Content uploaded by Safak Ceylan
Author content
All content in this area was uploaded by Safak Ceylan on Jul 09, 2020
Content may be subject to copyright.
Ceylan ve Ark.
375
Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2016, 53 (4):375-381
ISSN 1018 – 8851
Kumlu Tınlı Toprakta Yetiştirilen Kabak
Bitkisinin Verim ve Mineral İçeriği Üzerine
Yeşil Gübrelemenin Etkisi
Effect of Green Manure on Yield and Mineral Nutrient Content
of Pumpkin Grown in Sandy Loam Soil
Alınış (Received): 22.12.2015 Kabul tarihi (Accepted): 20.05.2016
ÖZET
u çalışma, yeşil gübre bitkilerinin organik kabak yetiştiriciliğine etkilerini
belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Deneme, tesadüf blokları deneme
desenine göre üç tekerrürlü olarak, 10 m2 lik parsellerde kurulmuştur.
Çalışmada, 5 yeşil gübre bitkisi (Adi fiğ, bezelye, bakla, koca fiğ, lüpen), ticari
gübre ve kontrol parseller olmak üzere 7 uygulama bulunmaktadır. Denemede
kullanılan yeşil gübre bitkilerinde, toprağa karıştırılmadan önce, boy, yeşil
kütle verimi, makro ve mikro besin element içerikleri belirlenmiştir. Uygulama
sonrası ise kabakta verim, meyve eni, meyve boyu, kuru madde miktarı ve
yaprak besin element içerikleri analizlenmiştir. Yeşil gübre bitkilerinin boyları,
yeşil kütle verimleri, N, P, K, Fe, Cu, Mn içerikleri istatistiki olarak önemli
düzeyde birbirinden farklı bulunmuştur. Bezelyede, yükseklik; baklada, yeşil
kütle verimi ve Fe içeriği; adi fiğde, N, P, K, Cu; lüpende, Mn, diğerlerine göre, en
yüksek değerlerde saptanmıştır. Yeşil gübre uygulamaları, kabak verimini
önemli düzeyde etkilemiş olup; en düşük verim, kontrol parsellerinde (7180 kg
da-1) belirlenmiştir. Yeşil gübre bitkisi olarak bezelye uygulaması ile % 42.3 lük
bir artış kaydedilerek en yüksek kabak verimine (10573 kg da-1) ulaşılmıştır.
Kontrol, yeşil gübre bitkileri ve mineral gübre uygulamalarının, kabak bitkisi
yapraklarının makro ve Zn dışındaki mikro element içeriklerine, istatistiksel
olarak önemli etkisi olmamıştır.
ABSTRACT
his study was conducted in order to determine effect of green manure (Vicia
faba, Pisum arvense, Vicia narbonensis, Vicia sativa, Lupinus albus) in organic
pumpkin production. The experimental design was a randomised block with
three replications and plots of 10 m2. In the study 7 applications were existed as
5 green manure crops, commercial fertilizer and control plots. In green manure
crops used in the experiment, length, green biomass, macro and micro nutrient
element contents were determined. After applications in pumpkin, fruit width,
length, dry matter content and leaf nutrient content were analysed. Vegetation
heights, green biomass, N, P, K, Fe, Cu, Mn content of green manure crops were
significant different from each other statistically. In Pisum arvense, vegetation
height; in Vicia faba, green biomass and Fe content, in Vicia sativa, N, P, K, Cu; in
Lupinus albus, Mn, were analysed the highest values. Green manure
applications, had a significant effect on pumpkin yield and the lowest yield,
were determined the control plots (7180 kg da-1). In Pisum arvense application
as a green manure, had reached to the highest yield of pumpkin (10573 kg da-1)
as recorded increase of 42.3%. Control, green manure crops and mineral
fertilizer applications were not statistically significant effect to macro, micro-
element contents of pumpkin plant leaves except the content of Zn.
B
T
Şafak CEYLAN1
Funda YOLDAŞ1
Ömer Lütfü ELMACI2
Bülent BUDAK1
1 Ege Üniversitesi, Ödemiş Meslek Yüksekokulu,
35750 İzmir / Türkiye
2 Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bilimi ve
Bitki Besleme Bölümü, 35100 İzmir / Türkiye
sorumlu yazar: safak.ceylan@ege.edu.tr
Anahtar Sözcükler:
Yeşil gübre, kabak, besin element içeriği,
verim
Key Words:
Green manure, pumpkin, nutrient contents,
yield
Araştırma Makalesi
(Research Article)
Ceylan ve Ark.
376
GİRİŞ
Günümüzde, artan sağlıklı yaşam ve çevre duyarlılığı
bilinci, organik tarıma bir ivme kazandırmıştır. Bu
bağlamda, toprak verimliliğinin sürdürülebilirliğinde,
yeşil gübreleme önem kazanmaktadır. Özellikle
baklagiller bu amaçla kullanılmaktadır. Yeşil gübre
uygulamasının; kendisini takip eden üründe verim artışı
sağlaması, topraktaki organik madde miktarını
artırması, yabancı ot kontrolünde etkili olması, toprak
yüzeyini sararak yağışlardan kaynaklanan toprak yüzeyi
besin maddesi yıkanmasını önlemesi, toprağa azot
kazandırması ve toprakta bulunan (örneğin fosfor)
besin maddelerini bitkilerin alabileceği forma
dönüştürmesi gibi pek çok faydası vardır (Atallah and
Lopez-Real, 1991; Jiao, 1983). Toprakta bulunan
mikroorganizmaların sayı ve faaliyetlerini olumlu olarak
etkiledikleri gibi, yeşil gübre bitkileri toprak
derinliklerinden aldıkları bitki besin maddelerini
toprağın üst kısımlarına taşıdıkları için, üst kısmı besin
maddelerince zenginleştirirler, erozyona karşı korurlar.
Ayrıca NO3 kayıplarını engeller (Anonim, 2002).
Azot fikse eden baklagil bitkileri, organik tarım
sistemlerinde temel azot kaynağıdır (Loges et al. 2000).
Ayrıca yüksek miktarlarda besin elementleri içerirler,
1000 kg taze ağırlıkta yaklaşık 5 kg N, 0,44 kg P ve 3,3 kg
K içerirler (Lizhi,
1988)
.
Ürün artışları için bu yolla azot kazancı, su
kaynaklarının azot kirliliğini de en aza indirgemektedir
(Unkovich and Pate, 2001).
Yetiştirildiği yörenin iklim koşullarına göre
değişmekle birlikte, genellikle yeşil gübre bitkileri
toprağa karıştırıldıktan 2 - 3 hafta sonra yetiştirilecek
bitkinin ekimi yapılmalıdır. Killi topraklarda 5-15 cm,
hafif kumlu topraklarda ise 10-20 cm toprak derinliğine
karıştırılarak uygulanmalıdır (Er ve Başalma,
2008).
Yapılan çalışmalarda, yeşil gübreleme (adi fiğ) ile
domateste % 49.54 daha fazla verim elde edilmiştir
(Beşirli ve ark
.
2003).
Snapp et al.
2002, ise yeşil
gübreleme ile toprağa 50 kg da-1’a kadar organik azot
kazandırılabileceğini ve mısır veriminde belirgin
artışlar sağlanabileceğini bildirmişlerdir. Ceylan ve ark.
2013, çalışmalarında yeşil gübre uygulamaları ile
verimlilik unsuru olan toprak organik madde içeriğinin
önemli olarak arttığını belirtmişlerdir. Deneme
topraklarında (en yüksek organik madde içeriği
belirlenen koca fiğ parselinde), % 25 organik madde
artışları kaydetmişlerdir.
Türkiye’de kabak yetiştiriciliği, ekolojik koşulların
uygunluğu nedeniyle yaygın olarak yapılmaktadır.
İstatistiki verilere göre, kabak üretimimiz 314340 ton
civarındadır (Anonim
,
2010). Dünyadaki kabak
üretiminin % 29’u Çin, %18’i Hindistan, % 5’i Ukrayna’da
yapılmaktadır. Üretim sıralamasında da Türkiye, Arjantin
ve Japonya ile birlikte ve yaklaşık % 4’lük üretim payı ile
dördüncülük konumunda bulunmaktadır (Anonim,
2007).
Küçük Menderes havzası toprakları; Kumlu tın
tekstüre sahip olup organik madde içeriği genelde
düşüktür (Ceylan ve ark. 2002).
Bu çalışmada, ekolojik ve toprak uygunluğu
nedeniyle tarımsal potansiyeli yüksek olan Ödemiş
yöresinde, bazı baklagil bitkilerinin yeşil gübre bitkisi
olarak kullanımı ve bunların yörede yaygın yetiştirilen
kabak bitkisi verim, ve besin element içeriğine
etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
MATERYAL ve YÖNTEM
Araştırma, 2009-2010 yılları arasında Ege Üniversitesi
Ödemiş Meslek Yüksekokulu’nun Ödemiş ilçesinde
bulunan araştırma parsellerinde yürütülmüştür.
Deneme alanında 0-20 ve 20-40 cm derinliklerden
alınan toprakların örneklerinin; pH’sı (Jackson, 1967),
suda çözünebilir toplam tuz (U.S. Soil Survey Staff, 1951),
kireç (Kacar, 1995) ve organik madde (Reuterberg and
Kremkurs, 1951) içerikleri ile tekstürü (Bouyoucos,1962)
belirlenmiştir. Toplam N Bremner (1965)’e göre, yararlı
K+, Ca++, Na+ 1N NH4OAc ile ekstraksiyon sonrası elde
edilen süzükte alev fotometresi, Mg++ ise atomik
absorbsiyon spektrofotometresi (AAS) ile (Jackson, 1967;
Atalay ve ark. 1986) belirlenmiştir. Yararlı fosfor, saf su ile
ekstraksiyon sonrası kolorimetrik (Bingham, 1962);
alınabilir Fe, Zn, Mn, Cu ise 0,05 M DTPA+TEA (Lindsay
and Norvell, 1978) yöntemine göre ASS ile belirlenmiştir.
Deneme alanının toprak örneklerinin bazı kimyasal ve
fiziksel özellikleri Çizelge 1’de verilmiştir.
Çizelge 1. Deneme alanı toprağının bazı fiziksel ve kimyasal
özellikleri.
Table 1
. Some physical and chemical properties of the soil in the
experimental soil.
İncelenen Özellikler 0-20 cm 20-40 cm
pH 6.60 7.24
Toplam Tuz % 0.030 0.001
Kireç % 0.737 0.395
Kum % 66.8 74.8
Kil % 7.6 7.6
Silt % 25.6 17.6
Bünye Kumlu tın Kumlu tın
Organik Madde % 1.17 1.34
Toplam N % 0.09 0.04
Alınabilir P ppm 44 30
Alınabilir K ppm 79 44
Alınabilir Ca ppm 720 641
Alınabilir Mg ppm 181 172
Alınabilir Fe ppm 13 12
AlınabilirCu ppm 1.0 0.7
Alınabilir Zn ppm 0.7 0.2
Alınabilir Mn ppm 14 6
Kumlu Tınlı Toprakta Yetiştirilen Kabak Bitkisinin Verim ve Mineral İçeriği Üzerine Yeşil Gübrelemenin Etkisi
377
Tablonun incelenmesinden de görüleceği gibi
deneme alanı toprakları; nötral reaksiyonlu, çözünebilir
toplam tuz yönünden sorunsuz, kireç ve organik madde
içeriği düşük, kumlu tın bünyeye sahiptir (Güneş ve ark
.
2000). Toplam N, alınabilir K, Ca içerikleri düşük, P fazla,
Mg ise iyi düzeydedir (Chapman and Pratt, 1961; Güneş
ve ark
.
2000). Mikro besin elementlerinden Fe, Cu, Mn
iyi ve yeterli, Zn ise noksanlık sınırındadır (Güneş ve ark
.
2000).
Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre 3
tekerrürlü olarak yürütülmüş; 5 farklı yeşil gübre bitkisi
(Adi fiğ, bezelye, bakla, koca fiğ, lüpen), önerilen
miktarlarda ticari gübre ve kontrol parselleri ile 7
uygulamadan oluşmuştur. Toplam 21 parselden oluşan
denemede parsel alanı 5*2= 10 m2 dir.
Denemede kullanılan yeşil gübre bitkileri Çizelge 2’
de verilmiştir.
Çizelge 2. Denemede kullanılan yeşil gübre bitkileri
Table 2.
Green manure crops used in experiment
Bilimsel Adı Türkçe Adı
Vicia faba
Bakla
Pisum arvense
Bezelye
Vicia narbonensis
Koca fiğ
Vicia sativa
Adi Fiğ
Lupinus albus
Lüpen
Araştırmada, toprak ekime hazır hale getirildikten
sonra, yeşil gübre bitki tohumları 18.11.2009 tarihinde
serpme şeklinde parsellere ekilmiştir. Tohumların üzeri
2-3 cm toprakla kapatılmıştır. Tüm parsellerin ekimleri
aynı gün tamamlanmıştır. Kontrol ve ticari gübre
parselleri boş bırakılmıştır. 18.03.2010 tarihinde yeşil
gübre bitkilerinde (bitki türüne bağlı olarak,
çiçeklenme başlangıcı ile ortası arasında) 50x50 cm’lik
kare çerçevelerden faydalanılarak örneklemeler
yapıldıktan sonra, bitkilerin üzerinden merdane
geçirilerek ezilmiş ve aynı gün toprağa gömülmüştür.
Hasat edilen ürünlerden 1’er kg örnekler alındıktan
sonra, ürünler alınan yere geri boşaltılmıştır. Yeşil
gübre bitkilerin gömülme işleminden sonra oluşan
yağışlar kimyasal dekompozisyonu sağladığı için
sulama yapılmamıştır. Yeşil gübre bitkilerinin toprağa
gömülmesinden 38 gün sonra, 26.04.2010 tarihinde
parseller deneme deseni bozulmadan, ekime hazır
hale getirildikten sonra sıra üzeri 50 cm ve sıra arası
100 cm olacak şekilde kabak fideleri dikilmiştir.
Denemede kullanılan kabak fideleri, yörede yaygın
olarak yetiştiriciliği yapılan
Felix F1
kara
kabak
tohumundan yetiştirilmiştir.
Çalışmada, ticari gübre parsellerine kabak
bitkisinin topraktan kaldırdığı miktarlar (12 kg da-1 N,
P2O5 ve K2O) dikkate alınarak; fide dikiminde 75 kg da-1
15:15:15 kompoze gübre banda uygulanarak temel
gübre, eksik olan miktarlar ise sonraki gelişim
dönemlerinde KNO3, NH4NO3 ve TSP gübreleri ile
verilmiştir. Bitki gelişimi süresince yabancı otlar çapa
ve elle temizlenmiş, düzenli sulama yapılmıştır.
İlk hasat 28.05.2010 tarihinde yapılmış olup, daha
sonra haftalık olarak periyodik hasatlar devam etmiştir.
Uygulama parsellerinde yetiştirilen kabak
bitkilerinin meyve oluşum döneminde; genç
olgunlaşmış yaprak ayası + sapı örnekleri alınmıştır
(Reuter and Robinson, 1986). Örnekler, temizlenip
650C’de kurutulduktan sonra öğütülerek analize hazır
hale getirilmiştir (Kacar, 1984). Yaprak örneklerinde
toplam azot, modifiye Kjeldahl yöntemine göre analiz
edilmiştir (Bremner, 1965). HClO4+HNO3 (1:3) karşımı
ile yaş yakma sonucu elde edilen süzüklerde fosfor,
vanadomolibdofosforik asit sarı renk yöntemi ile
kolorimetrik (Lott et al. 1956); potasyum, kalsiyum,
sodyum flame fotometre, magnezyum AAS ile
ölçülmüştür (Kacar, 1984). Mikro elementlerden Fe,
Zn, Mn, Cu miktarları AAS ( Model Varian Spectra
A220 Fast Sequential) ile belirlenmiştir (Slawin, 1968;
Hanlon, 1992).
Hasattan hemen sonra; kabak verimleri ile meyve
eni, boyu gibi bazı verim özellikleri de ölçülmüştür.
Ayrıca, deneme sırasında yeşil gübre bitkilerinden
alınan örneklerde, bitki boyu, yeşil kütle verimi, 105o
C’de kuru madde miktarı, kaldırılan N miktarları ile
makro ve mikro element içerikleri belirlenmiştir.
Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirilme-
sinde, tek faktörlü tesadüf blokları deneme desenine
göre bilgisayar destekli varyans analizi uygulanmış ve
F testinde önemli çıkan değerlerin ortalamaları LSD
testi ile karşılaştırılmıştır (Düzgüneş ve ark
.
1987).
ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA
Yeşil Gübre Bitkilerinin Bazı Özellikleri
Yeşil gübreleme amaçlı yetiştirilen farklı bitkilerin
bazı özellikleri Çizelge 3 ve 4’de sunulmuştur.
İstatistiki analiz sonuçlarına göre, yeşil gübre
bitkilerinin boyları arasında önemli fark (p<0.01)
bulunmuştur. En yüksek boy bezelye bitkisinde (69.33
cm) belirlenmiştir. Ancak bezelye, bakla ve adi fiğ
istatistiki olarak aynı grupta yer almıştır. En düşük
değer (43 cm) ise koca fiğ’de ölçümlenmiştir (Çizelge
3). Yeşil kütle ağırlığı en yüksek bakla bitkisinde (3 t da-
1), en düşük ise Lüpen’de (1 t da-1) belirlenmiştir (Çizelge
3). Yeşil gübre bitkilerinin kuru ağırlıkları arasında
istatistiksel önemli fark bulunmamıştır. Kaldırılan N
miktarları yönünden yapılan değerlendirmede; en fazla
(389.67 kg da-1) N bakla bitkisi tarafından kaldırılmıştır.
Diğer yeşil gübre bitkilerinin kaldırdıkları N miktarları
arasında önemli fark bulunmamıştır.
Ceylan ve ark.
378
Yeşil gübre bitkilerinin N, P, K, Fe, Cu ve Mn
içerikleri bitkiler arasında önemli farklılık gösterirken,
Ca, Mg ve Zn içeriklerinde önemli farklılık gözlen-
memiştir (Çizelge 4). Adi fiğ bitkisi, diğer yeşil gübre
bitkilerine göre en fazla N, P, K ve Cu içeriğine sahiptir.
Adi fiğ; N içeriği bakımından bezelye ile, K yönünden
bezelye ve koca fiğ ile, Cu yönünden ise bezelye ve
bakla ile aynı önem düzeyine sahiptir. Demir içeriği
bakla, Mn içeriği ise lüpen bitkisinde diğerlerine
göre önemli düzeyde en yüksektir (Çizelge-4).
Benzer olarak, Okuyucu ve Okuyucu, (2008), lüpen
bitkisinin mangan içeriğinin diğer baklagillere göre
yüksek olduğunu (1200 mg/ kg kuru madde’ye kadar)
bildirmişlerdir.
Çizelge 3. Yeşil gübre bitkilerinin boy ve yeşil kütle verimleri, kuru madde içeriği ve azot alınım miktarları
Table 3.
Vegetation heights, green biomass, dry matter and N uptake of green manure crops
Boy
(cm)
Yeşil Kütle Verimi
(kg da-1)
Kuru Madde
(%)
N
(kg da-1)
Adi Fiğ 58.67 ab 2.00 b 14.00 250.67 b
Bezelye 69.33 a 1.30 bc 14.00 190.67 b
Bakla 63.00 a 3.00 a 14.00 389.67 a
Koca Fiğ 43.00 c 1.67 bc 13.67 198.67 b
Lüpen 46.00 bc 1.00 c 14.67 167.67 b
Minimum 43.00 1.00 13.67 167.67
Maksimum 69.33 3.00 14.67 389.67
LSD 14.152** 0.936** ö.d. 108.379**
**: (p<0.01)
Çizelge 4. Yeşil gübre bitkilerinin makro-mikro element içerikleri
Table 4.
Macro and micro element contents of green manure crops
% mg kg-1
N P K Ca Mg Fe Cu Mn Zn
Adi Fiğ 4.02 a 0.64 a 2.87 a 1.27 0.32 485 c 4.63 a 49 b 13
Bezelye 3.68 ab 0.46 b 2.50 ab 1.07 0.27 300 d 3.93 ab 29 b 15
Bakla 2.97 c 0.32 b 1.47 c 0.93 0.19 893 a 4.40 a 74 b 8
Koca Fiğ 3.20 bc 0.38 b 2.47 ab 1.10 0.42 670 b 3.00 b 48 b 8
Lüpen 3.13 bc 0.37 b 2.03 b 1.03 0.31 396 cd 3.20 b 852 a 11
Minimum 2.97 0.32 1.47 0.93 0.19 893 3.00 29 8
Maksimum 4.02 0.64 2.87 1.27 0.42 300 4.63 852 15
LSD 0.680*. 0.159** 0.566** öd öd. 179.473** 1.91* 133.84** öd.
**: (p<0.01) *: (p<0.05) ö.d: istatistiki olarak önemli değil
Yeşil Gübre Bitkilerinin Kabak Verim, Bazı
Verim Özellikleri ve Makro-Mikro Element
İçeriklerine Etkisi
Yapılan uygulamaların, kabak verimine önemli
(p<0.001) etkisi olmuştur. En yüksek verim (10573 kg
da1), % 42.3’lük artışla bezelye yeşil gübrelemesinden,
en düşük verim (7180 kg da-1) kontrol parsellerinden
elde edilmiştir (Çizelge 5). Bu durum, yeşil gübre bitkisi
olarak yetiştirilen bezelyenin boyunun diğerlerinden
önemli düzeyde fazla olmasının bir yansıması olarak
düşünülmektedir. Ayrıca çalışmada, bezelyede besin
elementlerinden N, K, Cu ve Fe içeriği, diğer yeşil gübre
bitkilerinin aynı besin elementi içeriklerine göre
istatistiki olarak en yüksek grupta yer almaktadır. Bu
durum da verimin yüksek oluşunu desteklemektedir.
Sonuçlarla uyumlu olarak, Isah et al. (2014), yeşil gübre
uygulamalarının domateste bitki gelişimini iyileştir-
diğini bildirmişlerdir. Yeşil gübre bitkilerinin verim
artışındaki bu olumlu etkisinin, toprağı organik madde,
N ve diğer besin elementlerince zenginleştirmelerinden
kaynaklandığını açıklamışlardır. Yeşil gübre bitkileri
kontrole göre verimi önemli oranda artırırken, gerek
yeşil gübre bitkileri arasında ve gerekse yeşil gübre
bitkileri ile mineral gübreleme arasında önemli bir fark
bulunamamıştır. Benzer olarak, Özyazıcı ve Manga,
(2000) yeşil gübrelemeden sonra yetiştirilen yazlık ana
ürün mısır ve ayçiçeği bitkilerinde en yüksek tane
verimini, koca fiğ ve adi fiğin tüm aksamlarının toprağa
karıştırıldığı yeşil gübreleme uygulamalarından elde
etmişlerdir. Bu yeşil gübre uygulamaları ile kontrole
göre, mısırda %51.7, ayçiçeğinde ise %36.8’lik verim
artışları sağlamışlardır. Elde edilen verim miktarları
dekara uygulanan 10 ve 20 kg azotlu mineral
gübrelemeden elde edilen verimlere eşdeğerdir.
Domates ve ıspanakta yeşil gübreleme yapılan
parselden, yapılmayana göre % 49.54 oranında daha
Kumlu Tınlı Toprakta Yetiştirilen Kabak Bitkisinin Verim ve Mineral İçeriği Üzerine Yeşil Gübrelemenin Etkisi
379
yüksek verim elde edildiği bildirilmektedir (Beşirli ve ark
.
2003). Sonuçlarımızla uyumlu olarak, Gürses
(2010),
mısırda bitki boyu, ilk koçan yüksekliği, koçan uzunluğu,
koçan çapı koçan tane sayısı da en yüksek değerleri,
bezelyeden sonra ekilen mısır parselinde belirlemiştir.
Uygulamaların, meyve eni, meyve boyu ve kuru
madde içeriğine önemli etkisi olmamıştır. Ancak
yine de meyve en ve boyları, kontrol parsellerinde
en düşük değerlerde belirlenirken, yeşil gübre
bitkisi olarak lüpen uygulamasında kabak kuru
ağırlığı en yüksek değerde bulunmuştur (Çizelge 5).
Wyenandt et al.
(2008), yaprak malçı ve azot
uygulamalarının, yaprak malçsız çıplak toprağa
göre, toplam meyve ağırlığı, ortalama meyve
ağırlığını önemli olarak arttırdığını belirlemişlerdir.
Martinetti and Paganini
(2006), kabak bitkisinde;
mineral, organik çiftlik gübresi ve yavaş salınımlı
gübrelerin etkisini araştırdıkları çalışmada, tüm
uygulamaların, meyve sayısı, ağırlığı, boyunu
kontrole göre önemli olarak artırdığını; yaprak,
gövde ve meyve kuru madde içeriklerini ise
etkilemediğini bildirmişlerdir.
Yeşil gübre bitkileri ve mineral gübre
uygulamalarının, kabak bitkisi yapraklarının makro ve
Zn dışındaki mikro element içeriklerine istatistiki
olarak önemli etkisi olmamıştır (Çizelge 6). Yaprakların
çinko içerikleri, uygulamalardan önemli düzeyde
(p<0.01) etkilenmiştir. En düşük Zn içeriği; lüpen
yeşil gübrelemesinde belirlenirken; lüpen dışındaki
diğer yeşil gübre bitkileri, mineral gübre ve kontrol
uygulamaları arasında önemli fark gözlenmemiştir
(Çizelge 6).
Çizelge 5. Yeşil gübre bitkilerinin kabak bitkisi verim ve bazı verim özelliklerine etkisi
Table 5.
Effects of green manure crops on yield and yield characteristics in pumpkin
Uygulama Verim
(kg da-1)
Verim
(kg bitki-1)
Meyve Eni
(cm)
Meyve Boyu
(cm)
Kuru Madde
(%)
Kontrol 7180 b 3.59 b 4.33 17 4.1
Min. Gübre 9092 a 4.54 a 5.33 22 3.8
Adi Fiğ 9985 a 4.99 a 4.67 20 3.7
Bezelye 10573 a 5.29 a 5.33 21 4.6
Bakla 9276 a 4.64 a 4.67 19 4.1
Koca Fiğ 9069 a 4.53 a 5.67 20 3.8
Lüpen 9952 a 5.02 a 5.33 20 4.9
Minimum 7180 3.59 4.33 17 3.7
Maksimum 10573 5.29 5.67 22 4.9
LSD 1511.32** 0.755** öd. öd. öd.
**: (p<0.01) *: (p<0.05) ö.d: istatistiki olarak önemli değil
Çizelge 6. Yeşil gübre bitk ilerinin, kabak yapraklarının makro ve mikro element içeriklerine etkisi
Table 6.
Effects of green manure crops on macro and micro element content in pumpkin leaves
% mg kg-1
Uygulama N P K Ca Mg Fe Cu Mn Zn
Kontrol 4.72 0.72 3.4 3.4 0.89 290 6.5 45 37 a
Min. Gübre 5.09 0.71 3.4 2.8 0.87 314 5.4 41 33 a
Adi Fiğ 4.73 0.68 3.6 3.3 0.97 271 5.7 41 33 a
Bezelye 4.73 0.63 3.8 3.7 0.92 208 5.7 39 34 a
Bakla 4.80 0.66 3.7 3.4 0.82 246 5.3 35 36 a
Koca Fiğ 4.66 0.61 3.6 3.8 1.01 229 5.4 44 33 a
Lüpen 5.00 0.65 4.0 3.5 0.67 275 4.6 36 24 b
Minimum 4.66 0.61 3.4 2.8 0.67 208 4.6 35 24
Maksimum 5.09 0.72 4.0 3.8 0.97 314 6.5 45 37
LSD öd. öd. öd. öd. öd. öd. öd. öd. 5.903**
**: (p<0.01) *: (p<0.05) ö.d: istatistiki olarak önemli değil
Ceylan ve ark.
380
Kabak bitkisinde, meyve oluşum döneminde genç
olgunlaşmış yaprak ayası + sapı için yeterli makro
element miktarları % olarak; N: 3.0–3.5, P: 0.6-0.7, K:
2.4-2.6, Ca: 4.8-4.9, Mg: 0.9-1.05 bildirilmektedir
(Reuter and Robinson, 1986). Bu değerler dikkate
alındığında; denemede yetiştirilen kabak bitkilerinin N,
P, K içerikleri yeterli; Ca ise belirtilen düzeyin
altındadır. Magnezyum miktarları ise adi fiğ, bezelye
ve koca fiğ ile gübrelenmiş parsellerde yeterli
bulunurken; kontrol, ticari gübre, bakla ve lüpen
parsellerinde ise yetersiz olarak saptanmıştır.
Yeşil gübreleme amaçlı yetiştirilen bitkilerin Cu
içerikleri ile kabak bitkilerinin Cu içerikleri arasında
önemli doğrusal ilişki ( r=0.525*) saptanmıştır.
SONUÇ
Yeşil gübre bitkileri, havanın serbest azotunu
(N2) fikse etmeleri ve içerdiği bitki besin elementleri ile
toprağı zenginleştirmeleri yanında organik madde
katkısı ile toprak özelliklerini iyileştirmeleri yönüyle de
organik tarımda önem taşımaktadır. Yöre topraklarının
kumlu olması gerçeği göz önüne alındığında, toprağın
özelliklerini iyileştirici ve bunların bir yansıması olarak
bitkisel verim ve verim kriterlerini artırmasından dolayı
yeşil gübre kullanımı önerilmelidir. Çalışma
bulgularına göre, adi fiğ ve bezelyenin N, P, K, Ca, Mg,
Cu, Zn gibi besin element içeriklerinin diğer yeşil
gübre bitkilerine göre fazla olması ve en yüksek kabak
verim değerlerinin bu yeşil gübre bitkileri ile elde
edilmesi nedeniyle, yeşil gübrelemede kullanımı tercih
edilmelidir.
TEŞEKKÜR
Ege Üniversitesi Bilim Teknoloji Araştırma ve
Uygulama Merkezi (EBİLTEM)’nin maddi desteği için
teşekkür ederiz.
KAYNAKLAR
Anonim. 2002. Haber Bülteni (Ekim), Manisa Bağcılık Araştırma
Enstitüsü Sayı 8.
Anonim. 2007. http://www.palancikuruyemisblogspot.com/2007/
02/erezlik-kabak-ve-besin-değeri.html. Erişim: Kasım, 2015.
Anonim. 2010. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=45&ust
_id=13. Erişim: Kasım, 2015.
Atallah, T. and J.M. Lopez-Real. 1991. Potential of green manure
species in recycling nitrogen, phosphorus and potassium.
Biological Agriculture and Horticulture, 8: 53-65.
Atalay, İ.Z., R. Kılınç, D. Anaç ve İ. Yokaş. 1986. Gediz havzası
rendzina topraklarının potasyum durumu ve bu topraklarda
alınabilir potasyum miktarlarının tayininde kullanılacak
yöntemler. Bilgehan Matbaası, İzmir, s. 25.
Beşirli, G., N. Sürmeli, İ. Sönmez, M.U. Kasım, S. Başay, F.
Pezikoğlu, Ü. Karik, G. Şarlar, K. Çetin, S. Erdoğan, F.G.
Çelikel, E. Efe, C. Hantaş, N. Uzunoğulları, Cebel, İ.H.
Güçdemir, M. Keçeci, D. Güçlü, N. Tuncer ve U. Aksoy. 2003.
Domates ve ıspanağın organik tarım koşullarında
yetiştirilebilirliğinin araştırılması sonuç raporu, Atatürk Bahçe
Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Bilimsel Araştırmalar ve
İncelemeler Yayın No: 173, 95 s.
Bremner, R. 1965. Total nitrogen, Editor C.A. Black. Methods of
Soil Analysis. Part. 2. Amer. Soc. of Agronomy Inc. Wisconsin,
USA, 1149-1178.
Bingham, F.T. 1962. Chemical soil tests for available phosphorus.
Soil Sci., 94: (87-95).
Bouyoucos, G.J. 1962. Hydrometer method improved for making
particle size analysis of soil. Agronomy Journal, 54(5): 464-465.
Ceylan, Ş., N. Mordoğan ve H. Çakıcı. 2002. Ödemiş ve civarındaki
bazı marul (
Lactuca sativa
L.) alanlarının nitrat ve nitrit
miktarları. 4. Sebze Tarımı Sempozyumu (17 - 20 Eylül, Bursa).
213-219 s.
Ceylan, Ş., F. Yoldaş, Ö.L. Elmacı ve B. Budak. 2013. Yeşil
gübrelemenin kabak yetiştirilen toprakların organik madde ve
besin element içeriğine etkisi. Türkiye 5. Organik Tarım
Sempozyumu Bildiriler Kitabı 1. (25-27 Eylül 2013, Samsun),
191-196 s.
Chapman, H.D. and P.F. Pratt. 1961. Methods of analysis for soils,
plants and waters. Division of Agricultural Sciences, University
of California, Riverside, USA.
Düzgüneş, O., T. Kesici, O. Koyuncu ve F. Gürbüz. 1987. Araştırma
ve deneme metodları (İstatistik Metodlar II) A.Ü. Zir. Fak
Yayınları 1021, Ders Kitabı 295, Ankara.
Er, C. ve D. Başalma. 2008. Organik tarımdaki gelişmeler. Nobel
Yayın No: 1354, Ankara, S. 306.
Güneş, A., M. Alpaslan ve A. İnal. 2000. Bitki besleme ve
gübreleme. Ankara Üni. Ziraat Fak. Yayın No: 1514, S. 199.
Gürses, M.A. 2010. Mısır (
Zea mays indendata Sturt.
)
yetiştiriciliğinde değişik yeşil gübre bitkileri ve çiftlik gübresi
uygulamalarının verim ve verim unsurlarına etkisi. Yüksek
Lisans Tezi, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Adana.
Hanlon, E.A. 1992. Determination of total manganese, iron,
copperand zinc in plants by atomic absorption techniques. In: C.
Oven Plank (Ed.). Plant Analysis Reference Procedures for the
Southern Region of the United States. Southern Cooperative
Series Bulletin 368.
Isah, A.S., E.B. Amans, E.C. Odion and A.A. Yusuf. 2014. Growth
rate and yield of two tomato varieties
(Lycopersicon esculentum
Mill
) under green manure and NPK fertilizer rate samaru
northern guinea savanna. International Journal of Agronomy.
http://dx.doi.org/10.1155/2014/932759. Erişim: Kasım, 2015
Jackson, M.L. 1967. Soil chemical analysis. Prentice Hall of India
Private Limited. New Delhi.
Jiao, B. 1983. Utilization of green manure for raising soil fertility in
China. Soil Sci., B5: 65–69
Kacar, B. 1984. Bitki besleme uygulama kılavuzu. Ankara Üni. Zir.
Fak. Yay. 900, Uygulama Kılavuzları: 214.
Kacar, B. 1995. Toprak analizleri: Bitki ve Toprağın Kimyasal
Analizleri III, Ankara Üni., Zir. Fak., Eğitim Araş. ve Geliştirme
Vakfı Yayınları, 81-86 s.
Kumlu Tınlı Toprakta Yetiştirilen Kabak Bitkisinin Verim ve Mineral İçeriği Üzerine Yeşil Gübrelemenin Etkisi
381
Lindsay, W.L. and W.A. Norvell. 1978. Development of DTPA soil
test for zinc, iron, manganese and copper, Soil Sci. Soc. Amer.
J., 42: 421-428.
Lizhi, C. 1988. Green manure cultivation and us a for rice in China.
In: Symposium on Sustainable Agriculture – The Role of Green
Manure Crop in Rice Farming System, (May 25 – 29, China),
pp. 63–70.
Loges, R., K. Ingwersen, A.Kaske and F. Taube. 2000.
Methodological aspects of determining nitrogen fixation of
different forage legumes. In: Alfoldi T., Lockeretz W. and Niggli
U. (eds). Proceedings 13th International IFOAM Scientific
Conference, pp. 92.
Lott, W.L., J.P. Nery, J.R. Gall and J.C. Medcaff. 1956. Leaf
Analyses technique in coffe research. New York, IBEC, Res.
Inst. Bulletin, No: 9.
Martinetti, L. and F. Paganini. 2006. Effect of organic and mineral
fertilisation on yield and quality of zucchini. International
Symposium Towards Ecologically Sound Fertilisation Strategies
for Production. Field Vegetable ISHS Acta Horticulturae 700.
Okuyucu, B.R. ve F. Okuyucu. 2008. Kimi lüpen türlerinin (
Lupinus
spp.
) içerik maddeleri, yem değeri ve hayvan beslemede kullanılma
olanakları. Hayvansal Üretim, 49(2): 60-67.
Özyazıcı, M. A. ve İ. Manga. 2000. Çarşamba ovası sulu
koşullarında yeşil gübre olarak kullanılan bazı baklagil yem
bitkileri ile bitki artıklarının kendilerini izleyen mısır ve
ayçiçeğinin verim ve kalitesine etkileri. Turk J. Agric For., 24:
95–103.
Reuter, D.J. and J.B. Robinson. 1986. Plant analysis: an
interpretation manual, National Library of Australia Card
Number and ISBN 0909605 41.6.
Reuterberg, E. and F. Kremkus. 1951. Bestimmung von
gesamthumus und alkalischen humusstoffen im boden, z.
pflanzenernaehr. düng. und bodenkd. Verlag Chemie GmbH.
Weinheim.
Slawin, W. 1968. Atomic absorbtion spectroscopy. Interscience
Publishers, New York – London- Sydney.
Snapp, S.S., D.D. Rohrbach, F. Simtowe and H.A. Freeman. 2002.
Sustainable soil management options for Malawi: can
smallholder farmers grow more legumes? Agriculture,
Ecosystems and Environment, 91:159-174.
Unkovich, M. and J.S. Pate. 2001. Assessing N2 fixation in annual
legumes using 15N natural aabundance. In: Unkovich M., Pate
Nc Neill A. and Gibbs D.J. (eds). Stable isotope techniques in
the study of biological processes and functioning of ecosystem.
Kluwer Academic, Dordercht, pp. 103-118.
U.S. Soil Survey Staff. 1951. Soil survey manual, U.S. department of
agriculture handbook 18. Washington, D.C: U.S. Goverment.
Printing Office.
Wyenandt, C.A., J.R. Heckman and N.L. Maxwell. 2008. Pumpkin
fruit size and quality improve with leaf mulch. Horttechnology,
18(3): 361-364.
