Kırsal Alanlarda Peyzaj Karakter Analizi “Kastamonu-Gölköy ve Yakın Çevresi Örneği”

Abstract

The planning and management of landscapes have been reviewed in the European Landscape Convention (ELC) and the need to identify landscape character areas has been emphasized. The determination of Landscape Character Types (LCT) at the local level is of great importance in order to ensure sustainable development in rural areas, correct management of the shelter values and determination of usage strategies. In this study, which aims to evaluate rural settlements with character determination and sustainability approach, the landscape variables of Kastamonu-Gölköy settlement and its immediate surroundings are mapped and analysed with Landscape Character Analysis (LCA) approach. For this purpose, the geology, large soil groups, geomorphology, slope groups, are a usage maps of the area were digitized with Geographic Information Systems software and character types were determined by synthesizing them. As a result of the study, 133 landscape character types were determined. It is thought that the acquired character types will serve as a base in rural planning and landscape management studies carried out at the national and local level and will contribute to the formation of landscape policies.

Full text

1720
Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(8): 1720-1725, 2020
DOI: https://doi.org/10.24925/turjaf.v8i8.1720-1725.3480
Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology
Available online, ISSN: 2148-127X
│ www.agrifoodscience.com │
Turkish Science and Technology Publishing (TURSTEP)
Landscape Character Analysis in Rural Areas “Sample of Kastamonu Gölköy
and Its Surroundings”
Sevgi Öztürk1,a,*, Özge Vural1,b, Kaan Meydan1,c
1Landscape architecture, Faculty of Engineering and Architecture, Kastamonu University, 37150 Kastamonu, Turkey
*Corresponding author
A R TI C L E IN F O
A B S T R A C T
Research Article
Received : 01/04/2020
Accepted : 05/06/2020
The planning and management of landscapes have been reviewed in the European Landscape
Convention (ELC) and the need to identify landscape character areas has been emphasized. The
determination of Landscape Character Types (LCT) at the local level is of great importance in order
to ensure sustainable development in rural areas, correct management of the shelter values and
determination of usage strategies. In this study, which aims to evaluate rural settlements with
character determination and sustainability approach, the landscape variables of Kastamonu-Gölköy
settlement and its immediate surroundings are mapped and analysed with Landscape Character
Analysis (LCA) approach. For this purpose, the geology, large soil groups, geomorphology, slope
groups, are a usage maps of the area were digitized with Geographic Information Systems software
and character types were determined by synthesizing them. As a result of the study, 133 landscape
character types were determined. It is thought that the acquired character types will serve as a base in
rural planning and landscape management studies carried out at the national and local level and will
contribute to the formation of landscape policies.
Keywords:
Landscape character analysis
Landscape character type
Landscape planning
Kastamonu-Gölköy
Geographic Information
Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8(8): 1720-1725, 2020
Kırsal Alanlarda Peyzaj Karakter Analizi “Kastamonu-Gölköy ve Yakın
Çevresi Örneği”
M A K A L E B İ L G İ S İ
ÖZ
Araştırma Makalesi
Geliş : 01/04/2020
Kabul : 05/06/2020
Peyzajların planlanması ve yönetimi konuları Avrupa Peyzaj Sözleşmesi (APS)’nde gözden
geçirilmiş ve peyzaj karakter alanlarının belirlenmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. Kırsal alanlarda
sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması, kaynak değerlerinin doğru yönetimi ve kullanım stratejilerinin
belirlenebilmesi için yerel düzeyde Peyzaj Karakter Tip (PKT)’lerin belirlenmesi büyük önem
taşımaktadır. Kırsal yerleşimlerin karakter tespiti ve sürdürülebilirlik yaklaşımı ile
değerlendirilmesini amaçlayan bu çalışmada Kastamonu-Gölköy yerleşiminin ve yakın çevresinin
sahip olduğu peyzaj değişkenleri haritalandırılarak, Peyzaj Karakter Analizi (PKA) yaklaşımı ile
incelenmiştir. Bu amaçla, alana ait jeoloji, büyük toprak grupları, jeomorfoloji, eğim grupları ve alan
kullanımı haritaları Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yazılımı ile sayısallaştırılmış ve sentezlenerek
karakter tipleri belirlenmiştir. Çalışma sonucunda 133 adet peyzaj karakter tipi tespit edilmiştir. Elde
edilen karakter tiplerinin ülkesel ve yerel düzeyde gerçekleştirilen kırsal planlama ile peyzaj yönetimi
çalışmalarında altlık görevi göreceği ve peyzaj politikalarının oluşturulmasına katkı sağlayacağı
düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Peyzaj karakter analizi
Peyzaj karakter tipi
Peyzaj planlama
Kastamonu-Gölköy
Coğrafi Bilgi
a
sozturk@kastamonu.edu.tr
http://orcid.org/0000-0002-3383-7822
b
zgevrl@gmail.com
http://orcid.org/0000-0001-7523-7553
c
meydan453@gmail.com
http://orcid.org/0000-0003-1211-1288
This work is licensed under Creative Commons Attribution 4.0 International License

Öztürk et al. / Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(8): 1720-1725, 2020
1721
Giriş
Günümüzde kentleşmenin dışında kalan yerleşimler
olarak kabul edilen kırsal alanlar, demografik olarak nüfus
yoğunluğunun düşük olduğu bölgelerdir. 18 Mart 1924
tarihli, 442 Sayılı Köy Kanununa göre kırsal yerleşimler;
“nüfusu 2000’den az olan taşınır ve taşınmaz doğal ve
kültürel varlıkları olan yerleşim birimleridir” (Görmüş ve
Oğuz, 2013). Kırsal alanlar, tarım ve hayvancılık
faaliyetlerinin yanı sıra yaşamın getirdiği ekonomik
faaliyetleri de içeren, toplumsal birliktelik içinde fayda
sağlayan mekansal bileşimlerdir (Çubuk, 1985). Kırsal
peyzaj ise kent yaşamı dışında kalan, doğaya daha yakın
insan faaliyetlerinin oluşturduğu sosyo-kültürel yaşam
alanlarıdır (Dirik, 2005; Özhancı, 2014). Kırsal peyzajlar
temelde kentsel alanlar ile doğal alanlar arasında tampon
bölge görevi görürler. Ayrıca tarımsal faaliyetler,
hayvancılık, endüstri, ekoturizm ve rekreasyon gibi
kültürel faktörler ile bitki örtüsü, yaban hayatı ve korunan
alanlar gibi doğal faktörleri de bir arada barındırırlar (Koç
ve Şahin, 1999; Köse, 2016).
Peyzajın tanımı APS’ye göre, “insanlar tarafından
algılandığı şekli ile özellikleri insan veya doğal faktörlerin
etkileşimi ve faaliyeti sonucu oluşan alanlardır” (Avrupa
Konseyi, 2000; Resmi Gazete, 2003; Cengiz ve ark., 2017).
Belirli bir peyzajı çevresinden ayıran veya farklı kılan
özelliklerinin tümü o peyzajın karakterini meydana
getirmektedir (Anonymous, 2006; Çetinkaya ve Uzun, 2014;
Şahin ve ark., 2014). Peyzajın karakteristiği, doğal ve kültürel
özelliklerin yanı sıra görünürlük, tarihsel gelişim süreci gibi
peyzajı oluşturan özgün elemanların çeşitliliği ile toplumsal
ve sosyolojik özelliklerden de etkilenmektedir (Jessel, 2006).
Peyzaj karakter tipi; topografya, hidroloji ve vejetasyon gibi
doğal özellikler ile yerleşim, tarım ve altyapı gibi kültürel
özellikler bakımından benzer olan çeşitli büyüklüklerdeki
alanların belirli bir hiyerarşik düzene göre sentezlenmesi ile
belirlenmektedir (Şahin ve ark., 2014). Diğer bir tanıma göre
peyzaj karakter tipi; form, biçim, renk ve doku gibi peyzaj
özelliklerinin benzer arazi türleri ve arazi örtüsü ile bir araya
gelerek oluşturduğu görsel parametrelerdir (Anderson, 1979;
Erdoğan, 2014). Doğada homojen veya heterojen biçimde
bulunmalarının yanında farklı bölgelerde ve coğrafik
koşullarda açık arazileri, sınırlandırılmış peyzaj alanlarını,
kırsal peyzajları, meraları, vadileri ve dağlık alanları meydana
getirebilmektedirler (Van Eetvelde ve Antrop, 2009; Erdoğan,
2014). Peyzaj Karakter Analizi (PKA) ise peyzajların
yönetilmesi, geliştirilmesi ve korunması amacıyla
değerlendirilen, peyzaj karakterlerinin işlevi bakımından
planlama ve yönetim odağında gerçekleştirilen analizler
bütünüdür (Swanwick, 2002; Şahin ve ark., 2014). Bu
kapsamda analiz, öne çıkan peyzaj karakterlerinin benzer
özellikteki alanlarda birleştirilmesi ve peyzaj bileşenlerine
göre haritalandırılması şeklinde gerçekleştirilir (Mücher ve
ark., 2005; Wascher, 2005; Swanwick, 2006; Kim ve Pauleit,
2007; Uzun ve ark., 2012). PKA ile karakter alanlarının
birbirleri üzerine olan etkilerinin önceden tahminlerinin
yapılması ve bu tahminlerle oluşacak etkilerin belirlenmesi
sağlanmaktadır (Swanwick, 2004; Frank ve ark., 2012;
Görmüş, 2012). Peyzajın bu şekilde sınıflandırılması ile doğal
ve kültürel peyzaj özelliklerinin entegrasyonunun mekansal
kullanıma etkilerinin yanı sıra tarihi, geleneksel ve ekonomik
faktörlerin de bir arada analiz edilmesine dayanmaktadır. Bu
bağlamda PKA ulusal, bölgesel ve lokal ölçekte plan
kararlarının hazırlanmasına ve peyzaj karakterlerinin
korunmasına katkı sağlamaktadır (Atik ve Ortaçeşme, 2010).
Çalışmanın amacı, APS’nin bir yükümlülüğü olan ülke
peyzajlarının tanımlanması ve karakterlerinin belirlenmesi
çalışmalarına bir yenisini ekleyerek fayda sağlamaktır. Bu
doğrultuda; coğrafik yapı bakımından ovayı andıran, taban
suyunun yüksek olduğu vadi tabanı özelliği gösteren ve
askeriye, fidanlık, tarım alanı, kavaklık, makilik-fundalık,
endüstri alanı ve yerleşim alanı olmak üzere çeşitli alan
kullanımlarını bir arada bulunduran kompleks kırsal bir
yerleşke olan Kastamonu İli Merkez İlçesine bağlı Gölköy
yerleşkesi çalışma alanı olarak seçilmiştir. Peyzaj karakter
tipleri haritasının hazırlanması ile lokal ölçekte kırsal
kullanım stratejilerinin oluşturulmasına katkı sağlanarak
karmaşık alan kullanımı yapısının önüne geçilmesi ve
kaynak değerlerinin korunmasına yardımcı olunması
hedeflenmiştir. Buna yönelik doğal ve kültürel verilerin
sistematik bir şekilde işlenmesi için CBS ortamında
haritalama işlemleri yapılmıştır. Verilerden elde edilen
haritalar üzerinde gerekli sınıflandırmalar yapılarak peyzaj
karakter tipleri belirlenmiş, PKA’nin yapılması
amaçlanmıştır.
Materyal ve Yöntem
Materyal
Çalışma alanı Kastamonu İli Merkez İlçesi’ne bağlı bir
köy olan Gölköy yerleşimi ve yakın çevresidir. Köy, il
merkezinin 12 km kuzeybatısında, Kuzeykent
Mahallesi’ne 5 km uzaklıkta yer almakta ve 790 hektar
alanı kaplamaktadır (Şekil 1). Ayrıca, Kastamonu
Üniversitesi Kampüsü sınırlarına da oldukça yakındır.
TÜİK 2018 yılı verilerine göre Gölköy’ün yerleşik nüfusu
1799 olup, köy sınırları içinde bulunan 5. Jandarma Alay
Komutanlığı ve ikincil (yazlık ev, çiftlik evi vb.) konutlar
bu rakama dahil değildir. Köyün güneyinden Kastamonu-
Daday yolu geçmekte ve bu yol D-765 karayoluna
bağlanmaktadır. Gölköy’ün çevre köyleri olan; Sarıömer,
Emirler, Numanlar ve Subaşı’ndan da karayolu ve tali
yollar ile köye ulaşım sağlanabilmektedir.
Köy, 800 yılı aşkın süredir yerleşim yeridir. “Gölköy”
ismi alanın geçmişinde coğrafik yapısının göl olmasından
gelmektedir. Köyün taban suyu seviyesi 4,5-5 m
seviyelerine kadar çıkabilmektedir. II. Dünya Savaşı’ndan
sonra Almanya’dan gelen uzmanlar tarafından köyde
bulunan göl drene edilmiş ve büyük bir alanda fidanlık
kurulmuştur. Kurulan drenaj sistemi günümüzde hala
çalışır durumdadır, fidanlık ise Gölköy Orman Fidanlığı
Şefliği olarak faaliyete devam etmektedir. Köyden geçen
Daday Çayı’nın hidrojeolojik yapısını oluşturan Daday
Çayı Alt Havzası köy sınırlarını da kapsamaktadır. 1206
yılında Şeyh Ahmet isimli zat tarafından inşa edilen ve ilin
en eski dini yapılarından olan Şeyh Ahmet Camii ve
Türbesi geçirdiği çeşitli restorasyonlar sayesinde
günümüze kadar ulaşabilmiştir (Tanrısever ve ark., 2019).
Araştırma alanında Cumhuriyetin ilanı ile 1939 yılında
Köy Enstitüsü kurulmuş ve okuryazarlık, cebir, ziraat,
sağlık vb. alanlarda eğitimler verilmiştir. Köy Enstitüsü
1955 yılından sonra Göl Öğretmen Okulu olarak hizmetine
devam etmiştir. Bu alan günümüzde köyde bulunan 5.
Jandarma Alay Komutanlığı sınırlarında yer almaktadır

Öztürk et al. / Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(8): 1720-1725, 2020
1722
(Eser, 2012). Köydeki mevcut yapıların %80’i yöre halkına
aittir ve pek çoğu ikincil konut olarak kullanılmaktadır. Bu
yapıların bir kısmında geleneksel yerleşim dokusunda
bozulmalar olsa da tescilli olanları aslına uygun bir şekilde
korunmaktadır. Köyde yeme-içme, rekreasyon (binicilik,
atv ve bisiklet turları, yüzme vb.) ve konaklama
aktivitelerinin gerçekleştirilebileceği tesislerinin yansıra
endüstri faaliyeti olarak parke taşı fabrikası yer almaktadır.
Şekil 1. Çalışma alanının coğrafi konumu (Orijinal 2020)
Figure 1.Geographical location of the study area
(Original, 2020)
Şekil 2. Çalışmanın yöntem akış şeması (Orijinal, 2020)
Figure 2. Method flow chart of study (Original, 2020)
Şekil 3. Peyzaj karakter değişkenlerinin kodlama sistemi
(Wascher, 2005)
Figure 3.Coding system of landscape variables (Wascher,
2005)
Yöntem
Çalışmada PKA yöntemi, Swanwick (2002), Müncher
ve ark. (2005), Wascher ve ark. (2005)’ın yaklaşımları ve
kavramlarından faydalanılarak, Şahin ve ark. (2014)’ün
belirlemiş olduğu PKAD Ölçek Hiyerarşisi Düzey 3
ölçeğine göre uygulanmış ve üç aşamada
gerçekleştirilmiştir (Şekil 2).
İlk aşamada araştırmanın konusuna ilişkin ulusal ve
uluslararası literatür taramaları yapılmış, arazi sörveyi ile
çalışma alanın yerinde gözlemlenmesi ve envanterinin
oluşturulması sağlanmıştır. İkinci aşamada araştırma alanına
ilişkin temel veriler; Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü
(1993)’den elde edilen arazi varlığı haritası, Kastamonu İl
Özel İdaresi (2017)’den elde edilen arazi kullanımı ve
topografik yapı, DSİ (2017)’den elde edilen hidrolojik yapı,
Maden Teknik ve Arama Genel Müdürlüğü Veritabanı
(2019)’ndan elde edilen jeolojik yapı temin edilmiştir. Bu
veriler doğrultusunda peyzaj değişkenleri bir CBS yazılımı
olan ArcGIS 10.2 veri tabanına işlenmiştir. Veri seti
oluşturulan değişkenlerin karakter tiplerinin
sınıflandırmasının yapılabilmesi için harflerle kodlama
sistemi oluşturulmuştur (Şekil 3). Daha sonra elde edilen
haritalar peyzaj metrikleri (parametrik yöntem) kullanılarak
sentezlenmiş ve araştırma alanına ilişkin peyzaj karakter
tipleri haritası elde edilmiştir. Bu aşamada araştırma alanının
iklim özelliklerinin yerel ölçekte değişiklik göstermemesi
sebebiyle iklim verileri kullanılmamıştır. Son aşamada ise
peyzaj karakter tipleri haritasının yorumlanması ile
araştırma alanına ilişkin PKA yaklaşımı geliştirilmiştir.
Analiz sonucunda araştırma alanın mevcut karakteri bilimsel
dayanaklarla belirlenmiştir.
Bulgular
Çalışma alanına ilişkin peyzaj karakter tiplerinin
belirlenmesi amacıyla peyzaj değişkenlerinin analizleri
yapılmıştır. Bu analizlerin içeriği ve elde edilen bulguları
aşağıda verilmektedir.
Çalışma alanının %87’si eğimin az olduğu alanlardan
oluşmaktadır. Özellikle vadi tabanının bulunduğu, %0-10
eğim derecesinin olduğu düz ve düze yakın alanlar alanının
büyük çoğunluğunu kaplamaktadır. Fakat alanın
güneyinde eğim derecesi %40 ve üzeri’ne kadar çıkmakta,
çok dik alanlara da rastlanmaktadır (Şekil 4). Çizelge 1’de
çalışma alanındaki eğim gruplarının alansal dağılımları ve
yüzde oranları verilmiştir.
Gölköy ve yakın çevresinde, Eosen, Miyosen ve
Kuvaterner Formasyonları olmak üzere 3 farklı formasyon
tanımlanmıştır. Vadi tabanının bulunduğu eğimin az
olduğu bölgede kuvaternerformasyon bulunurken,
güneyde eğim derecesinin arttığı dağlık alanda ise miyosen
ve eosen formasyonları yer almaktadır (Şekil 5). Çizelge
2’de jeolojik formasyonların alansal dağılımları ve yüzde
oranları verilmiştir.
Çalışma alanında Alüvyal ve Kestanerengi toprak olmak
üzere iki farklı toprak grubu yer almaktadır (Şekil 6). Alüvyal
toprak grubu 637 hektar alan kaplamakta iken, kestanerengi
toprak grubu 153 hektar alan kaplamaktadır. Alanda %81 gibi
büyük bir yüz ölçümüne sahip olan alüvyal toprak grubu I.
Sınıf arazi yetenek sınıfında hiç veya çok az derecede
erozyona sahiptir. Kestanerengi toprak grubu ise II. Sınıf arazi
yetenek sınıfında orta derecede erozyona sahiptir. Çalışma
alanın tamamı toprak verimliliği açısından oldukça zengindir.
Çizelge 3’de toprak gruplarının alansal dağılımları ve yüzde
oranları verilmiştir.

Öztürk et al. / Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(8): 1720-1725, 2020
1723
Şekil 4. Çalışma alanının eğim durumu (Orijinal, 2020)
Figure 4. Slope of the study area map (Original, 2020)
Şekil 5. Çalışma alanının jeolojik yapısı (Orijinal, 2020)
Figure 5. Geological structure map of the study area (Original,
2020)
Şekil 6. Çalışma alanının büyük toprak grupları haritası
(Orijinal, 2020)
Figure 6. Large soil groups map of the study area (Original,
2020)
Şekil 7. Çalışma alanının jeomorfolojik yapı haritası (Orijinal,
2020)
Figure 7. Geomorphological structure map of the study area
(Original, 2020)
Çizelge 1. Eğim gruplarının alansal dağılımları ve yüzde oranları
Table 1. Areal distribution and percent age rates of slope groups
Eğim Grupları
Alan (ha)
Yüzde (%)
% 0-10
571
72
% 10.1-20
117
15
% 20.1-30
45
6
% 30.1-40
26
3
% 40.1 ve üzeri
31
4
Toplam
790
100
Çizelge 2. Jeolojik formasyonların alansal dağılımları ve yüzde
oranları
Table 2. Areal distribution and percent age rates of geological
formations
Formasyon
Alan (ha)
Yüzde (%)
Eosen
19
2
Miyosen
163
21
Kuvaterner
608
77
Toplam
790
100
Çizelge 3. Toprak gruplarının alansal dağılımları ve yüzde oranları
Table 3. Areal distribution and percent age rates of soil groups
Toprak Grupları
Alan (ha)
Yüzde (%)
Alüvyal T.
637
81
Kestanerengi T.
153
19
Toplam
790
100
Çizelge 4. Jeomorfolojik yer şekillerinin alansal dağılımları ve
yüzde oranları
Table 4. Areal distributions and percent age rates of
geomorphological and forms
Yer Şekilleri
Alan (ha)
Yüzde (%)
Vadi Tabanı
519
66
Vadi
77
10
Dağlık Alan
194
24
Toplam
790
100
Alanın jeomorfolojik yapısı vadi tabanı, vadi ve dağlık
alan olmak üzere üç yapı şeklinde incelenmiştir (Şekil 7).
Vadilerden geçen akarsuların bulunduğu ve taban suyunun
oldukça yüksek olduğu vadi tabanı 519 hektar ile alanda
oldukça büyük bir yüz ölçümüne sahiptir. Vadi tabanı,
akarsuyun akıntıyla yamaçları aşındırması ile genişleyerek
büyük tarım topraklarını oluşturur. Akarsu yataklarının
aşındırması ile oluşan eğimli oluk biçiminde derin çukurlar
olan vadiler, 77 hektar alan kaplamaktadırlar. Çevresine
göre daha yüksek rakımlarda yer alan, yamaçlardan,
sırtlardan ve tepelerden oluşan dağlık alan 194 hektar
büyüklüğündedir. Çizelge 4’de jeomorfolojik oluşumların
alansal dağılımları ve yüzde oranları verilmiştir.
Çalışma alanında tarım alanı, yerleşim alanı, kavaklık
alan, makilik ve fundalıklar, askeriye alanı, fidanlık alanı,
endüstri alanı ve su yüzeyi olmak üzere 8 farklı kullanım
bulunmaktadır (Şekil 8). Bunlardan en fazla alanı 508
hektar ile tarım alanları, sonrasında 127 hektar alan ile
askeriye, 61 hektar alan ile kavaklık, 33 hektar alan ile
makilik ve fundalık, 28 hektar alan ile yerleşim, 21 hektar
alan ile fidanlık ve 10 hektar alan ile endüstri alanı
kaplamaktadır. Çizelge 5’de alan kullanımlarının alansal
dağılımları ve yüzde oranları verilmiştir.

Öztürk et al. / Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(8): 1720-1725, 2020
1724
Şekil 8. Çalışma alanının alan kullanım haritası (Orijinal, 2020)
Figure 8. Area usage map of the study area (Original, 2020)
Şekil 9. Çalışma alanının karakter tipleri haritası (Orijinal, 2020)
Figure 9. Character types map of the study area (Original, 2020)
Şekil 10. Çalışma alanının peyzaj karakter tipleri lejantı
(Orijinal, 2020)
Figure 10. Landscape character types legend of the study area
(Original, 2020)
Şekil 11. Çalışma alanının baskın peyzaj karakter tipleri
haritası (Orijinal, 2020)
Figure 11. Dominant landscape character types map of the
study area (Original, 2020)
Çizelge 5. Alan kullanımlarının alansal dağılımları ve yüzde
oranları
Table 5. Areal distributions and percent age rates of field uses
Yer Şekilleri
Alan (ha)
Yüzde (%)
Akarsu (Su Yüzeyi)
2
0,3
Askeriye
127
16
Fidanlık
21
3
Kavaklık
61
8
Makilik-Fundalık
33
4
Endüstri
10
1,6
Tarım
508
63,7
Yerleşim
28
3,4
Toplam
790
100
Çizelge 6. Baskın özellik gösteren karakter tiplerinin alansal
dağılımları ve yüzde oranları
Table 6. Areal distributions and percent age rates of dominant
character types
PKT
Açıklama
A
Y
1
VtMTaaA
Kuvaternerformasyon
üzerinde alüvyal topraklara
sahip, vadi tabanında, %0-10
eğim aralığında tarım peyzajı
267
34
2
VtMAaaA
Kuvaternerformasyon
üzerinde alüvyal topraklara
sahip, vadi tabanında, %0-10
eğim aralığında askeriye alanı
87
11
3
VtMKaaA
Kuvaternerformasyon
üzerinde alüvyal topraklara
sahip, vadi tabanında, %0-
10 eğim aralığında kavaklık
peyzajı
40
5
PKT: Peyzaj Karakter Tipi, A: Alan (ha), Y: Yüzde (%)
Peyzaj değişkenlerinin çakıştırılması ile 133 adet
poligon elde edilmiştir. Elde edilen poligonların her biri
peyzaj karakter tipini oluşturmaktadır (Şekil 9). Peyzaj
karakter tiplerine ait lejant Şekil 10’da verilmiştir.
Elde edilen peyzaj karakter tipleri haritası
incelendiğinde baskın özellik gösteren karakter tipleri
Şekil 11’de, baskın karakter tiplerinin alansal dağılımları
ve yüzde oranları ise Çizelge 6’da verilmiştir.
Tartışma ve Sonuç
Çalışma alanı ülke ve bölge ölçeğinde oldukça değerli
sosyo-kültürel kaynak değerleri bulunan, peyzaj değeri
yüksek, rekreasyonel yönden odak noktası olma
potansiyeline sahip, tarımsal açıdan üretici yönü zengin,
alan kullanımı bakımından çok yönlü, kompleks bir kırsal
kullanım alanıdır. Alan yönetimi açısından büyük öneme
sahip olan karakter alanlarının belirlenmesi bundan sonra
gerçekleştirilecek olan çalışmalar için altlık görevi görecek
ve peyzaj politikalarının oluşturulmasına katkı
sağlayacaktır.
Çalışma sonucunda Gölköy ve yakın çevresi için 133
adet PKT elde edilmiştir. PKA analizi ile çalışma alanı
içinde en küçük peyzaj tiplerine dahi ulaşılmıştır. Elde
edilen veriler sayesinde, bölgesel ve yerel düzeyde kaynak
değerlerinin kullanımına yönelik en doğru planlama
kararlarının alınması sağlanabilecektir. Özellikle, karar
verici mekanizmalar için planlama konusunda
aydınlanamayan noktalara açıklık getirilmeye çalışılmıştır.
Bu da çalışmanın yol gösterici niteliğini ortaya koymaktadır.

Öztürk et al. / Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(8): 1720-1725, 2020
1725
Daday Çayı ve diğer akarsu alanlarının oluşturduğu su
yüzeyleri alan içerisinde dikkat çekmektedir. İlin en eski dini
yapılarından olan Şeyh Ahmet Camii ve Türbesi tarihi ve
arkeolojik yönden alanın potansiyelini artırıcı niteliktedir.
Tarımsal açıdan verimi oldukça yüksek arazilere sahip olan
alan, yazlık ve çiftlik evi olarak kullanılan birçok ikincil
konuta da ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca askeriye ve orman
fidanlığı gibi çeşitli kamusal kullanımlara sahiptir.
Rekreasyonel aktivitelerin gerçekleştirildiği tesislerin yanı
sıra endüstri faaliyeti olarak parke taşı fabrikası yer
almaktadır. Kaynak değerlerinin korunması, sürdürülebilir
planların oluşturulması ve bozulan peyzaj deseninin
düzeltilmesi amacıyla alanın bu kompleks kullanım yapısının
kırsal kullanım stratejileri yardımıyla çözümlenmesi
gerekmektedir. Verilen kararlar doğrultusunda stratejik
açıdan optimum fayda sağlayan kullanımlara yönelim
gösterilir ise sürdürülebilir kalkınmaya gereken katkı
sağlanmış olacaktır. Sonuç olarak peyzaj planlama ve peyzaj
yönetimi açısından oldukça yüksek niteliği bulunan Gölköy
ve yakın çevresi için oluşturulan karakter haritasıyla büyük bir
eksiklik giderilmiş, ülke peyzajının tanımlanması açısından
önemli bir adım daha atılmıştır.
Kaynaklar
Anderson P F. 1979. Analysis of Landscape Characterfor Visual
Resource Management, US Forest Service, Researchand
Development Treesearch, InclineVillage, Nev., April, 23-25.
Anonymous 2006. Ningaloo Coast Visual Landscape Study,
Blowholes, RedBluff, Gnaraloo Bay, Warrooraand Coral
Bay, Ningaloo Sustainable Development Office, 49.
Atik M, Ortaçeşme V. 2010. Peyzaj Karakter Analizi Yöntemi ile
Antalya Side Bölgesi Kültürel Peyzajlarının Karakter
Analizi. TÜBİTAK Araştırma Projesi, 96.
Cengiz B, Cengiz C, Dağlı PK. 2017. Üniversite Öğrencileri
Açısından Kentsel Kültürel Peyzajlarda Karakter ve Algı
Değişimi: Bartın, Amasra, Safranbolu. Kastamonu
Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17: 45-56.
Çetinkaya G, Uzun O. 2014. Peyzaj Planlama. Birsen Yayın
Dağıtım Ltd. Şti, İstanbul.
Çubuk M. 1985. Türkiye’de Kentleşme Süreci ve Kırsal Alan
Sorunları Kolokyumu. MSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınları
Dirik H. 2005. Kırsal peyzaj (Planlama ve Uygulama İlkeleri).
İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 4559-486.
Erdoğan A. 2014. Peyzaj Karakter Analizi: Artvin Şavşat İlçesi
Örneği. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, Erzurum, 215.
Eser G. 2012. Kastamonu-Göl Eğitmen Kursu’nun 1940 Yılı
Faaliyetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 11, 91-117.
Frank S, Fürst C, Koschke L, Makeschin F. 2012. A
contributiontowards a transfer of theecosystem service
concept to landscape planning using landscape metrics.
Ecological Indicators, 21: 30-38.
Gazete R. 2003. Avrupa Peyzaj Sözleşmesinin Onaylanmasının
Uygun Bulunduğuna Dair Kanun. Resmi Gazete, Tarih, 10,
2003.
Görmüş S. 2012. Korunan alanlarda peyzaj karakter analizi:
Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı Örneği.
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 291.
Görmüş S, Oğuz D. 2013. Kırsal Yerleşim ve Korunan Alan
Arasındaki Etkileşimin Değerlendirilmesinde Peyzaj
Karakter Analizinin Rolü: Kapısuyu Havzası Örneği. AÜZF
Tarım Bilimleri Dergisi, 19.
Jessel B. 2006. Elements, Characteristics and Character-
Information Functions of Landscapes in Terms of Indicators.
Ecological Indicators, 6: 153-167.
Kim KH, Pauleit S. 2007. Landscape Character, Biodiversity and
Land Use Planning: The Case of Kwangju City Region, South
Korea.Land UsePolicy, 24: 264–274.
Koç N, Şahin Ş. 1999. Kırsal Peyzaj Planlaması. Ankara
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, 463.
Konseyi A. 2000. Avrupa Peyzaj Sözleşmesi. Avrupa Konseyi
Arşivi, Strazburg.
Köse Y. 2016. Kırsal Yerleşim Peyzaj Karakter Analizi ve
Değerlendirilmesi: Ankara-Çankaya İlçesi Evciler Mahallesi
Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 169.
Martin J. 2006. Landscape Character Assessment (LCA) in
Ireland: Baselina Auditand Evaluation. Heritage Council.
Mücher CA, Klijn JA, Wascher DM, Schaminee JHJ. 2005. A
New European Landscape Classification (LANMAP): A
Transparent, FlexibleAnd User-Oriented Methodology To
Distinguish Landscapes. Ecological Indicators,10: 87-103.
Özhancı E. 2014. Kırsal Alanlarda Ekolojik Temelli Görsel
Peyzaj Karakter Analizi: Bayburt Örneği. Doktora Tezi,
Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, 340.
Pedrolil GBM, Van Elsen Th, Van Mansvelt JD. 2007. Values of
rural landscapes in Europe: inspirationorby-product?. NJAS,
54-4.
Swanwick C. 2002. Landscape character assessment: Guidance
for England and Scotland, The Country side Agency and
Scottih Natural Heritage, England.
Swanwick C. 2004. The assessment of country side and landscape
character in England: an overview. In: Bishop, K.,Philipps,
A. (Eds.), Countryside Planning. New Approaches to
Management and Conservation. Earthscan, 109–124.
Swanwick C. 2006. The Role of Landscape Character
Assessment in `Farming, Forestry and the National Heritage
– Towards a more Integrated Future´. Davison, R. And
Galbraith, C. (Eds) TheStationery Office, Edinburgh.
Şahin Ş, Perçin H, Kurum E, Uzun O, Bilgili BC. 2014. Bölge-alt
bölge (il) ölçeğinde peyzaj karakter analizi ve
değerlendirmesi ulusal teknik kılavuzu. Müşteri Kurumların
TC İçişleri Bakanlığı, TC Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve
TC Orman ve Su İşleri Bakanlığı olduğu, TC Ankara
Üniversitesinin Yürütücü Kuruluş olduğu ve TÜBİTAK
KAMAG, 1007.
Tanrısever C, Pamukçu H, Saraç Ö. 2019. Kastamonu Efsaneleri.
Detay Yayıncılık.
Tülek B, Atik M. 2017. Determination of landscape character
areas in case of Çankırı, Ilgaz Region Devrez Lower-Basin.
Mediterranean. Agricultural Sciences, 30: 197-204.
Uzun O, İlke EF, Çetinkaya G, Erduran F, Açıksöz S. 2012.
Peyzaj Planlama: Konya İli Bozkır-Seydişehir-Ahırlı-
Yalıhüyük İlçeleri ve Suğla Gölü Mevkii Peyzaj Yönetimi
Koruma ve Planlama Projesi. Prof. Dr. Osman Uzun (Editör),
TC. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüğü, Ankara, (175 sayfa).
VanEetvelde V, Antrop M. 2009. A Stepwise Multi-Scaled
Landscape Typology and Characterisation for Trans-
Regional İntegration, Applied On The Federal State Of
Belgium. Landscapeand Urban Planning, 91, 160–170.
Wascher DM. 2005. European Landscape Character Areas.
Typologies, Cartography and Indicators for the Assessment
of Sustainable Landscapes. Landscape Europe.
Wascher DM. (ed). 2005. European Landscape Character Areas,
Typologies, Cartography and Indicators for the Assessment
of Sustainable Landscapes. Final Project Report as
Deliverable From the EU’s Accompanying Measure Project
European Landscape Character Assessment Initiative
(ELCAI), Funded Under the 5th Framework Programme on
Energy. Environment and Sustainable Development, 1254,
150.
Yılmaz S, Yılmaz H. 2000. Dogal Kaynakların Sürdürülebilir
Kullanımında Ekolojik Planlama ve Erzurum Örnegi. Ekin
Dergisi, 12: 77-81.