Hukukta Zihin Haritalama (Mind Mapping in Law)

Abstract

Mind mapping is note taking and note making method which gradually spreads in business and educational world. The features of this method, such as including visual elements, providing holistic view, simplifing remembrance and saving time, have effect on this method to be universal.

With the above mentioned feautures, this article has been established on the base of the thesis which mind mapping, that bring visuality and provide versatile easiness, have to be legal method in law. In this article, mind mapping method has compared with corresponding methods and gives advices on how will applies this colorful method by the lawyers on the various areas such as legal research, collect information and legal writing.

Full text

353
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
HUKUKTA ZİHİN HARİTALAMA
Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN1
Geliş Tarihi: 16.11.2016 Kabul Tarihi: 13.02.2017
ÖZET
Zihin haritalama yöntemi, iş ve eğim
dünyasında giderek yaygınlaşan bir not
alma ve not oluşturma metodudur.
Yöntemin yaygınlaşmasının temelinde,
bolca görsel öge barındırması, bütüncül
bir bakış açısı sunması, harlamayı
kolaylaşrması ve zamandan kazandırması
gibi özellikleri etkili olmuştur.
Bu özelliklerinden hareketle
çalışmamız, hukuk disiplinine görsellik
kazandırıp çok yönlü kolaylık sağlayacak
olan zihin haritalama yönteminin, hukukta
bir metot olarak yer alması gerekği tezi
üzerine kurulmuştur. Çalışmamızda zihin
haritalama yönteminin diğer yöntemlerle
mukayesesi yapılmış ve araşrma yapma,
bilgi toplama ve hukukî yazım gibi çeşitli
konularda, hukukçular tarandan bu
‘renkli’ yöntemin nasıl uygulanacağına
yönelik önerilere yer verilmişr.
Anahtar Kelimeler: şema, zihin
haritalama, hukukta yöntembilim
ABSTRACT
Mind mapping is note taking and note
making method which gradually spreads in
business and educaonal world. The features
of this method, such as including visual
elements, providing holisc view, simpling
remembrance and saving me, have eect on
this method to be universal.
With the above menoned feautures, this
arcle has been established on the base of the
thesis which mind mapping, that bring visuality
and provide versale easiness, have to be legal
method in law. In this arcle, mind mapping
method has compared with corresponding
methods and gives advices on how will applies
this colorful method by the lawyers on the
various areas such as legal research, collect
informaon and legal wring.
Keywords: diagram, mind mapping, legal
methodology
GİRİŞ
Yaşadığımız çağda, insanlığın bilgi birikimi emsalsiz bir hızla katlanarak
çoğalmaktadır. Hukuk alanındaki teorik bilgiler de genel bilgi birikimiyle uyumlu
olarak sistemsiz bir şekilde her geçen gün artmakta ve devasa boyutlara
ulaşmaktadır. Hukukçunun ödevi, devasa boyuaki düzensiz bilgiyi somut
olayın eleğinden geçirerek harç hâline dönüştürmekr.2 Hukukçu, sistemsiz
bilginin somut olaya uyarlamasıyla elde eği harcı, çözümün inşasında
kullanır. Temelleri sağlam bir çözüm inşa edilmek isteniyorsa elbee belirli bir
yöntemin izlenmesi şarr. Çalışmamızda, hukukî çözüme ulaşmaya yönelik
bilgi edinme ve yeni bilgi oluşturma işlemleri için, klasik metotlar dışında zihin
1 Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Medenî Hukuk Anabilim Dalı, Araşrma
Görevlisi. fgtastan@ybu.edu.tr
2 Bir başka deyişle hukukçu, düzensiz bilgiyi sistemaze ederek hukukî sorunu çözmekle
yükümlüdür.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
354 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Figür 1: İşbu çalışmanın birinci başlığında anlalanları ihva eden zihin haritası.
haritalama yönteminin uygulanabilirliği, temel mesele olarak ele alınmışr.
Çalışmanın ilk bölümünde, zihin haritalama yönteminin anlamı, tarihi,
yararları ve nasıl uygulanacağı incelenmiş; ardından diğer yöntemlerle
karşılaşrılması yapılmışr. Takip eden bölümde zihin haritalama yönteminin
hukukta yöntembilim içerisinde nerede yer aldığı sorusu cevaplanmaya
çalışılmışr. Meselenin özünü oluşturan son bölümde ise, hukukçunun zihin
haritalama yönteminden çeşitli beceriler alnda nasıl faydalanabileceği ele
alınmış; her bir beceri alnda çeşitli mesleklere yönelik önerilere yer verilmişr.
Sonuç bölümünde ise, zihin haritalama yönteminin hukuk disiplininde niçin
bir metot olarak yer alması gerekği izah edilmişr.
I. ZİHİN HARİTALAMA (MIND MAPPING) YÖNTEMİ
A. GENEL OLARAK
Zihin haritalama (mind mapping), bilginin görsel şekilde sunulmasını
ve düzenlenmesini ifade eden bir bilgi haritalama (informaon mapping)
yöntemi ve şema (diagram) türüdür.3 Diğerlerinden farklı olarak bu yöntem,
karmaşık bilginin sistemaze edilmesi konusunda; bütüncül bir bakış açısı
sunma, görsel öğe, farklı renk ve boyutlar kullanma, konu başlıkları arasında
ilişki kurma ve benzeri karakterisk özellikler taşır.4 Söz konusu karakterisk
özellikleri ibariyle yöntem hakkında ‘zihni gelişrme aracı’, ‘zihnin aynası’ ve
‘zihnin İsviçre çakısı’ gibi nitelendirmelerde bulunulmuştur. 5
3 Yaygın şekilde yapılan bir başka tanıma göre zihin haritalama, karmaşık bilgi ve kirlerin
doğrusal (linear) olmayan şekilde, görsel gösterimidir. Ernest N. Bikmirov/Linda B. Nilson;
“Show Them the Money: Using Mind Mapping in the Introductory Finance Course”, Journal
of Financial Educaon, 2006, Cilt 32, Sayı 3, s. 72; Tony Buzan/Barry Buzan; The Mind
Map Book: How to Use Radiant Thinking to Maximize Your Brain’s Untapped Potenal,
Londra 1993, s. 59; Marn J. Eppler; “A Comparison Between Concept Maps, Mind Maps,
Conceptual Diagrams and Visual Metaphors As Complementary Tools for Knowledge
Construcon and Sharing”, Informaon Visualizaon, 2006, Cilt 5, Sayı 3, s. 203; Stacey B.
Lee; “Using Mind Mapping to Bridge The Gap In Teaching Health Law to Non-Law Students”,
Annals of Health Law, 2012, Cilt 21, Sayı 1, s. 3; Maxeld, Dave/Serpe, Richard; “Becoming
a Mind-Mapping Jedi”, Law Pracce Today, 2012, Sayı 2, s. 2; Diane Murley; “Technology
for Everyone: Mind Mapping Complex Informaon”, Law Library Journal, 2007, Cilt 99, Sayı
1, s. 175.
4 Bu yönüyle yöntem, beynin tabiana daha uygun bir not alma yöntemidir. Buzan/Buzan,
s. 59; Marn Davies; “Concept Mapping, Mind Mapping and Argument Mapping: What
Are The Dierences and Do They Maer?”, Higher Educaon, 2011, Cilt 62, Sayı 3, s. 281;
Joseph Kim-Keung Ho; “An Exploratory Study on What The Mind Mapping Literature Oers
to Managerial İntellectual Learning Study”, 2016, hp://josephho33.blogspot.hk/2016/07/
what-mindmapping-literature-oers-to.html (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016); Lee, s. 3;
Nerino J. Petro; “Hate Taking Notes? Try Mind Mapping”, GPSolo, 2010, Sayı 27, s. 22.
İnsanların büyük bir kısmı resimler, diyagramlar ve diğer modelleri yazılı menlere göre
daha hızlı öğrenmeye yatkındır. M. H. Jacobson; “Learning Styles and Lawyering: Using
Learning Theory to Organize Thinking and Wring”, J. Ass’n Legal Wring Directors, 2004,
Cilt 2, s. 34.
5 Buzan/Buzan, s. 60; Murley, s. 176.

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
355
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Figür 1: İşbu çalışmanın birinci başlığında anlalanları ihva eden zihin haritası.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
356 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Bu adla ve bugünkü gelişmiş şekliyle olmasa da benzer konseptlerle
çok eski zamanlarda da zihin haritalama yöntemi kullanılmışr.6 Yöntemin
bugünkü anlam ve kapsamına dönüşmesi ise 1960’lı yıllarda öğrenme
yetenekleri üzerine yapılan çalışmalarla gerçekleşmiş; yöntem İngiliz psikolog
Tony Buzan’ın yaygınlaşrmasıyla dünyada popüler hale gelmeye başlamışr.7
Zihin üzerine deneysel çalışmalar yapan Buzan’a göre bu yöntem, görsellik
temelli olması ibariyle beynin iki lobunun kullanılması sureyle yaracılık ve
harlama kabiliyetlerinin gelişmesini sağlamaktadır.8
Yapılan çalışmalar necesinde zihin haritalama yönteminin birçok faydasının
olduğu ortaya çıkmışr.9 Öncelikle zihin haritaları, meseleye kuş bakışı bakma
imkânı sunmakta; bu sayede ayrınlarda boğulmayı önlemektedir. Konunun
alt başlıklarını ve bağlanlarını göstermesi ibariyle yeni şeyler keşfetme
imkânı sağlamakta ve problemlere daha iyi odaklanmayı temin etmektedir.
Bu yöntem, kullanıcısına esnek not alma imkânı sağlar.10 Zirâ bir zihin
haritası tamamlansa dâhi, haritanın dairesel yapısı nedeniyle yeni notların
haritaya işlenmesi mümkündür. Dairesel yapısı ve anahtar kelimelerle
gelişrilmesi sayesinde zihin haritalama yöntemi, harlamayı kolaylaşrır.11
Ayrıca, görsel ögeler ihva etmesi ibariyle notların oluşturulmasında,
gözden geçirilmesinde ve okunmasında harcanan mesai süresini azalr, yani
zamandan kazandırır.12
B. NASIL YAPILIR?
Zihin haritalama yönteminin hukuk alanındaki kullanımına geçmeden
önce, nasıl uygulanacağına ilişkin genel açıklamalarda bulunmak elzemdir.13
Yöntemin uygulanması için öncelikle -A3 gibi- büyük boyua bir kağıt
6 Bilindiği kadarıyla M.Ö. 3. yüzyılda ilk kez Filozof Porrios tarandan buna benzer bir yöntem
kullanılmışr. Yöntemin tarihi hakkında ayrınlı bilgi için bkz. hp://www.mind-mapping.
org/blog/mapping-history/roots-of-visual-mapping/ (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016);
Mark M. H. Goode; “Mind Mapping in Lectures”, s. 1, hp://www.swansea.ac.uk/media/
media,32275,en.pdf (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016).
7 Görsel düşünme ve öğrenme üzerine yapılan çalışmalar için bkz. Alan M. Collins/M.
Ross Quillian; “Retrieval From Semanc Memory”, Journal of Verbal Learning and Verbal
Behavior, 1969, Sayı 8, s. 242. Bu çalışmalar, yöntemin şekillenmesinde önemli bir rol
oynamışr. Bkz. Goode, s. 1.
8 Buzan/Buzan, s. 84.
9 Yöntemin yararlarına ilişkin ayrınlı bilgi için bkz. Buzan/Buzan, s. 102; Ho, s. 3; Maxeld/
Serpe, s. 3; Murley, s. 176; Petro, s. 22.
10 Buzan/Buzan, s. 89; Ho, s. 3; Petro, s. 23.
11 Buzan/Buzan, s. 89; Ho, s. 4; Maxeld/Serpe, s. 3.
12 Murley, s. 176.
13 Zihin haritalama yönteminin nasıl uygulanacağına ilişkin ayrınlı bilgiler için bkz. Buzan/
Buzan, s. 93–114; Davies, s. 281; Ho, s. 2–3; Murley, s. 176; Petro, s. 23.

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
357
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
seçilmelidir. Yatay pozisyona gerilmiş bu kağıdın ortasına konuyu çağrışran
bir görsel yerleşrilmeli ve konu başlığı yazılmalıdır. Konu başlığının çevresine
dairesel bir sırayla farklı renklerdeki kalemlerle ana başlıklar yerleşrilmelidir.
Ana başlıklar konu başlığına kalın çizgilerle bağlanmalıdır. Ana başlıklara bağlı
olan alt başlıklar için daha ince çizgiler kullanılmalıdır. Alt başlıklar, bağlı olduğu
ana başlığın rengiyle aynı, fakat diğer ana başlıkların renginden farklı olmalıdır.
Böylelikle başlıklar arasında görsel bir ayrım sağlanmış olur. Ana başlıkların
her biri görsel, sembol ve anlam yüklenmiş renkler içermeli, bu başlıklarla
diğer başlıklar arasında bağlanlar kurulmalı ve önemli kısımlar yine anlam
yüklenmiş renklerle vurgulanmalıdır. Esnekliğin sağlanması için ana başlıkların
arasında mutlaka boşluk bırakılmalıdır. Boşluklar, sonradan zihin haritasına
yeni başlıkların eklenmesini kolaylaşracakr.
Zihin haritalama yönteminin bilgisayar yazılımları aracılığıyla uygulanması da
mümkündür.14 Düzenleme konusundaki esnekliği nedeniyle, günümüzde ark
yoğun biçimde bu yazılımlar tercih edilmektedir. Dolayısıyla zihin haritalama
yönteminin bilgisayar yazılımlarıyla kullanılması gerekği düşüncesindeyiz.
C. BENZER YÖNTEMLERLE KARŞILAŞTIRILMASI
1. Standart Not Alma (Standart Note Taking) Yöntemiyle Karşılaşrılması
Figür 2: Tony Buzan’a göre standart not alma yöntemindeki şekil, amaç ve araçlar15.
14 Bilgisayar ortamında zihin haritalama yönteminden Xmind, Mindjet Mindmanager,
Mindmup, Freemind ve benzeri yazılımlar kullanılarak faydalanılabilir.
15 Bkz. Buzan/Buzan, s. 44.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
358 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Dünya’nın farklı ülkelerindeki üniversite ve işyerlerinde yapılan bir
araşrmaya göre insanların yüzde doksan beşi standart not alma yöntemini
kullanmaktadır.16 Bu sebeple görsel not alma metodu olan zihin haritalama
yönteminin öncelikle standart not alma usulüyle karşılaşrılması gerekir.17
İki yöntem arasındaki en temel fark, konu başlığının nerede yer aldığına
ilişkindir. Standart not alma yönteminde konu başlığı en üse yer alır ve
konuya ilişkin bilgiler; paragraar, numerik/alfabek değeri olan veya olmayan
listeler şeklinde birbiri ardınca sıralanır. Zihin haritalama yönteminde ise konu
başlığı, çağrışım gücü olan bir görselle birlikte tam ortada yer alır ve konuya
ilişkin bilgiler, alt başlıklar hâlinde ana başlığın etranda kümelenir..
Bir diğer farklılık, bilgilerin nasıl sıralandığına dairdir. Standart not alma
yönteminde bilgiler, doğrusal (linear) bir yapıda yukarıdan aşağıya doğru,
genellikle anlamlı bir bütünlük sağlanmaksızın sıralanır. Zihin haritalama
yönteminde ise, bilgiler dairesel (radial) bir şekilde yerleşrilir. Bu, bilgilerin
bütünlüğünün sağlanarak daha kolay harlanmasını temin eder.
Standart not alma yönteminde genellikle tek renk kullanılır. Notların
tamamı genellikle aynı puntodadır ve bilgiler arasında ilişkisel bağlar kurulmaz.
Zihin haritalamada ise farklı renk ve puntolara sahip menler ile görsel ögeler
kullanılır. Ayrıca başlıklar arasında ilişkisel bağlar kurulmak sureyle bütünlük
sağlanır.
Standart not alma yöntemiyle oluşturulmuş notlar, anahtar kelime ve
görsellerden yoksundur. Birbirine benzeyen notlar, harlamayı zorlaşrır.18
Zihin haritalama yönteminde ise, bilgilerin kolayca birbirinden ayırt edilmesini
sağlayan ve harlamayı kolaylaşran anahtar kelime ve görseller kullanılır.
Nece ibariyle, zihin haritalama yöntemiyle göreceli olarak daha yüksek
oranda verim alınması mümkündür.19
16 Buzan/Buzan, s. 44.
17 İki yönteminin karşılaşrılmasına ilişkin ayrınlı bilgi için bkz. Buzan/Buzan, s. 43–52, 89–90;
Jacobson, s. 50–55; Yan-lei Zhang/Shuang-jiu, Xiao/Xu-bo Yang/Lei Ding; “Mind Mapping
Based Human Memory Management System”, Internaonal Conference on Computaonal
Intelligence and Soware Engineering (CiSE), 2010, s. 1–2.
18 Buzan/Buzan, s. 49–50.
19 Buzan/Buzan, s. 89; Michael Crowe/Lorraine Sheppard; “Mind Mapping Research
Methods”, Quality & Quanty, 2012, Cilt 46, Sayı 5, s. 1494. Öğrenme ve çalışma konusunda
zihin haritalama yönteminin, klasik not alma yöntemlerine oranla %15 verim arrdığı kabul
edilmektedir. Peter Baofu; The Future of Post-Human Meta-Data: Towards a New Theory of
Structure and Process in Informaon Science, Brisbane 2015, s. 256.

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
359
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
2. Kavram Haritalama (Concept Mapping) Yöntemiyle Karşılaşrılması
Figür 3: Örnek bir kavram haritası.
Zihin haritalamanın, kavram haritalama yöntemiyle de karşılaşrılması
gerekir. Zirâ kavram haritalama da, zihin haritalama gibi karmaşık bilginin
görsel olarak ifade edilmesine hizmet eden bir bilgi haritalama yöntemi ve
şema türüdür.20 Her iki yöntemde de hiyerarşik bir düzen bulunmakta; ilgili
konu başlığıyla alakalı bilgiler tek sayfaya yerleşrilmekte (one page method),
böylelikle bütüncül bir bakış açısı sağlanmaktadır. Her iki yöntemde de bilgiler,
harita içerisinde bulunan bağlamla (context) anlam kazanmaktadır.
Zikredilen yönleriyle benzeşiyor olsalar da, iki yöntem arasında önemli
farklar bulunur.21 Öncelikle kavram haritalarında, çoğu zaman kullanılan
renk sayısı ikiyi (kırmızı-siyah, mavi-siyah şeklinde) geçmemekte; genellikle
tüm başlıklarda (yuvarlalmış dikdörtgen, elips, daire gibi) aynı şekil ve aynı
puntolu yazılar kullanılmaktadır. Zihin haritalarında ise farklı renk, büyüklük ve
20 Kavram haritalama hakkında ayrınlı bilgi için bkz. Joseph D. Novak/Alberto J. Canas; “The
Theory Underlying Concept Maps and How to Construct and Use Them”, s. 2 vd. hp://
eprint.ihmc.us/5/2/TheoryUnderlyingConceptMaps.pdf (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016).
21 P. S. Meier; “Mind-mapping: a tool for elicing and represenng knowledge held by diverse
informants”, Social Research Update, 2007, Sayı 52, s. 2. İki yöntemin farklılıklarıyla ilgili
ayrınlı bilgi için bkz. Eppler, s. 203 vd.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
360 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
şekiller kullanılır. Bunun doğal sonucu olarak daha fazla görsel öge içeren zihin
haritaları, kavram haritalarına göre kolay harlanır.
Kavram haritalarında konu başlığı en üste yerleşrilir ve boşluk olmayacak
şekilde ana başlıklar birbiri ardınca aşağı doğru sıralanır. Bu yapısı sebebiyle
kavram haritalarına yeni başlıkların eklenmesi zordur. Buna karşılık dairesel
yapısı ve esnekliği sayesinde zihin haritalarında yeni başlıkların eklenmesi
daha basir.
Kavram haritalarında alt başlıklar, birden çok üst başlığa bağlanmakta
(cross linking), bu da karmaşık bir yapının ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.22
Zihin haritalarında ise, genellikle her alt başlık, yalnızca tek üst başlığa
bağlanmaktadır. Bu özelliği sebebiyle zihin haritaları daha kolay okunmaktadır.
Necede zikredilen farklarından hareketle, zihin haritalarının daha esnek
ve kişiselleşrmeye müsait olduğu;23 kavram haritalarının ise daha kemikleşmiş
olduğu söylenebilecekr.24
II. HUKUKTA YÖNTEMBİLİM ve ŞEMA KULLANIMI
A. GENEL OLARAK HUKUKTA YÖNTEMBİLİM
Belirli bir hedefe ulaşmak için izlenen yol anlamına gelen yöntem kelimesi,25
Yunanca metodos kelimesinin karşılığı olarak dilimize girmişr. Bilimde
yöntem, bilimin amaçları doğrultusunda sistemak bir şekilde bilgi edinmenin,
bilgi üretmenin ve akıl yürütmenin yolu olarak tanımlanmaktadır.26 Bir bilim
dalını diğerlerinden ayıran, o bilim dalının amacı ve bu amaç doğrultusunda
kullandığı yöntemlerdir.27 Eş deyişle bilim dallarının kullandığı yöntemler,
onların sınıandırılmasında önemli bir yer teşkil eder. Bilim dallarında
uygulanan yöntemleri araşran ve yeni yöntemler ortaya koymak üzere ilkeler
gelişren bilim dalına yöntembilim denir.28
22 “Concept Maps vs. Mind Maps”, hp://mindmappingsowareblog.com/concept-maps-vs-
mind-maps/ (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016)
23 Zihin haritalama yönteminin ka kurallar içermemesi nedeniyle daha doğal bir yöntemdir.
Crowe/Sheppard, s. 1494. Ayrıca konuyla ilgili bkz. Davies, s. 281–286; Eppler, s. 206.
24 Zihin haritalama yöntemiyle karşılaşrması hakkında ayrınlı bilgi için bkz. “Concept
Maps are not Mind Maps”, hp://www.owenkelly.net/691/concept-maps-are-not-
mind-maps/ (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016); “Concept Maps vs. Mind Maps”, hp://
mindmappingsowareblog.com/concept-maps-vs-mind-maps/ (Son Erişim Tarihi:
07.11.2016).
25 Türk Dil Kurumu, “Yöntem”, Güncel Türkçe Sözlük www.tdk.gov.tr (Son Erişim Tarihi:
07.11.2016)
26 Rona Serozan; Hukuk’ta Yöntem, İstanbul 2015, s. 2.
27 Ernst Hirsch; “Hukuk Bir Bilim Kolu mudur?”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
1944, Cilt 2, Sayı 1, s. 19–61 (Kısallmışı Bilim), s. 23.
28 Türk Dil Kurumu, “Yöntembilim”, Güncel Türkçe Sözlük www.tdk.gov.tr (Son Erişim Tarihi:

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
361
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Hukukun bir bilim dalı olup olmadığı, tarşmalıdır.29 Ancak söz konusu
tarşmadan bağımsız olarak hukukta yöntembilimin varlığı doktrinde kabul
edilmişr.30 Hukukun amacı, bu alandaki problemleri tespit ederek bunlara
çözüm üretmek, problem ve çözümleri sistemak bir düzene koymakr.31
Bilimin yöntemlerinden farklı olarak hukukun, kendi alanındaki problemleri
tespit edip bunlara çözüm ürerken hukukî düşünme tarzını esas alması gerekir.
Hukukî düşünme tarzının esas alınabilmesi ise ancak akıl yürütme araçlarından
faydalanılarak sağlanır. Zirâ yalnızca akıl yürütme araçlarının kullanılmasıyla
hukukî düşünme tarzına uygun şekilde akılcı ve adaletli çözümler ürelebilir.32
Bahsi geçen hususlar doğrultusunda, hukukta yöntembilimin, hukukun
amaçları doğrultusunda kullanılacak metotları araşran ve yeni yöntemler
ortaya koymak üzere ilkeler gelişren bir disiplin olduğu söylenebilir. Bir
başka deyişle, hukukta yöntembilimin konusunun, “hukukî düşünme tarzını
sağlamaya yönelik akıl yürütme araçları ve bu araçların işleyişi olduğu”
sonucu çıkarılabilecekr.
B. HIRSCH’İN ŞEMA DÜSTURU ve ZİHİN HARİTALAMA YÖNTEMİ
Hukuk disipliniyle ilgilenenler, hukukta yöntembilimi esas alarak genellikle
analiz, karşılaşrma, analoji, sınıandırma, tümdengelim, tümevarım,
varsayım üretme gibi akıl yürütme araçlarından faydalanmaktadır.33 Ancak
sayılan akıl yürütme araçlarının mecazî (nongurav) olması nedeniyle bu
araçlar, çoğu hukukçuya ici gelmektedir.34 Ayrıca soyut kavramlarla uğraşan
bir disiplin olan hukukun, yöntem olarak da soyut akıl yürütme araçlarını
kullanması algılamayı hayli zorlaşrmaktadır.
07.11.2016) “Metodoloji” ve “usuliyat” kelimeleri de yöntembilimle eş anlamlı olarak
kullanılmaktadır.
29 Hukuk’un bir bilim vas taşıyıp taşımadığına ilişkin tarşmalar hakkında farklı görüşler ve
ayrınlı bilgi için bkz. Vecdi Aral; Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, İstanbul 2010, s. 6 vd.;
Turhan Esener; Hukuk Başlangıcı, 7. Baskı, İstanbul 2004, s. 101 vd.; Hasan Tahsin Fendoğlu;
Hukuka Giriş, Konya 1995, s. 15 vd.; Ahmet Güneş; Hukuk Metodolojisi, Ankara 2016, s. 4;
Adnan Güriz; Hukuk Başlangıcı, 15. Baskı, Ankara 2013, s. 33; Hirsch, Bilim, s. 59; Serozan, s.
5 vd. Hukukun bilimselliğine ilişkin tarşmalar nedeniyle çalışmamızda hukuk kavramından
bahsederken “hukuk bilimi” değil; “hukuk disiplini” kavramı tercih edilecekr.
30 Nitekim birçok müellif hukukun bilimselliği tarşmasına yer vermeksizin hukukta
yöntembilimle ilgili eserler vermişr. Bkz. Abdullah Demir/Yahya Deryal; Hukuk Başlangıcı
ve Hukuk Metodolojisi, Ankara 2013, Güneş, s. 4; Yasemin Işıktaç/Sevtap Men; Hukuk
Metodolojisi, İstanbul 2016, Yaşar Karayalçın/Aynur Yongalık; Hukukda Öğretim - Kaynaklar
- Metod; Problem Çözme, 7. Baskı, Ankara 2008.
31 Hirsch, Bilim, s. 53.
32 Serozan, s. 2.
33 Demir/Deryal, s. 311–312; Güriz, s. 102; Serozan, s. 10.
34 Serozan, s. iii.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
362 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Burada hukukta yöntembilimin önemli unsurlarından biri olan şema
yöntemi devreye girmektedir. Hem hukuka ilişkin soyut kavramların hem de
akıl yürütme araçlarının daha iyi anlaşılabilmesi ve kullanılabilmesi için şema
kullanımı faydalı olacakr. Hirsch’e göre, hukukta yöntembilimin konusu
olan problem tespi ve çözümüne yönelik ihmallerin araşrılması, çözüm
açısından yalnızca hazırlayıcı muamelelerdir. Bu ihmallerden hangisinin
somut olaya uygulanacağının tespi ise sonraki işr. Ona göre ihmallerin
değerlendirmesinde ve bunlara somut bir görünüm kazandırılmasında, şema
çizmek her zaman faydalıdır.35
Bir şema türü olan zihin haritalama yönteminin, Hirsch’in “şema” düsturu
içerisinde değerlendirilmesi mümkündür. Ancak esasında zihin haritalama
yönteminin sınırları, Hirsch’in şema kaidesinin sınırlarından daha genişr.
Öyle ki Hirsch, şema kullanımını, olayın nitelenmesi ve buna uygun bir hukukî
çözümün araşrılmasıyla sınırlamışr.36 Zihin haritalama yöntemi ise yalnız iki
hususla sınırlanmamalıdır.
Bütüncül yaklaşım imkânı sunan zihin haritalama yöntemi, hukukta
yöntembilimin kullandığı mecazî (nongurave) akıl yürütme araçlarının
tamamından daha etkin bir şekilde isfade imkânı sunar. Eş deyişle, hukukî
düşünme tarzının sağlanmasına yönelik tüm aşamalarda, zihin haritalama
yönteminden faydalanmak mümkündür. Dolayısıyla zihin haritalama yöntemi,
şema kullanımının aksine hukukta yöntembilimin tüm aşamalarına yayılabilir.
Burada ise akıl yürütme araçlarından ziyade, hukukla ilgili meslekî faaliyetler
bazında zihin haritalama yönteminin kullanımı incelenecekr.37
III. ZİHİN HARİTALAMA YÖNTEMİNİN HUKUKTA KULLANIMI
Zihin haritalama yönteminin bir kez de hukukta yöntembilim çerçevesinde
tanımlanması faydalı olacakr. Buna göre zihin haritalama yöntemi, hukukun
metodolojik olarak uygulanmasına hizmet eden; hukukun teorik kısımlarının
algılanmasını kolaylaşran bir bilgi haritalama yöntemi ve şema türüdür. Yapılan
tanım doğrultusunda, yöntemin hukuk alanında nasıl kullanılabileceğine ilişkin
birtakım değerlendirmelerde bulunulacakr. Yapılacak değerlendirmeler,
öncelikle çeşitli beceriler alnda beşe ayrılmış ve her bir başlık alnda
becerilere ilişkin genel açıklamalarda bulunularak hukuk teorisyenleri ve
prasyenlerine yönelik önerilere yer verilmişr.
35 Hirsch, Metot, s. 30.
36 Hirsch, Metot, s. 29.
37 Kanaamizce akıl yürütme araçlarının daha etkin bir şekilde kullanılabilmesi, geniş kapsamlı
ayrı bir makalenin konusu olması gerekir.

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
363
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
A. Öğrem Faaliyetlerinde
Hukuk bilgilerini berrak biçimde öğrencinin zihnine aktarabilmek için
zihin haritalama yönteminden yararlanılması kanaamizce faydalı olacakr.
Örneğin akademisyen tarandan özellikle çok sayıda alt başlık içeren
konuların anlamında, o konuya ilişkin temel ayrımları gösteren bir zihin
haritası iskelenin öğrencilerle paylaşılması yararlı olacakr.38 Böylelikle
öğrenci, konuya ilişkin karmaşık bilgiyle doğrudan muhatap olmak yerine,
öncelikle ana başlıkları görsel gürlerle algılayacak; belki de ardından ders
esnasında, kendisiyle paylaşılan iskelet haritayı gerçek bir zihin haritasına
dönüştürecekr. Öğrenci, klasik yöntemlerin aksine bu yöntemle, bir yandan
meseleler arasındaki bağlanların nasıl kurulacağını görebilecek; diğer yandan
bütüncül bakış açısını yakalayarak konunun derinliklerinde kaybolmayacakr.39
Figür 4: Kişiliğin korunmasına ilişkin ana başlıkları gösteren zihin haritası.
38 Bkz. Figür 4. Ayrıca öğrencinin bu hususta en yüksek faydayı sağlayabilmesi için kanaamizce,
zihin haritalama yönteminin temel prensiplerini öğrenmesi gerekmektedir.
39 Murley, s. 178.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
364 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Teknolojik imkânların yaygınlaşmasıyla hukuk öğreminde Powerpoint,
Keynote gibi sunum yazılımları önem kazanmışr. Bu yazılımlar aracılığıyla
oluşturulan sunumlar, genellikle standart not alma yöntemiyle oluşturulmuş,
bağlanları gösterme kabiliyenden yoksun doğrusal (linear) menlerden
meydana gelmektedir. Bunun yerine, konunun temel başlıklarını ve
bağlanlarını görsel ögelerle gösterme kabiliyene sahip zihin haritaları
üzerinden sunum yapmak, konunun takibi ve anlaşılabilirliği açısından
kanaamizce yararlı olacakr.
Öğrem faaliyetlerinde sıkça yer verilen ve ilgili disiplinin anlaşılmasında
önemli bir yere sahip olan prak kurlarda da zihin haritalarından yararlanmak
mümkündür. Dünya’da bunun çeşitli örnekleri bulunmaktadır. Bu noktada,
Kaliforniya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Profesörü Jerry Kang’in dava
çözümleme derslerinde zihin haritalama yöntemini nasıl kullandığını kısaca
ifade etmekte fayda vardır.40 Kang, öncelikle o gün işleyeceği davaya dair temel
başlıkları, bir zihin haritasının iskele olarak öğrencilere göstermektedir. Yani
Kang, ilk aşamada davanın yalnızca temel başlıklarını haritaya işlemektedir;
haritanın alt başlıklarının ve ayrınlarının belirlenmesini ise öğrencilere
bırakmaktadır. Böylelikle öğrenciler tarandan derste yapılan tarşmalar,
haritaya işlenerek zihin haritası adım adım genişlelmektedir. Öğrencinin
bir sorusu üzerine doğrudan haritaya yeni bir alt başlık eklenmekte veya
mevcut başlıklar arasında ilişki kurulmakta yahut bir başlık diğerinin alna
sürüklenmektedir. Son olarak Kang, o zihin haritasını dijital ortamda öğrencilerle
paylaşarak onlara zihin haritasını kendi tarzlarına göre özelleşrme imkânı
sunmaktadır. Hukukî meseleyi algılamayı kolaylaşran bu yöntem, Kang’a göre
aynı zamanda öğrencilerin tarşmaya kalımını da sağlamaktadır.
Benzer şekilde Sağlık Hukuku alanında dersler veren Stacey B. Lee de
zihin haritalama yöntemini dava çözümleme derslerinde akf bir şekilde
kullanmaktadır.41 İki öğrem üyesi tarandan kullanılan bu yöntem, öğrencileri
tarandan da yoğun bir şekilde desteklenmişr.42 Kang’ın ve Lee’nin yöntemi
40 Kang’ın bu tekniği nasıl uyguladığına ilişkin ayrınlar için bkz. “Mindjet Case Study:
Professor Jerry Kang”; hp://schemasaon.espaceweb.usherbrooke.ca/cartes_mentales/
LinkedDocuments/Mindjet_UCLA_US.pdf (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016).
41 Lee’nin yöntemi nasıl kullandığına ilişkin ayrınlar için bkz. Lee, s. 284 vd. Bundan başka
Oregon Sağlık ve Teknik Üniversitesi öğrem üyesi Profesör Ron Sagakuchi de zihin
haritalama yöntemini sınavlardan önce yapılan genel tekrar derslerinde kullanmaktadır.
Murley, s. 178.
42 Lee, dokuz dönem boyunca öğrencilerine yapğı ankee zihin haritalama yönteminin
hukuki kavramların anlaşılmasına ve davaların çözümlenmesine katkı sağlayıp sağlamadığını
sormuştur. Anket sonuçlarına göre öğrencilerin %91’i, bu yöntemin derse olumlu katkı
sağladığını düşünmektedir. Lee, s. 289. Kang ise, öğrencilerinin uyguladığı yönteme
“inanılmaz derecede olumlu” bakğını, yöntemle ilk kez karşılaşan öğrencilerin “ağızlarının
açık kaldığını” ve yöntemin konuya ilişkin en büyük katkısının “berraklık ve kesinlik”

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
365
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
kullanış tarzı kanaamizce benzer şekilde Türkiye’deki prak kurların
çözümünde de uygulanabilecekr.43 Öyle ki, zihin haritalama yönteminin
prak kur derslerine dâhil edilmesi, Kang’in belirği faydaların yanında
kanaamizce öğrenciyi prak kurun çözümü konusunda move edecek ve
onun çözümü daha iyi anlamasını temin edecekr.
Figür 5: Bir prak kur dersinde zihin haritasından nasıl faydalanılabileceğine ilişkin örnek çalışma.
Öğrem faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla hazırlanan ders kitaplarında
da zihin haritalama yönteminden faydalanmak mümkündür. Özellikle konunun
anlaşılmasını kolaylaşrması açısından lisans düzeyindeki ders kitaplarında
renkli zihin haritalarına yer vermenin yararlı olacağı kanaandeyiz. Öyle
ki, konuyu özetleyen zihin haritalarının, konunun başında veya sonunda
kullanılması, uzun hukukî menlerin daha iyi anlaşılabilmesi açısından özellikle
önemlidir.
Bu yöntemin uygulanmaya başlanmasıyla birlikte, kanaamizce hukuk
fakültelerindeki öğrem faaliyetlerinin daha açık, daha anlaşılır ve teşvik edici
olması kuvvetle muhtemeldir.
sağladığını ifade etmişr. “Mindjet Case Study: Professor Jerry Kang”; hp://schemasaon.
espaceweb.usherbrooke.ca/cartes_mentales/LinkedDocuments/Mindjet_UCLA_US.pdf
(Son Erişim Tarihi: 07.11.2016).
43 Yöntemin derslerindeki kullanımına ilişkin ayrınlı bilgi için bkz. Lee, s. 287.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
366 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
B. Araşrma Yaparken ve Bilgi Toplarken
Birçok disiplinden farklı olarak hukukta araşrma yapma süreci, içerisinde
birden fazla mecra ve türü içerir. Hukuk alanındaki araşrma süreci, internet
ve kütüphane ortamlarındaki mevzuat ve içhat menlerinin yanı sıra;
konuyla ilgili yazılmış bilimsel eserlerin de incelenmesini gerekrir. Birbirinin
içine geçmiş bu karmaşık süreçte hukukçular, kaynaklardan genellikle standart
not alma yöntemiyle yararlanmaktadırlar. Ancak onların bu şekilde not alması,
bilgileri harlamayı ve farklı kaynaklardaki bilgiler arasında bağlan kurmayı
güçleşrmekte, metni tekrar okuma ihyacını gündeme gererek zaman
kaybına neden olmaktadır.
Kanaamizce, zihin haritalama yönteminin araşrma sürecinde
kullanılmasıyla, farklı mecra ve türleri içeren araşrma süreci çok daha verimli
bir şekilde gerçekleşrilebilecekr.44 Şöyle ki, yöntemin esnekliği sayesinde
yeni notların kolaylıkla haritaya eklenebilmesi, araşrma konusuna ilişkin
farklı mecralardaki bilgilerin büyük bir zihin haritasında gösterilmesini sağlar.45
Yöntemin araşrma aşamasında kullanılmasıyla, menlerin yeniden gözden
geçirilme ihyacı ortadan kalkarak zamandan kazanılacakr.46
Bazı mesleklerdeki araşrma süreci, olay ve olgularla daha da karmaşık hâle
gelmektedir. Öyle ki, somut olayın çözümünü amaçlayan avukatlık, hâkimlik,
savcılık, uzmanlık ve benzer mesleklerde, olay ve olguların aydınlalması,
yazılı kaynakların araşrılması kadar önemlidir. Zirâ, yazılı kaynakların somut
olaya doğru bir şekilde uyarlanabilmesi için öncelikle somut olayın şartlarının
aydınlalması, ardından o olaya özgü hukukî müesseselerin araşrılması
gerekir. Bir başka deyişle, somut olayın şartlarına uymayan teorik bir bilgi,
bu meslekler için hiçbir anlam ifade etmez. Dolayısıyla bu mesleklerde
zihin haritalama yönteminin kullanımı, araşrma sürecinin etkin bir şekilde
yürütülmesine hizmet eder. Yapboz parçalarının birleşerek büyük resmi
meydana germesinde olduğu gibi, bu yöntem de, teorik bilgilerle somut olayı
uyumlu bir biçimde bir araya gererek hukukî çözüme ulaşılmasını temin eder.
Avukatlar için hukukî çözüme ilişkin önemli bilgi kaynaklarından biri de
müvekkilleridir. Onlar için müvekkiller, hukukî disipline sahip olmamaları
ibariyle tabii olarak dağınık birer bilgi kaynağıdır. Ancak olayın çözümlenmesi
44 Zihin haritalama yönteminden hukukun alt dallarına özgü araşrma yöntemlerinin
tasarlanması (research design) aşamasında da faydalanılması mümkündür. Ayrınlı
bilgi için bkz. Crowe/Sheppard, s. 1494 vd. Ayrıca Southern Illionois Üniversitesi Hukuk
Fakültesi’nden Profesör Murley’in hazırladığı zihin haritaları için bkz. “Legal Research Mind
Maps”; hp://www.law.siu.edu/lawlib/mindmaps/legalresearch.htm (Son Erişim Tarihi:
07.11.2016)
45 Murley, s. 179.
46 Maxeld/Serpe, s. 3–4.

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
367
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
açısından, değerli bir bilgi kaynağı olan müvekkillerden alınan bilgilerin, doğru
sıralamaya tâbi tutularak sistemaze edilmesi gerekir. Avukatların sistemaze
etme işini yerine gerirken zihin haritalama yöntemini kullanmaları; onların
hem daha hızlı not almalarını, hem de müvekkillerini konsantre bir şekilde
dinlemelerini sağlar. Yöntemin esnekliği sayesinde, müvekkilden alınan bilgiler,
davanın çözümündeki araşrma sürecinin diğer parçaları olan mevzuat, içhat
ve bilimsel eserlerden elde edilen bilgilerle de kolaylıkla harmanlanabilir.
Böylelikle örneğin ‘müvekkilden alınan bilgiler’, ‘ bilimsel eserler’ ve ‘ilgili
içhatlar’ adlı üç dosya oluşturulması yerine, tek bir zihin haritasında tüm
bilgilerin işlenmesi mümkün olur.
Figür 6: Avukatların zihin haritalama yönteminden nasıl faydalanabileceğine ilişkin örnek çalışma.
Necede yöntemin araşrma süreciyle bütünleşmiş bir hâle gerilmesi,
kanaamizce bu evrede işleri kolaylaşrmakta ve yapılan araşrmanın
kalitesini arrmaktadır.
C. Akademik ve Akademik Olmayan Hukukî Yazımda
Hukukçunun sürekli yapğı önemli faaliyetleri arasında yer alan hukukî
yazım konusunda da zihin haritalama yönteminden faydalanmak mümkündür.
Örneğin, planlama aşamasında yöntemden yararlanılarak metne ilişkin
kirlerin toparlanması; alt başlıklar hâlinde sistemak bir düzene sokulması
ve bu başlıklar arasındaki ilişkilerin gösterilmesi sağlanır.47 Yöntem, böylelikle
yazara metnin yazımını daha kısa bir sürede tamamlama; okuyana da o metni
daha kolay bir şekilde tarayıp anlama imkânı sunar.
47 Murley, s. 179–180.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
368 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Bu noktadan ibaren hukukî yazımda, zihin haritalama yönteminden nasıl
faydalanılacağı konusunda bazı meslekler açısından daha özgün yaklaşımlar
gerilmeye çalışılacakr. Bu kapsamda hukukî men yazımı, akademik yazım
ve akademik olmayan yazım şeklinde ikiye ayrılmışr.
Hukuk öğrencileri ve akademisyenlerin, makaleden teze, yüksek lisans
ödevlerinden doktora sonrası çalışmalarına kadar her seviye ve türdeki
akademik yazımı planlamak amacıyla zihin haritalama yöntemini kullanması
mümkündür.48 Bilindiği üzere akademik çalışmalarda öncelikle konuya ilişkin
okumalar yapılmakta, ardından konunun kapsam ve sınırlarını çizmek amacıyla
alt başlıkları belirten ‘içindekiler tablosu’ çıkarılmaktadır. Bunun yerine,
zihin haritalama yönteminin kullanılması, yönteme ilişkin mezkur yararların
akademik yazım sürecine entegre edilmesini sağlayacakr.
Zihin haritalama, akademik yazımda aynı zamanda konuya ilişkin yeni
ayrınların ortaya çıkarılmasını temin eder. Bu aşamada yöntemin akademik
yazıma etkisine dair Mahmud, Rawshon ve Rahman tarandan yapılan
deneysel bir çalışmadan söz etmek yerinde olacakr.49 Üçlü, otuz lisans
öğrencisine “tarım sektöründe bilgi ve ileşim teknolojisinin kullanımı” konulu
bir “essay” ödevi vermiş; otuz öğrencinin yalnızca bir kısmına zihin haritalama
yönteminden yararlanma serbessi tanımışr. Yâni bir kısım öğrenci zihin
haritalama yönteminden yararlanacak, kalan öğrenciler ise yöntemden
faydalanmaksızın söz konusu ödevi hazırlayacakr. Sonuçta yöntemden
yararlanmayanlar yalnızca ortalama yedi alt başlıkta meseleyi ifade ederken,
zihin haritalama yöntemini kullanarak ödevi hazırlayan öğrenciler ise meseleyi
ortalama on dokuz alt başlıkta değerlendirmişr. Söz konusu deneysel çalışma
da akademik yazımda bu yöntemin konuya ilişkin yeni ayrınları ortaya
çıkardığını göstermektedir.
Akademik olmayan hukukî yazım bakımından örneğin, avukatların
dilekçelerini, bu yöntemle planlayarak yazması mümkündür. Haa, karmaşık
bir davanın olay örgüsü ile lehteki ve aleyhteki argümanlarının zihin haritasına
işlenerek dilekçede bir gür olarak gösterilmesi de tercih edilebilir50. Böylelikle,
konuyu özetleyen bir zihin haritasının yer aldığı dilekçe, daha etkili olabilecekr.
48 Nitekim okumakta olduğunuz bu makale de bir zihin haritası üzerinden planlanmışr. Bu
makaleye ilişkin zihin haritası için bkz. s. 17.
49 Imran Mahmud/Shahriar Rawshon/Jahidur Rahman; “Mind Map for Academic Wring:
A Tool to Facilitate University Level Students”, Internaonal Journal of Educaonal Science
and Research, 2011, Cilt 1, Sayı 1, s. 24 vd.
50 Figürden kasıt, dilekçe metnine doğrudan bir zihin haritasının görsel olarak yerleşrilmesidir.

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
369
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Figür 7: Zihin haritalamadan dilekçelerde nasıl yararlanılacağına ilişkin örnek çalışma.
Avukatlık bürolarında, os içi bilgi akışının ve müvekkillere yönelik
bilgilendirmenin sağlanmasında da zihin haritalama yönteminden
faydalanmak mümkündür. Özellikle çok sayıda avukan çalışğı bürolarda
dava veya danışmanlık işlerine ilişkin bilgi notları hazırlanmaktadır. Standart
not alma yöntemiyle doğrusal (linear) şekilde hazırlanmış bu bilgi notlarında
genellikle işin hangi aşamalardan geçği özetlenmekte; problemin çözümüne
dair hukukî meseleler kısaca anlalmaktadır. Bürolarda doğrusal usulle
hazırlanmış bilgi notları yerine zihin haritalama yönteminin kullanılması, o
işle ilgili öz bilgi sunması ve meseleler arasındaki ilişkileri görsel olarak ifade
etmesi açısından kanaamizce çok daha verimli olacakr. Öyle ki, doğrusal
yöntemle (linear) hazırlanmış bilgi notları yerine, tek sayfalık zihin haritalarının
oluşturulması, bilgi notunu okuyacak olanların meseleler arasındaki ilişkiyi
daha iyi kavrayabilmesine hizmet edecekr.
Figür 8: Zihin haritalamanın bilgi notları yerine nasıl kullanılabileceğine yönelik örnek çalışma.
Necede hukukî yazım sürecinde zihin haritalama yönteminin
kullanılmasıyla, meselenin sistemak ve eksiksiz bir şekilde yazıya aktarımı
sağlanmış olur.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
370 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
D. Sunumlarda
Bir sunumun zihin haritalama yöntemiyle planlanması ve anlamın bu
zihin haritası üzerinden gerçekleşrilmesi mümkündür. Böylelikle bilgi ve
kirler sistemak hale gerilerek daha kolay şekilde sunulabilecekr. Bunların
yanı sıra, yöntem, sunumu hazırlayan açısından da hızlı bir çözüm sunar. Öyle
ki, bu yöntemle kısa bir süre içinde alt başlıkların belirlenmesi; anlamın –
slayt gösterisiyle desteklenmese dâhi, yalnızca sözlü anlamla– sistemak bir
şekilde zihin haritasındaki başlıklar üzerinden yapılması mümkündür.
Sözlü anlamın slayt gösterisiyle desteklendiği sunumlarda, konuyla ilgili
zihin haritasının özetleyici bir görsel olarak başta veya sonda gösterilmesi,
dinleyicilerin konunun bütününü görmesi açısından yararlı olacakr. Bundan
başka sunumun, baştan sona büyük bir zihin haritası üzerinden yapılması da
mümkündür.51 Böylelikle konunun alt başlıkları anlalırken de dinleyicilerin
büyük resmi görmesi ve meseleler arasında bağlanlar kurması kolaylaşır.
Tamamıyla bir zihin haritası üzerinden yapılan sunum, dinleyicilerin konuya
daha kolay odaklanabilmesine, anlalanlardan kopmamasına ve anlalanların
konunun hangi alt başlığında yer aldığını kolaylıkla fark etmesine de hizmet
eder.52
Zihin haritaları, avukatlar tarandan davaya ilişkin argümanların
mahkemelere sunulması esnasında da kullanılabilir.53 Kanaamizce bir
zihin haritasıyla planlanarak sistemaze edilmiş sözlü beyan, bu aşamadan
geçmemiş bir anlama göre daha çok etkilidir. Özellikle duruşmalarda
avukatları dinleme konusunda sabırsız davranan Türk hâkimlerine, sayfalarca
bilgiyi aktarmaya çalışmak yerine, bir zihin haritası üzerinden konunun kilit
kısımlarını anlatmanın verimi arracağı kanaandeyiz.54 Ayrıca, ilgili davaya
özel olarak hazırlanmış bir zihin haritası, iki duruşma tarihi arasındaki uzun
zaman diliminde unutulması muhtemel önemli bilgilerin kolayca harlanması
için de kullanılabilir.
E. Diğer alanlarda
Zihin haritalama yöntemi, hukukçunun iş planlamasında da kullanılabileceği
bir araçr. Örneğin avukatlar açısından danışmanlık işlerinin planlanmasında
51 Prezi gibi bazı gelişmiş yazılımlar, zihin haritaları üzerinden sunumların oluşturulma imkânı
sunmaktadır.
52 Murley, s. 177.
53 Maxeld/Serpe, s. 4.
54 Amerika’lı Avukat Dave Maxeld’e göre sözlü savunma esnasında zihin haritalarının
mahkeme heyetine görsel bir unsur olarak sunulması, son derece faydalı. Amber Nimocks;
“Bringing “Mind-Mapping” Into The Courtroom”, South Carolina Lawyers Weekly, 2013, s.
2.

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
371
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
ve dava stratejilerinin oluşturulmasında; bilişim suçları, anayasal suçlar gibi
uzmanlaşmış bürolarda görev yapan hâkim ve savcılar açısından hangi durumda
hangi emsâl karara başvurulabileceği hususunda bu yönteme başvurulabilir.
Zihin haritalama yöntemi, beyin rnası yapma konusunda da hukukçuların
başvurabileceği bir araçr. Yöntem; genel olarak kirleri kayda geçirme aracı
olarak, akademisyenler tarandan öğrencilere beyin rnası yaprılması
esnasında ve avukatlar için problemlerin çözümünde de kullanılabilir.
SONUÇ
Zihin haritalama yöntemi, hukukun soyutluğunun ve anlaşılmazlığının
aşılabilmesinde kapsayıcı ve kolaylaşrıcı bir etkiye sahipr. Bu özelliği
sebebiyle denilebilir ki; hukukçunun dâhlinin bulunduğu her alanda bu
yöntemin kullanılması, hukukî meselenin daha berrak şekilde anlaşılmasını
sağlar. Yöntem, aynı zamanda meseleye ilişkin yeni ayrınların ortaya
çıkarılmasına da hizmet eder. Bunlardan başka zamandan tasarruf erir ve
hukukî çözümün kalitesini arrır. Nece ibariyle, sözü edilen tüm işlev ve
yararlarından hareketle zihin haritalama yönteminin hukuk disiplininde bir
metot olarak yer alması gerekmektedir.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
372 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
Figür 9: Akademik yazımda zihin haritalama yönteminden nasıl faydalanılacağına yönelik örnek çalışma.
Okumakta olduğunuz makale, bu zihin haritası üzerinden yazılmıştır.
EK: BU MAKALENİN ZİHİN HARİTASI

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
373
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
*****
KAYNAKÇA
ARAL, Vecdi; Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, İstanbul 2010.
BAOFU, Peter; The Future of Post-Human Meta-Data: Towards a New Theory
of Structure and Process in Informaon Science, Brisbane 2015.
BIKTIMIROV, Ernest N. /NILSON, Linda B.; “Show Them the Money: Using
Mind Mapping in the Introductory Finance Course”, Journal of Financial
Educaon, 2006, Cilt 32, Sayı 3, s. 72–86.
BOUKOBZA, Philippe; “Visual Mapping: Mind or Concept Mapping: Dierences
and Similaries”, 2013, hp://www.visual-mapping.com/2013/04/mind-or-
concept-mapping-dierences-and.html (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016).
BUZAN, Tony/BUZAN, Barry; The Mind Map Book: How to Use Radiant
Thinking to Maximize Your Brain’s Untapped Potenal, Londra 1993.
CROWE, Michael/SHEPPARD, Lorraine; “Mind Mapping Research Methods”,
Quality & Quanty, 2012, Cilt 46, Sayı 5, s. 1493–1504.
DAVİES, Marn; “Concept Mapping, Mind Mapping and Argument Mapping:
What Are The Dierences and Do They Maer?”, Higher Educaon, 2011, Cilt
62, Sayı 3, s. 279–301.
DEMİR, Abdullah/DERYAL Yahya; Hukuk Başlangıcı ve Hukuk Metodolojisi,
Ankara 2013.
EPPLER, Marn J.; “A Comparison Between Concept Maps, Mind Maps,
Conceptual Diagrams and Visual Metaphors As Complementary Tools for
Knowledge Construcon and Sharing”, Informaon Visualizaon, 2006, Cilt 5,
Sayı 3, s. 202–210.
ESENER, Turhan; Hukuk Başlangıcı, 7. Baskı, İstanbul 2004.
FENDOĞLU, Hasan Tahsin; Hukuka Giriş, Konya 1995.
FREY, Chuck; “Concept Maps versus Mind Maps”, Mind Mapping Soware
Blog, hp://mindmappingsowareblog.com/concept-maps-vs-mind-maps/
(Son Erişim Tarihi: 07.11.2016).
GOODE, Mark M. H.; “Mind Mapping in Lectures”, hp://www.swansea.
ac.uk/media/media,32275,en.pdf (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016).
GÜNEŞ, Ahmet; Hukuk Metodolojisi, Ankara 2016.
GÜRİZ, Adnan; Hukuk Başlangıcı, 15. Baskı, Ankara 2013.
Figür 9: Akademik yazımda zihin haritalama yönteminden nasıl faydalanılacağına yönelik örnek çalışma. Oku-
makta olduğunuz makale, bu zihin haritası üzerinden yazılmışr.

Hukukta Zihin Haritalama
Furkan Güven TAŞTAN
374 TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
HIRSCH, Ernst; “Hukuk Bir Bilim Kolu mudur?”, Ankara Üniversitesi Hukuk
Fakültesi Dergisi, 1944, Cilt 2, Sayı 1, s. 19–61 (Kısallmışı Bilim).
HIRSCH, Ernst; Prak Hukukta Metot, 6. Tıpkı Basım, Ankara 2010 (Kısallmışı
Metot).
HO, Joseph Kim-Keung; “An Exploratory Study on What The Mind Mapping
Literature Oers to Managerial İntellectual Learning Study”, 2016,
IŞIKTAÇ, Yasemin/METİN, Sevtap; Hukuk Metodolojisi, İstanbul.
JACOBSON, M. H.; “Learning Styles and Lawyering: Using Learning Theory to
Organize Thinking and Wring”, J. Ass’n Legal Wring Directors, 2004, Cilt 2,
s. 27.
KARAYALÇIN, Yaşar/YONGALIK, Aynur; Hukukda Öğretim - Kaynaklar - Metod;
Problem Çözme, 7. Baskı, Ankara 2008.
KELLY, Owen; “Concept Maps Are Not Mind Maps”, 2006, hp://www.
owenkelly.net/691/concept-maps-are-not-mind-maps/ (Son Erişim Tarihi:
07.11.2016).
LEE, Stacey B.; “Using Mind Mapping to Bridge The Gap In Teaching Health
Law to Non-Law Students”, Annals of Health Law, 2012, Cilt 21, Sayı 1, s. 281–
290.
M. COLLINS, Alan/QUILLIAN, M. Ross; “Retrieval From Semanc Memory”,
Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 1969, Sayı 8, s. 240–247.
MAHMUD, Imran/RAWSHON, Shahriar/RAHMAN, Jahidur; “Mind Map for
Academic Wring: A Tool to Facilitate University Level Students”, Internaonal
Journal of Educaonal Science and Research, 2011, Cilt 1, Sayı 1, s. 21–30.
MAXFIELD, Dave/MICHAEL, Deutch; “Mind Mapping for Lawyers”, 2009, s.
18.
MAXFIELD, Dave/SERPE, Richard; “Becoming a Mind-Mapping Jedi”, Law
Pracce Today, 2012, Sayı 2.
MEIER, P. S.; “Mind-mapping: a tool for elicing and represenng knowledge
held by diverse informants”, Social Research Update, 2007, Sayı 52.
MURLEY, Diane; “Technology for Everyone: Mind Mapping Complex
Informaon”, Law Library Journal, 2007, Cilt 99, Sayı 1, s. 175–183.
NIMOCKS, Amber; “Bringing “Mind-Mapping” Into The Courtroom”, South
Carolina Lawyers Weekly, 2013, Sayı 43.

Mind Mapping in Law
Furkan Güven TAŞTAN
375
TAAD, Yıl:7, Sayı:30 (Nisan 2017)
NOVAK, Joseph D./CANAS, Alberto J.; “The Theory Underlying Concept Maps
and How to Construct and Use Them”, 2008, hp://eprint.ihmc.us/5/2/
TheoryUnderlyingConceptMaps.pdf (Son Erişim Tarihi: 07.11.2016).
PETRO, Nerino J.; “Hate Taking Notes? Try Mind Mapping”, GPSolo, 2010, Sayı
27, s. 21–23.
SEROZAN, Rona; Hukuk’ta Yöntem, İstanbul 2015.
ZHANG, Yan-Lei/SHUANG-JİU, Xıao/YANG, Xu-Bo/DING, Lei; “Mind Mapping
Based Human Memory Management System”, Internaonal Conference on
Computaonal Intelligence and Soware Engineering (CiSE), 2010.