ChapterPDF Available

Q-deliberacja jako metoda badania i konsultowania kwestii środowiskowych, przegląd założeń i rozwiązań praktycznych

Authors:

Abstract

Środowisko przyrodnicze można badać w odniesieniu do jego fizycznychcharakterystyk bądź też odwołując się do jego społecznej percepcji. Dobra środowiskowemają bowiem również wymiar społeczny. Jako takie wymagają one jednak norm i regulacjipozwalających na ich ochronę i efektywne zarządzanie, ze względu na wielość postaw i poglądów obecnych w społeczeństwie, w tym dotyczących kwestii wykorzystywania zasobówśrodowiska. Skutecznym sposobem na godzenie interesów różnych grup społecznych, reprezentują-cych skrajnie różne poglądy, mogą być metody partycypacyjne, jednak mimo że wydają sięobiecujące jako środek ułatwiający zarządzanie tego typu problematyką, wiąże się z nimiszereg ograniczeń omawianych w literaturze przedmiotu.Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie i ocena ex-ante metody Q-deliberacji jakonowego podejścia do badań i konsultacji społecznych wykorzystywanego do analizy opinii mieszkańców dotyczących kwestii środowiskowych na przykładzie prawa do wycinkidrzew. Q-deliberacja jest połączeniem metody Q, służącej do badania narracji, dyskursówi modeli mentalnych oraz sondażu deliberatywnego, w którym osoby badane poddawanesą dwukrotnie badaniom sondażowym, pomiędzy którymi biorą udział w dyskusjach tematycznych pod okiem przeszkolonych moderatorów. Metodę Q-deliberacji poddajemy ocenie według kryteriów: 1) inkluzywności, 2) wymianyinformacji, 3) wpływu na decyzje publiczne, co umożliwia pokazanie jej zalet oraz ograniczeń i dzięki temu możliwe jest dalsze wskazanie zastosowań tej metody do badaniakwestii środowiskowych.
79
Krzysztof Mączka, Marcin Mielewczyk, Piotr Matczak, Patrycja Przewoźna,
Adam Inglot
Q-deliberacja jako metoda badania ikonsultowania
kwestii środowiskowych, przegląd założeń
irozwiązań praktycznych
Strzeszczenie: Środowisko przyrodnicze można badać wodniesieniu do jego zycznych
charakterystyk bądź też odwołując się do jego społecznej percepcji. Dobra środowiskowe
mają bowiem również wymiar społeczny. Jako takie wymagają one jednak norm iregulacji
pozwalających na ich ochronę iefektywne zarządzanie, ze względu na wielość postaw ipo-
glądów obecnych wspołeczeństwie, wtym dotyczących kwestii wykorzystywania zasobów
środowiska.
Skutecznym sposobem na godzenie interesów różnych grup społecznych, reprezentują-
cych skrajnie różne poglądy, mogą być metody partycypacyjne, jednak mimo że wydają się
obiecujące jako środek ułatwiający zarządzanie tego typu problematyką, wiąże się znimi
szereg ograniczeń omawianych wliteraturze przedmiotu.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie iocena ex-ante metody Q-deliberacji jako
nowego podejścia do badań ikonsultacji społecznych wykorzystywanego do analizy opi-
nii mieszkańców dotyczących kwestii środowiskowych na przykładzie prawa do wycinki
drzew. Q-deliberacja jest połączeniem metody Q, służącej do badania narracji, dyskursów
imodeli mentalnych oraz sondażu deliberatywnego, wktórym osoby badane poddawane
są dwukrotnie badaniom sondażowym, pomiędzy którymi biorą udział wdyskusjach te-
matycznych pod okiem przeszkolonych moderatorów.
Metodę Q-deliberacji poddajemy ocenie według kryteriów: 1) inkluzywności, 2) wymiany
informacji, 3) wpływu na decyzje publiczne, co umożliwia pokazanie jej zalet oraz ogra-
niczeń i dzięki temu możliwe jest dalsze wskazanie zastosowań tej metody do badania
kwestii środowiskowych.
Słowa kluczowe: Q-deliberacja, wycinka drzew, badanie preferencji
Q-deliberacja jako metoda badania ikonsultowania kwestii środowiskowych...
KM, MM*, PM, PP, AI – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza wPoznaniu, Wydział Socjologii, Zakład Studiów nad Dynamiką Społeczną;
KM – https://orcid.org/0000-0002-4126-4331; MM – https://orcid.org/0000-0001-8191-0900; PM – https://orcid.org/0000-0002-8638-0141;
PP – https://orcid.org/0000-0002-3696-8799; AI – https://orcid.org/0000-0001-6053-6331
MM – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza wPoznaniu, Wydział Antropologii iKulturoznawstwa, Instytut Antropologii iEtnologii
PP – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza wPoznaniu, Wydział Nauk Geogracznych iGeologicznych, Instytut Geoekologii iGeoinformacji,
ZakładGeoinformacji
AI – Politechnika Gdańska, Wydział Inżynierii Lądowej iŚrodowiska, Katedra Geodezji
* marcin.mielewczyk@interia.pl
W: Młynarczyk A. (red.): Środowisko przyrodnicze jako obszar badań.
Bogucki Wyd. Nauk., Poznań 2020. ISBN 978-83-7986-302-0
Krzysztof Mączka, Marcin Mielewczyk, Piotr Matczak, Patrycja Przewoźna, Adam Inglot
80
Wstęp
Środowisko przyrodnicze można badać poprzez jego zyczne charakterystyki
bądź odwołując się do jego społecznego odbioru (percepcji). Dobra środowiskowe
mają bowiem również wymiar społeczny. Drzewa są przykładem dobra środowi-
skowego, które jest powszechne idostarcza wielu świadczeń ekosystemowych.
Świadczenia ekosystemowe (SE) to, wuproszczeniu, korzyści dla społeczeństwa
płynące ze środowiska (Kronenberg 2016). Można wymienić wśród nich: kształ-
towanie krajobrazu, oczyszczanie powietrza zgazów ipyłów, zmniejszanie stre-
su, stymulowanie interakcji społecznych, tworzenie warunków dla prywatności
ikomfortu itd. Są one często traktowane jako oczywiste idarmowe. WPolsce po-
tencjał SE jest znaczący iwyższy od średniej europejskiej (Larondelle iin. 2014).
Niemniej jednak liczba drzew wwielu miejscowościach wPolsce maleje, ato po-
garsza możliwość korzystania zSE przez mieszkańców.
Ważnym elementem zarządzania terenami zielonymi jest wycinka, zastępo-
wanie isadzenie drzew. Wycinka drzew jest regulowana prawem (Dz.U. z2015r.
poz. 1651), które określa procedury iwarunki niezbędne do uzyskania zezwoleń
na wycinkę drzew. Wgrudniu 2016r. polski parlament zmienił ustawę oochronie
przyrody (poz. 2249) izniósł wymóg składania wniosków ozezwolenie na wy-
cinkę przez właścicieli drzew. To spowodowało wzrost wycinki drzew wznacznej
skali, począwszy od 1 stycznia 2017 r., zaś wczerwcu 2017 r. pojawiła się kolejna
nowelizacja, która wdużym stopniu przywróciła stan poprzedni. Owa zmiana
przepisów prawnych pokazała, że kwestia wycinki drzew na terenach prywatnych
wPolsce jest tematem budzącym kontrowersje. Drzewa bowiem, zjednej strony,
można uznać za własność prywatną właściciela gruntu, na którym się znajdują,
zdrugiej jednak, mogą one też zapewniać świadczenia publiczne (np. oczyszcza-
nie powietrza) na obszarze wykraczającym poza prywatną działkę. Badania opi-
nii społecznej pokazały, że połowa Polaków popiera ograniczenia nakładane na
właścicieli, dotyczące wycinki drzew na terenach prywatnych, podczas gdy resz-
ta jest przeciwko takim ograniczeniom (Głowacki 2017). Okazuje się zatem, że
wspołeczeństwie polskim, podobnie jak to wcześniej stwierdzono winnych kra-
jach, można wyróżnić dwa polaryzujące typy postaw wobec drzew: „miłośników
drzew” i„przeciwników drzew” (tree lovers vs. tree haters) (Kirkpatrick iin. 2012).
Istnieją więc koniktowe postawy wobec drzew oraz sposobów zarządzania nimi.
Jednym ze sposobów na godzenie interesów i poglądów różnych grup spo-
łecznych – interesariuszy reprezentujących odmienne poglądy, są metody party-
cypacyjne angażujące obywateli wgrupowe procesy decyzyjne. Takie podejście
ma długą tradycję w zarządzaniu środowiskiem (Reed 2008). Metody partycy-
pacyjne pojawiają się na różnych etapach decydowania (Hurlbert,Gupta 2015)
iprzybierają różne formy. Zjednej strony, istnieją przykłady fasadowej, pozornej
partycypacji (Yosie,Herbst 1998), gdzie zaangażowanie ogranicza się do infor-
mowania obywateli po podjęciu kluczowych decyzji. Takie formy można uznać
za manipulację (Arnstein 1969). Zdrugiej strony, interesariusze mogą być zaan-
gażowani od samego początku procesu, a dyskusja może być otwarta iwłącza-
jąca wszystkich zainteresowanych. Jednak gotowość do uczestnictwa zależy od
Q-deliberacja jako metoda badania ikonsultowania kwestii środowiskowych...
81
zdolności mobilizacyjnych poszczególnych grup interesariuszy (Rowley,Moldo-
veanu 2003; Reed iin. 2009). Ponadto wielu badaczy idealizuje partycypację, co
nie pozwala dostrzec jej braków iutrudnia wyciągnięcie wniosków na przyszłość
(Hurlbert,Gupta 2015). Ztego powodu krytyczna ocena procesów imetod par-
tycypacyjnych jest ważna, potrzebna, ale zarazem trudna (Bockstael i in. 2016;
Anggraeni iin. 2019; Mączka iin. 2019). Aktualne badania podają różne kryteria
dobrej jakości procesu partycypacyjnego, lecz zwykle bez wskazania operacjona-
lizacji (Schroeter iin. 2016). Udaną próbę przygotowania listy kryteriów oceny
procesów partycypacyjnych, woparciu owyczerpujący przegląd literatury podjęła
Schroeter iin. (2016), uwzględniając wniej: 1) inkluzywność, 2) wymianę infor-
macji, 3) wpływ na decyzje publiczne. Praktyczne sposoby uwzględniania tych
kryteriów nie są jednak dobrze opracowane.
Celem tego artykułu jest przedstawienie Q-deliberacji nowej metody ba-
dawczej ipartycypacyjnej, służącej do analizy opinii interesariuszy dotyczących
kwestii środowiskowych, na przykładzie prawa do wycinki drzew. Q-delibera-
cja została opracowana wramach projektu badawczego „Wpływ zmian instytu-
cjonalnych na świadczenia ekosystemów dostarczane lokalnym społecznościom
przez drzewa ikrzewy” (nr 2017/25/B/HS6/00954), wramach którego zostanie
wdrożona po raz pierwszy. Wświetle opisanych powyżej zastrzeżeń, dotyczących
metod partycypacyjnych, przedstawiona zostanie również ocena ex-ante Q-delibe-
racji. Ocena ta ma umożliwić pokazanie jej zalet oraz ograniczeń.
Q-deliberacja: geneza iprocedura
Metoda Q-deliberacji bazuje na założeniach metody Q (Watts,Stenner 2005)
oraz sondażu deliberatywnego (Fishkin 2011). Metoda Q polega, wsensie tech-
nicznym, na sortowaniu kartek zwypisanymi na nich twierdzeniami dotyczący-
mi określonego tematu. Zakłada bowiem badanie skończonej liczby elementów,
np. funkcjonujących poglądów na temat wycinki drzew (Stainton Rogers 1995).
Dlatego też metoda Q pozwala na skupienie się na konstruktach (tj. opiniach,
preferencjach itd.), anie na konstruktorach (respondentach). Zastosowanie me-
tody Q umożliwia zrozumienie poszczególnych badanych kwestii poprzez opi-
sanie istotnych różnic wpoglądach respondentów (Kitzinger 1987; Brown 1997;
Watts,Stenner 2005).
Sondaż deliberatywny jest z kolei metodą badawczą opartą na losowej, re-
prezentatywnej próbie osób. Osoby te badane za pomocą kwestionariusza na
temat swoich preferencji względem określonego tematu. Są to zwykle sprawy
związane z podejmowaniem decyzji publicznych i dylematami, które się z tym
wiążą. Wbadaniu deliberacyjnym losowo wybrana próba osób (np. mieszkań-
ców danego miasta) zostaje zaproszona do udziału wkilkugodzinnej dyskusji na
dany temat. Przed dyskusją do uczestników wysyłane są materiały informacyjne
(dostępne również publicznie). Dyskusja ma charakter deliberacji, podczas któ-
rej uczestnicy uczciwie rozważają zalety konkurencyjnych argumentów (Fishkin
Krzysztof Mączka, Marcin Mielewczyk, Piotr Matczak, Patrycja Przewoźna, Adam Inglot
82
2011). Deliberacja prowadzona jest zarówno wformie plenarnej, jak iw ma-
łych grupach, pod okiem przeszkolonych moderatorów. Opiera się ona na pięciu
elementach:
Informacja – zapewnienie dostępu do rzeczowych, dokładnych informacji,
które uczestnicy uważają za istotne dla danego tematu.
Rzeczywista równowaga dyskusji – argumenty przedstawione przez osoby
zjednej strony/perspektywy spotykają się zodpowiedzią osób mających inny
punkt widzenia.
Zróżnicowanie – dbałość oto, by możliwie wszystkie stanowiska były repre-
zentowane przez uczestników wdyskusji.
Sumienność – sposób prowadzenia debaty ma na celu zapewnienie, aby wszy-
scy uczestnicy uczciwie określali wartość poszczególnych argumentów.
Jednakowy namysł – argumenty przedstawiane przez wszystkich uczestników
są przez nich rozważane wdyskusji zjednakowo dużym namysłem, bez wzglę-
du na to, od których uczestników pochodzą.
Dodatkową zachętą do udziału wdeliberacji są zazwyczaj transmisje wtele-
wizji, artykuły wlokalnej prasie itp. Po zakończeniu obrad osoby, które wnich
uczestniczyły, są ponownie badane za pomocą pierwotnego kwestionariusza.
Pozwala to badaczowi ocenić zmianę opinii pod wpływem dostarczonej wiedzy
ideliberacji.
Zaletą metody deliberacji jest udział mieszkańców w procesie decyzyjnym
poprzez włączanie przedstawicieli grup, których dotyczbędą podjęte decyzje.
Oznacza to, że uczestnicy, na skutek ustaleń dokonanych wramach deliberacji,
mają możliwość wpływania na podejmowane decyzje. Dzięki zwiększeniu demo-
kratyzacji procesu decyzyjnego, podjęte rozwiązania charakteryzuje większa le-
gitymacja działań, ponieważ dą one poparte szerszą akceptacją społeczną, po-
przez wysłuchanie iuwzględnienie wszystkich dostępnych stanowisk (Krzewińska
2016). Ponadto badacze wskazują, że deliberacja poszerza wiedzę na temat danego
problemu (Lienhoop, Völker 2016), daje możliwość przedyskutowania wad izalet
wszystkich możliwych rozwiązań (Boulianne iin. 2018) oraz konfrontacji swoich
poglądów zopozycyjnymi ipoprzez to osiągnięcie konsensusu (Hara iin. 2019).
Badacze wskazują jednak na „zagrożenie” powrotu uczestników do poglądów
sprzed deliberacji, ze względu na zapominanie przedstawionych informacji iar-
gumentacji podawanych podczas procesu deliberacji. Równocześnie, zuwagi na
wpływ środowiska, wktórym uczestnik żyje, osoby biorące udział wdelibera-
cji mogą na nowo „nasiąknąć” poglądami grupy (Hall i in. 2011). Część auto-
rów wskazuje, że trwałość efektów deliberacji jest ograniczona iwzależności od
przypadku może osiągnąć kilka-kilkanaście miesięcy (Boulianne iin. 2018). Jed-
nakże jest to kwestia trudna do zwerykowania oraz uchwycenia mechanizmu
„zapominania” bądź „odwrotu” od poglądów nabranych w trakcie deliberacji.
Co więcej, istnieje niebezpieczeństwo zwiększania podatności uczestników de-
liberacji na zmianę poglądów, wtym też na manipulacje spowodowane „płytko-
ścią” ugruntowania wnich nowych poglądów. Zdaniem Stokes (1998) deliberacja
może zwiększać skłonność ludzi do nabywania iutrwalania przekonań przyczyn-
karskich, które są nierzetelne, co wtórnie może wypaczać samą ideę deliberacji.
Q-deliberacja jako metoda badania ikonsultowania kwestii środowiskowych...
83
Procedura Q-deliberacji
Wprocedurze Q-deliberacji opracowanej przez nas, na potrzeby projektu badaw-
czego „Wpływ zmian instytucjonalnych na świadczenia ekosystemów dostar-
czane lokalnym społecznościom przez drzewa ikrzewy”, metodę Q stosuje się,
wykonując dwa pomiary (Guimarães iin. 2015), ito ona pełni rolę analogiczną
do badania kwestionariuszowego wsondażu deliberatywnym. Wjej schemacie,
uczestnicy proszeni najpierw o samodzielne uporządkowanie twierdzeń na
dany temat woparciu owłasne preferencje (Q-sortowanie). Następnie otrzymują
neutralne materiały informacyjne dotyczące przedmiotu badań. Wtrzecim kroku
biorą udział w obradach zarówno wsesji plenarnej z udziałem ekspertów, jak
iw kilku sesjach w małych grupach ze wsparciem moderatorów. Na końcu są
proszeni oponowne indywidualne sortowanie twierdzeń. Dodatkowym bodźcem
zachęcającym do uczestnictwa wbadaniu jest, analogicznie jak wsondażu delibe-
ratywnym, relacja wmediach (ryc. 1.).
Etapy przygotowania Q-deliberacji, na przykładzie badania dotyczącego
wycinki drzew na terenach prywatnych
Wbadaniu dotyczącym wycinki drzew na terenach prywatnych wyróżnić można
4 etapy. Pierwszy etap przygotowania Q-deliberacji koncentruje się na zebraniu
faktycznie istniejących opinii. W ramach badania odnoszącego się do wycin-
ki drzew pierwszym źródłem było 106 odpowiedzi badanych osób na pytanie:
W jakich przypadkach właściciel powinien mieć możliwość podjęcia decyzji
owycięciu drzewa na swoim terenie?”, które było częścią geoankiety, przeprowa-
dzonej we wcześniejszej fazie projektu badawczego. Drugim źródłem opinii był
przegląd literatury naukowej. Trzecim przegląd doniesień prasowych. Uzyskane
Ryc. 1. Ogólny schemat procedury Q-deliberacji
Źródło: opracowanie własne.
Krzysztof Mączka, Marcin Mielewczyk, Piotr Matczak, Patrycja Przewoźna, Adam Inglot
84
twierdzenia były gromadzone wtabeli ibrzmiały np.: „Owycince drzewa na tere-
nie prywatnym powinni decydować urzędnicy zgminy” czy „Drzewo na terenie
prywatnym można wyciąć tylko wtedy, kiedy posadzi się nowe”. Po wyelimino-
waniu powtórzeń otrzymaliśmy 46 twierdzeń. Wkolejnym kroku przeprowadzi-
liśmy krytyczną sesję oceniającą te wypowiedzi z10 ekspertami zzakresu nauk
społecznych i środowiskowych (w tym socjologami, geografami, etnologami).
Eksperci zostali poproszeni o indywidualne wykonanie Q-sortowania (porząd-
kowania twierdzeń), a następnie skomentowanie treści oraz liczby twierdzeń.
Na tej podstawie wyselekcjonowaliśmy 36 twierdzeń, które następnie wysłali-
śmy do czterech ekspertów: 1) ekspert ds. konsultacji społecznych; 2) ekspert
ds. zarządzania środowiskiem; 3) ekspert zorganizacji pozarządowej zajmującej
się ochroną środowiska; 4) kierownik jednostki ochrony środowiska wgminie.
Eksperci zostali poproszeni oocenę zrozumiałości każdego twierdzenia, zapro-
ponowanie zmian wposzczególnych twierdzeniach lub wrazie potrzeby zapropo-
nowanie nowych. Po tym kroku powstała ostateczna lista 33 twierdzeń. Bazując
na wcześniejszych badaniach (Fisher,Brown 2014) przygotowaliśmy matrycę,
która zawierała 9-punktową skalę od –4 („zdecydowanie nie zgadzam się”) do
+4 („zdecydowanie zgadzam się”).
Dodatkowo, jako uzupełnienie Q-sortowania, przygotowaliśmy krótki kwe-
stionariusz do oceny wiarygodności narzędzia ipogłębienia interpretacji wyni-
ków. Pytania wnim zawarte mają ścisły związek ztematyką badań iwprzypadku
wycinki drzew dotyczyły one rozumienia przez respondenw: 1) prawa własno-
ści; 2) terenu prywatnego; 3) czynników przemawiających za złagodzeniem pra-
wa odnoszącego się do wycinki drzew na terenach prywatnych; 4) czynników za
zaostrzeniem tego prawa; 5) potrzeby konsultacji specznych wzakresie wyci-
nania drzew; 6) określenia, które dobro ich zdaniem jest ważniejsze: prywatne
czy publiczne.
Ryc. 2. Macierz Q-sortowania przygotowana do badania
Źródło: opracowanie własne na podstawie Fisher iBrown (2014).
Q-deliberacja jako metoda badania ikonsultowania kwestii środowiskowych...
85
Drugi etap procedury obejmuje dobór uczestników. Chociaż wprzypadku
badania zwykorzystaniem samej metody Q próba uczestników nie musi być
reprezentatywna, to według wcześniejszych badań powinna składać się zco naj-
mniej 30, lecz nie więcej niż 60 osób (Dziopa,Ahern 2011; Matinga iin. 2014).
Wramach procedury Q-deliberacji założyliśmy więc, że grupa powinna liczyć 40
osób, zróżnicowanych pod względem cech społeczno-demogracznych. Wprzy-
padku badań dotyczących wycinki drzew rekrutacja miała otwarty charakter
iwspomagały ją ogłoszenia wmediach, kontakt zadministracją gminy, lokalny-
mi liderami itp.
Trzeci etap koncentruje się na przygotowaniu szczegółowego scenariusza
Q-deliberacji woparciu oogólny schemat badania (patrz ryc. 1). Wprzypadku
badań wycinki drzew jako miejsce realizacji Q-deliberacji wybraliśmy hotel,
który znajdował się woddaleniu od miejsca zamieszkania uczestników bada-
nia i umożliwiał zorganizowanie wspólnego dojazdu autokarem, aby zapew-
nić maksymalną koncentrację uwagi uczestników i zminimalizować ryzyko
ich wcześniejszego wyjazdu. Czas trwania Q-deliberacji ustaliliśmy na półtora
dnia, aby zapewnić uczestnictwo tych samych osób wQ-sortowaniu przed ob-
radami ipo oraz ze względów logistycznych iekonomicznych ponowne ze-
branie tej samej grupy osób byłoby trudne organizacyjnie ikosztowne. Wtym
przypadku każdy uczestnik Q-deliberacji otrzymuje bezpłatne zakwaterowanie
inocleg oraz rekompensatę nansową za poświęcony czas iwysiłek włożony
wuczestnictwo.
Czwarty etap polega na przygotowaniu prezentacji eksperckich na sesję ple-
narną oraz materiałów informacyjnych. Wprzypadku badań dotyczących wycinki
drzew były to cztery prezentacje (każda po ok. 10 min) poświęcone drzewom
iterenom zielonym znajdującym się na obszarze wybranym do analizy, wtym
istniejącym problemom związanym zgospodarowaniem drzewami na tym te-
renie oraz przeglądowi postaw wobec wycinki drzew (wcelu pokazania ich róż-
norodności). Niezależnie od tematyki badań prezentacje zawsze powinny mieć
neutralny charakter ibyć przygotowane zwykorzystaniem prostego języka, aby
włączyć wszystkich uczestników wobrady. Materiały informacyjne natomiast
powinny wsposób neutralny podsumowywać wszystkie prezentacje, aponadto
zawierać zasady organizacji sesji plenarnej oraz dyskusji wmałych grupach (tzw.
„niezbędnik uczestnika”). Wprzypadku naszych badań materiały informacyjne
miały 5stron i były przygotowane w formie krótkich punktów, ze względu na
krótki czas na zapoznanie się znimi przez uczestników (pół dnia) przed drugim
pomiarem metodą Q. Dla porównania wsondażu deliberatywnym ten czas wyno-
si jeden lub dwa tygodnie, asam materiał liczy nawet 30–40 stron.
Zebrane podczas Q-deliberacji dane analizowane są woparciu ometody sta-
tystyczne właściwe dla metody Q (por. Niedziałkowski iin. 2018) oraz poprzez
jakościową analizę treści (Elo,Kyngäs 2008) wypowiedzi wdyskusji.
Krzysztof Mączka, Marcin Mielewczyk, Piotr Matczak, Patrycja Przewoźna, Adam Inglot
86
Q-deliberacja – ocena ex-ante
Korzystając z założeń kryteriów ewaluacji procesów i metod partycypacyjnych
zaproponowanych przez Schroeter i in. (2016), wramach badania dokonaliśmy
krytycznej oceny opracowanej przez nas metody Q-deliberacji, posługując się
trzema kryteriami uwzględniającymi: 1) inkluzywność; 2) wymianę informacji;
3) wpływ na decyzje publiczne.
Inkluzywność
Założenie inkluzywności dotyczy rzeczywistego włączania interesariuszy (np.
mieszkańców gminy) w konkretny proces partycypacyjny. Jest ono ważne ze
względu na zapewnienie równej reprezentacji wszystkim grupom, których dany
proces dotyczy. WQ-deliberacji to założenie jest spełniane poprzez umożliwie-
nie uczestnictwa reprezentantom wszystkich grup, które zostały zidentykowa-
ne iwyraziły chęć uczestnictwa. Ze względu na stosunkowo długi czas trwania
Q-deliberacji (półtora dnia) istnieje jednak ryzyko nadreprezentacji grup dyspo-
nujących większym zasobem czasu (np. emeryci). Należy się więc liczyć ztym, że
część osób nie zdecyduje się wziąć udziału wQ-deliberacji albo właśnie zpowo-
dów czasowych, albo też zracji tego, że nie chcą brać udziału wpublicznych dys-
kusjach grupowych, bo wolą zachować pełną anonimowość. Warto więc metodę
Q-deliberacji uzupełnić np. omniej czasochłonną ipozwalającą na zachowanie
pełnej anonimowości ankietę internetową.
Inkluzywność wiąże się również zzapewnieniem jednakowej możliwości ak-
tywnego udziału wszystkim grupom uczestniczącym wdyskusji (np. poprzez
jednakowy limit czasu na wypowiedź). WQ-deliberacji założenie to jest speł-
nione dwojako. Po pierwsze, każdy uczestnik dwukrotnie bierze udział wQ-sor-
towaniu. Po drugie zaś, rotacja uczestników pomiędzy poszczególnymi sesjami
dyskusji grupowych oraz praca moderatorów mają za zadanie spowodować, by
żaden z uczestników nie zdominował dyskusji, a wszyscy zostali zachęceni do
wyrażenia swojej opinii.
Wymiana informacji iuczenie się
Założenie dotyczące wymiany informacji iwzajemnego uczenia wiąże się zczte-
rema elementami. Pierwszym jest wymiana wiedzy, która dotyczy wykorzystania
wiedzy eksperckiej opartej na metodologii naukowej (np. kwestie zadrzewienia
wdanej gminie) na równi zwiedzą opartą na doświadczeniu życiowym intere-
sariuszy – niespecjalistów wtemacie będącym przedmiotem procesu partycypa-
cyjnego. Q-deliberacja spełnia to założenie poprzez część dyskusyjną (zarówno
plenarną, jak iwmałych grupach). Umożliwia wzajemną interakcję poprzez sesję
Q-deliberacja jako metoda badania ikonsultowania kwestii środowiskowych...
87
zadawania pytań ijasno określone reguły uczestnictwa specjalistom, wtym kon-
kretnym przypadku od zarządzania zielenią, oraz„laikom”.
Drugim elementem wymiany informacji iuczenia się jest wspólna baza infor-
macji, która wiąże się zdostarczeniem wspólnej puli informacji dostępnych dla
wszystkich uczestników procesu. WQ-deliberacji każdy uczestnik ma dostęp do
prezentacji eksperckich oraz ich tekstowego podsumowania. Jest to pewien in-
formacyjny „pakiet minimum”, zważywszy na różnicujące uczestników czynniki
społeczno-demograczne, takie jak np. zawód czy wykształcenie, które mogą być
związane zdyskutowanym tematem. Nie wydaje się to jednak zagrożeniem dla
ostatecznych wyników czy słabością właściwą tylko Q-deliberacji. Jest to bowiem
cecha także innych metod partycypacyjnych, która odzwierciedla rzeczywiste
funkcjonowanie społeczności lokalnej.
Trzecim elementem jest transparentność, czyli zapewnienie możliwości wg-
du w stanowisko i sposób rozumienia innych uczestników dla umożliwienia
sprawiedliwej dyskusji. WQ-deliberacji element ten zabezpieczają jasne zasady
dyskusji oraz ograniczony czas na jednorazową wypowiedź dla każdego zuczest-
ników. Daje to jednakową szansę na wysłuchanie irozważenie stanowisk wszyst-
kich osób biorących udział wprocesie partycypacyjnym lub badaniu prowadzo-
nym woparciu ometodę Q-deliberacji.
Wreszcie czwartym elementem jest wspólne rozumienie procesu, które za-
pewnia przystępność izrozumiałość wszystkich informacji dotyczących umoco-
wania prawnego procesu partycypacyjnego (np. czy jest on wymagany ustawowo
czy też fakultatywny) iposzczególnych jego etapów dla wszystkich uczestników.
WQ-deliberacji procedura jest napisana wprzejrzysty sposób, akażdy zuczest-
ników otrzymuje tzw. „niezbędnik uczestnika”, wktórym zawarte wszystkie
informacje na temat obowiązujących zasad.
Wpływ na decyzje publiczne
Wpływ na decyzje publiczne to ostatnie założenie, pod kątem którego ocenia-
ny jest proces partycypacyjny. Po pierwsze, wiąże się on zoceną skuteczności
– oznaczającej, że wszystkie grupy wramach procesu partycypacyjnego powinny
mieć wpływ na jego wynik oraz efektywności oznaczającej, że wynik został
osiągnięty przy użyciu adekwatnych zasobów. WQ-deliberacji skuteczność pro-
cesu jest zabezpieczona tym, że każdy zuczestników dwukrotnie bierze udział
w Q-sortowaniu. Zapewnia to dokładnie taki sam wpływ na końcowy wynik
wszystkim uczestnikom. Dodatkowo wpływ ten każdy uczestnik może osiągnąć
w trakcie dyskusji (plenarnej czy wmałych grupach), choć w tym przypadku
można oczekiwać, że będzie on bardziej zróżnicowany (nie każdy będzie wypo-
wiadał się dokładnie tyle samo razy). Efektywność natomiast jest kwestią nace-
chowaną dużą niepewnością ze względu na trudność wocenie kosztów. Q-deli-
beracja wiąże się zwykorzystaniem znaczących środków nansowych po stronie
organizatorów oraz czasu po stronie zarówno uczestników, jak iorganizatorów.
Krzysztof Mączka, Marcin Mielewczyk, Piotr Matczak, Patrycja Przewoźna, Adam Inglot
88
Obydwa elementy mogą być jednak poddane modykacjom wzależności od po-
trzeb danego procesu.
Po drugie, wpływ na decyzje publiczne wiąże się ze wspólnym rozumieniem
oddziaływania skutków procesu. Oznacza to konieczność jasnego informowa-
nia otym, jakie jest umocowanie prawne procesu partycypacyjnego ina ile jego
efekty będą miały przełożenie na podejmowane decyzje. WQ-deliberacji wszyscy
uczestnicy już od fazy rekrutacji są informowani otym, jaki jest charakter tego
procesu. Natomiast szczegóły dotyczące umocowania prawnego iprzełożenia na
realne decyzje (np.adz samordowych) zalą od okoliczności każdego zasto-
sowania Q-deliberacji. Wramach opisywanego wtym artykule projektu badaw-
czego Q-deliberacja ma charakter poznawczy i jest wykorzystana do celów na-
ukowych, aewentualne zastosowanie jej wyników zależy od dobrowolnej decyzji
władz. Jednak wsytuacji, kiedy Q-deliberacja byłaby zastosowana np. wprocesie
opracowania planu zagospodarowania przestrzennego czy wyznaczania nowego
obszaru chronionej przyrody Natura 2000, odpowiednie umocowanie powinno
znaleźć swoje odzwierciedlenie wprzepisach prawnych, aefekty procesu partycy-
pacyjnego zostałyby określone poprzez przełożenie dyskusji na decyzje władz, np.
wformie uwzględnienia wypracowanych rekomendacji.
Konkluzje
Badania iprocesy partycypacyjne angażujące interesariuszy są obecnie uznawane
za kluczowy wymóg w podejmowaniu decyzji związanych np. z zarządzaniem
środowiskiem (Schroeter iin. 2016; Mączka iin. 2019). Uczestnictwo obywateli
jest bowiem traktowane normatywnie jako element pożądany (Wesselink i in.
2011). Nie sprzyja to krytycznej ocenie powstających metod partycypacyjnych,
które co do zasady również oceniane pozytywnie, akrytyka założeń metody
Q-deliberacji miała na celu przedyskutowanie tej kwestii. Ocena została prze-
prowadzona przed pierwszą realizacją Q-deliberacji. Na tej podstawie udało się
jednak określić ograniczenia metody oraz zwrócić uwagę na jej najmocniejsze
inajbardziej obiecujące aspekty.
Głównymi ograniczeniami metody Q-deliberacji są wysokie koszty, czaso-
chłonność itrudny do określenia wpływ na nalne decyzje. to jednak tech-
niczne słabości wielu metod partycypacyjnych, które swoje źródło mają wkon-
tekście społecznym (przepisy prawne, gotowość interesariuszy do uczestnictwa,
możliwości nansowe organizatora), niemożliwym do skontrolowania wramach
założeń. To, co po analizie ex ante wydaje się najbardziej obiecujące, może być
jednak istotniejsze od słabości. Wysoki poziom inkluzywności, umożliwienie
wymiany wiedzy eksperckiej inieeksperckiej oraz procedury, które gwarantują
znaczący wkład wcały proces wszystkim jego uczestnikom, są bowiem cechami,
które wprocesach partycypacyjnych decydują ojego nalnym powodzeniu. Od-
wołują się do normatywnych założeń osłuszności angażowania obywateli wpro-
cesy decyzyjne iich jednakowego traktowania. Jest to szczególnie istotne, kiedy
Q-deliberacja jako metoda badania ikonsultowania kwestii środowiskowych...
89
mamy do czynienia zpoważnym sporem odużej złożoności, tak jak wprzypadku
wielu kwestii środowiskowych (połączenie kwestii przyrodniczych, wpływu na
sytuację ekonomiczną danej społeczności, odwoływania się do podstawowych
wartości) (Alphandery,Fortier 2001; Hiedanpää 2002, 2005; Mączka, Matczak
2014). Q-deliberacja może znaleźć więc szersze zastosowanie wtakich przypad-
kach, jak chociażby właśnie konsultowanie przepisów dotyczących wycinki drzew
na terenach prywatnych, kwestii wyznaczania izarządzania nowymi obszarami
chronionej przyrody czy realizacji inwestycji zwzanych zgospodarką odpado
lub np. budową elektrociepłowni.
Podziękowania
Artykuł powstał wramach grantu „iTre-es” – „Wpływ zmian instytucjonalnych
na świadczenia ekosystemów dostarczane lokalnym społecznościom przez drze-
wa ikrzewy” (nr 2017/25/B/HS6/00954) nansowanego ze środków Narodowe-
go Centrum Nauki wramach programu OPUS 13.
Literatura
Alphandery P., Fortier A., 2001. Can aterritorial policy be based on science alone? The
system for creating the Natura 2000 network in France. Sociol. Ruralis, 41: 311–328.
Anggraeni M., Gupta J., Verrest H.J.L.M., 2019. Cost and value of stakeholders participa-
tion: Asystematic literature review. Environ. Sci. Policy.
Arnstein S.R., 1969. ALadder Of Citizen Participation. J. Am. Inst. Plann., 35: 216–224.
Bockstael E., Bahia N.C.F., Seixas C.S., Berkes F., 2016. Participation in protected area
management planning in coastal Brazil. Environ. Sci. Policy, 60: 1–10.
Boulianne S., Loptson K., Kahane D., 2018. Citizen Panels and Opinion Polls: Convergen-
ce and Divergence in Policy Preferences. Journal of Public Deliberation, 14(1).
Brown S.R., 1997. The History and Principles of Q methodology in Psychology and the
Social Sciences. Kent State University Press, Kent.
Dziopa F., Ahern K., 2011. Asystematic literature review of the applications of Q-techni-
que and its methodology. Hogrefe Publishing, 7(2): 39–55.
Elo S., Kyngäs H., 2008. The qualitative content analysis process. J. Adv. Nurs., 62: 107–
115.
Fisher J.A., Brown K., 2014. Ecosystem services concepts and approaches in conservation:
just arhetorical tool? Ecological Economics, 108: 257–265.
Fishkin J., 2011. When the people speak: Deliberative democracy and public consultation.
Oxford University Press, New York.
Głowacki A., 2017. Dobro wspólne aprawo własności. CBOS.
Guimarães M.H., McKee A., Lima M.L., Vasconcelos L., Boski T., Dentinho T., 2015.
Putting transdisciplinarity into practice: amixed mode procedure for stakeholder par-
ticipation in natural resource management. Journal of Environmental Planning and
Management, 58(10), 1827–1852.
Krzysztof Mączka, Marcin Mielewczyk, Piotr Matczak, Patrycja Przewoźna, Adam Inglot
90
Hall T.E., Wilson P., Newman J., 2011. Evaluating the short- and long-term effects of
amodied Deliberative Poll on Idahoans’ attitudes and civic engagement related to
energy options. Journal of Public Deliberation, 7(1): 1–31.
Hara K., Yoshioka R., Kuroda M., Kurimoto S., Saijo T., 2019. Reconciling intergenera-
tional conicts with imaginary future generations: evidence from aparticipatory deli-
beration practice in amunicipality in Japan. Sustainability Science, 14(6): 1605–1619.
Hiedanpää J., 2002. European-wide conservation versus local well-being: the reception
of the Natura 2000 Reserve Network in Karvia. SW-Finland. Landscape and Urban
Planning, 61: 113–123.
Hiedanpää J., 2005. The edges of conict and consensus: acase for creativity in regional
forest policy in Southwest Finland. Ecological Economics, 55: 485–498.
Hurlbert M., Gupta J., 2015. The split ladder of participation: Adiagnostic, strategic, and
evaluation tool to assess when participation is necessary. Environ. Sci. Policy, 50:
100 –113.
Kirkpatrick J.D., Davison A., Daniels G.D., 2012. Resident attitudes towards trees inu-
ence the planting and removal of different types of trees in eastern Australian cities.
Landscape and Urban Planning, 107: 147–158.
Kitzinger C., 1987. The Social Construction of Lesbianism. Sage, London.
Kronenberg J., 2016. Usługi ekosystemów – nowe spojrzenie na wartość środowiska przy-
rodniczego. W: A.Rzeńca (red.), EkoMiasto#Środowisko. Zrównoważony, inteligent-
ny ipartycypacyjny rozwój miasta. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s.
63–88.
Krzewińska A., 2016. Deliberacja – idea metodologia praktyka. Wydawnictwo Uniwersy-
tetu Łódzkiego, Łódź.
Larondelle N., Haase D., Kabisch N., 2014. Mapping the diversity of regulating ecosystem
services in European cities. Global Environmental Change, 26: 119–129.
Lienhoop N., Völker M., 2016. Preference renement in deliberative choice experiments
for ecosystem service valuation. Land Economics, 92(3): 555–577.
Matinga M.N., Pinedo-Pascua I., Vervaeke J., Monforti-Ferrario F., Szabó S., 2014. Do
African and European energy stakeholders agree on key energy drivers in Africa?
Using Q methodology to understand perceptions on energy access debates. Energy
Policy, 69: 154–164.
Mączka K., Chmielewski P., Jeran A., Matczak P., van Riper C.J., 2019. The ecosystem
services concept as atool for public participation in management of Poland’s Natura
2000 network. Ecosyst. Serv., 35: 173–183.
Mączka K., Matczak P., 2014. Sąd obywatelski – aplikacja wwarunkach polskich. Przypa-
dek ulicy Umultowskiej wPoznaniu. Samorząd Terytorialny, 1–2: 45–54.
Niedziałkowski K., Komar E., Pietrzyk-Kaszyńska A., Olszańska A., Grodzińska-Jurczak
M., 2018. Discourses on public participation in protected areas governance: Applica-
tion of Q Methodology in Poland. Ecological Economics, 145: 401–409.
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej zdnia 21 września 2015r.
wsprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy oochronie przyrody (Dz.U. z 2015
r., poz. 1651).
Reed M.S., 2008. Stakeholder participation for environmental management: Aliterature
review. Biol. Conserv., 141: 2417–2431.
Reed M.S., Graves A., Dandy N., Posthumus H., Hubacek K., Morris J., Prell C., Qu-
inn C.H., Stringer L.C., 2009. Who’s in and why? Atypology of stakeholder analysis
methods for natural resource management. Journal of Environmental Management,
90(5): 1933–1949.
Q-deliberacja jako metoda badania ikonsultowania kwestii środowiskowych...
91
Rowley T.I., Moldoveanu M., 2003. When will stakeholder groups act? An interest-and
identity based model of stakeholder group mobilization. Acad. Manag. Rev., 28: 204–
219.
Schroeter R., Scheel O., Renn O., Schweizer P.J., 2016. Testing the value of public partici-
pation in Germany: Theory, operationalization and acase study on the evaluation of
participation. Energy Research & Social Science, 13: 116–125.
Stainton Rogers R., 1995. Q methodology. W: J.A. Smith, R. Harre, I. van Longenhove
(red.), Rethinking Methods in Psychology. Sage, London, s. 178–193.
Stokes S., 1998. Pathologies of Deliberation. W: J. Elster (red.), Deliberative Democracy.
Cambridge University Press, Cambridge, s. 123–139.
Watts S., Stenner P., 2005. Doing Q methodology: theory, method and interpretation.
Qualitative Research in Psychology, 2(1): 67–91.
Wesselink A., Jouni P., Fritsch O., Renn O., 2011. Rationales for public participation in
environmental policy and governance: practitioners’ perspectives. Environ. Plann., 43:
2688–2704.
Yosie T.F., Herbst T.D., 1998. Using Stakeholder Processes in Environmental Decision
making. Ruder Finn Washington and ICF Incorporated, Washington.
... Inclusion activities are studied and evaluated based on their impact on public decisions: the quality of communication, deliberation and capturing of turning moments, plus the coherence of reasoning processes (e.g. Capella, Price, & Nir, 2002;Hino, Imai, & Chiba, 2015;Mączka et al., 2020;Steenbergen et al., 2003;Sprain & Black, 2017). ...
Article
Full-text available
Participation has been increasingly prioritized in environmental policy processes to achieve inclusiveness in development. The vast literature discusses the pros and cons of participation but does not provide much information on the actual costs and value of participation. Hence, this review paper addresses the question: what does the literature tell us about the costs and value of participation, the evolution of the concept, and how participation costs and value have been problematized in relation to actors, levels, methods, variables, relationships between costs and value, output/outcome, geographical aspects, and contexts? Out of a larger set, the systematic review analyzes nine articles based on how the cost and value of participation are being calculated. Overall there is a lack of literature on how participation costs and value are being problematized and calculated. What is more – to the extent that this is done, the range of methods is small, limited variables are used to operationalize intangible costs and value, the focus is mainly on the local level, and the geographical distribution of case studies is limited. The literature suggests that the costs and value of participation are inequitably shared between actors. This may influence the kind of decisions being produced in the stakeholder's participation process. This causality calls for more attention for costs and benefits of participation to realize effective participation and a more inclusive participation process in environmental policy.
Article
Full-text available
Coping with intergenerational conflicts is one of the fundamental keys to building a sustainable society. However, current decision-making systems tend to be inclined towards the preferences of present generations, simply because future generations do not yet exist and therefore cannot participate in present-day negotiating processes. In this paper, with an aim towards reconciling possible intergenerational conflicts, we present the first attempt at creating a participatory intergenerational deliberation practice by creating “imaginary future generation” groups to represent future generations and negotiate with present-generation groups regarding future visions and associated decision making. To accomplish this, a series of workshops were organized in a local municipality in Japan in which participating imaginary future-generation groups and present-generation groups first deliberated separately, and then worked together, to form a consensus over prioritizing policy measures associated with their separate visions of the municipality in 2060. We then analyzed deliberation and consensus-building processes used and observed a stark contrast in deliberation styles and priorities between the groups. For example, imaginary future-generation-group measures were primarily characterized by utilizing existing local resources, while the present-generation groups aimed more at solving current problems. Notably, the consensus-building processes resulted in choosing more than half of the measures originally proposed by the imaginary future-generation groups, thereby indicating that decision-making preferences had shifted to future generations. We contend that our approach, which is based on introducing imaginary future-generation groups as stakeholders, could provide indicators towards coping with intergenerational conflicts via present-day decision-making processes.
Article
Full-text available
Citizen panels offer an alternative venue for gathering input into the policy-making process. These deliberative exercises are intended to produce more thoughtful and informed inputs into the policy-making process, compared to public opinion polls. This paper highlights a six day deliberative event about energy and climate issues, tracking opinion changes before and after the deliberation, as well as six months after the deliberation. In two of the five policy domains, opinions change as a result of the deliberation and these changes endure six months after the deliberation. The tracking of opinions across the three points in time reveals a pattern of convergence between panelists’ views and poll results for three of the five policy domains. Panelists were overly optimistic about many of the policy options prior to deliberation, but became more critical of these policies post-deliberation, moving their opinions closer to those of poll respondents. © 2018 International Association for Public Participation.All Rights Reserved.
Article
Full-text available
Effective public participation in decision-making concerning protected areas requires supportive legal provisions, practices and narratives. While there has been a wide interest in organisational aspects of participation in protected areas, discursive questions concerning the attitudes toward participation among stakeholder have received relatively little attention. Using Q methodology we investigated attitudes of 53 respondents, representing key stakeholder groups (local communities, NGOs, scientists, protected area staff, foresters, public officials, general public), toward the involvement of local communities in managing various forms of biodiversity conservation in Poland. We found three main discourses (1) positive toward participation and recognizing the conservation and development goals of protected areas; (2) sceptical toward participation and nature-centred; (3) cautiously open to participation and developmental goals of protected areas but highlighting organisational difficulties. There were diverse attitudes toward participation within stakeholder groups signalling potential for compromise among them. All three discourses opt for a mixed model of governance balancing central and local influence, which diverges from traditional centralized practices. They differ over barriers to participation, highlighting either insufficient capacity of administration or lack of knowledge and interests of local people. These differences indicate wider socio-political tensions that should be acknowledged during participation.
Article
Full-text available
This paper examines the implications posed by the European Climate Protection Plan and the German Energy Transition. Both involve social conflicts regarding technical feasibility, norms, and values. Technological expertise alone is insufficient to resolve these normative questions and conflicts. In addition to technological expertise, social and communicative competence is therefore needed to deal with the social and cultural challenges of an energy transition. One method to cope with conflicts that arise as a result of the energy transition refers to the use of citizen participation. Many analysts of participatory processes suggest that participation, if done properly, enhances acceptability and legitimacy of a transition process, contributes to improved efficiency of decisions, and promotes factual knowledge. This paper analyses and discusses these anticipated positive effects within a theoretical framework and a corresponding empirical case study.
Article
Full-text available
The definition of management actions in natural resource management requires the integration of all types of knowledge involved. An appropriate approach for such a challenge is the ideal of transdisciplinarity. A transdisciplinary process can be considered “consultative” when knowledge is simply gathered and collated, or “participatory” when knowledge integration is undertaken collectively. In this paper, we present a mixed mode procedure (i.e., using interviews, questionnaires, and group discussions) that empirically demonstrates the difference between consultative and participatory transdisciplinary processes. The mixed mode procedure is used for identifying the most relevant problems occurring in the coastal system of Praia da Vitória bay, Azores, Portugal. This mixed mode procedure is likely to be useful for other studies, because the results highlight the need to promote face-to-face interaction at the earliest opportunity, and because it allows an understanding to be gained of social learning processes, the influence of power, and participant behaviour during interaction with others.
Article
Choice experiments have gained considerable popularity in ecosystem service valuation. In a one-shot survey respondents are faced with a strenuous task asking them to discover and monetize their preferences for often unfamiliar ecosystem services in a previously unknown hypothetical market situation. We present a deliberative choice experiment that aims to generate well-rationalized value estimates for policy advice. Two aspects of deliberation- discussion and time to reflect-are examined in terms of their effect on preference refinement. We find more comprehensive choice motives after deliberation, as well as indications for preference adjustment and a slight increase in choice certainty. © 2016 by the Board of Regents of the University of Wisconsin System.
Article
Over the past ten years, efforts have been made in the Paraty region of Brazil towards more active state governance of coastal resources through the implementation and enforcement of various types of protected areas. Trindade is one of the communities making efforts to advocate for themselves as the key stakeholders in a negotiation process for a no-take protected area management plan. As is happening across South America, there has been a shift in policy in Brazil towards participatory environmental governance practices. The objective of this paper is to analyze the quality of community participation in a resource governance process, the perceptions of participating and non-participating community members, and the actual influence of community participants on the protected area management plan under review (in 2012/2013). The research was conducted as interdisciplinary action research. Data were collected through a qualitative approach, using mixed methods of narratives, interviews, focus groups, participant observation and workshops. The negotiation process and community participation in this negotiation process was studied through observation of meetings. Analysis of the negotiation process revealed the importance that community participants place on their rights as Caiçaras, and four further key themes emerged; communication disconnect, opportunity and capacity to participate, representation and decision-making, and conflict. Meaningful participation in natural resources management has not yet been achieved in the process reviewed. The process described is the initial phase of a long-term relationship between community members and government authorities, and changes need to be made so that the desired outcomes for natural resources management are more likely to be achieved.