Content uploaded by Nikola M. Vukčević
Author content
All content in this area was uploaded by Nikola M. Vukčević on Sep 20, 2020
Content may be subject to copyright.
3Pravo na žig „Čuvarkuća“ dobilo 75 domaćih proizvoda:
STVARANO U SRBIJI
4ISS – VEĆI NIVO BEZBEDNOSTI U ZDRAVSTVENIM USTANOVAMA
5ATS – DOKUMENT ILAC-P15:05/2020 ZA PRIMENU STANDARDA
ISO/IEC 17020:2012
9AKS – 22. Nacionalni i 8. Međunarodni naučnostručni skup:
SISTEM KVALITETA USLOV ZA USPEŠNO POSLOVANJE I KONKURENTNOST
11 MODERNIZAM, VRIJEDNOSTI I KVALITET – Prof. dr Zdravko Krivokapić
15 RAZMIŠLJANJE ZASNOVANO NA RIZIKU U FUNKCIJI OJAČAVANJA PRINCIPA
MENADŽMENTA KVALITETOM – Dr Radoica Luburić, prof. emeritus Milan J. Perović
19 KULTURA KAO TEMELJ UPRAVLJANJA ZNANJEM – Mr Nikola M. Vukčević,
prof. dr Milan M. Vukčević
23 ISO 9001:2015 I UPRAVLJANJE ZNANJEM U MSP U BIH – Prof. dr Slaviša Moljević,
prof. dr Radoslav Grujić, mr Ranka Gojković
27 UNAPREĐENJE KVALITETA OBRAZOVANJA KROZ PRIZMU ISO 9001 I ISO 21001 –
Aleksandar Vujović, Jelena Šaković Jovanović, Milan Vukčević, Srđan Martić
31 TQM: KOMPLEKSNI ADAPTIVNI SISTEM – Mr Dragoljub Šarović,
emeritus prof. dr Milan J. Perović
38 PEST ANALIZA U FUNKCIJI JAČANJA KONKURENTNOSTI CRNOGORSKE
PRIVREDE – Aleksandar Vujović, Nikola M. Vukčević, Srđan Martić
42 QMS U FUNKCIJI INDUSTRIJSKOG INTERNETA STVARI: STANJE, IZAZOVI I
PERSPEKTIVE – Milan M. Vukčević, Aleksandar J. Vujović, Srđan Đ. Martić
47 LIDERSTVO I MODERNO POSLOVANJE USKLAĐENO SA QMS – MSc Saša Vujičić
55 RAZVOJ STRATEGIJE IMS-A I UPRAVLJANJE RIZICIMA U USLOVIMA NEIZVJESNIH
I OGRANIČENIH MORSKIH RESURSA – Doc. dr Pavle Popović
60
UPRAVLJANJE ZNANJEM I KOMPETENTNOSTI KAO ELEMENT SISTEMA
UPRAVLJANJA KVALITETOM – Mr Kenan Spaho
62 SISTEM KVALITETA U PROIZVODNJI ORGANSKE HRANE – Gorica Bošković,
Sonja Jovanović
65
OBRAZOVANJE U BIM-U I NZEB-U ZA POVEĆANJE KVALITETE ZGRADA
– Prof. dr sc. Nina Štirmer, doc. dr sc. Bojan Milovanović, Sanjin Gumbarević,
Mergim Gaši, Marina Bagarić
69
SPOSOBNOST PROCESA BRUŠENJA ŽLJEBOVA ZAVOJNE BURGIJE
U FUNKCIJI PREČNIKA – Radoslav Vučurević, Zdravko Krivokapić
72 UPRAVLJANJE PROIZVODNIM PROGRAMOM: PRIMER KOMPANIJE
PROCTER AND GAMBLE – Jelena Stanković, Aleksandra Aleksić, Milica Zdravković
74 SIGURNOST INFORMACIJSKOG SUSTAVA – Dr. sc. Dragutin Funda,
Nada Majzel, Goran Funda
79 SUMMARIES
CIP 005.6
ISSN 2217‑852X = Kvalitet & izvrsnost
COBISS.SR‑ID 189264396
UDC 006‑658.5
Časopis za kvalitet i poslovnu izvrsnost
Logotip časopisa:
IdeART Karamanlidis – www.ideart.gr
IZDAVAČ:
FQCE – Fondacija za kulturu kvaliteta i
izvrsnost, 11080 Beograd – Zemun,
Fruškogorska 10
Za Izdavača:
Vladimir Trajković, predsednik FQCE
Glavni i odgovorni urednik:
Evica Milić
Tehnički urednik:
Radmilo Stanković
Novinar:
Olga Ilić
Pretplata:
Dana Marinković
Telefoni:
Redakcija – 011/2199 999
Pretplata – tel./fax 011/3163 978
E‑mail: office@fqce.org.rs
emilic@fqce.org.rs
IZDAVAČKI SAVET:
Prof.dr Slavko Arsovski
Tatjana Bojanić
Radomir Bošković
Anita Bešker
Vladan Čokić
Prof.dr Jovan Filipović
Boško Gavović
Doc.dr.sc. Miroslav Drljača
Vidosava Džagić
Mr Milan Ivanović
Dr Miloš Jelić
Prof.dr Zdravko Krivokapić
Zoran Vuković
Prof.dr Ljubiša Papić
Emeritus prof.dr Milan Perović
Prof.dr Zoran Punoševac
Vladimir Simić
Mirjana Stanić
Marinko Ukropina
Godišnja pretplata za 2020. godinu:
11.880,00 dinara
za inostranstvo – 150 evra
Tekući račun: 160‑275822‑20
Banca Intesa ad, Beograd
Devizi račun: 00‑540‑0000580.3
Banca Intesa ad Beograd
Časopis izlazi dvomesečno
Redakcija zadržava sva prava redakture
tekstova, naslova, međunaslova i
tehničkog oblikovanja svih primljenih
materijala. Preštampavanje dozvoljeno
samo uz navođenje izvora.
Priprema za štampu:
„Kvartet V“, Beograd
Štampa:
Graphic studio d.o.o., Beograd – Zemun
www.fqce.org.rs
Godina IX • Broj 7–8/2020
7–8/2020 Kvalitet & izvrsnost 19
U
radu se analizira intelektualni kapital kao glavni potencijal kompanije
koji joj obezbjeđuje konkurentsku prednost na veoma zahtjevnom tr-
žištu. Znanje, u sinergiji sa iskustvom i idejama, su osnovni generatori
intelektualnog kapitala. Predložen je model intelektualnog kapitala u kojem
su kultura, nauka i finansijski kapital potporni stubovi. Posebno je analizira-
no upravljanje znanjem kompanije kroz prizmu nedavno donesenih stan-
darda ISO 34001. Pokazuje se da je kultura krucijalni element ovog procesa.
Kultura kao generalni pojam je razložena i istraživana kroz analizu različitih
tipova. Kultura upravljanja znanjem kroz sadejstvo sa kulturom kvaliteta čini
osnovnu ćeliju predloženog modela.
Ključne riječi: intelektualni kapital, znanje, standard, kultura
KULTURA KAO TEMELJ
UPRAVLJANJA ZNANJEM
UVOD
U ovom vremenu, intelektualni ka-
pital se smatra temeljnim potencija-
lom kompanije te je u centru pažnje
uspješnog menadžmenta. Važnost in-
telektualnog kapitala ogleda se u tome
što stvara dodatnu vrijednost u orga-
nizaciji i značajno utiče na dugoroč-
nu profitabilnost i konkurentnost. Na-
glasak se stavlja upravo na ljudske po-
tencijale kao nosioce znanja koje, ulo-
ženo u organizaciju, čini najvažniju
komponentu intelektualnog kapitala.
Povećani udio znanja u novostvorenoj
vrijednosti predstavlja glavnu karakte-
risitiku prelaza iz industrijskog doba
u novu ekonomiju, koja se još naziva i
ekonomija znanja, odnosno, prelaza iz
industrijskog u informatičko društvo.
I kao što postoji strategija upravlja-
nja finansijskim kapitalom, neophod-
no je da postoji i strategija upravljanja
za zadovoljenje svojih potreba i želja.
Znanje može da se otkriva kroz pro-
ces rudarenja u zoni podataka, kao i
kroz proces obrade tih podataka. Sa-
znanje znanja se nalazi između za-
ključivanja i eksperimentisanja. Izvor
razumijevanja beskonačnog prostora
znanja prevazilazi onoga koji koristi
znanje, pošto je korisnik znanja ko-
načan u svojim mogućnostima. Zna-
nje nije trenutno, već mora da se kri-
stališe kroz rasuđivanje kojim se uvo-
de ideje u svijet ograničenosti i rela-
tivnog neznanja.
Polazeći od praktičnog pristupa
da je znanje osnovna supstanca inte-
lektualnog kapitala od posebnog je in-
teresa klasifikacija znanja na dvije ba-
zične podjele. Prije svega to je prepo-
znatljivo znanje koje je dato u knjiga-
ma i bazama podataka. Naučna zna-
nja spadaju, najvećim dijelom, u ovu
kategoriju. Iskustvo spada u kategori-
ju koja se bazira na neprepoznativom
znanju. Kroz iskustvo razvija se umi-
jeće ili vještina ljudi i ono se većinski
odnosi na praksu, a ne na teoriju. Na-
ime, umijeće je praktična sposobnost
za realizaciju neke zamisli ili detaljno
definisanje projekta.
Znanje i iskustvo su osnova za
stvaranje intelektualnog kapitala. Ide-
je, uključujući pronalaske, su treća
komponenta u kontekstu intelektu-
alnog kapitala, i treba ih shvatiti kao
agens za stvaranje intelektualnog pro-
fita. Ideje nastaju kao rezultat dubo-
kih misaonih procesa koji uključu-
ju inteligenciju, imaginaciju i kreativ-
nost [6,7].
Generisanje intelektualnog kapita-
la je značajnim dijelom uslovljeno kul-
turnim i naučnim nivoom razmatrane
sredine, kao i raspoloživim finasijskim
kapitalom. To su potporni stubovi ra-
zvoja intelektualnog kapitala, u ovom
intelektualnim kapitalom, jer jedino
tako kompanija može da planira du-
goročni opstanak na tržištu. Posled-
njih godina naglo raste značaj mnogih
pitanja vezanih za znanje i upravlja-
nje njime, kako u biznisu, tako i u aka-
demskim i istraživačkim krugovima.
Shvatilo se da intelektualni kapital,
znanje, informacije, intelektualna svo-
jina i iskustva prestavljaju neograniče-
ni i strategijski resurs koji donosi kon-
kurentsku prednost na tržištu [1-3].
U radu se naglašava važnost inte-
lektualnog kapitala, baziranog na zna-
nju, inovativnosti, kreativnosti i dru-
gim odrednicama ljudskih potencija-
la kao temelja uspjeha. Posebno je od
važnosti upravljanje znanjem temelje-
no na standardima kao i analiza kul-
ture, kritičnog elementa ovog procesa.
1. INTELEKTUALNI KAPITAL I ZNANJE
Intelektualni kapital je produkt
čovjeka i on je njegov primarni vla-
snik. To je osnovni resurs koji kom-
panijama treba da obezbijedi kon-
kurentsku prednost. Čovjek, na bazi
svog znanja, iskustava i ideja, gene-
riše intelektualni kapital koji koristi
Mr Nikola M. Vukčević1,
Prof. dr Milan M. Vukčević2
1 Mr Nikola M. Vukčević, Fakultet za
umjetnost i komunikacije – Univerzitet Donja
Gorica, Podgorica, Crna Gora, e – mail: nikola.
vukcevic@udg.edu.me;
2 Prof. dr Milan M. Vukčević, Mašinski
fakultet – Univerzitet Crne Gore, Podgorica,
Crna Gora, e – mail: milanvu@ac.me
UDC 005.94:658.3
JEL Klasifikacija: L15
Misao čini čovjekovu veličinu - Paskal
20 Kvalitet & izvrsnost 7–8/2020
vremenu najvažnijeg resursa jedne or-
ganizacije (Sl.1).
Poseban predmet našeg interesova-
nja je znanje razmatrano kroz prizmu
djelovanja organizacije. Znanje je ne-
materijalna imovina organizacije ko-
jom treba upravljati kao i bilo kojom
drugom imovinom. Potrebno ga je ra-
zvijati, objedinjavati, zadržavati, dijeli-
ti, prilagoditi i primijeniti. Rad na zna-
nju omogućava donošenje efektivnih
odluka, podržava efikasnost procesa i
doprinosi njihovom unapređenju, stva-
ra konkurentsku prednost organizacije
i može čak i sam postati proizvod. Po-
većani pristup znanju stvoriće moguć-
nosti za profesionalni razvoj zaposlenih
kroz učenje, praksu i razmjenu. Zna-
nje se u oblasti od interesa mora kreira-
ti i primjenjivati prije nego što dođe do
njegove promjene. Prostorno decentra-
lizovane organizacije mogu, sprovođe-
njem istih procesa na više lokacija, ste-
ći ogromnu prednost, dijeljenjem prak-
se, ekspertskih znanja i učenja sarad-
njom organizacionih jedinica. U mno-
gim organizacijama, postoji mogućnost
da se znanje izgubi kada pojedini ek-
sperti napuste oranizaciju, te je impera-
tiv sačuvati znanje.
2. UPRAVLJANJE ZNANJEM
Upravljanje znanjem KM (knowl-
edge menagement) je holistički pri-
stup unapređenju učenja i efikasno-
sti kroz optimizaciju upotrebe znanja,
kako bi se stvorila vrijednost za orga-
nizaciju. Upravljanje znanjem podrža-
va postojeće strategije i razvoj procesa.
Kao takav treba ga integrisati sa drugim
organizacionim funkcijama. Efikasno
upravljanje znanjem podržava saradnju
između različitih organizacija radi po-
stizanja zajedničkih ciljeva.
Istorija razvoja KM standarda su-
geriše da se najbolje mogu koristiti za
one aspekte rada organizacije koji su
stabilni, rutinski i relativno predvidivi.
Manje je koristan za složenije aspek-
te rada organizacije. Nedavno doneše-
ni standard ISO 34001:2018 za uprav-
ljanje znanjem je propisani standard sa
zahjevima koji mogu, u principu, biti
provjereni. Standard formalizuje broj-
ne poznate bazične faktore za efektiv-
nu implementaciju KM. Standard ISO
34001 može biti koristan za formu-
lisanje instrumenata za KM pristup
procjeni. Procjena i mapiranje znanja
mogu pomoći organizaciji pri imple-
mentaciji KM u skladu sa ISO 34001
zahtjevima [8-10].
Standard ISO 34001 se bazira na
osnovnim principima:
1. Priroda znanja: nematerijalna i
složena; stvorili su ga ljudi.
2. Vrijednost: znanje je ključni re-
surs organizacije za ostvarivanje
njenih ciljeva.
3. Fokus: upravljanje znanjem
(KM) služi ciljevima, strategija-
ma i potrebama organizacije.
4. Prilagodljivost: ne postoji jedno
KM rešenje koje odgovara svim
organizacijama i svim konteksti-
ma. KM se prilagođava specifič-
nim potrebama.
5. Zajedničko razumijevanje: za
zajedničko razumijevanje KM,
treba uključiti interakciju među
ljudima, koristeći prikladne sa-
držaje, procese i tehnologije.
6. Okolina: znanjem se ne uprav-
lja direktno; KM se fokusira na
upravljanje radnim okruženjem
i njegovanjem znanja životnog
ciklusa.
7. Kultura: kultura je krucijalna za
efektivnost KM.
8. Iterativnost: KM treba sprovo-
diti fazno, treba uključiti per-
manentno učenje i povratne ci-
kluse.
Standard ISO 34001 ima definisa-
ne zahtjeve:
1. Definisati: svrhu organizacije,
poslovno okruženje, zaintereso-
vane strane, odrediti ciljeve KM.
2. Obim i prioriteti: domen znanja
koji treba pokriti.
3. Obuhvatiti: procese za stica-
nje znanja, aplikacije, zadržava-
nje, odbacivanje, interakcije lju-
di, kodifikacije, sinteze, učenje.
4. Uključivanje i integracija: svi
koji omogućavaju - ljudi, pro-
cesi, infrastruktura, upravljanje,
kultura.
5. Liderstvo: vrijednosti, politika,
integracija KM u poslovne pro-
cese, resursi, uloga KM i odgo-
vornosti, komunikacija, uprav-
ljanje promjenama, metrika,
kontinuirano poboljšanje.
6. Planiranje: definisati ciljeve i is-
hode, upravljati planom i izla-
znim dokumentima.
7. Potencijali: resursi, kompetenci-
je, svijest, komunikacija.
8. Monitoring i evaluacija: pobolj-
šanja, unutrašnja kontrola, me-
nadžment provjere.
Zahtjevi standarda i njihove me-
đusobne veze su predstavljeni šemat-
ski na slici 2.
Standard ISO 34001 ima i svoja
ograničenja koja se ogledaju prije sve-
ga u činjenicama da je:
– vođen principima, a ne pravili-
ma,
– ima intenciju da dozvoli varijaci-
ju KM pristupa i prakse,
– nedostaju specifičnost i preci-
znost...
Standard je veoma zavistan od
iskustva, tumačenja i procjene provje-
rivača. Ovo može dovesti do tri pitanja
koja su vezana za provjeru:
1. Dvosmislenost: gdje je osnovni
princip toliko nejasan ili dvo-
smislen da ne obezbjeđuje su-
štinske smjernice za aktivnost ili
provjeru.
Slika 1. Intelektualni kapital
7–8/2020 Kvalitet & izvrsnost 21
2. Razdvajanje: gdje vidljive stva-
ri koje mogu da se dokumentu-
ju ne garantuju realnu efektiv-
nost u praksi.
3. Neusklađenost provjere: gdje isti
postupci mogu dovesti do razli-
čitih tumačenja različitih pro-
vjerivača.
3. TIPOVI KULTURE
vKultura je veoma kompleksan po-
jam, oko čijeg shvatanja i suštinskog
razumijevanja ima dosta sporenja i
naglašenog individualnog prilaza. Ge-
neralno, kultura je skup mentalitet-
skih osobina razvijenih od strane jed-
ne sredine dok se suočavala sa proble-
mima spoljne adaptacije i unutrašnje
integracije, koje se mogu smatrati vri-
jednim i ispravnim i kao takve preno-
siti generacijama. Međutim, kultura je
suviše složen pojam da bi se mogla eg-
zaktno definisati, već se može osvije-
tliti kroz skup prilaza i pogleda.
U cilju istraživanja uticaja na
upravljanje znanjem, kulturu razma-
tramo na racionalan način usmjera-
vajući je u nešto suženom vidu, sa ci-
ljem da dobijemo dovoljno aplikativne
zaključke. Zato i kulturu razmatramo
kroz analizu raznih tipova kao gradiv-
nih elemenata generalnog pojma čiji je
odnos prikazana na slici 3.
Procesi kulture su u bliskoj inte-
rakciji sa tradicijom. Zato pod tra-
dicionalnom kulturom podrazumi-
jevamo proces selekcije koji je uo-
bličio znanje, običaje, moral i druge
elemente kulture. Neke tradicionalne
vrijednosti pomažu napredku i pobolj-
šanju, dok druge smetaju i vuku nazad.
Tradicionalna kultura, veoma če-
sto, više od razuma i znanja pomaže
čovjeku da se prilagodi pravilima kako
bi opstao i razvijao se u konkurent-
skim uslovima. Ilustrativni su neki op-
šte poznati primjeri.
Protestanska tradicija koja je da-
nas uticajna u mnogim zemljama, ra-
zvila je kult rada i uređenosti. Sve ze-
mlje koje baštine ovu tradiciju i kultu-
ru su zemlje demokratskih nadzora i
privredno su razvijene.
Drugi primjer se odnosi na mileni-
jumsku tradiciju Kine i Japana, zasno-
vanu na konfučijanskom učenju. Ovo
učenje je temelj njihove kulture koja
na specifičan način ugrađuje kolekti-
vizam kao paradigmu uspješnog rada
u grupama. Tradicionalna kultura na
našim prostorima ima drugačije obli-
ke, najbolje je objašnjava Jovan Cvijić.
On kaže da ljudi ovog podneblja mno-
go pričaju i dok pričaju misle da rade.
Zato su veoma umorni, iako u sušti-
ni nijesu ništa radili niti imaju bilo ka-
kve rezultate. Ova konstatacija čovje-
ka koji je bio dobar poznavalac našeg
mentaliteta i našeg podneblja, a koja
je i danas aktuelna, govori o nesolid-
nosti i nedostatku volje koji su gradiv-
ni elementi tradicionalne kulture. Ova
kultura je hijerarhijski najvišeg nivoa i
čini pouzdan temelj za razvoj drugih
oblika kulture.
Građanska kultura, razvijena u
okvirima tradicije, je širok pojam u
kojem se prepliću mnogi elementi: ob-
razovanje, vaspitanje, genetsko naslje-
đe, odnos s okruženjem, odnos prema
prirodi i drugi. Građansku kulturu, u
tradicionalnom smislu, možemo shva-
titi kao sinonim za čojstvo koje Marko
Miljanov definiše kao čuvanje drugog
od sebe. Građanska kultura pojedinca
je u visokoj korelaciji sa kulturom sre-
dine koju možemo shvatiti kao mrežu
personalnih kultura s međusobnim in-
terakcijama. Izgradnja građanske kul-
ture je u stabilnim sredinama stepeni-
ca koja ima periode napretka praćene
periodima stagnacije. U nestabilnim
sredinama, kakva je balkanska, proces
izgradnje građanske kulture, osim pe-
rioda napretka, ima i periode praćene
krugovima vraćanja na početak.
Organizacijska kultura se u
najopštijem smislu može definisa-
ti kao sistem vjerovanja, vrijednosti i
normi ponašanja koje su članovi or-
ganizacije razvili i usvojili kroz zajed-
nička iskustva. To je duh organizacije
koji dijele njeni članovi kao: zajednič-
ka očekivanja, uvjerenja i vrijednosti
Slika 2. Standard 34001
Slika 3. Hijerarhija tipova kulture
22 Kvalitet & izvrsnost 7–8/2020
organizacije, neformalna pravila, sta-
vove i forme uređenosti, tradiciju, mi-
tove, simbole. Kultura organizacije je
skup kognitivnih elemenata koji ne-
maju spoljne manifestacije već su u
mentalitetskom nasljeđu ljudi i sim-
boličkih elemenata koji imaju spoljne
manifestacije. U Crnoj Gori, do dru-
gog svjetskog rata, ovaj tip kulture je
samo sporadično, personalno posto-
jao. Kralj Nikola, među crnogorcima,
nije mogao naći kovače da potkiva-
ju konje crnogorske vojske, jer je to za
njih bio posao nižeg reda. Poslije dru-
gog svjetskog rata, mukotrpno i dugo-
trajno, stvaraju se oblici organizacione
kulture. Nažalost, mi se nijesmo po-
slije dostignutog nivoa ponašali kao
kulturni narodi. Umjesto da se posli-
je perioda razvoja i stagnacije, pono-
vo razvijamo, mi smo se vratili na po-
četno stanje organizacione kulture i
time izgubili, kao bitnog činioca, in-
dustrijskog radnika. Bez organizacio-
ne kulture ne može se razvijati kultu-
ra kvaliteta.
Kultura kvaliteta, kao element or-
ganizacione kulture, obuhvata: lider-
stvo i odgovornost, orjentaciju prema
korisnicima, vrednovanje sposobno-
sti zaposlenih, procesni pristup me-
nadžmentu, stalna poboljšanja i do-
nošenje odluka na osnovu činjenica.
Stvaranje kulture kvaliteta kao jedinog
mogućeg puta za stabilan razvoj jed-
ne korporacije je puzeći proces. Kultu-
ra kvaliteta se manifestuje u ozbiljnom
i sistematičnom odnosu prema poslu
kojim se pojedinac bavi [4,5].
Kultura upravljanja znanjem je
podržavajući element organizacione
kulture. Ova kultura podstiče pozitiv-
nu klimu u organizaciju čiji elemen-
ti su tražnja, širenje, razvoj i primje-
na znanja. Time se podržava uspostav-
ljanje i primjena sistema upravljanja
znanjem unutar organizacije. Kultu-
ra upravljanja znanjem je u interakciji
sa kulturom kvaliteta i njihova sinergi-
ja je temelj organizacione kulture. Ta-
kođe, kultura upravljanja znanjem je u
nukleusu viših oblika kulture.
4. STANDARDI I KULTURA UPRAVLJANJA
ZNANJEM
Kultura upravljanja znanjem je ra-
zvijena na osnovama vlasništva pro-
cesa i procesnog pristupa. Elementi
ove kulture generišu efektivne i efika-
sne pristupe i metode rešavanja pro-
cesa upravljanja znanjem organizaci-
je. Osim organizacione, postoji takođe
i personalna dimenzija kulture uprav-
ljanja znanjem gdje je, u konačnom, i
svaki pojedinac odgovoran da pokaže
punu posvećenost svojim ponašanjem
i interakcijom. Zato kultura upravlja-
nja znanjem posebno ističe individual-
nu kulturu i njeno širenje kao značajne
benefite organizacije.
Kultura upravljanja znanjem odra-
žava u kojem stepenu se u organizaciji:
– otvoreno raspravlja o problemi-
ma i izražava mišljenje;
– otvoreno i pošteno dijeli znanje
i informacije čime se poboljšava
socijalizacija i protok znanja kroz
organizaciju;
– štiti znanje.
– Takođe, pokazuje se u kojem ste-
penu zaposleni:
– se osposobljavaju da autonomno
djeluju na znanju;
– pokazuju odgovornost za učenje
i rezultate;
– svoje znanje nude drugima ne za-
državajući ga za sebe;
– sarađuju sa kolegama, umjesto da
se takmiče sa njima;
– ulažu svoje vrijeme u razmišlja-
nje i učenje;
– posebno vrednuju sticanje novih
znanja kroz lično iskustvo.
Mnogi od ovih elemenata su me-
đuzavisni i mogu se evidentirati u ra-
znim djelovima organizacije. U takvim
slučajevima primjena sistema uprav-
ljanja znanjem može biti nekonzisten-
tna. Razvoj kulture upravljanja zna-
njem ne dešava se po difoltu, niti za
kratko vrijeme, već zahtijeva promi-
šljen i aktivan program u cilju usmje-
ravanja u željeno stanje. Kada se tim
elementima skladno upravlja, to rezul-
tira pozitivnim ishodima i uključuje
sposobnost organizacije da se prilago-
di promjenljivim situacijama.
Glavni faktori koji utiču na želje-
no ponašanje i stanovište kompani-
je, kreirajući kulturu upravljanja zna-
njem, uključuju:
– ponašanje i stavove lidera;
– povjerenje i angažovanje;
– navike i norme;
– politike i procedure;
– nivoe obuke i kompetencije;
– fizičko i digitalno okruženje;
– tehnologije;
– organizacionu strukturu;
Mnogi od ovih faktora adresirani
su u tekstu dokumenta standarda.
5. ZAKLJUČAK
Intelektualni kapital je osnovni po-
tencijal organizacije koji joj obezbeđu-
je suštinsku konkurentsku prednost na
zahtjevnom tržištu. Bazični elementi
intelektualnog kapitala organizacije,
na osnovu kojih se generiše, su zna-
nje, iskustvo i ideje. Nivo intelektual-
nog kapitala organizacije uslovljen je
kulturnim i naučnim nivoom sredine,
kao i raspoloživim finansijskim kapita-
lom, koji predstavljaju potporne stubo-
ve predloženog modela. U radu je raz-
matran kompleksan pojam znanja, kao
osnovne supstanca intelektualnog ka-
pitala, kroz prizmu djelovanja organi-
zacije. Posebno je analizirano uprav-
ljanje znanjem u svijetlu nedavno do-
nesenih standarda ISO 34001 gdje su
razmatrani principi, zahtjevi i ograni-
čenja standarda. Kultura je kritična za
efektivnost upravljanja znanjem. Kul-
tura je razmatrana kroz analizu raznih
tipova, kao gradivnih elemenata gene-
ralnog pojma.
U fokusu rada je kultura upravlja-
nja znanjem, kao gradivnog elemen-
ta organizacione kulture, koja je ana-
lizirana sa individualnog i aspekta or-
ganizacije. Takođe, istaknuti su glavni
faktori koji utiču na kreiranje kulture
upravljanja znanjem.
LITERATURA
[1] Vukčević M.M., Perović M.J., Martić S.,
Fundametalni principi kvaliteta života,
Kvalitet &Izvrsnost, ISSN 2217-852x, Br.
7-8, 2016, p. 18-20.
[2] Perović J.M., Vukčević M.M., Martić S.,
Društvena odgovornost i obrazovanje
kao temelj kvaliteta života - realnost ili
imaginacija, QUALITY FEST, Jahorina,
2017, ISBN 978-99976-719-0-5.
[3] Vukčević M., Turković P., Šibalić N., Kva-
litet života - tradicija i standardi, XX na-
učno stručni skup: Sistem kvaliteta uslov
za uspješno poslovanje i konkurentnost,
ISBN 978-86-80164-07-6, str. 159-166,
Kopaonik, 2018.
[4] Perović J. M., Vukčević M., Martić S., So-
cial Responsibility and Qality of Living
- Process Approach, 2-nd Interntional
Conference on Quality of Life, p. 13-18,
Uvodni referat, ISBN: 978-86-6335-043-
4, Kragujevac, 2017.
[5] Vukčević M., Perović J.M., Perović M.,
Građanska kultura – temelj kulture kvali-
teta, str. 23-30, Uvodni referat, ISBN 978-
86-80164-01-4, Vrnjačka Banja, 2015.
[6] Drašković M., Znanje kao neograniče-
ni resurs i objekat upravljanja, Monte-
negrin Jornals of Economics, N11, p.83-
90, 2010.
[7] Milačić V.R., Intelektualni kapital - Apo-
ologija ljudskog duha, DRASLAR PAR-
TNER - BEOGRAD, 1999.
[8] INTERNATIONAL STANDARD ISO
34 001: 2018 - Knowlege management
systems.
[9] http://tjvodici.com/Arhiva/VodiciKona-
cno/Energija/Razno/literatura/intelektu-
alni_kapital.pdf
[10] http://www.ftn.uns.ac.rs/1083442854/di-
sertacija