Content uploaded by Olha Harmatiy
Author content
All content in this area was uploaded by Olha Harmatiy on May 02, 2020
Content may be subject to copyright.
Content uploaded by Olha Harmatiy
Author content
All content in this area was uploaded by Olha Harmatiy on May 02, 2020
Content may be subject to copyright.
PROBLEMY NOWOCZESNEJ EDUKACJI... 3
Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie
P
PR
RO
OB
BL
LE
EM
MY
Y
N
NO
OW
WO
OC
CZ
ZE
ES
SN
NE
EJ
J
E
ED
DU
UK
KA
AC
CJ
JI
I
T
Th
he
e
p
pr
ro
ob
bl
le
em
ms
s
o
of
f
m
mo
od
de
er
rn
n
e
ed
du
uc
ca
at
ti
io
on
n
T
To
om
m
I
IX
X
R
Ro
oz
zw
wó
ój
j
–
–
P
Po
ot
te
en
nc
cj
ja
ał
ł
–
–
D
De
ef
fi
ic
cy
yt
ty
y
(
(I
II
I)
)
D
De
ev
ve
el
lo
op
pm
me
en
nt
t
–
–
p
po
ot
te
en
nt
ti
ia
al
l
–
–
d
de
ef
fi
ic
ci
ie
en
nc
cy
y
(
(I
II
I)
)
Pod redakcją
Edyty SADOWSKIEJ
Mateusza DĄSALA
Częstochowa 2019
SPIS TREŚCI4
Recenzent
Aleksandra SIEDLACZEK-SZWED
Przygotowanie edytorskie
WYDAWNICTWO WSL w Częstochowie
© Copyright by Wyższa Szkoła Lingwistyczna w Częstochowie
Częstochowa 2019
ISBN 978-83-61425-54-0
ISSN 2084-2430
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Lingwistycznej w Częstochowie
ul. Nadrzeczna 7, 42-200 Częstochowa
tel. +48 34 365 58 02; fax +48 34 365 48 59
www.wsl.edu.pl
Umiejętność korzystania z mediów... 51
Olha HARMATIY
Narodowy Uniwersytet „Politechnika Lwowska”, Ukraina
Umiejętność korzystania z mediów dzisiaj
jako kompetencja społeczna oraz życiowo potrzebna
umiejętność osobista: przykład Ukrainy
W warunkach globalizacji i funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego
media masowe wpływają na percepcję otoczenia, co powoduje aktualność edu-
kacji medialnej we współczesnym świecie. Niejednokrotnie media jednak doko-
nują przekazu o faktach i wydarzeniach porzucając przy tym nutę obiektywizmu
obiegu informacji. Zatem można wskazać, iż realny obraz świata często nie po-
krywa się ze swoim odbiciem w mediach. Dzisiaj pole informacyjne jest prze-
pełnione „fejkami”, informacją nieprawdziwą, niezweryfikowaną. Ponadto taki
przepływ informacji ciągle narasta. Nasilają się próby manipulowania społe-
czeństwem, kształcenia poglądów ludzi w potrzebnym „różnym graczom” kie-
runku. Dlatego, by nie ulegać presji manipulacji potrzebna jest świadoma edu-
kacja medialna, myślenie krytyczne i kompetentność medialna.
Edukacja medialna to dziedzina powołana na potrzeby konsumentów, by
dokonywać eksploracji informacji mając swoisty zestaw narzędzi do samoobro-
ny oraz w celu nauczenia krytycznego postrzegania komunikatów medialnych.
Nieodłącznymi składnikami skutecznej i efektywnej edukacji medialnej są wie-
dza i rozumienie zasadniczych mechanizmów funkcjonowania środków maso-
wego przekazu oraz metod deformacji rzeczywistości, a także nauka o zasadach
funkcjonowania i mechanizmach oddziaływania mediów. Jak zauważają peda-
godzy i naukowcy, celem edukacji medialnej jest wzrost kompetencji medialnej
konkretnej osoby oraz społeczeństwa w ogóle w celu adekwatnego rozumienia
i interpretacji produktu medialnego, stworzenie umiejętności analizowania oraz
oceny medialnego kontentu (Ivanov, Voloshenyuk, Rizun 2013, s. 22–23). Edu-
kacja medialna jest jednym ze współczesnych sposobów kształcenia zapotrze-
bowania na jakościowy kontent medialny.
W kontekście zaistniałej sytuacji społeczno-politycznej Ukrainy, biorąc pod
uwagę narastający poziom agresji informacyjnej ze strony Rosji, społeczeństwo
ukraińskie szczególnie potrzebuje tych umiejętności. Nasila się również faza
korporacyjnej oraz politycznej kontroli nad podstawowymi środkami masowego
Olha HARMATIY52
przekazu. Co więcej, umiejętności korzystania z mediów znajdują szerokie za-
potrzebowanie w działalności profesjonalistów. Współczesny szybki rozwój
informacyjnych i komunikacyjnych technologii, wzmocnienie roli społecznej
wymusza świadome, kompetentne i profesjonalne przygotowanie do wykorzy-
stania mediów we wszystkich dziedzinach życia. Przecież zbiór, analiza i roz-
powszechnienie informacji, dyskusja o aktualnych kwestiach, przemyślenie zda-
rzeń, popieranie myśli i pozycji są nieodłącznymi składnikami działalności każ-
dego człowieka.
Jest oczywiste, że w epoce globalnych technologii informacyjnych środki
masowego przekazu (przede wszystkim media elektroniczne i telewizja) stają się
istotnym narzędziem wpływu i często używaną bronią w kierowaniu konflikta-
mi, zwłaszcza wojennymi. Informacyjny aspekt nowoczesnych konfliktów jest
planowany sumiennie i rzetelnie. Media grają coraz większą rolę w pojawieniu
się konfliktów, ich przejściu, zakończeniu albo odwrotnie – „rozdmuchiwaniu”.
W ten sposób wojna (w określeniu maksymalnej eskalacji masy konfliktowej)
trwa nie tylko w miejscowości, lecz także na stronach i ekranach mediów. Ilu-
stracja konfliktu oraz przedstawienie wojny jako jednego z jej przejawów jest
niemniej istotne niż wojna jako taka. Prawdziwa wojna to wojna informacji.
Przebieg współczesnych konfliktów jest uwarunkowany „żołnierzami” me-
dialnymi – środkami masowego przekazu. Polski naukowiec Jolanta Darczewska
zaznacza, że „[...] przestrzeń informacyjna jest głównym polem bitwy” (Dar-
czewska 2014, s. 8). Dzisiaj żadna akcja nie jest możliwa bez informacyjnego
przygotowania i medialnej asysty. Ukraiński naukowiec Heorhiy Poczepcow
zauważa, że „[...] w ostatnich latach mięśniowe komponenty informacyjne za-
uważalnie się zwiększyły”. Jedną z przyczyn tego jest rozpowszechnienie sieci
socjalnych. We współczesnym świecie hybrydo-informacyjnego wpływu, roz-
powszechnienia fejków i dezinformacji trzeba przede wszystkim rozwijać my-
ślenie krytyczne albo sztukę analizy kontentu (Ishchenko 2018, s. 6). Dziś trwa
globalna bitwa na interpretację realności. Gwarancją sukcesu w niej jest umie-
jętne wykorzystanie środków masowego przekazu.
Istotność edukacji medialnej we współczesnym świecie jest uwarunkowana
tym, że uczy ona krytycznie rozumieć wiadomości medialne. Wiedza i rozumie-
nie mechanizów funkcjonowania środków masowego przekazu oraz zasięgów,
gdzie zjawia się deformacja informacji, są nieodłącznymi częściami efektywnej
edukacji medialnej. Amerykańscy eksperci medialni Cyndy Scheibe i Faith Ro-
gow zauważają, że kompetencja medialna jest wynikiem medialnej edukacji,
przy której człowiek dostaje umiejętności analizy i oceniania materiałów me-
dialnych (Scheibe, Rogow 2017, s. 26).
Zorientowany medialnie konsument rozsądnie zarządza własnymi potrze-
bami medialnymi, umie adekwatnie i wszechstronnie przyswajać teksty medial-
ne, wyjaśniać wiarygodność informacji, rozumie jak odróżniać propagandę od
faktów, rzeczywistość od jej symulacji wirtualnej, umie rozszyfrowywać mani-
Umiejętność korzystania z mediów... 53
pulacje, orientować się w przepływach informacyjnych współczesnego zglobali-
zowanego społeczeństwa. Zatem, kompetencję medialną można traktować jako
zintegrowaną charakterystykę osobowości, jaka opiera się na całości motywów,
wiedzy i umiejętności, które mogą gwarantować bezpieczne i efektywne zacho-
wanie w przestrzeni medialnej oraz świadomą konsumpcję produkcji medialnej.
Warto zauważyć, że w roku 2010 Ukraina zatwierdziła Koncepcję wprowa-
dzenia edukacji medialnej. Dzisiaj jest to jedynym państwowym dokumentem
w sferze mediów. Koncepcja definiuje główne zadania, zasady i priorytety roz-
woju edukacji medialnej oraz formy i etapy jej wprowadzenia na Ukrainie.
Ukraińskie i zagraniczne doświadczenie tego rozwoju oraz zmiana społeczno-
-politycznych realiów zmusiły do przeglądnięcia przywołanej koncepcji i wy-
pracowania jej nowej redakcji. Więc w roku 2016 uchwalono nową Koncepcję
wprowadzenia edukacji medialnej na Ukrainie, co ma na celu formować kom-
petencję medialną, opierać się agresji informacyjnej, sprzyjać rozwoju społe-
czeństwa obywatelskiego.
W Koncepcji jest zaznaczone, że aktywny rozwój nowoczesnych informa-
cyjno-komunikacyjnych technologii i mediów wymaga od wszystkich obywateli
celowego przygotowania do ich bezpiecznego i wprawnego zastosowania.
W przyszłości społeczeństwo coraz więcej będzie posługiwać się informacyjno-
-komunikacyjnymi technologiami. Coraz więcej wolnego czasu obywatele
Ukrainy zapełniają interakcją z różnymi media – Internetem, telewizją, kinem,
książką, prasą czy radiem.
Głównym celem Koncepcji jest wprowadzenie edukacji medialnej na
Ukrainie, co oznacza pomoc w rozwinięciu efektywnego systemu edukacji me-
dialnej jako podstawy humanitarnego bezpieczeństwa państwa, konsolidacji
i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, oporu zewnętrznej informacyjnej
agresji oraz pomocy w przygotowaniu młodego do skutecznej i bezpiecznej
interakcji z nowoczesnymi masowymi mediami, formowania kompetencji i kul-
tury medialnej przez obywateli, zgodnie z ich indywidualnymi predyspozycjami
i potrzebami.
Zgodnie z Koncepcją, edukacja medialna jest częścią procesu edukacyjne-
go, której celem jest formowanie w społeczeństwie kultury medialnej, przygo-
towanie człowieka do efektywnej i bezpiecznej interakcji ze wszystkimi nowo-
czesnymi masowymi mediami, zarówno tradycyjnymi (telewizja, radio, kino,
prasa), jak i nowymi (Internet, telefonia komórkowa).
Kompetencja medialna jest związana z umiejętnością korzystania z infor-
macyjno-komunikacyjnych urządzeń, komunikowania i spełniania się za pomo-
cą środków medialnych, otrzymywania potrzebnych informacji, krytycznego
spostrzegania informacji medialnych, rozróżniania rzeczywistości i jej wirtual-
nej symulacji, rzeczywistości wirtualnej, która jest skonstruowana przez media.
Kompetencja medialna gwarantuje rozumienie politycznych, ekonomicz-
nych i socjokulturalnych warunków działalności mediów, efektywną interakcję
Olha HARMATIY54
z przestrzenią medialną, umiejętność formowania nowych elementów kultury
medialnej, bycie użytkownikiem i przekaźnikiem medialno-kulturowych warto-
ści, realizowania własnej pozycji obywatelskiej.
Medialno-informacyjne bezpieczeństwo osobowości jest częścią bezpie-
czeństwa humanitarnego, zapewnienia wygodnych dla osobowości odczuć we
współdziałaniu z przestrzenią medialnej dla realizacji życiowych wartości i ce-
lów. Medialno-informacyjne bezpieczeństwo jednostki jest zapewniane, z jednej
strony, zapobiegawczymi krokami państwa, a z innej strony, uwarunkowane
zdolnością każdego człowieka do obrony przed destrukcyjnym wpływem me-
dialno-informacyjnym.
Destrukcyjny medialno-informacyjny wpływ jest wpływem traumatyczne-
go, psychologicznie niszczącego kontentu medialnego, który ma niebezpieczną
zawartość albo formę przekazu, może zaszkodzić zdrowiu i rozwoju osobowości
oraz ma znaczny poziom ryzyka medialnego.
Koncepcja zaznacza główne cele edukacji medialnej w formowaniu:
— medialno-edukacyjnej kompetencji jako kompleksu wiedzy, umiejętności,
rozumienia i stosunków, które pozwalają bezpiecznie i efektywnie korzystać
z mediów, rozumieć charakter kontentu i usług, wybierać świadomie, po-
dejmować decyzje i korzystać ze wszystkich możliwości technologii oraz
mediów informacyjno-komunikacyjnych, bronić siebie od informacji szko-
dliwej;
— immunitetu medialnego osobowości w sensie umiejętności stawiania oporu
agresywnej przestrzeni medialnej i destrukcyjnemu wpływowi medialno-
-informacyjnemu, utworzeniu świadomej medialnie osobowości, która umie
odbierać potrzebną informację, bronić się przed informacją szkodliwą oraz
unikać „śmiecia” informacyjnego;
— autorefleksji i myślenia krytycznego jako mechanizmów psychologicznych,
zabezpieczających świadome spożycie produkcji mediów i samodzielne re-
gulowanie interakcji z mediami na podstawie efektywnej orientacji w śro-
dowisku medialnym oraz rozumienia swoich potrzeb medialnych, adekwat-
nej oceny zawartości, formy, źródła, jakości przekazania informacji, jej in-
terpretacji krytycznej;
— twórczości medialnej dla kompetentnej autoekspresji osobowości i realizacji
jej celów życiowych, formowanie patriotyzmu, identyczności ukraińskiej,
spójności, solidarności, w tym dla przezwyciężenia socjalnych konsekwencji
okupacji Krymu i akcji wojskowych w Donbasie, udoskonalenia komunika-
cji międzyosobowej i przyjazności środowiska socjalnego.
Koncepcja wprowadzenia edukacji medialnej na Ukrainie także określa
formy edukacji medialnej, co znaczy formy jej realizacji na wszystkich pozio-
mach systemu ciągłej edukacji na Ukrainie: przedszkolna, szkolna, pozaszkolna,
medialna edukacja na studiach wyższych, edukacja medialna dla rodziców, edu-
Umiejętność korzystania z mediów... 55
kacja medialna dla dorosłych, edukacja medialna za pomocą mediów (niefor-
malna edukacja medialna).
Przepisy Koncepcji wprowadzenia edukacji medialnej na Ukrainie są
uzgodnione i spełniają warunki rządu w aspekcie głównych dokumentów mię-
dzynarodowych w dziedzinie edukacji medialnej, zwłaszcza Deklaracji Pary-
skiej UNESCO, potwierdzającej znaczenie kompetencji medialnych i informa-
cyjnych w otoczeniu cyfrowym współczesnego świata (28 maja 2014 r.), Rezo-
lucji Parlamentu Europejskiego z 16 grudnia 2008 r. w sprawie umiejętności
korzystania z mediów w środowisku cyfrowym, 12 Zaleceń dotyczących eduka-
cji medialnej (Paris Agenda or 12 recommendations for media education) z 22
czerwca 2007 r., Deklaracji UNESCO z Fezu z 17 czerwca 2011 r. Koncepcja
wprowadzenia edukacji medialnej na Ukrainie opiera się na badaniu stanu kultu-
ry medialnej mieszkańców Ukrainy oraz doświadczeniu międzynarodowym
w dziedzinie organizacji edukacji medialnej.
Kluczową umiejętnością kompetencji medialnej jest myślenie krytyczne.
Umiejętność krytycznego myślenia jest bardzo ważna. Na światowym forum
ekonomicznym eksperci dołączyli myślenie krytyczne do 10 kompetencji, naj-
bardziej cenionych teraz i takich, które będą bardzo potrzebne w przyszłości.
Naukowcy uważają, że przez wielką ilość i łatwość dostępu do informacji wzra-
sta konieczność umiejętności jej wyboru i poprawnego tłumaczenia. Do kluczo-
wych kompetencji przyszłości także odnoszą się: myślenie analityczne, aktywna
edukacja, kreatywność, oryginalność i inicjatywność, umiejętność programowa-
nia, umiejętność rozwiązywania skomplikowanego zadania, przywództwo, inte-
ligencja emocjonalna, systemowa analiza i ocena (The Future of Jobs Report
2018, s. 12).
Myślenie krytyczne objawia się w zdolności osobowości do obiektywnej
oceny własnych myśli i rzetelnego sprawdzania swoich decyzji, niepoddaniu się
wpływowi poglądów innych ludzi, umiejętności zauważania i brania pod uwagę
wszystkich argumentów „za” i „przeciw” itd. Myślenie krytyczne nie ogranicza
się do pewnego algorytmu, nie jest nasycone standardami i stereotypami. Ozna-
cza rozważenie różnych podejść w podejmowaniu rozsądnej decyzji.
XXI stulecie wymaga osobowości, zdolnych orientować się w potężnych
przepływach informacji, pragnących uczyć się, umiejących unikać stereotypów
i wyznaczonych szablonów. Zmienna codzienność potrzebuje pomysłowego
i elastycznego krytycznego zrozumienia aktualnych zadań i problemów. Więc,
krytyczne myślenie to to, które sugeruje, aby zdolność człowieka do samodziel-
nego oceniania aspektów rzeczywistości, myśli i twierdzenia, umiejętności wi-
dzenia pozytywnych i negatywnych aspektów oraz pragnienie optymalnego
rozwiązania problemów, przeglądu i oceny tradycji, stereotypów, dogmatów,
stała się centralnym pojęciem kompetencji medialnej.
Myślenie krytyczne można uważać za antidotum kontroli nad myślami. Mo-
że ono pomóc każdemu w rozpoznaniu propagandy i przez to zapobiec jej
Olha HARMATIY56
przetwarzaniu, rozważyć mylne podstawy argumentacji, wykryć możliwe oszu-
stwo, zrozumieć, czy źródło informacji jest warte zaufania oraz właściwie roz-
ważyć każdą decyzję. W czasy wojny informacyjnej tylko myślenie krytyczne
może uratować naszą świadomość od manipulacyjnego wpływu wszechmocnych
mediów (Horokhova 2014, s. 238).
Scheibe i Rogow próbują skoncentrować uwagę na pięciu głównych skład-
nikach myślenia krytycznego w ramach nauczania kompetencji medialnej. Są to:
1) Ciekawość i chęć do badania. Ci, którzy mają zdolność krytycznego myśle-
nia, chcą dowiadywać się więcej, odrzucają niezmierne uproszczenia i zbie-
rają wszystkie wiadomości, które będą pomoce w formułowaniu wniosków.
2) Ciągłe zanurzenie w proces badania. Osoby cechujące się myśleniem kry-
tycznym otrzymują, analizują i oceniają informacje, co pozwala im wysnu-
wać odpowiednie wnioski, adekwatnie do których koryguje się zachowanie
albo uzasadnia się podjęcie decyzji. Oni rzetelnie badają wiadomości,
z którymi zgadzają się, oraz ci, którzy nie wzbudzają w nich zaufania.
3) Podstawowy sceptycyzm. Osoby myślące krytycznie zawsze szukają zało-
żeń i motywów w zadeklarowanych wypowiedziach.
4) Uznanie dokumentacji. Osoby myślące krytycznie zdolne są odróżniać fakty
i myśli. Szukają i oceniają dowody, korzystają z logiki, by uzyskać wyniki.
5) Elastyczność i bezstronność. Osoby cechujące się myśleniem krytycznym są
świadome własnych uprzedzeń, są zdolne zmieniać własne myśli, kiedy
zjawiają się odpowiednie fakty, a także regularnie otrzymują informacje
z różnych źródeł. (Scheibe, Rogow 2017, s. 66).
Umiejętność odróżniania propagandy jako celowe pragnienie pewnych grup
społecznych albo liderów wpływa na świadomość masową, wyjaśnia różnicę
między faktami wiadomymi a tymi, co podlegają przeglądowi, wyznacza wiary-
godność źródła informacji, sprowadza dopuszczalne i niedopuszczalne osądy,
ustala główną i drugorządną informacją, zaangażowanie twierdzeń, niewiary-
godne argumenty, sprzeczność logiczną.
Naukowiec ukraiński Serhiy Terno wyznacza główne cechy myślenia kry-
tycznego.
Po pierwsze, myślenie krytyczne jest myśleniem niezależnym, ono ma cha-
rakter indywidualny.
Po drugie, informację warto negocjować jako początkowy, ale w żadnym
przypadku nie końcowy punkt myślenia krytycznego. Wiedza stwarza motywa-
cję, bez której człowiek nie jest zdolny myśleć krytycznie. Dlatego, żeby produ-
kować myśli, trzeba opracować dużo informacji, teorii, faktów, idei itd.
Po trzecie, myślenie krytyczne wynika z pytań, formułowania i wyjaśnienia
kwestii, które trzeba rozwiązać. Myślenie krytyczne jako osobliwy typ działal-
ności umysłowej pozwala na obiektywne ocenianie zaproponowanego modelu
zachowania albo punktu widzenia.
Umiejętność korzystania z mediów... 57
Po czwarte, myślenie krytyczne oznacza przekonujące argumenty. Osoba,
która myśli krytycznie, dobiera gruntowne dowody, a także rozumie, że są różne
sposoby rozwiązania problemu i potrafi określić logikę, i racjonalność własnej
decyzji. Uznanie innych poglądów i punktów widzenia zawsze wzmacnia argu-
mentacje. Krytycznie myśląca osobowość, która ma silne argumenty, nawet
zdolna stawiać opór przekonaniom i wnioskom większości, autorytetom i trady-
cjom. Jest prawie niemożliwe, by móc manipulować takim człowiekiem.
Po piąte, krytyczne myślenie jest myśleniem socjalnym. Każda myśl jest
wypróbowana, pod warunkiem że jest dyskutowana w społeczeństwie, tzn. do-
konuje się wymiana opinii, dyskusji, kontrowersji, zrozumienie i wyjaśnienie.
Ten, kto myśli krytycznie, pracuje w społeczności oraz rozwiązuje pytania więk-
sze, niż konstruowanie własnej osobowości (Terno 2012, s. 5–8).
Ukraińska edukacja medialna może i musi rozwijać umiejętności krytycz-
nego postrzegania informacji w mediach i w Internecie, analizy wiadomości
medialnych, oceny ich wiarygodności i obiektywności. Ewidentnie, kwestia
kompetencji medialnej jest nieodłączną częścią państwowej strategii w dziedzi-
nie edukacji i nauki. Również ważną częścią działalności jest rozszerzenie
współpracy wykładowców edukacji medialnej z producentami mediów – od
poszczególnych wypowiedzi w mediach do ciągłej systematycznej współpracy
z różnymi mediami, organizacjami społecznymi, które podtrzymują ruch me-
dialno-edukacyjny. Dziennikarze ze swojej strony mogą sprzyjać popularyzacji
kompetencji medialnej. Materiały o określonej problematyce stopniowo będą
dawać społeczeństwu poczucie rozumienia ważności kompetencji medialnej.
Bez wątpienia, ukraińskie media muszą brać pod uwagę współczesne ten-
dencje i wyzwania medialne. Na przykład, rozwój Internetu i technologii, dzięki
którym użytkownicy dzisiaj szukają informacji nie w jakimś konkretnym źródle
medialnym, ale korzystają się z agregatorów aktualności, wyszukiwarek, sieci
socjalnych. Niebezpieczeństwo takich źródeł polega na tym, że informacja stąd
nie jest zweryfikowana, i ważne jest rozumienie tego i poszukiwanie mediów
tradycyjnych, które poświęcają czas na weryfikację informacji. Oprócz tego
Natalia Lyhaczowa, redaktor naczelny „Detektor media”, zaznacza: „Ale czy są
na Ukrainie media, którym można ufać, to jest pytanie. Główną cechą ukraiń-
skiego krajobrazu medialnego jest oligarchizacja, co jest bardzo widoczne
w telewizji, kiedy w programach aktualności mogą być bronione interesy pew-
nych polityków”. Innymi cechami przestrzeni medialnej są zamówione materia-
ły, „skandalizacja” kontentu (wyakcentowanie negatywu), przetworzenie kanału
aktualności z przekazania faktów w transmisję czyichś interpretacji tych faktów.
Jeszcze jednym poważnym problemem jest wykorzystywanie języka nienawiści
i wrogości. Taka sytuacja znów udowadnia, że kompetentność medialna, wyja-
śnienie manipulacyjnych możliwości mediów konsumentom środków masowego
przekazu jest bardzo ważna.
Olha HARMATIY58
Myślenie krytyczne obywateli w warunkach wyzwań informacyjno-psy-
chologicznej wojny jest ważną częścią bezpieczeństwa państwowego. Eduko-
wani medialnie obywatele mogą bronić się przed propagandą, wpływami infor-
macyjnych psychologicznych operacji. Świadomość selekcji informacji oddzia-
łuje również na ich morale i etyczną stronę przekazu treści.
Co więcej, edukacja medialna przemienia się w potężne źródło wychowania
nacjonalno-patriotycznego, ponieważ przewiduje zastosowanie różnego formatu
patriotycznego medialnego kontentu, krytyczne postrzeganie oraz analityczne
opracowanie wiadomości środków masowego przekazu, ustalenie ich obiektyw-
ności i wiarygodności, formowania i wzmocnienia poczucia patriotyzmu (Nay-
donova, 2017).
Ukraińskie і zagraniczne doświadczenia działalności medialno-edukacyjnej,
eksperiencja w tej dziedzinie ukraińskich i zagranicznych teoretyków i prakty-
ków demonstrują wielki potencjał kompetencji medialnej, jej aktualność i prak-
tyczną istotność, ponieważ odpowiada ona potrzebom życiowym współczesno-
ści, sprzyja krytycznej percepcji informacji, stwarza umiejętność odróżniania
prawdy od kontentu ocenzurowanego, inicjuje zdolność obrony przed wpływami
manipulacyjnymi, skuteczność współdziałania z przepływami informacyjnymi,
selekcji informacji i rozumienia jej, uczy adekwatnie oceniać wiarygodność
i skuteczność wiadomości medialnych.
Edukacja medialna jest kompetencją społeczną oraz życiowo potrzebną
umiejętnością osobowości. Stanowi centrum wszystkich poziomów ukraińskiej
edukacji, tj. edukacji przedszkolnej, szkolnej czy studiów wyższych. Tylko
kompetentny medialnie konsument może „składać zamówienie” na jakościowe
środki przekazu masowego, bez których istnienie społeczeństwa demokratycz-
nego nie jest możliwe.
Bibliografia
Darczewska J., The information war on Ukraine. New challenges, „Cicero Foundation
Great Debate Paper” 2014, nr 14/08.
Horokhova I., Znaczenie krytycznego myślenia dla nowoczesnego społeczeństwa i edu-
kacji, „Biuletyn Charkowskiego Narodowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. H.
S. Skoworody” 2014, nr 42.
Ishchenko N., Znany naukowiec Georgiy Pocheptsov powiedział, jak uchronić się przed
manipulacjami, „Kurier rządowy” 10.02.2018.
Ivanov V., Voloshenyuk O., Edukacja medialna i media umiejętności. V. Rizun (red.).
Kijów: Free Press Center 2013.
Koncepcja wprowadzenia edukacji medialnej na Ukrainie (nowe wydanie). „Media
Sapiens” 2016, https://ms.detector.media/mediaprosvita/mediaosvita/kontseptsiya_
vprovadzhennya_mediaosviti_v_ukraini_nova_redaktsiya/.
Naydonova L., Aktualizacja koncepcji edukacji medialnej: co było potrzebne i jakie
zmiany zostały wprowadzone. „Media Sapiens” 2017, http://osvita.mediasapiens.ua/
Umiejętność korzystania z mediów... 59
mediaprosvita/mediaosvita/onovlennya_kontseptsii_mediaosviti_navischo_bulo_
potribne_i_yaki_zmini_vneseni/.
Oszti J., Konfliktу zbrojny i media, „Нadmernok” 2009, nr 2.
Scheibe C., Rogow F., Media umiejętność: krytyczne myślenie w świecie multimediów,
przekł. S.Doma. Kijów: Free Press Center, Academy of Ukrainian Press 2017.
Terno S., Metodyka rozwoju krytycznego myślenia. Zaporizhzhya: Narodowy Uniwer-
sytet Zaporizhzhya 2012.
The Future of Jobs Report 2018, World Economic Forum. Geneva: Centre for the New
Economy and Society 2018.
Summary
MEDIA LITERACY TODAY AS A PUBLIC COMPETENCE
AND VITAL PERSONALITY SKILL: A CASE OF UKRAINE
Media literacy is examined as actual and practically meaningful personal and social
competence. Media literacy is the result of media education the purpose of which is
adequate perception and interpretation of media reports, making of skills of analysis and
estimation of media content. Ukrainian society needs such abilities, as there is corporate
and political control above basic media resources. And in the conditions of challenges of
an informatively psychological war media literacy of citizens becomes the important
constituent of national security. Media education is characterized as a modern method
of forming demand for high-quality mass-media without which democratic society is
impossible. Characteristics of critical thinking within the framework of media education
are found out. Targets and principles of Conception of introduction of media education
in Ukraine are examined.
Keywords: media literacy; mass media; Ukraine.