ArticlePDF Available

Naturalne metody wspomagania odporności w walce z koronawirusem

Authors:

Abstract

Zagrożenie infekcją koronawirusem SARS-CoV-2 nadal jest realne, coraz trudniejsza jest też ochrona przed zakażeniem, dlatego należy zwrócić uwagę na stan odporności organizmu. Sprawny układ immunologiczny jest podstawą prawidłowej odpowiedzi przeciwzakaźnej. Już w starożytności zauważono, że jedynie osoby, które same przeżyły chorobę, nadają się do pielęgnacji chorych. Co możemy zrobić, aby wspomóc odporność? Najlepiej byłoby przechorować infekcję koronawirusem bezobjawowo lub skąpoobjawowo, wytworzyć przeciwciała przeciwwirusowe i mieć trwałą odporność. Jest to możliwe, ale tylko wtedy, gdy układ odpornościowy działa prawidłowo, a choroby współistniejące nie są zbyt obciążające. Działanie układu immunologicznego warunkuje wiele czynników, które są od nas niezależne, takich jak uwarunkowania genetyczne, wiek czy płeć. Na wiele czynników mamy jednak realny wpływ: aktywność fizyczna, stres, sen, dieta. Dowody naukowe jasno wskazują, że odpowiedni styl życia przekłada się na ogólną kondycję zdrowotną, szczególnie korzystnie wpływając na układ odpornościowy, oddechowy, krwionośny, gospodarkę hormonalną, węglowodanową i lipidową. Dbając o zdrowy styl życia obniżamy ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji, w tym także zakażenia SARS-CoV-2. Nie mamy większego wpływu na czynność grasicy czy szpiku, gdzie produkowane są komórki immunologicznie kompetentne, mamy jednak znaczący wpływ na stan jednego z najważniejszych narządów układu odpornościowego, jakim są jelita. Powierzchnia jelit dorosłej osoby wynosi ok. 300 m2, dlatego stanowią one główną drogę wnikania antygenów. W laboratoriach opracowuje się coraz silniej działające leki, coraz silniej działające środki ochrony roślin. Nasz układ immunologiczny musi walczyć z coraz silniejszymi patogenami, z coraz silniejszymi szkodnikami. Obniża się odporność człowieka, warunki życia na Ziemi stają się coraz trudniejsze. Żywność jest coraz mniej naturalna, modyfikowana genetycznie, zawiera coraz więcej smacznych dodatków, a coraz mniej wartościowych substancji odżywczych. Niezbędna staje się suplementacja. Artykuł przedstawia przegląd naturalnych metod wspomagania odporności ze szczególnym uwzględnieniem diety.
WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 46

koronawirus
 
 
 
SARS-CoV-2
COVID-19

coronavirus
 

 
 
SARS-CoV-2
COVID-19




 

-






-
 



-






-









-
  





Naturalne metody wspomagania odporności
w walce z koronawirusem
Katarzyna Jankowska¹*, Natalia Suszczewicz²
¹ KlinikaEndokrynologii,SzpitalBielański,CentrumMedyczneKształceniaPodyplomowego,Warszawa
 OddziałGinekologiczno-Położniczy,SzpitalPowiatowywPruszkowie
Adres do korespondencji: *Katarzyna Jankowska, Klinika Endokrynologii, Szpital Bielański ul. Cegłowska 80, 01-809 Warszawa, Polska,
email: katarzynakamilajankowska@gmail.com.
ISSN 2657-9669/ This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License. Copyright © 2020 CMKP.
Publikowane i nansowane przez Centrum Medyczne Ksztacenia Podyplomowego; https://doi.org/
WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 47




-

-




-




Wstęp
Jak działa układ immunologiczny?
-

-
  



    




-


 
      
    γδ 
   -


-
   


    -
  

-
   
-

-

-





     





     



Tabela 1. Czynniki ryzyka COVID-19 (4, 5, 6).
Czynnik ryzyka COVID-19 Mechanizm sprzyjający COVID-19
starszy wiek 



płeć męska 
choroby współistniejące:
miażdżyca, otyłość, cukrzyca, astma,
POCHP, choroby zapalne płuc


palenie papierosów 

niewyleczona infekcja: Herpes,
Cytomegalowirus, Chlamydia


WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 48
Czynniki ryzyka COVID-19
-

    
-

-



-

-

-


Jakie badania wykonać,
aby ocenić stan układu immunologicznego?
    

morfologia 
-
   

  


badanie subpopu-
lacji limfocytów


-





-



-


-
     
-

   immunoglobulin
IgG, IgM, IgA
Prawidłowy stosunek limfocytów CD4/CD8 wynosi
ok. 1-2,5. 
-

  
 
-
   
-




-
   
    -

-

-


-





    
Czynnik ryzyka COVID-19 Mechanizm sprzyjający COVID-19
limfopenia 
monocytoza 
obniżony stosunek CD4/CD8 



podwyższone stężenie cytokin
prozapalnych (np. IL-6)

niedobory odporności 
brak snu/przemęczenie 
nieprawidłowa dieta 



wrodzone zaburzenia krzepnięcia (?) 
WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 49
Time course
Severity of illness
Stage 2Stage 3Stage 4
Phase I
(early infection)
Phase IV
(recovery)
Phase III
(hyperinflammation phase)
Phase II
(pulmonary phase)
Mild symptoms,
fever >37.6ºC,
dry cough, diarrhea,
headache
Stage 1
Dyspnea, mild
hypoxemia
(SatO >94%)
MODS (ARDS, shock,
AKI, neurologic
symptoms, DVT/PE,
myocarditis)
Relief of clinical
symptoms
Clinical
signs
Clinical
symptoms
Lymphopenia,
increased d-dimer,
increased LDH
Lung imaging
abnormal,
PCT normal,
ALT/AST elevated
Increased SIRS
markers: CRP, IL-6,
LDH, ferritin,
d-dimer, hs-cTnI
Neutralizing
anti-SARS-CoV-2
IgM and IgG, normal
SIRS parameters
Antiviral therapy: remdesivir, chloroquine, hydroxychloroquine,
covalescent plasma transfusion
Therapies Immunosuppresion: corticosteroids,
IL6 inhibitors, hemofiltration, hemoperfusion
Vitamin C, vitamin D3
Immunomodulation and antithrombotic: aspirin, zinc, LMWH/NOAC
Rys. 1. Fazy i stopnie ciężkości COVID-19 (6).


-

COVID-19
ALT ASTCRPhs-cTnI-
IgILLDHLMWHNOAC
PCTSARS-CoV-2SIRS

Tabela 2. Badania pomocne w ocenie układu immunologicznego.
Badanie Zaburzenie/interpretacja
Morfologia krwi obwodowej 
Rozmaz krwi obwodowej 
Stosunek limfocytów CD4/CD8 
IgG, IgM, IgA całkowite 
Witamina D3 
OB, CRP 
WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 50



  
-

  -
    
  
   



Czynniki wpływające na odporność
Stres




-

-



-

-

-

Sen


  
-

wydzielana
jest melatonina
-

-

-
     



-


Aktywność zyczna
    -

     

  




   
-




-


-

-

 -

     

-


Dieta
-

-





-

-


     -
   
-



-



-






-
      
  
  -
     


WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 51


 
-


   



-

-

-








   -
  



     -


-
 




-
    


-

  
  
-


-

    

-

-


-


-














-




-
      
  





-
   
    
-


     


-



Dieta a mikrobiom jelitowy
     



-


    

-



-



-




-



-

WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 52
Naturalne produkty wspomagające odporność
Tran -
Olej rybi 
    
omega-3    



-

-

     

   

-



   -
    

-


-



 



-




-

-



-



Flawonoidy-


-


-




-
      

Czosnek -
  
-

  
-
     
-
   
-




-


     -


Cebula zwyczajna (Allium cepa)




-

  


-


     -





-




-



-


   
-
     
-






-


Propolis (kit pszczeli)

-

WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 53
-
 

-




Colostrum,     
 
   
-
 

-


   -


-

-

-


-

-

-


-

-

-

   
  
-


-


-

Zioła i rośliny
Echinacea purpurea    
-

-

-
     

-



Aloes 
-

-

-

      
-

-


-
γ

-


Czystek
  

-







Żeń-szeń    
-

    -


-

-



-


Owoc maliny-

   
     
-


Astragalus membranaceus
    
-

   -

-


    


-

WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 54
Kwiat bzu czarnego-




 -


  -


-


-






 

-




-

Herbata   
-

    -


-

-

Ashwagandha    



Tabela 3. Zioła, które wykazują pozytywne działanie w walce z koronawirusem.
Roślina/zioło Działanie
jeżówka (Echinacea) 


aloes γ


czystek 
wiesiołek 

ashwagandha 
żeń-szeń 


maca 
herbata biała, zielona, czerwona (rooibos) 
kwiat bzu czarnego 

owoc maliny 
owoc aronii 


astragalus 

czosnek 



cebula 

propolis 

WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 55
-



-


-





    
    




Owoce aronii 
-


-



-


Wiesiołek
  -

   
-

  
    -
  


Maca-


-


-

  
-

-

-


-




-
 


-



Przyprawy

-

Imbir i kurkuma -
  
     





Oregano,


-




-







-


-
   



-

-



    

  








-





WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 56


Kozieradka, 

-



-

-

-




-

  -

Cynamon-
   
    

   -
    



Witaminy, mikroelementy,
suplementy wspierające odporność
Witamina A 

-

-


-

    
 -


    
-


-


-

  
   -


-





-





  
-

Witamina E
-


-
    





    
-



    -

-




Witamina C    
-

-
    

Tabela 4. Przyprawy, które wykazują pozytywne działanie w walce z koronawirusem.
Przyprawa Właściwości
kurkuma 
imbir 
oregano 
kozieradka 
cynamon 
WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 57
-

-



-


-


-


    



    





-






 -


 -



-

-


-

-
   

-

-
 

-



Witamina D3    
-



-
     


  
-

-


     
-

-
γ


-


γ
-

-
  
-




-

-

-
  


-










   
-

-
      
-


-






-
 
 
    



-

WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 58




-

Mikroelementy
Selen

-



-


-





-

 µ


-

-

-

Cynk -

-

    
      
-

-
  



  
-





   



Tabela 5. Witaminy i mikroelementy, które wykazują pozytywne działanie w walce z koronawirusem.
Witaminy i mikroelementy Działanie Zalecana dawka lub stężenie we krwi
witamina D3 





witamina C 




żelazo 


witamina E 




cynk 



selen 



N-acetylocysteina 



glutation 


kwas alfa-liponowy 



WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 59
-
  




    


 



-



-


-




   
-










-


Żelazo -

-

-


 

-

-



-


Związki tiolowe
N-acetylocysteina-




-

-




-



Glutation -





    
 -






-

 -






-



-





     

-



-

-


Kwas alfa-liponowy -

 
    
  
-


-


WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 60
Probiotyki i prebiotyki


-




-

-


probiotyki




-





-





   -

  
    



-


-
 
-





probiotyków 
-

-






-


-

Synbiotyk 

-
 

Tradycyjna Medycyna Chińska

-

-

    
-
 

Tabela 6. Suplementy, które wykazują pozytywne działanie w walce z koronawirusem.
Suplement Działanie
colostrum 

tran 
maca 
probiotyki 


prebiotyki 

Tabela 7. Preparaty ziołowe stosowane w tradycyjnej medycynie chińskiej o aktywności anty-SARS-CoV.
TCM Formula Composition Therapeutics eect
Yin Qiao San Fructus Forsythiae, Flos Lonicerae, Radix Platycodonis,
Herba Menthae, Herba Lophatheri, Radix Glycyrrhizae,
Herba Schizonepetae, Fermented soybean,
Fructus arctii, and Rhizoma Phragmitis





WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 61
Tabela 8. Substancje chemiczne zawarte w ziołach TCM odpowiedzialne za efekt anty-SARS-CoV.
TCM Compound (s) Mode of action
Plant-derived phenolic compounds and Root extract
of Isatis indigotica

Water extract of Houttuynia cordata 


Scutellarein and myricetin 
Glycyrrhizin from Glycyrrhizae radix 
Herbacetin, quercetin, isobavaschalcone,
3-β-D-glucoside and helichrysetin

Tetrandrine, fangchinoline, and cepharanthine 

Chinese Rhubarb extracts 
Flavonoids (For example: extracted from litchi seeds,
herbacetin, rhoifolin, pectolinarin, quercetin,
epigallocatechin gallate, and gallocatechin gallate)

Quercetin and TSL-1 from Toona sinensis Roem 
Emodin derived from genus Rheum and Polygonum 

Kaempferol derivatives 
Baicalin from Scutellaria baicalensis 
Saikosaponins 

Tetra-O-galloyl-β-D-glucose and luteolin, from Galla
chinensis and Veronicalina riifolia respectively



TCM Formula Composition Therapeutics eect
Yu Ping Feng San Astragali radix, Astragalus membranaceus, Atractylodes
macrocephala, and Saposhnikoviae Radix




Sang Ju Yin and Yu
Ping Feng San
Sang Ju Yin [made with chrysanthemum, mulberry leaf,
and 6 other herbs] and Yu Ping Feng San


Lian Hua Qing Wen
Capsule
Forsythia suspensa, Ephedra sinica, Lonicera japonica,
Isatis indigotica, Mentha haplocalyx, Dryopteris
crassirhizoma, Rhodiola rosea, Gypsum Fibrosum,
Pogostemon cablin, Rheum palmatum, Houttuynia
cordata, Glycyrrhizae, uralensis, and Armeniaca sibirica




Shuang Huang Lian Lonicera japonica, Scutellaria baicalensis,
and Forsythia suspensa




Ma Xin Gan Shi Tang Ephedrae herba, Armeniacae semenamarum,
Glycyrrhizae radix et rhizome, Gypsum brosum,
and Da Yuan Yin [Arecae semen, Magnoliae ocinalis
cortex, Tsaoko fructus, Anemarrhenae rhizoma,
Dioscoreae rhizoma, Scutellariae radix,
and Glycyrrhizae raadix et rhizome]
"qi"




WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 62
     



       




Dyskusja


-

-
    





  
    


-


-






-

-
     






-

-




-

  

-
   
-
 



-


     -
    
-
 

-






Podsumowanie
-

-



-


-

-




-




-

-




 
 -

 -


    
     

  
-

        
    
       

WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 63
  
-


 


 
     

     


          
-

 
    



 

 -
     

 -


        
    
-

    


    -
    
   

 -

   

   

       

 -


 


 

 


    

   


 

  -
    

       

-

 


     


   

      

 -


 

 -

 -
   
 


 -

     

       
     

 

    -
 
 



 


 

    
-

 -


 
   

       
   

        -
   

 

WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 64
 


 


 

 -
     

 


 -

 -


   

 -
  

    
    


       

       


 -
  


   




 
   

 
-

 -


    
     

 
-

    

 
-

 -

   -
   
    
      -


 
        
-
     

     
 
     
-
 

 

 -

 -

 -


    


 

      

 -


 
        
 

 

 -




 -

 

 
    


 



      

 

    -


      
-
 
WIEDZA MEDYCZNA – NUMER SPECJALNY (2020) 65
-
        

       

 
  


 


 -



 
  
      

       
-

  



 
 

  

   -
   
 -
  
