 16.12.2019
SPORMETRE, 2019,17(4), 296-318
DOI: 10.33689/spormetre.593719
ORYANTİRİNG SPORCULARININ CİDDİ BOŞ ZAMAN PERSPEKTİFLERİ
Suat KARAKÜÇÜK1, Tebessüm AYYILDIZ DURHAN1, Kenan AKSIN1,
Şenol GÖRAL1, Beyza Merve AKGÜL1
1Gazi Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi, Ankara
Öz: Oryantiring bireylerin kazanım elde etmesine katkı sağlayan eğitici yönüyle ön plana çıkan bir aktivite türü
olarak göze çarpmaktadır. Bu noktada bireylerin rekreasyonel amaçlı oryantiring branşına katılımları
doğrultusunda deneyim, beceri geliştirmeleri söz konusudur ve bu amaçla kişisel bir çaba harcanmaktadır. Ciddi
boş zaman olgusunu ortaya koyan bu yaklaşımla bu araştırmada, oryantiring sporcularının ciddi boş zaman
perspektiflerinin ne olduğu, bu perspektifi belirli değişkenlerin değiştirip değiştirmediği sorularına açıklık
getirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada Ankara ilinde bir ciddi boş zaman aktivitesi olarak oryantiring sporu ile
ilgilenen 128’i kadın 121’i erkek 249 öğrenci çalışma grubunu oluştururken, araştırmanın verileri Gould ve
arkadaşları (2008) tarafından geliştirilen, Akgül ve arkadaşları (2016) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Ciddi Boş
Zaman Envanteri (Serious Leisure Inventory and Measure / SLIM) ile toplanmıştır. Verilerin normal dağılım
göstermediği Skewness-Kurtosis testleriyle ortaya koyulmuş, katılımcıların demografik verilerine yönelik
dağılımları betimleyici istatistikler ile gösterilmiştir. İkili gruplar için MannWhitney-U testinden, üç ve üzeri
gruplar için Kruskall-Wallis testinden yararlanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara bakıldığında
katılımcıların yüksek bir ciddi boş zaman puanı sergiledikleri, en yüksek alt boyut puanını azim, en düşük alt boyut
puanını ise uğraşla özdeşim alt boyutunda elde ettikleri görülmüştür.Araştırmadan elde edilen bulgulara
bakıldığında katılımcıların oryantiring branşıyla ilişkilerinin ciddi boş zaman kavramıyla iç içe olduğu, bu ilişkiyi
cinsiyet, algılanan refah, yaşanılan bölge, oryantiring yapma süresi ve son zamanlarda yarışmalara katılma
durumunun değiştirdiği ifade edilebilir. Sonuç olarak oryantiring gibi farklı branşlar üzerinde sınanacak
çalışmalarla, rekreasyon gibi farklı çalışmalara ihtiyaç duyulan, genişletilmesi gereken bu alana katkı sağlanması
önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Boş Zaman, Ciddi Boş Zaman, Oryantiring.
SERIOUS LEISURE PERSPECTIVE OF ORIENTEERING ATHLETES
Abstract: Orienteering stands out as an activity type that comes to the fore with the educational aspect that
contributes to individuals' gain. At this point, individuals have experience and skill development in line with their
participation in the orienteering branch for recreational purposes and a personal effort is made for this purpose.
With this approach, which presents the serious leisure, it is aimed to clarify what serious leisure perspective of
orienteering athletes and whether these variables change certain perspectives.. In this study, 128 women 121 man,
249 students who are interested in oryantiring sport as a serious leisure activity in Ankara were the study group,
while the data of the study were developed by Gould et al. (2008), which were adapted into Turkish by Akgül et
al. (2016). Measure / SLIM). Skewness-Kurtosis tests were used to show the normal distribution of the data. The
Mann Whitney-U test was used for two groups and the Kruskall-Wallis test was used for groups of three and more.
According to the findings obtained from the study, it was observed that the participants showed a high serious
leisure score, the highest sub-dimension score was determined by perseverance and the lowest sub-dimension score
was obtained with identification in the occupation sub-dimension. According to the findings of the research, the
relationship of the participants with the orienteering branch is intertwined with the concept of serious leisure, and
that this relationship changes the gender, perceived welfare, region of living, orienteering time, and recent
participation in competitions. As a result, it is recommended to contribute to this field where different studies such
as recreation are needed and that need to be expanded with studies to be tested on different branches such as
orienteering.
Keywords: Leisure, Serious Leisure, Orienteering
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
297
GİRİŞ
Oryantiring, her yaş ve cinsiyetten bireyler tarafından koşulabilir her yerde yapılabilen ve
uygulanabilirliği çok yüksek doğa sporlarının başında gelmektedir. Öğrencilerin mantıklı
düşünme ve problemleri bağımsız olarak analiz edip çözme yeteneğini geliştirdiğinden,
coğrafya, matematik, fen bilimleri ve beden eğitimi çalışmalarını çocuğa hissettirilmeden
aktardığından dolayı “öğrenci sporu” olarak da değerlendirilmektedir. Özellikle doğada
yapıldığından dolayı katılımcıların doğaya karşı duyarlı davranışların kazanmasına yönelik
sosyal bir spordur (Aksın, 2008; Anderson, 2001; Ferguson ve Turbyfill, 2013). Türkiye’de
özellikle 21. yy. başlarında hızlı bir gelişim gösteren oryantiring sporu, coğrafi yapıya uygun
olması sebebiyle önemli bir gelişim göstermiştir. Bu büyümede etkili olan diğer bir faktör ise
Türkiye’nin uygun iklim koşullarına sahip olmasıdır (Yıldız, 2016). Sınırlı alan içinde, bireysel
kazanımları ve yüksek bir performans gösterilmek suretiyle diğer spor dallarından ayrılan
oryantiring, zihinsel gelişim ve analitik anlayış neticesinde verilen kararlarla birlikte bedensel
veya fiziksel karar verme ve uygulama görevini de yerine getirebilmektedir (Hartmann, 1988).
Ayrıca kavrama, düşünme, karar verme, konsantrasyon, harita okuma gibi nedenlerle düşünce
sporu olarak da adlandırılmaktadır (Özaltın ve Gül, 2006). Boş zamanları etkili ve verimli
kullanma noktasında fayda sağlayan oryantiring aktiviteleri bireylerin keyifli zaman
geçirmesinin yanı sıra kazanım elde etmesini de sağlamaktadır.
Ciddi boş zaman kavramı üzerine samimiyet ve ciddiyetle eğilen Stebbins, on yıllardır Ciddi
Boş Zaman kuramının temellerini oldukça kapsamlı bir biçimde farklı bilim dalları ile işbirliği
içinde araştırmış, boş zamanı kavramını gündelik, ciddi ve proje tabanlı olarak şeklen üç ana
alt sınıfta açıklamıştır. Stebbins (1992) Ciddi Boş Zaman’ı, boş zaman etkinliklerine katılım
gösteren kimseler için ilgi çekici, doyurucu nitelikleri olan; etkinlik ile ilgilenim doğrultusunda
kişisel zevk duyumu sağlanan; hobi olarak ve hiçbir karşılık beklentisi olmadan düzenli katılım
sağlanarak bilgi birikimi ile kişisel beceri bileşiminin açığa çıkarılması yoluyla ilgi gösterilen
boş zaman uğraşının ‘meslek edinilmesi’ şeklinde tanımlanmaktadır (Gould, 2008). ‘Çağdaş
yaşamın ve teknolojik gelişmelerin, alışkanlıklarımız ve sosyal yaşantılarımız üzerindeki etkisi,
bireyselliğin ve bireysel farklılıkların çeşitlenmesi, özel ilgi alanlarının gelişmesi vs. ile
yoğunlukla kişisel nitelendirmelere konu olan boş zamanı tanımlama çabaları, içeriği ve
sınırları saptama ve/veya birtakım yöntemler kullanılarak sınıflara ayırma girişimleri ile de
gitgide daha karmaşık bir hale gelmiştir. O kadar ki, boş zaman kavramının yüklendiği anlam,
günümüzde hemen herkes için farklı manalara bürünebilmektedir. Bu durum, benzer
etkinliklerin ve hatta birebir aynı uğraşların farklı kişilerde farklı edinimlere sebep olduğu,
farklı uğraş ve etkinliklerin ise farklı kişilerde aynı çıktıyı sağladığı şeklinde de yorumlanabilir
(Kelly, 2012). Boş zaman olgusuna yönelik değerlendirmelerin kişilere, zamana ve duruma
bağlı olarak değişim gösterdiği bu yaşamda; insanların çeşitli boş zaman uğraşlarından
bambaşka manalar üretebildiği, bütün boş zaman uğraşları için benzer ilgi ve dikkate sahip
olmadığı, bir veya birkaç etkinliğin diğer bütün boş zaman ilgilenimlerinin belirgin biçimde
önüne geçtiği, bireyin yaşamında oldukça önemli yer tutan bu etkinliğe/etkinliklere katılım
şeklinin, niteliğinin ve edinimlerinin başka boş zaman davranışlarından, alışkanlıklarından
belirgin biçimde ayrılması düşüncesi temelinde kurgulanan bu öğreti “Ciddi Boş Zaman”
(Serious Leisure) kuramı şeklinde ifade edilmektedir (Stebbins, 1982). Stebbins, uzun süren
araştırmaları ve çalışmalarının neticesinde, Ciddi Boş Zaman kavramını diğer boş zaman
davranışlarından ayıran, ayrıcalıklı hale getiren altı öznitelikten bahsetmiştir.
Bunlar; azmetme, boş zamanda kariyer sahibi olma, (anlamlı) çabalama, daimi kazançlar elde
etme, kendine özgü manevi değerler yaratma ve etkinlik/iş ile bütünleşme şeklinde ifade edilir
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
298
(Gould et al., 2008). Ciddi Boş Zaman katılımcıları seçtiği uğraşlar ile düzenli bir biçimde ve
belirli bir adanmışlıkla ilgilenmekte, etkinlik üzerine kişisel gelişim sağlamaktan, gelişmekten
geri kalmadıkları gibi bu bildiklerini, edindikleri becerilerini ve tecrübelerini bu etkinliğe
aktarmaktadırlar. Ciddi boş zaman yaklaşımına göre, katılımcısının boş zaman uğraşına
ayırdığı/harcadığı zaman dâhilinde beliren nitelikler şu şekilde açıklanmıştır.
Azim: Azmetme, zorluklar karşısındaki kararlı duruş, ciddi uğraşları gündelik uğraşlardan
ayıran en temel özelliktir. Katılımcılar, uğraşları uğrunda bazen yorulurlar, kaygılanırlar, küçük
ya da büyük yaralanmalara maruz kalabilirler, aşırı soğuklarda ya da sıcaklarda bulunmak
durumunda kalabilirler, seyircilerin önünde performans sergileme korkusu yaşayabilirler, bazı
durumlarda utanma duygusu ile baş etmek zorunda kalabilirler. Ciddi boş zaman katılımcıları,
bunlara ve daha çok çeşitli kısıtlayıcılara rağmen kararlılıkla ilgilendikleri etkinliğe katılım
göstermeye devam ederler (Stebbins, 2001). Bu nedenle azmetme, Azim niteliği, amaca yönelik
tutum ve davranışlar sergilemek, istikrarlı/kararlı bir duruş geliştirmek şeklinde açıklanabilir.
Boş Zamanda Kariyer Sahibi Olma: Boş zaman uğraşının, kendine has koşullarında, dönüm
noktalarıyla, başarıyla ya da katılımın çeşitli evreleriyle şekillenerek yol açtığı kişisel gelişim
sürecinin bir ustalık çıktısı; boş zaman uğraşı üzerine yetkin bir kimlik kazanımı olarak
düşünülebilir (Stebbins, 2001). Stebbins (1992), karşılaşılan zorlu şartları kariyer elde etme
yolunda, katılıma devam etmeye veya katılımı terk etmeye doğrudan tesir eden plansız ve
öngörülmedik değişim veya gelişim noktaları şeklinde yorumlamaktadır. Ancak karşılaşılan bu
zorlu koşulların kariyer elde etme yolunda katılımcılar için “gidişatın doğasını” doğrudan ya da
dolaylı yoldan etkileyen ve katılımcıların amaçları doğrultusunda tutundukları yol ve yönlerini
değiştirmelerine sebep olabilecek önemli dönüm noktaları olduğunu da eklemek gerekir.
Çabalama (Anlamlı çaba): Bilgilenmek, öğrenmek, beceri geliştirmek veya yeni beceriler
kazanmak için önemli ölçüde çabalamak ve kayda değer sonuçlar almak anlamlı çaba olarak
açıklanır. Etkinliğin türüne ve niteliğine göre değişse de kişi bunlardan birisini, ikisini ya da
bunların üçünü birden elde etmek, uğraş ile ilgilenimi sonucu kayda değer sonuçlar alabilmek
için önemli/anlamlı bir çaba sarf etmek durumunda kalabilir. Öyleyse, ciddi boş zaman
uğraşları ve boş zaman kariyeri, uğraşa adanmışlık, sergilenen çaba ve harcanan enerji ile
şekillenir açıklaması oldukça yerinde olacaktır. Ciddi boş zaman davranışları çaba göstermeye,
azimle sürdürülmeye gereksinim duyar.
Daimi kazanımlar elde etmek (Kalıcı edinimler): Ciddi boş zaman davranışları,
katılımcılarının yaşamda boş zaman uğraşları uğruna bedel ödemeleri ve hayatlarında
değişiklikler meydana gelmesi gereğine uyum gösterebilmelerine ve bu tutumları sonucu
ulaşacakları daimi değişim ve kazanımları fark edilebilmelerini gerektirir. Stebbins (1992) boş
zaman uğraşları uğrunda ödenmesi muhtemel bedelleri genel olarak başarısızlıklar ve hayal
kırıklıkları; başkalarından hoşnutsuzluk duyma ve bunu sonucu yaşanabilecek bireylerarası
çatışmalar şeklinde belirtmiştir. Buna rağmen Stebbins, olumsuzluklardan öte, bu
olumsuzlukların aşılması ile elde edilecek “kazanımların” değerlendirilmesine ve kategorize
edilmesine önem vermiştir. Bu, sınıflandırmalar bireysel kazanımlar ve grup kazanımları
olarak iki temel başlık altında toplanmış ve kişisel kazanımlar da yedi farklı biçimde açığa
çıkmıştır: Bireysel gelişim sağlama, öz-gerçekleştirme başarımı, kendini ifade edebilme
yeteneği kazanımı, benlik bilinci geliştirme, kendi olmaktan memnuniyet duyma, rekreasyona
ulaşma ve diğer bazı özel durumlarda da ekonomik getirinin olması. Grup kazanımları ise
gerçekte sosyal kazanımlar olarak nitelendirilebilir ve bunlar da gruba ait olma cazibesi,
grubun başarısı ile mutlanma ve grup halinde varoluş anlayışı olarak ayrılırlar.
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
299
Kendine özgü manevi değerler (Özgün ahlak değerleri): Ciddi boş zaman uğraşlarının bir
diğer ayırt edici özelliği ise kendine özgü manevi değerlerdir. Ciddi boş zaman evrenini
oluşturan elemanlar (etkinlikler ve katılımcılar), katılımcıların ortak paydası niteliğindeki
belirgin ülkülerden, kıymetlerden, yorumlardan, rehber yöntemlerden, başvuru kaynaklarından
ve inanışlardan kaynaklanmaktadır (Stebbins, 2001). Ciddi boş zaman evreninde yer alan
amatör, hobici ve gönüllüler, kendilerine özgü özel inançlar, değerler, ahlaki prensipler,
normlar ve performans gibi standartlar oluşturan alt kültürler geliştirme eğilimindedirler.
Etkinlik ile bütünleşme (Uğraşla Özdeşim): Ciddi boş zaman uğraşlarının en belirgin ve en
dikkat çekici özelliği katılımcılarının ilgilendiği etkinlik ile bütünleşmesi ve özdeşimidir.
Stebbins (1982), ciddi boş zaman katılımcılarının, ilgilendikleri etkinliklerden yolu ile kendileri
hakkında başkalarına gururla, heyecanla, sıklıkla konuşma eğiliminde olduklarını ve
kendilerini, yeni başlayanlara üstün sunmaya yatkın olduklarını ifade etmiştir. Etkinlik ile
bütünleşme, bireylerin ilgilendikleri uğraşları şahıslarına kimlik olarak görmeleri ile başlar ve
nihayetinde kişi ilgilendiği uğraşın karakteristik özellikleri ile benzeşir ve özdeşim sağlanır. Bu
aynı zamanda, bireyin kendisine veya başkalarına uygun görülen boş zaman davranışı rolüne
dahil olmasına ve bu rolü kabullenmesine dair de bir algı olarak görülebilir (Stebbins, 2001).
Diğer yandan “Gündelik (casual) boş zaman” uğraşları minimum bir ön çalışma gerektirir veya
herhangi bir ön çalışma, etkinliğe has herhangi bir hazırlık gerektirmez. Çoğunlukla kısa ve
yakın vadeli, hemen doyum sağlayan, haz duyumu temin eden, öz (içsel) doygunluğu veren
etkinlikler” şeklinde tanımlanırlar (Gould et al., 2008). Gündelik şeklinde nitelenen boş zaman
etkinlik etkinleri derhal bir zevk duyumu ve temelde bir haz doyumu ile ilintilidir. Burada,
katılımcı tarafından diğer her şeyden öte saf bir eğlence ve sade bir keyiflenme hissi
aranmaktadır (Stebbins, 1997). Ayrıca gündelik boş zaman uğraşları dikkatlice incelendiğinde,
Rojek’in (1997) de bahsettiği üzere olağanüstü veya sıra dışı olarak görülen boş zaman
etkinliklerinin birçoğunun da bu sınıfta yer aldığı görülebilir. Gündelik boş zaman davranışları;
oyun oynamak, dinlenmek, etkin olmayan eğlendirici uğraşlar (televizyon izlemek, kitap
okumak, müzik dinlemek vs.), etkin olmayı gerektiren eğlence uğraşları (bedenen katılım
gerektiren oyunlar, dans vs.), iletişim ve sosyal etkileşim sunan etkinlikler (sohbet etmek vs.),
hissetme ve duyum sağlayan etkinlikler (yemek yemek, alkollü/alkolsüz içecek tüketimi, cinsel
duyum) biçiminde sınıflandırılabilir. Gündelik olarak sınıflandırılabilecek boş zaman uğraşları
genellikle maddi olmayan ve ciddi boş zaman uğraşlarında görüldüğü gibi belirgin gelişimler
açığa çıkaran etkinlikler değildir. Bu tür etkinlikler daha çok eğlenceyi ön plana çıkarır ve
yalnızca, insanda hâlihazırda var olanın değerlendirilmesi ile katılım sağlanır. Doğal olarak var
olanı kullanmayı ve bununla da yetinmeyi sergileyen basit ve eğlenceli bir dışa vurum
davranışıdır. Çoğu kimse tarafından önemsiz olarak görünse de basit ve gündelik boş zaman
davranışları gerek birey gerekse toplum yaşamı için önemi kesinlikle yadsınamaz bir yapı
taşıdır (Stebbins, 2001).
Son olarak; ‘proje tabanlı boş zaman’ davranışı (Stebbins, 2005) olarak nitelendirilen boş
zaman türü; uzun süreli olmayan, orta düzeyde komplike, bir defa yapılan ya da ara sıra
tekrarlanan, sürekli olmayacak kadar incelikli, zor ve ama yaratıcı etkinliklerin boş zamanlarda
bir düzen dâhilinde hayata geçirilmesidir. Proje tabanlı boş zaman uğraşları, öncesinde özel bir
planlama yapılmasını, emek harcanmasını, çoğunlukla orta üstü bir beceriye ve iyi bir bilgi
birikimine sahip olunmasını, iletişim ve işbirliği becerilerinin ustalıkla kullanılmasını gerek
kılar. Buna rağmen, proje tabanlı boş zaman davranışları ciddi boş zaman dâhilinde
değerlendirilemez ve ciddi boş zaman davranışları yoluyla elde edilen gelişimlerin sağlanması
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
300
da beklenemez (Stebbins, 2016). Proje tabanlı boş zaman etkinliklerine örnek olarak üretim
yapmak, tamir etmek, edebiyatla uğraşmak, etkinlikler düzenlemek veya etkinliklerin bir
parçası olarak katılım göstermek, gönüllülük faaliyetlerinde bulunmak, sanatsal çalışmalara
dâhil olmak ve arada sırada olan etkinlikleri takip etmek (spor karşılaşmaları, şenlikler,
bayramlar, özel günler vs.) gösterilebilir.
Ciddi boş zaman etkinlikleri insanların içsel doyuma ulaştığı ve tamamlanma hissi sağladığı
etkinlikler olarak tanımlanabilir. Bu etkinliklerin büyük bir bölümü, boş zamanlarımız ile
birlikte bazı keyifsiz zorunluluk ve sorumluluklarımızın da içinde yer aldığı serbest
zamanlarımızda gerçekleştirilir. Stebbins (2012) son değerlendirmelerinden birinde ciddi boş
zaman kavramının tanımını genişleterek gönüllü çalışmayı, çalışanın bu yolla geçimini sağlıyor
olmasına karşın çok ilgi çekici ve eğlenceli olduğu için bir boş zaman etkinliğine dönüşen işi
de ciddi boş zaman olarak nitelendirmiştir. Mesleki kazançlar elde edilen amatör uğraşlar buna
örnek teşkil edilebilir. Öte yandan, gönüllü çalışmaların boş ya da serbest zamanlarda
yapılmaması da buna örnek gösterilebilir. Çünkü çalışanlar burada parasal ya da bir başka çeşit
ödeme karşılığı iş görmektedirler. Bundan dolayı ciddi boş zaman uğraşları ile gönüllü iş ve
çalışmaların ciddi arayışlar başlığı altında toplanması uygun görülmektedir (Elkington ve
Stebbins, 2014).
Ciddi boş zaman, katılımcıların belirli boş zaman etkinliklerini kendilerine bir kariyer hedefi
olarak görebilmesi adına yeterince önemli ve ilgi çekici bulmaları anlamına gelmektedir. Bu
etkinlikleri hakkıyla gerçekleştirebilmek için katılımcıların dikkate değer bir çaba sarf etmeleri,
belirli ölçülerde de bilgi, birikim ve tecrübe edinmeleri gerekmektedir. Ciddi boş zaman
katılımcıları çoğunlukla ilgilendikleri etkinliklerle özdeşleşerek bir alt kültür oluşturur ve bu
şekilde tanınırlar. Ciddi boş zaman katılımcıları, etkinlik ile ilgilenme ve özdeşleşme
yoğunluğu dikkate alınarak 3 farklı sınıfta değerlendirilirler. Bunlar; amatörler, hobiciler ve
gönüllüler olarak sıralanırlar (Green ve Jones, 2005).
Amatörler: Bu sınıfta yer alan ciddi boş zaman katılımcıları neredeyse profesyoneller ile benzer
özellikler gösterirler. Burada açığa çıkan ciddi boş zaman davranışları profesyonel işlerin para
kazanılmayan biçimi şeklinde basitçe açıklanamayacak kadar karmaşık bir yapıdadır.
Amatörler genel olarak ilgilendikleri etkinliğe karşı en üst düzey bilgi, birikim ve tecrübe sahibi
ciddi boş zaman katılımcıları olarak tanınmaktadırlar. Profesyoneller gibi hareket ederler ve
onları örnek alarak kendilerine bir kariyer geliştirirler.
Hobiciler: Hobi düzeyinde ciddi boş zaman davranışları sergileyen katılımcılar profesyonelliğe
yakın iş ya uğraşlarda yer almamaktadır. Amatörlüğün bir alt seviyesinde yer alan hobiciler
kendi sosyal dünyalarında var olmaktadırlar. Hobiciler; genel bir tanımla koleksiyoncular,
yapıcılar ve/veya tamirciler, etkinlik katılımcıları, spor ve oyun katılımcıları, liberal sanat ve
bilim hayranları şeklinde 5 farklı kategoriden oluşurlar.
Gönüllüler: Hiçbir maddi kazanç beklentisi içinde olmadan gönüllülük faaliyetlerinde yer alan
ciddi boş zaman katılımcıları bu grubu oluşturmaktadırlar. Gönüllü ciddi boş zaman uğraşları
katılımcılarının iki önemli görev grubu bulunmaktadır. Bunlardan ilki yönetim (idari, hukuki,
politik, organizasyonel vs.) ve ikincisi ise hizmet (bilgi sağlama, servis, getir-götür, iş
tamamlama vs.) şeklinde tanımlanmaktadır. Büyük spor ve boş zaman organizasyonlarının
çoğu gönüllülerin yardımları neticesinde gerçekleştirilebilmektedir. Bu yüzden gönüllülük,
ciddi boş zaman uğraşları arasında önemli bir yer tutmaktadır.
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
301
Çalışmamızın temeidurumunda olan ciddi boş zaman kavramına geri dönecek olursak; belirli
boş zaman uğraşlarının bir niteleyicisi/sıfatı olarak kullanılan “ciddi” (serious: Stebbins ve
diğer araştırmacıların benimsedikleri) kelimesinin, boş zaman uğraşlarının içtenlik, samimiyet,
dürüstlük, saygınlık, önem, özen ve önemseme gibi nitelikleri bünyesinde bulundurduğuna ve
bu niteliklerin uğraş neticesinde somutlaştırıldığına dair bir ifadedir.
Ardahan’ın (2013; 2015) yaptığı çalışmalara bakılacak olursa, katılımcıların boş zamanlarında
yaptıkları hem sportif aktivitelerin hem de diğer etkinliklerin diğer bireylerin normalde
yaptıkları etkinliklerden daha farklı olduğu görülebilir. Ardahan’ın çalışmasındaki bireyler
daha çok pasif rekreasyonel aktiviteleri ve takım oyunlarını tercih ederlerken, AKUT
gönüllüleri üzerinde yapılan çalışmada daha çok aktif katılım gerektiren etkinlikleri ve doğa
sporlarını tercih ettikleri izlenmektedir. Ayrıca katılımcıların AKUT’un Kentsel Operasyon
Ekibinde gönüllü olma ve gönüllülüğü sürdürmelerinin gerekçeleri ise bir misyonu onaylama,
değerli hissetme, başarma, yenileme/yenilenme, örnek olma, beceri kullanma, işe yarama ve
gönüllülüğü yaşama şeklinde belirmektedir (Ardahan, 2016).
Akyıldız Munusturlar ve Munusturlar’ın (2016) fotoğrafçıların ciddi boş zamanın karakteristik
özelliklerine ve boş zamanlarda elde edilen tatmin düzeyine bağlı olarak sınıflandırılmasını
amaçlayan çalışmalarına göre; gerçekleştirilen kümeleme analizi sonucunda 3 farklı küme
ortaya çıkmaktadır. Amatör fotoğrafçılar, hobiciler ve sosyal fotoğrafçılar olarak sınıflandırılan
fotoğrafçılar farklı düzeyde ciddi boş zaman katılımı sergilemektedirler. Amatörler, diğer ciddi
boş zaman katılımcıları arasında en adanmış olanlar ve kariyer sahibi olarak profesyonelliğe en
yakın grup şeklinde belirmektedirler. Hobiciler, ciddi boş zaman katılım düzeyi olarak
amatörlerden daha düşük ancak sosyal katılımcılardan daha yüksek değerler sergilemektedirler.
Sosyal fotoğrafçılar ise diğer ciddi boş zaman davranışı sergileyen fotoğrafçılar arasında en
düşük ciddi boş zaman katılım düzeyine sahip katılımcılar olarak belirmekte ve gündelik boş
zaman davranışlarına en yakın yerde durmaktadırlar.
Bedensel engelli bireyler üzerinde gerçekleştirilen bir çalışmanın (Akyıldız Munusturlar, 2016)
bulguları, ciddi boş zaman katılımcılarının seçtikleri ciddi boş zaman etkinliğinden, orta düzey
katılımcılara göre daha fazla tatmin olduklarını ve daha yüksek düzeyde psikolojik yaşam
kalitesine sahip olduklarını ortaya çıkarmıştır. Ayrıca ciddi boş zaman katılımı arttıkça boş
zaman tatmini ve psikolojik yaşam kalitesinin de buna bağlı olarak arttığı çalışmanın sonuçları
arasında göze çarpmaktadır.
Ayrıca Patterson ve Pegg’in (2009) çalışmasına göre; ciddi boş zaman etkinliklerine katılan
engelli bireylerin bu etkinlikleri başarı ile yürütebildikleri ve bunun sonucunda ise beceri
gelişimi ile beraber kendine güven ve benlik saygısı değerlerinde belirgin artış sağladıkları
gözlenmektedir. Brown, McGuire ve Voelkl’in yaptığı çalışma (2008) eşli dansların yaşlı
yetişkinler için ciddi bir boş zaman biçimi olduğu fikrini desteklemekte ve başarılı bir yaşlanma
için ciddi boş zaman davranışlarının önemli bir değer olduğunu savunmaktadır. Bir diğer
çalışmaya (Heo ve ark., 2010) göre ise; öznel iyi oluş hali, ciddi boş zaman davranışlarının
önemli bir kazanımı olarak belirtilmektedir.
Tüm bu bilgiler ışığında bireylerin ciddi boş zaman odaklı kazanımlar elde etmesine katkı
sağlayan, eğlendirici ve eğitici yönleriyle ön plana çıkan bir etkinlik olarak oryantiring sporu
dikkat çekmektedir. Ayrıca bireylerin rekreasyonel amaçlar doğrultusunda oryantring
etkinliklerine katılımları yolu ile deneyim kazanmaları ve beceri geliştirmeleri de söz konusu
olacaktır ki bu da oryantiring branşı için kişisel olarak özel bir çaba harcandığının bir
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
302
göstergesidir. Ciddi boş zaman olgusu ile boş zaman değerlendirme davranışlarının göz ardı
edilemez nitelikteki değerine dikkat çeken bu yaklaşımla, bu araştırmanın amacı; oryantiring
sporcularının ciddi boş zaman perspektiflerinin belirlenmesi ve bu perspektifi çeşitli
değişkenlerin göre değişipdeğişmediğinin açığa çıkarılmasıdır.
YÖNTEM
Araştırma nicel yöntemle hazırlanmış olup tarama modelinden yararlanılmıştır. Oryantiring
sporcularının ciddi boş zaman perspektiflerini belirmeye yönelik yapılan araştırmaya Ankara
ilinde bir ciddi boş zaman aktivitesi olarak oryantiring sporu yapan 249 yarışmacı düzeyinde
oryantiring sporcusu gönüllü olarak dahil olmuştur.
Veri toplama aracı olarak araştırmacıların geliştirdiği; cinsiyet, eğitim düzeyi,algılanan refah
seviyesi, en uzun süre yaşanılan bölge, oryantiring yapma süresi, oryantiringe başlanıldığından
bu yana yarışmalara katılma durumu, son 1 yıl içinde yarışmalara katılma durumu sorularını
içeren kişisel bilgi formu ve Gould ve arkadaşları (2008) tarafından geliştirilen, Akgül ve
arkadaşları (2016) tarafından Türkçe’ye uyarlanan 18 alt boyut ve 54 maddeden oluşan Ciddi
Boş Zaman Envanteri (Serious Leisure Inventory and Measure / SLIM) kullanılmıştır. Bu
araştırma için iç güvenirlik katsayısı ölçeğin tamamı için .98 olarak belirlenmiştir.
Verilerin analizinde; verilerin normal dağılım göstermediği Skewness-Kurtosis testleriyle
ortaya koyulmuş, katılımcıların demografik verilerine yönelik dağılımları betimleyici
istatistikler ile gösterilmiştir. İkili ilişkiler için Mann-Whitney-U testinden, üç ve üzeri gruplar
için Kruskal-Wallis testinden yararlanılmıştır. Ölçüm aracının normallik dağılımına ilişkin
bulgulara aşağıda yer verilmiştir.
Tablo 1. Ciddi Boş Zaman Ölçeğinin Basıklık ve Çarpıklık Değerleri
Skewness
Kurtosis
Ciddi boş zaman
-2,178
4,978
Azim
-2,046
4,957
Anlamlı çaba
-1,951
4,388
Boş zaman kariyerinde ilerleme
-2,293
7,186
Boş zaman kariyer olasılığı
-2,030
4,702
Kişisel zenginleşme
-1,927
3,796
Kendini gerçekleştirme
-1,775
2,872
Kendini ifade etme
-2,030
5,283
Bireyselliğini ifade etme
-1,868
4,125
Öz imaj
-1,838
3,127
Kendinden tatmin olma
-2,143
4,867
Kendince eğlenmek
-1,996
4,177
Rekreasyon
-1,352
1,724
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
303
Araştırmada elde edilen verilerin dağılımlarına yönelik yapılan basıklık ve çarpıklık testlerine
göre verilerin +3, -3 değerlerinden (Cohen, 2010) oldukça fazla saptığı, benzer şekilde diğer
normallik testlerinin de bu bulguyu desteklediği görülmüştür. Dolayısıyla verilerin normal
dağılmadığı belirlendiği için veriler non parametrik testlerle analiz edilmiştir.
BULGULAR
Tablo 2. Katılımcılara İlişkin Demografik Değişkenlerin Sıklık ve Yüzdelik Dağılımları
N=(249)
Değişken
f
%
Cinsiyet
Kadın
128
51,4
Erkek
121
48,6
Eğitim düzeyi
Lise ve altı
183
73,5
Lisans ve üzeri
66
26,5
Algılanan refah seviyesi
Kötü
27
10,8
Normal
111
44,6
İyi
111
44,6
En uzun süre yaşanılan bölge
Kırsal alan (köy-belde)
92
36,9
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
63,1
Oryantiring yapma süresi
1<
46
18,5
1-2 yıl
59
23,7
3-4 yıl
69
27,7
5-6 yıl
33
13,3
7>
42
16,9
Oryantiringe başlanıldığından bu yana
yarışmalara katılma durumu
1-2
48
19,3
3-4
43
17,3
5-6
45
18,1
7-8
22
8,8
9-10
18
7,2
11 kez ve üzeri
73
29,3
Son bir yıl içinde yarışmalara katılma durumu
1-2 kez
82
32,9
3-4 kez
55
22,1
5-6 kez
53
21,3
7-8 kez
18
7,2
9 kez ve üzeri
41
16,5
Oryantiring sporuyla uğraşan öğrencilerden oluşan örneklem grubunun; çoğunlukla kadın
(%51,4), lise ve altı eğitim düzeyine sahip olan (%73,5), refah seviyelerini iyi ve normal olarak
Finansal geri dönüş
-1,110
-0,047
Grup çekiciliği
-2,209
6,060
Grup başarıları
-2,100
4,701
Grup idamesi
-2,074
5,079
Özgün ahlaki değerler
-1,847
3,251
Uğraşla özdeşim
-1,846
3,588
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
304
niteleyen (%44,6), genellikle kentsel alanda yaşadığını ifade eden (%63,1), daha çok 3 ila 4 yıl
arası oryantiring yapmış olan (%27,7), oryantiringe başladığından bu yana ve son 1 yıl içinde
de 1 ila 2 kez yarışmalara katıldığını (%19,3-%32,9)ifade eden katılımcılardan oluştuğu
görülmektedir.
Tablo 3. Ciddi Boş Zaman Ölçeğinin Aritmetik Ortalama, Standart Sapma Değerleri
Tablo 3 incelendiğinde katılımcıların yüksek bir ciddi boş zaman puanı sergiledikleri, en
yüksek alt boyut puanını azim, en düşük alt boyut puanını ise uğraşla özdeşim alt boyutunda
elde ettikleri görülmektedir.
Tablo 4. Ciddi Boş Zaman Ölçeği ile Cinsiyet Değişkeni Arasındaki Mann-Whitney U Testi Sonuçları
Cinsiyet
N
Sıra
ortalaması
Sıra
toplamı
z
p
Ciddi boş zaman
Kadın
128
132,07
16905,50
-1,595
0,111
Erkek
121
117,52
14219,50
Azim
Kadın
128
131,85
16876,50
-1,563
0,118
Erkek
121
117,76
14248,50
Anlamlı çaba
Kadın
128
127,05
16263,00
-0,468
0,640
Erkek
121
122,83
14862,00
Boş zaman kariyerinde ilerleme
Kadın
128
129,53
16580,00
-0,032
0,302
Erkek
121
120,21
14545,00
Boş zaman kariyer olasılığı
Kadın
128
127,82
16361,00
-0,642
0,521
Erkek
121
122,02
14764,00
Kişisel zenginleşme
Kadın
128
123,38
15793,00
-0,370
0,712
Erkek
121
126,71
15332,00
Kendini gerçekleştirme
Kadın
128
124,85
15980,50
-0,035
0,972
Erkek
121
125,16
15144,50
Kendini ifade etme
Kadın
128
130,07
16649,00
-1,159
0,247
Erkek
121
119,64
14476,00
Bireyselliğini ifade etme
Kadın
128
133,47
17084,00
-1,924
0,054
N= 249
Min.
Max.
x
ss
Ciddi boş zaman
147,00
486,00
411,63
60,01
Azim
10,00
36,00
31,28
4,64
Anlamlı çaba
6,00
27,00
23,35
3,64
Boş zaman kariyerinde ilerleme
3,00
27,00
23,15
3,81
Boş zaman kariyer olasılığı
5,00
27,00
22,77
4,04
Kişisel zenginleşme
6,00
27,00
23,19
3,94
Kendini gerçekleştirme
7,00
27,00
23,44
3,86
Kendini ifade etme
6,00
27,00
23,07
3,61
Bireyselliğini ifade etme
5,00
27,00
23,00
3,97
Öz imaj
6,00
27,00
22,83
4,16
Kendinden tatmin olma
3,00
27,00
22,81
4,49
Kendince eğlenmek
6,00
27,00
23,17
4,13
Rekreasyon
3,00
27,00
21,75
4,86
Finansal geri dönüş
3,00
27,00
20,61
6,00
Grup çekiciliği
3,00
27,00
23,26
4,06
Grup başarıları
3,00
27,00
23,13
4,33
Grup idamesi
3,00
27,00
23,04
4,11
Özgün ahlaki değerler
5,00
27,00
22,81
4,30
Uğraşla özdeşim
2,00
18,00
14,87
3,43
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
305
Erkek
121
116,04
14041,00
Öz imaj
Kadın
128
129,37
16559,50
-0,996
0,319
Erkek
121
120,38
14565,50
Kendinden tatmin olma
Kadın
128
125,91
16116,50
-0,207
0,836
Erkek
121
124,04
15008,50
Kendince eğlenmek
Kadın
128
126,42
16181,50
-0,323
0,747
Erkek
121
123,50
14943,50
Rekreasyon
Kadın
128
125,88
16113,00
-0,200
0,842
Erkek
121
124,07
15012,00
Finansal geri dönüş
Kadın
128
130,38
16689,00
-1,223
0,221
Erkek
121
119,31
14436,00
Grup çekiciliği
Kadın
128
130,75
16736,50
-1,311
0,190
Erkek
121
118,91
14388,50
Grup başarıları
Kadın
128
132,64
16977,50
1,738
0,082
Erkek
121
116,92
14147,50
Grup idamesi
Kadın
128
132,00
16895,50
1,592
0,111
Erkek
121
117,60
14229,50
Özgün ahlaki değerler
Kadın
128
130,83
16746,50
-1,329
0,184
Erkek
121
118,83
14378,50
Uğraşla özdeşim
Kadın
128
133,62
17103,50
-1,967
0,049*
Erkek
121
115,88
14021,50
*p<0,05
Katılımcıların cinsiyet değişkeni ile ciddi boş zaman ölçeği arasında yapılan Mann-Whitney-U
testi sonuçlarına göre yalnızca uğraşla özdeşim alt boyutunda kadınların lehine anlamlı farklılık
ortaya koyulmuştur.
Tablo 5. Ciddi Boş Zaman Ölçeği İle Algılanan Refah Değişkeni Arasındaki Kruskal-Wallis Testi Sonuçları
Algılanan refah
N
Sıra
ortalaması
df
x2
p
Ciddi boş zaman
Kötü
27
71,11
2
19,596
0,000*
Orta
111
123,72
İyi
111
139,39
Toplam
249
Azim
Kötü
27
110,50
2
2,348
0,309
Orta
111
121,78
İyi
111
131,74
Toplam
249
Anlamlı çaba
Kötü
27
90,61
2
7,185
0,028*
Orta
111
127,41
İyi
111
130,96
Toplam
249
Boş zaman kariyerinde
ilerleme
Kötü
27
95,67
2
5,556
0,062
Orta
111
125,45
İyi
111
131,69
Toplam
249
Boş zaman kariyer
olasılığı
Kötü
27
94,46
2
6,222
0,045*
Orta
111
124,79
İyi
111
132,64
Toplam
249
Kişisel zenginleşme
Kötü
27
91,33
2
8,168
0,017*
Orta
111
123,53
İyi
111
134,66
Toplam
249
Kendini gerçekleştirme
Kötü
27
88,26
2
8,671
0,013*
Orta
111
125,70
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
306
İyi
111
133,23
Toplam
249
Kendini ifade etme
Kötü
27
91,78
2
7,904
0,019*
Orta
111
123,65
İyi
111
134,43
Toplam
249
Bireyselliğini
ifade etme
Kötü
27
66,76
2
20,190
0,000*
Orta
111
130,91
İyi
111
133,25
Toplam
249
Öz imaj
Kötü
27
74,17
2
15,676
0,000*
Orta
111
128,83
İyi
111
133,53
Toplam
249
Kendinden tatmin olma
Kötü
27
71,33
2
19,676
0,000*
Orta
111
123,90
İyi
111
139,16
Toplam
249
Kendince eğlenmek
Kötü
27
63,04
2
22,943
0,000*
Orta
111
131,05
İyi
111
134,02
Toplam
249
Rekreasyon
Kötü
27
80,81
2
13,640
0,001*
Orta
111
123,36
İyi
111
137,39
Toplam
249
Finansal geri dönüş
Kötü
27
95,93
2
13,646
0,001*
Orta
111
114,45
İyi
111
142,62
Toplam
249
Grup çekiciliği
Kötü
27
83,72
2
10,731
0,005*
Orta
111
126,46
İyi
111
133,58
Toplam
249
Grup başarıları
Kötü
27
78,39
2
13,667
0,001*
Orta
111
126,58
İyi
111
134,76
Toplam
249
Grup idamesi
Kötü
27
85,87
2
11,072
0,000*
Orta
111
123,06
İyi
111
136,45
Toplam
249
Özgün ahlaki değerler
Kötü
27
60,00
2
26,707
0,000*
Orta
111
127,11
İyi
111
138,70
Toplam
249
Uğraşla özdeşim
Kötü
27
77,94
2
13,618
0,001*
Orta
111
127,84
İyi
111
133,61
Toplam
249
*p<0,05
Katılımcıların ciddi boş zaman puanları ve algıladıkları refah seviyeleri arasında yapılan
Kruskall Wallis analizi sonuçlarına göre azim ve boş zaman kariyerinde ilerleme alt boyutları
dışında kalan tüm alt boyutlarda anlamlı farklılık vardır, buna göre refah seviyesini iyi olarak
algılayan katılımcıların anlamlı farklılık saptanan tüm alt boyutlarda diğer katılımcılara oranla
daha yüksek bir ciddi boş zaman düzeyi ortaya koydukları gözlemlenmiştir.
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
307
Tablo 6. Ciddi Boş Zaman Ölçeği ile En Uzun Süre Yaşanılan Bölge Değişkeni Arasındaki Mann-Whitney U
Testi Sonuçları
Bölge
N
Sıra
ortalaması
Sıra
toplamı
z
p
Ciddi boş zaman
Kırsal alan(köy-
belde)
92
126,11
11602,50
-0,187
0,852
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
124,35
19522,50
Azim
Kırsal alan(köy-
belde)
92
118,47
10899,50
-1,109
0,268
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
128,82
20225,50
Anlamlı çaba
Kırsal alan(köy-
belde)
92
116,84
10749,00
-1,383
0,167
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
129,78
20376,00
Boş zaman kariyerinde
ilerleme
Kırsal alan(köy-
belde)
92
115,80
10654,00
-1,559
0,119
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
130,39
20471,00
Boş zaman kariyer
olasılığı
Kırsal alan(köy-
belde)
92
122,94
11310,50
-0,349
0,727
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
126,21
19814,50
Kişisel zenginleşme
Kırsal alan(köy-
belde)
92
117,59
10818,00
-1,261
0,207
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
129,34
20307,00
Kendini gerçekleştirme
Kırsal alan(köy-
belde)
92
124,35
11440,00
-0,111
0,912
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
125,38
19685,00
Kendini ifade etme
Kırsal alan(köy-
belde)
92
124,72
11474,50
-0,047
0,962
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
125,16
19650,50
Bireyselliğini ifade etme
Kırsal alan(köy-
belde)
92
128,17
11792,00
-0,537
0,840
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
123,14
19333,00
Öz imaj
Kırsal alan(köy-
belde)
92
120,05
11044,50
-0,840
0,401
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
127,90
20080,50
Kendinden tatmin olma
Kırsal alan(köy-
belde)
92
121,95
11219,50
-0,516
0,606
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
126,79
19905,50
Kendince eğlenmek
Kırsal alan(köy-
belde)
92
116,32
10701,00
-1,471
0,141
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
130,09
20424,00
Rekreasyon
Kırsal alan(köy-
belde)
92
135,78
12492,00
-1,817
0,069
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
118,68
18633,00
Finansal geri dönüş
Kırsal alan(köy-
belde)
92
137,32
12633,50
-2,084
0,037*
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
308
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
117,78
18491,50
Grup çekiciliği
Kırsal alan(köy-
belde)
92
118,38
10890,50
-1,124
0,261
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
128,88
20234,50
Grup başarıları
Kırsal alan(köy-
belde)
92
112,78
10375,50
-2,070
0,038*
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
132,16
20749,50
Grup idamesi
Kırsal alan(köy-
belde)
92
122,45
11265,00
0,433
0,665
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
126,50
19860,00
Özgün ahlaki değerler
Kırsal alan(köy-
belde)
92
120,61
11096,00
-0,745
0,456
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
127,57
20029,00
Uğraşla özdeşim
Kırsal alan(köy-
belde)
92
129,07
11874,50
-0,691
0,489
Kentsel alan
(büyükşehir-il-ilçe)
157
122,61
19250,50
*p<0,05
Katılımcıların en uzun süre yaşadıkları bölge ile ciddi boş zaman ölçeği arasında yapılan Man
Whitney U Testi sonuçlarına göre; finansal geri dönüş alt boyutunda en uzun yaşadıkları
bölgeyi kırsal olarak nitelendiren katılımcıların lehine anlamlı ilişki bulunmuş, bunun yanı sıra
grup başarıları alt boyutunda kentsel alanda yaşayan katılımcıların lehine anlamlı ilişki
saptanmıştır.
Tablo 7. Ciddi Boş Zaman Ölçeği ile Oryantiring Yapma Süresi Değişkeni Arasındaki Kruskal-Wallis Testi
Sonuçları
Oryantiring
yapma süresi
N
Sıra
ortalaması
df
x2
p
Ciddi boş zaman
1<
46
85,85
4
18,945
0,001*
1-2 yıl
59
136,46
3-4 yıl
69
140,72
5-6 yıl
33
132,53
7>
42
120,05
Toplam
249
Azim
1<
46
111,68
4
1-2 yıl
59
135,00
2,827
0,587
3-4 yıl
69
125,72
5-6 yıl
33
126,45
7>
42
123,21
Toplam
249
Anlamlı çaba
1<
46
109,26
4
1-2 yıl
59
127,31
5,127
0,275
3-4 yıl
69
135,86
5-6 yıl
33
132,82
7>
42
115,01
Toplam
249
Boş zaman kariyerinde
1<
46
118,88
4
ilerleme
1-2 yıl
59
126,18
3-4 yıl
69
131,56
2,174
0,704
5-6 yıl
33
131,45
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
309
7>
42
114,20
Toplam
249
Boş zaman kariyer
1<
46
113,01
4
2,536
0,638
olasılığı
1-2 yıl
59
120,75
3-4 yıl
69
130,05
5-6 yıl
33
127,56
7>
42
133,80
Toplam
249
Kişisel zenginleşme
1<
46
108,88
4
3,341
0,502
1-2 yıl
59
133,15
3-4 yıl
69
128,51
5-6 yıl
33
126,70
7>
42
124,10
Toplam
249
Kendini gerçekleştirme
1<
46
117,59
4
1-2 yıl
59
138,28
3-4 yıl
69
122,67
5,250
0,263
5-6 yıl
33
135,68
7>
42
109,89
Toplam
249
Kendini ifade etme
1<
46
107,37
4
5,369
0,251
1-2 yıl
59
134,52
3-4 yıl
69
125,75
5-6 yıl
33
138,44
7>
42
119,14
Toplam
249
Bireyselliğini
1<
46
104,01
4
7,302
0,121
ifade etme
1-2 yıl
59
135,52
3-4 yıl
69
130,80
5-6 yıl
33
136,00
7>
42
115,05
Toplam
249
Öz imaj
1<
46
106,49
4
7,246
0,123
1-2 yıl
59
133,40
3-4 yıl
69
130,68
5-6 yıl
33
140,24
7>
42
112,17
Toplam
249
Kendinden tatmin olma
1<
46
105,33
4
9,566
0,048*
1-2 yıl
59
136,06
3-4 yıl
69
139,99
5-6 yıl
33
115,29
7>
42
114,02
Toplam
249
Kendince eğlenmek
1<
46
106,61
4
7,797
0,099
1-2 yıl
59
124,14
3-4 yıl
69
137,52
5-6 yıl
33
140,42
7>
42
113,65
Toplam
249
Rekreasyon
1<
46
88,98
4
16,389
0,003*
1-2 yıl
59
140,25
3-4 yıl
69
137,29
5-6 yıl
33
125,74
7>
42
122,25
Toplam
249
Finansal geri dönüş
1<
46
88,79
4
17,021
0,002*
1-2 yıl
59
129,68
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
310
3-4 yıl
69
143,97
5-6 yıl
33
128,41
7>
42
124,24
Toplam
249
Grup çekiciliği
1<
46
119,32
4
1,038
0,904
1-2 yıl
59
123,39
3-4 yıl
69
128,29
5-6 yıl
33
133,44
7>
42
121,45
Toplam
249
Grup başarıları
1<
46
117,27
4
5,363
0,252
1-2 yıl
59
128,33
3-4 yıl
69
135,46
5-6 yıl
33
131,83
7>
42
106,24
Toplam
249
Grup idamesi
1<
46
103,58
4
6,422
0,170
1-2 yıl
59
137,76
3-4 yıl
69
128,99
5-6 yıl
33
120,70
7>
42
127,37
Toplam
249
Özgün ahlaki değerler
1<
46
86,22
4
22,040
0,000*
1-2 yıl
59
134,08
3-4 yıl
69
142,50
5-6 yıl
33
142,30
7>
42
112,38
Toplam
249
Uğraşla özdeşim
1<
46
93,83
4
11,305
0,023*
1-2 yıl
59
133,47
3-4 yıl
69
135,43
5-6 yıl
33
126,27
7>
42
129,12
Toplam
249
*p<0,05
Katılımcıların oryantiring yapma süreleri ile ciddi boş zaman ölçeği arasındaki Kruskal Wallis
Test sonuçlarına bakıldığında katılımcıların ciddi boş zaman toplam puanlarında, kendinden
tatmin olma, rekreasyon, finansal geri dönüş, özgün ahlaki değerler ve uğraşla özdeşim alt
boyutlarında anlamlı farklılıklar saptanmıştır. Buna göre toplam puanlarda, kendinden tatmin
olma, finansal geri dönüş, özgün ahlaki değerler ve uğraşla özdeşim alt boyutlarında 3-4 yıl
arası oryantiring yapanların lehine, rekreasyon alt boyutunda 1 ila 2 yıl arasında oryantiring
yapanların lehine anlamlı farklılık elde edilmiştir.
Katılımcıların oryantiringe başladıklarından bu yana yarışmalara katılmış olma durumları ile
ciddi boş zaman ölçeği arasında anlamlı farklılık saptanmamışken, katılımcıların son 1 yıl
içerisinde oryantiring yarışmalarına katılma durumları ile ciddi boş zaman arasında anlamlı
farklılık saptanmış ve aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Tablo 8. Ciddi Boş Zaman Ölçeği İle Son 1 Yılda Yarışmalara Katılma Durumu Arasındaki Kruskal-Wallis Testi
Sonuçları
Son 1 Yılda
Yarışmalara
katılma durumu
N
Sıra
ortalaması
df
x2
p
Ciddi boş zaman
1-2 kez
82
108,78
4
8,441
0,077
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
311
3-4 kez
55
133,10
5-6 kez
53
124,00
7-8 kez
18
152,72
9 kez ve üzeri
41
135,70
Toplam
249
Azim
1-2 kez
82
100,38
4
3-4 kez
55
141,47
15,158
0,004*
5-6 kez
53
132,50
7-8 kez
18
140,81
9 kez ve üzeri
41
135,51
Toplam
249
Anlamlı çaba
1-2 kez
82
112,80
4
3-4 kez
55
129,41
54,123
0,390
5-6 kez
53
127,07
7-8 kez
18
139,64
9 kez ve üzeri
41
134,38
Toplam
249
Boş zaman kariyerinde
1-2 kez
82
119,12
4
ilerleme
3-4 kez
55
126,63
5-6 kez
53
124,63
1,167
0,883
7-8 kez
18
133,58
9 kez ve üzeri
41
131,28
Toplam
249
Boş zaman kariyer
1-2 kez
82
120,91
4
1,393
0,845
olasılığı
3-4 kez
55
126,50
5-6 kez
53
120,26
7-8 kez
18
135,50
9 kez ve üzeri
41
132,68
Toplam
249
Kişisel zenginleşme
1-2 kez
82
120,99
4
7,010
0,135
3-4 kez
55
122,05
5-6 kez
53
112,65
7-8 kez
18
133,22
9 kez ve üzeri
41
149,33
Toplam
249
Kendini gerçekleştirme
1-2 kez
82
114,18
4
5,260
0,262
3-4 kez
55
132,67
5-6 kez
53
120,32
7-8 kez
18
149,67
9 kez ve üzeri
41
131,56
Toplam
249
Kendini ifade etme
1-2 kez
82
119,29
4
3,818
0,431
3-4 kez
55
131,23
5-6 kez
53
114,78
7-8 kez
18
129,00
9 kez ve üzeri
41
139,51
Toplam
249
Bireyselliğini
1-2 kez
82
123,95
4
0,509
0,973
ifade etme
3-4 kez
55
129,22
5-6 kez
53
126,11
7-8 kez
18
126,92
9 kez ve üzeri
41
119,16
Toplam
249
Öz imaj
1-2 kez
82
118,43
4
5,585
0,210
3-4 kez
55
134,53
5-6 kez
53
110,72
7-8 kez
18
141,11
9 kez ve üzeri
41
136,76
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
312
Toplam
249
Kendinden tatmin olma
1-2 kez
82
111,16
4
6,282
0,179
3-4 kez
55
129,20
5-6 kez
53
124,14
7-8 kez
18
141,53
9 kez ve üzeri
41
140,89
Toplam
249
Kendince eğlenmek
1-2 kez
82
115,05
4
4,024
0,403
3-4 kez
55
129,68
5-6 kez
53
126,14
7-8 kez
18
117,11
9 kez ve üzeri
41
140,60
Toplam
249
Rekreasyon
1-2 kez
82
110,54
4
7,749
0,101
3-4 kez
55
127,41
5-6 kez
53
124,20
7-8 kez
18
152,28
9 kez ve üzeri
41
139,74
Toplam
249
Finansal geri dönüş
1-2 kez
82
115,46
4
4,667
0,323
3-4 kez
55
124,79
5-6 kez
53
122,04
7-8 kez
18
136,53
9 kez ve üzeri
41
143,13
Toplam
249
Grup çekiciliği
1-2 kez
82
118,85
4
2,959
0,565
3-4 kez
55
133,52
5-6 kez
53
117,92
7-8 kez
18
122,36
9 kez ve üzeri
41
136,18
Toplam
249
Grup başarıları
1-2 kez
82
120,85
4
1,644
0,801
3-4 kez
55
128,97
5-6 kez
53
119,66
7-8 kez
18
140,19
9 kez ve üzeri
41
128,20
Toplam
249
Grup idamesi
1-2 kez
82
110,24
4
12,024
0,017*
3-4 kez
55
145,80
5-6 kez
53
119,41
7-8 kez
18
106,58
9 kez ve üzeri
41
141,93
Toplam
249
Özgün ahlaki değerler
1-2 kez
82
113,10
4
6,452
0,168
3-4 kez
55
126,93
5-6 kez
53
121,36
7-8 kez
18
136,69
9 kez ve üzeri
41
145,79
Toplam
249
Uğraşla özdeşim
1-2 kez
82
116,76
4
5,439
0,245
3-4 kez
55
125,78
5-6 kez
53
117,28
7-8 kez
18
138,97
9 kez ve üzeri
41
144,28
Toplam
249
*p<0,05
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
313
Katılımcıların son bir yılda oryantiringe yönelik yarışmalara katılma durumları ile ciddi boş
zaman ölçeği arasında yapılan Kruskal Wallis testi sonuçlarına göre yalnızca grup idamesi alt
boyutunda anlamlı farklılık elde edilmiş, son 1 yılda 3 ila 4 kez oryantiring yarışmalarına
katılmış olanların lehine anlamlı sonuç elde edilmiştir.
TARTIŞMA ve SONUÇ
Araştırmadan elde edilen bulgulara bakıldığında katılımcıların yüksek bir ciddi boş zaman
puanı sergiledikleri, en yüksek alt boyut puanını azim, en düşük alt boyut puanını ise uğraşla
özdeşim alt boyutunda elde ettikleri görülmüştür. Araştırma bulgularına göre katılımcıların
cinsiyet, algılanan refah, en uzun süre yaşadıkları bölge, oryantiring yapma süresi ve son 1 yılda
yarışmalara katılma durumu ile ciddi boş zaman puanları arasında anlamlı ilişkiler ve
farklılıklar saptanmıştır. Katılımcıların bugüne dek yarışmalara katılma durumu ile CBZÖ
arasında anlamlı farklılık bulunamamıştır. Bulgulara göre; ciddi boş zaman puanları kadınların,
refah seviyesini iyi olarak algılayan katılımcıların, finansal geri dönüş anlamında en uzun süre
kırsalda yaşadığını ifade eden katılımcıların, grup başarılarına bakıldığında ise daha uzun süre
kentsel alanda yaşayanların, oryantiring yapma süresinin 3 ila 4 yıl arasında olduğunu ifade
edenlerin, son 1 yılda 3 ila 4 kez oryantiring yarışmalarına katılmış olanların lehine anlamlı
farklılıklar elde edilmiştir.
Araştırma kapsamında yer alan azim alt boyutunun en yüksek ortalamayı elde etmesine benzer
şekilde Anderson’ın (2011) yaptığı araştırmada rekreasyonel anlamda paraşütle atlama ile
ilgilenen bireylerin yaşadığı zorlukların yanı sıra, aile iş ekseninde kısıtlayıcılar olsa dahi
azimle keyif alarak bu branşla ilgilenmeye devam ettiklerini belirten araştırmada yazar, bu
üçgeni sağlıklı biçimde koruyabilmek için stratejiler geliştirmeye çalışmıştır. Delamere ve
Shaw (2006) yaptıkları araştırma kapsamında dijital oyun oynayan oyuncuların oyun
becerilerini sürdürme ve kazanma ihtiyacı içinde azimle ciddi boş zaman aktivitelerini
sürdürdüğünü ortaya koymuştur. Bir diğer araştırmada Arai (1997) gönüllü bireylerin
yaşadıkları engellere rağmen azimle ciddi boş zaman aktivitelerine sarıldıklarını ifade etmiştir.
Benzer şekilde Kennelly, Moyle ve Lamont (2013) triatletlerin ciddi boş zaman kullanımı
çerçevesinde kısıtlamalara sahip olmalarına karşın bu kısıtlılıkları yenecek stratejiler
geliştirerek azimle ciddi boş zaman faaliyetlerine katılım gösterdiklerini belirtmiştir. Bir diğer
araştırmada yaşlılık dönemindeki gönüllü bireylerin spor organizasyonları konusundaki
deneyimlerini araştırmak adına yapılan röportaj çalışmasının sonuçlarına göre katılımcıların bir
ciddi boş zaman etkinliği olan gönüllülük faaliyetlerinde, özellikle fizyolojik kısıtlayıcılara
karşı kararlılık göstermelerinden dolayı azim alt boyutunda araştırma bulgularımızla paralel
olarak daha yüksek ortalamalar elde edildiği (Misener, Doherty ve Hamm-Kerwin, 2010).
Boş zaman kariyerinde ilerleme alt boyutuna bakıldığında Heuser 2005 yılında yaşlılık
dönemindeki kadınların çim bowlingi ile ilgili katılımlarının kulüp üyeliği düzeyinde olduğu,
yaşam koşullarını değiştiren bir etki sağladığı ve branşla beraber yeni bir kimlik kazanımının
söz konusu olduğu, örgütsel bağlılığı ifade etmede ciddi boş zamanın önemli bir araç olduğu
sonuçlarına ulaşmıştır. Dolayısıyla bir ciddi boş zaman aktivitesi olarak çim bowlingine yönelik
oluşturulan grup katılımcıların boş zaman kariyeri yapmasına olanak tanımaktadır. Baldwin ve
Norris’in (1999) yaptıkları araştırmada Amerikan Kennel Kulübü (AKC) üyelerinin ciddi boş
zaman deneyimleri incelenmiş, ciddi boş zamanın faaliyetlerinde özellikle boş zaman kariyeri
üzerindeki vurgu ve becerilerin gelişimi hususları bu çalışma tarafından desteklenmiştir.
Lamont, Kennelly ve Moyle (2014) amatör sporcuların önemli görülebilecek bir bedel
ödemeleri söz konusu iken, sporcuların ciddi boş zaman kariyerlerine bağlı kaldıklarını ortaya
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
314
koymuşlardır. Kadınların ciddi boş zaman etkinliği olarak dağcılık kariyerlerini inceleyen bir
diğer araştırma kapsamında; tırmanmaya sistematik olarak devam eden kadın katılımcılar,
azimle bu aktiviteleri sürdürürken, uzmanlık becerileri ve bilgileri edinerek, aidiyet ve başarı
duyguları gibi pek çok kazanım elde etmektedirler. Aynı zamanda tırmanma faaliyetleriyle
özdeşim içinde oldukları yine araştırma bulgularında ifade edilen ciddi boş zaman
perspektiflerini oluşturmaktadır (Dilley ve Scraton, 2009). Raisborough’un (2007) yaptığı
araştırmada resmi gençlik örgütü olan Sea Cadet Corps'taki (SCC) faaliyetlere katılan
kadınların boş zaman kariyerinin doğrusal olarak ilerleyip ilerlemediğini keşfetmeye
çalışmıştır. Ancak örgüt içindeki cinsiyete dayalı iş bölümleri ve kadınların kadın kimliğinden
uzak toplumsal cinsiyet rollerine yönelik çalışmalar yapmaları bu anlamdaki engelleri
oluşturmaktadır. Ciddi boş zamanın anlamlı çaba boyutuyla benzeşen nitelikte yapılan bir diğer
araştırmada Brown, McGuire ve Voelkl (2008), başarılı yaşlanma ve ciddi boş zaman ilişkisine
bakıldığında bulguların ciddi boş zaman faaliyetlerinin başarılı yaşlanmada önemli bir rol
üstlendiğini göstermektedir. Aynı zamanda Bryan (1977), Scott ve Shafer (2001) ciddi boş
zaman katılımcılarının bilgi ve beceri kazanma düzeyindeki olumlu yansımayı ve giderek artan
uzmanlaşmayı kayda değer çaba ile ortaya koyduklarını ifade etmektedir. Özgün ahlaki
değerlerin yaşatılmasına yönelik yapılan çalışmalardan biri olan ABD’de İç Savaş’ı tema alarak
oyunculuk tarihine yaklaşımı betimleyerek ciddi boş zaman anlayışını ortaya koymayı
hedeflemektedir (Hunt, 2004). Yaşayan tarihi nesillere aktarmayı amaçlayan çalışmaların hayat
bulduğu ve bu bağlamda ciddi boş zaman yaklaşımına yönelik çalışmalar yapıldığı ifade
edilmektedir.
Ciddi boş zaman kavramını ciddi boş zaman ve gündelik boş zaman olarak iki farklı kategoride
inceleyen araştırmalardan biri olan çalışma kapsamında; ciddi boş zaman kullanımının gündelik
boş zaman kullanımından daha fazla tercih edilen bir olgu olduğu ifade edilmiş (Shen ve
Yarnal, 2010), bir diğer araştırmada ise ciddi boş zaman katılımcılarının ise amatörler,
hobiciler, gönüllüler olarak sınıflandığı görülmüştür (Akyıldız, 2013b). Bu gruplandırmada
gönüllüler bağlamında değerlendirilebilecek olan Ardahan’ın (2016) yaptığı araştırmada; ciddi
boş zaman faaliyeti olarak gönüllülüğü AKUT örneğinde ele alıp AKUT Operasyon Ekibi’nin
gönüllü profilini belirlemeyi amaçlamış, çalışmaya AKUT gönüllüsü 408 kişi katılmış, doğa
sporlarıyla aktif olarak ilgilenen örneklem grubunun, spor dışı aktiviteleri olarak; arkadaşlarıyla
ve ailesiyle birlikte olmak, konserlere gitmek gibi tercihleri bulunduğunu ifade etmiştir. Bunun
yanında bireyleri rekreatif etkinliklere katılmaya motive eden birçok faktörün bireylerin
AKUT’un Kentsel Operasyon Ekibinde gönüllü olması için önem arz etmediği, bu kurumda
olma gerekçeleri sıradan, gündelik bir serbest zaman faaliyeti olan gönüllülük yerine ciddi boş
zaman faaliyeti olan gönüllülük olarak belirlenmiştir (Ardahan, 2016). Yine bir gönüllülük
faaliyeti olarak spor federasyonlarında yönetsel görevler alan gönüllülerin, gönüllüğe katılım
nedenleri ve kazanımlarını tespit edilmesinin amaçlandığı araştırmada, gönüllülerin katılım
nedenleri 1-Kariyer geliştirme, 2-Spor sevgisi, 3- Katkıda bulunmak, 4- Boş zaman
değerlendirme isteği ve 5-Sosyal sorumluluğun yerine getirilmesi olarak tespit edilmiştir.
Gönüllülerin aldıkları görevlere ilişkin kazanımları ise üç boyutta incelenmiştir. Buna göre
gönüllülerin bireysel kazanımları, kariyer edinmek, üst düzey kişilerle görüşme fırsatı,
mutluluk ve manevi huzur, yardımlaşma, tecrübe ve öğrenme, kişisel gelişim gibi çeşitli
kategorilerde toplanmıştır. Gönüllülerin sosyal kazanımları, seyahat etme, çevre edinme, sosyal
saygınlık, yeni arkadaş edinme ve sosyal ilişkiler kurma gibi konularda şekillenmiştir. Sonuç
olarak, federasyonlarda görev alan gönüllülerin katılım nedenleriyle kazanımları arasında
olumlu ilişkiler tespit edilmiş ve bulgular Ciddi Boş Zaman teorisine paralellik göstermiştir
(Erturan Öğüt, Yenel ve Kocamaz, 2013).
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
315
Araştırma bulgularının aksine cinsiyet (Işık 2014) ve gelir gibi (Akyıldız,2013) faktörlerin
katılımcıların ciddi boş zaman puanlarını değiştirmediğini ifade eden, aynı zamanda ciddi boş
zaman ile farklı ölçüm araçları arasında yapılan analizlerden oluşan çalışmalar literatürde yerini
almıştır (Anderson ve Taylor, 2010; Brown, 2007; Cuskelly, Harrington ve Stebbins, 2010;
Fairer-Wessels, 2013; Gillespie ve ark., 2002; Hamilton Smith, 1993; Harrel, 2003; Heo ve
ark., 2010; Jones ve Graham, 2001; Jones, 2000; Kim ve ark., 2014; Lu-Luan ve ark., 2014;
Orr, 2006; Stebbins, 1996; Tsaur ve Liang,2008; Yoder, 1997).
Sonuç olarak araştırmada yer alan katılımcıların oryantiring branşıyla ilişkilerinin yüksek
oranda ciddi boş zaman bağlamında olduğu, bu ilişkiyi cinsiyet, algılanan refah, yaşanılan
bölge, oryantiring yapma süresi ve son zamanlarda yarışmalara katılma durumunun değiştirdiği
ifade edilebilir. Oryantiring gibi farklı branşlar üzerinde sınanacak çalışmalarla, rekreasyon
gibi farklı çalışmalara ihtiyaç duyulan, genişletilmesi gereken bu alana katkı sağlanması
önerilmektedir.
KAYNAKLAR
Akgül, B. M., Özdemir, A. S., Erturan Öğüt, E. E., Karaküçük, S. (2016). Ciddi Boş Zaman Envanteri ve Ölçümü:
Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Journal of Human Sciences, 13(2), 2820-2838.
Aksın, K. (2008). Oryantiring Sporunda Kent İçi Organizasyonlar Üzerine Bir İnceleme, Gazi Üniversitesi Sağlık
Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, 25-29
Akyıldız, M. (2013a). Ciddi ve Kayıtsız Katılımcıların Kişilik Özellikleri ile Boş Zaman Tatmini ve Yaşam Tatmini
Arasındaki İlişki. Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Doktora
Tezi, Eskişehir.
Akyıldız Munusturlar, M. (2016). Examination of the Serious Leisure, Leisure Satisfaction and Quality of Life of
People with Physical Disabilities, Sport Sciences (NWSASPS), 2B0105, 11(3): 23-38.
Akyıldız Munusturlar, M. ve Munusturlar, S. (2016). Ciddi Bir Boş Zaman Etkinliği Olarak Fotoğrafçılık:
Fotoğrafçıların Kümeleme Analizi ile Sınıflandırılması, İÜ Spor Bilimleri Dergisi, 6 (2), 1303-1414.
Akyıldız, M. (2013b). Boş zamana “ciddi” bir bakış: boş zaman araştırmalarında ciddi boş zaman teorisi.
Pamukkale Journal of Sport Sciences. 4(2), 46-59.
Anderson, L. (2011). Time Is of the Essence: An Analytic Autoethnography of Family, Work, and Serious Leisure.
Symbolic Interaction. 34 (2), 133-157.
Anderson, L., Taylor, J. (2010). Standing Out while Fitting In: Serious Leisure Identities and Aligning Actions
among Skydivers and Gun Collectors. Journal of Contemporary Ethnography, 39(1) 34–59.
Andersson, G. (2001) Orienteering What’s That? Silva Sweden, S: 14.
Arai, S. M. (1997). Volunteers within a changing society: The uses of empowerment theory in understanding
serious leisure. World Leisure and Recreation, 39(3), 19–22.
Ardahan F. (2013). Rekreasyonel Egzersize Güdüleme Ölçeği’nin Rekreatif Spor Türüne Göre İncelenmesi:
Antalya Örneği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4, 95-108.
Ardahan F. (2015). Recreational Importance and Reasons for Being Preferred of Countryman Coffee Stall as
Communal Place. Social Sciences and Humanities in Focus. Sosyal ve Beşerî Bilimlere Küresel Yaklaşımlar,
Kuram ve Uygulamalar - Uluslararası Sempozyum. Polonya Bilimler Akademisi, Varşova, Polonya, 16‐18 Eylül
2015, Bildiriler Kitabı.
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
316
Ardahan, F. (2016). Ciddi Boş Zaman Faaliyeti Olarak Gönüllülük: AKUT Örneği. Mediterranean Journal of
Humanities, 6(1), 47-61.
Baldwin, C. K., Norris, P.A. (1999) Exploring the Dimensions of Serious Leisure: “Love Me—Love My Dog!”,
Journal of Leisure Research, 31(1), 1-17.
Brown, C.A. (2007). The Carolina Shaggers: Dance as Serious Leisure. Journal of Leisure Research. 39(4). 623-
647.
Brown, C.A., McGuire, F. A., Voelkl, J. (2008). The link between successful aging and serious leisure.
International Journal of Aging And Human Development. 66(1), 73-95.
Bryan, H. (1977). Leisure value systems and recreational specialization: The case of trout fisherman. Journal of
Leisure Research, 9, 174–187.
Cuskelly, G., Harrington, M., Stebbins, R. (2010). Changing levels of organizational commitment amongst sport
volunteers: A serious leisure approach, Leisure/ Loisir, 27(3-4), 191-212.
Delamere, F.M., Shaw,S.M. (2006) Playing with violence: Gamers’ social construction of violent video game
play as tolerable devince, Leisure/Loisir, 30(1), 7-25.
Dilley,R.E., Scraton, S.J. (2010) Women, climbing and serious leisure, Leisure Studies, 29(2), 125-141.
Elkington, S. Stebbins, R. A. (2014). The Serious Leisure Perspective an Introduction, Routledge, New York,4.
Erturan Öğüt, E.E., Yenel, F., Kocamaz, S. (2013). Spor federasyonlarındaki gönüllülerin katılım nedenleri ve
kazanımları: ciddi boş zaman teorisine göre bir değerlendirme. Pamukkale Journal of Sport Science, 4(1), 48-76.
Fairer-Wessels, F.A. (2013). Motivation and Behaviour of Serious Leisure Participants:The Case of the Comrades
Marathon. South African Journal for Research in Sport, Physical Education and Recreation. 35(2):83-103.
Ferguson, C., Turbyfill, R. (2013). Discovering Orienteering Skills. Techniques and Activities. USA: Human
Kinetics. S: 7.
Gillespie, D. L., Leffler, A., Lerner, E. (2002) If it weren‘t for my hobby, I'd have a life: dog sports, serious leisure,
and boundary negotiations, Leisure Studies, 21:3-4, 285-304.
Gould, J., Moore, D., McGuire, F., Stebbins, R. (2008). Development of the Serious Leisure Inventory and
Measure. Journal of Leisure Research, 40(1), 47-68. Green, C. Jones, I. (2005). Serious Leisure, Social Identity
and Sport Tourism. Sport in Society. 8. 164-181. 10.1080/174304305001102010.
Hamilton Smith, E. (1993). In the Australian bush: Some reflections on serious leisure. World Leisure and
Recreation, 35, (1), 10-13.
Hartel, Jenna. (2003). The Serious Leisure Frontier in Library and Information Science: Hobby Domains.
Knowledge Organization, 30(3/4). 228-238. 45.
Hartmann, Herbert. (1988). The significance of orienteering in the changing world of sports. Scientific Journal of
Orienteering, 63-77.
Heo, J., Lee,Y., McCormick, B.P., Pedersen, P.M. (2010) Daily experience of serious leisure, flow and subjective
well‐being of older adults, Leisure Studies, 29:2, 207-225.
Heuser, L. (2005) We’re not too old to play sports: the career of women lawn bowlers, Leisure Studies, 24:1, 45-
60.
Hunt, S.J. 2004). Acting the part: ‘living history’ as a serious leisure pursuit. Leisure Studies, 23, (4), 387–403.
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
317
Işık, U. (2014). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda Okuyan Ciddi Boş Zaman Katılımcılarının Kişilik
Özelliklerinin İncelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi,64.
Jones, I (2000) A model of serious leisure identification: the case of football fandom, Leisure Studies, 19(4), 283-
298.
Jones, I., Symon, G. (2001) Lifelong learning as serious leisure: policy, practice and potential, Leisure Studies,
20(4), 269-283.
Kelly, J. (2012). Leisure (4. b.). IL: Sagamore Publishing.
Kennelly, M., Moyle, B., Lamont, M. (2013) Constraint Negotiation in Serious Leisure, Journal of Leisure
Research, 45(4), 466-484.
Kim,J., Yamada, N., Heo, J., Han, A. (2014) Health benefits of serious involvement in leisure activities among
older Korean adults, International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, 9(1), 1-9.
Lamont, M., Kennelly, M., Moyle, B. (2014) Costs and Perseverance in Serious Leisure Careers, Leisure Sciences,
36(2), 144-160.
Lu-Luan,P., Yi-Hsiu,L., Chen-Yueh, C., Jong-Chi, C. (2014). Serious Leisure, Motivation to Volunteer and
Subjective Well-Being of Volunteers in Recreational Events. Soc Indic Res. 119:1485–1494.
Misener,K., Doherty, A., Hamm-Kerwin, S. (2010) Learning From the Experiences of Older Adult Volunteers in
Sport: A Serious Leisure Perspective, Journal of Leisure Research, 42(2), 267-289.
Orr, N. (2006). Museum Volunteering: Heritage as ‘Serious Leisure’, International Journal of Heritage Studies,
12(2), 194-210.
Özaltın, O., Gül, A. (2006). Rekreasyon ve Turizm Kapsamında Orienteering (Hedef Bulma) Etkinliğinin Önemi
ve Ülkemizdeki Durum Analizi, Turizm ve Mimarlık Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Antalya, 263-271.
Patterson, I. Pegg, S. (2009). Serious leisure and people with intellectual disabilities: benefits and opportunities,
Leisure Studies, 28:4, 387-402, DOI: 10.1080/02614360903071688.
Raisborough, J. (2007) Gender and Serious Leisure Careers: A Case Study of Women Sea Cadets, Journal of
Leisure Research, 39(4), 686-704.
Rojek, C. (1997). Leisure theory: Retrospect and prospect. Society and Leisure, 20(2), 383-400
Scott, D., Shafer, C. S. (2001). Recreational specialization: A critical look at the construct. Journal of Leisure
Research, 33, 319–343.
Shen, X.S., Yarnal, C. (2010) Blowing Open the Serious Leisure-Casual Leisure Dichotomy: What's In There?,
Leisure Sciences, 32(2), 162-179.
Stebbins, R. (1992). Amateurs, professionals, and serious leisure. Montreal: McGill-Queen's University Press.
Stebbins, R. (1996). Cultural Tourism as Serious Leisure. Annals of Tourism Research, 23(4), 948-950.
Stebbins, R. (1997). Casual leisure: A conceptual statement. Leisure Studies, 16(1), 17-25.
Stebbins, R. (2001). New directions in the theory and research of serious leisure. Lewiston, NY: Edwin Mellen
Press.
Stebbins, R. (2005). Choice and Experiential Definitions of Leisure. Leisure Sciences, 27(4), 349-352.
Suat Karaküçük – Orcid ID: 0000-0001-9144-7307
Tebessüm Ayyıldız Durhan – Orcid ID: 0000-0003-2747-6933
Kenan Aksın – Orcid ID: 0000-0001-5415-1486
Şenol Göral – Orcid ID: 0000-0001-5526-4095
Beyza Merve Akgül – Orcid ID: 0000-0003-2950-4221
318
Stebbins, R. (2016). Serbest Zaman Fikri: Temel İlkeler. (M. Demirel, N. Ekinci, Ü. Üstün, U. Işık, & O.
Gümüşgül, Çev.) Ankara: Spor Yayınevi ve Kitabevi.
Stebbins, R.A. (1982). Serious Leisure: A Conceptual Statement, The Pacific Sociological Review, 25(2), April,
251-272
Stebbins, R.A. (2012). The Idea of Leisure First Principles. (Çev. Demirel, M., Ekinci, N.E., Üstün, Ü.D.,Işık, U.,
Gümüşgül, O.). Ankara:Spor Yayınevi ve Kitabevi.
Tsaur, S.H., Liang, Y.W.(2008) Serious Leisure and Recreation Specialization, Leisure Sciences, 30(4), 325-341.
Yıldız, K. (2016). Bilgi ve iletişim teknolojileri boyutuyla, spor ve iletişim. Ankara: Nobel.
Yoder, D. G. (1997) A Model for Commodity Intensive Serious Leisure, Journal of Leisure Research, 29(4), 407-
429.
