BRONNEN VAN VEERKRACHT BIJ PERSONEN MET EEN LICHT VERSTANDELIJKE BEPERKING: EEN SYSTEMATISCH LITERATUURONDERZOEK

Full text

BRONNEN VAN VEERKRACHT BIJ PERSONEN
MET EEN LICHT VERSTANDELIJKE BEPERKING:
EEN SYSTEMATISCH LITERATUURONDERZOEK.
REFERENTIELIJST
Bronfenbrenner, U. (1994). Ecological models of human development. International Encyclopedia of Education, 3(2), 37-43. Focht-New, G., Clements, P. T., Barol, B., Faulkner, M. J., & Service,
K. P. (2008). People with developmental disabilities exposed to interpersonal violence and crime: strategies and guidance for assessment. Perspectives in Psychiatric Care, 44(1), 3-13.
Masten, A. S. (2018). Resilience theory and research on children and families: Past, present, and promise. Journal of Family Theory Review, 10, 12–31. Reiter, S., Bryen, D. N., & Shachar,
I. (2007). Adolescents with intellectual disabilities as victims of abuse. Journal of Intellectual Disabilities, 11(4), 371-387. Ungar, M. (2011). The social ecology of resilience: addressing
contextual and cultural ambiguity of a nascent construct. American Journal of Orthopsychiatry, 81(1), 1. Vervoort-Schel, J., Mercera, G. Wissink, I., Mink, E., van der Helm, P. Lindauer, R., &
Moonen, X. (2018). Adverse Childhood Experiences in children with intellectual disabilities: an exploratory case-file study in Dutch residential care International Journal of Systematic Research
and Public Health 15(10), 2136; https://doi.org/10.3390/ijerph15102136 Windle, G. (2011). What is resilience? A review and concept analysis. Reviews in Clinical Gerontology, 21(2), 152-169.
MEE ZUID-HOLLAND NOORD
Ondersteuning bij leven met een beperking
AUTEURS • PROMOVENDA F. (FEMKE) SCHEFFERS • PROMOTOREN X.M.H. (XAVIER) MOONEN E.S. (EVELINE) VAN VUGT
ONDERZOEKSVRAAG
De huidige studie beoogt een overzicht te bieden van onderzoek naar
veerkracht bij mensen met een verstandelijke beperking. De onderzoeksvraag was:
‘Wat is er bekend in onderzoek naar het concept veerkracht bij (jong) volwassenen
met een verstandelijke beperking?
INLEIDING
In de definities van Masten (2018) en Windle (2010) wordt
veerkracht omschreven als een dynamisch proces dat moet
worden waargenomen in de algehele context van een
systeem. Sommige onderzoekers stellen dat veerkracht
moet worden bestudeerd vanuit een ecologisch
perspectief, waaronder
micro-, meso- en macro-
niveaus (Bronfenbrenner,
1994; Ungar, 2011).
In de levensloop lopen
personen met een
verstandelijke beperking
een groter risico op
negatieve ingrijpende
gebeurtenissen (Focht-
New, Clements, Barol,
Faulkner & Service,
2008; Reiter, Bryen, &
Shachar, 2007; Vervoort-
Schel et al., 2018). In
onderzoek is echter nog
weinig bekend over
veerkracht bij personen
met een verstandelijke
beperking.
Figuur 1
METHODE
Figuur 2
presenteert het stroomschema een overzicht
over de gevonden literatuur. Na het toepassen van de
exclusiecriteria blijven er 27 artikelen over. Na het grondig
doornemen van deze artikelen blijven er 6 artikelen over
die zich richten op veerkracht vanuit het perspectief
van (jong) volwassenen met een verstandelijke beperking.
RESULTATEN
Uit de resultaten van het onderzoek komen verschillende factoren naar voren die veerkracht kunnen bevorderen, een
overzicht van de resultaten staat in
Figuur 3
. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen factoren die werkzaam zijn
op individueel (micro) niveau en die op systemisch (meso en macro) niveau. Op systemisch niveau is meer overeenstemming
in de gevonden literatuur. De systemische factoren lijken van groter belang dan de individuele factoren. De individuele
factoren kunnen pas voldoende tot uiting komen als er is voldaan aan de eisen op systemisch niveau
(zie Figuur 4).
OP INDIVIDUEEL NIVEAU:
•
Autonomie: betrokken worden om keuzes te maken over je eigen leven.
•
Acceptatie: jezelf als volledig persoon accepteren met krachten en beperkingen.
•
Fysieke gezondheid: medicatietrouw, doktersbezoeken, lichaamsbeweging en gezonde voeding.
OP SYSTEMISCH NIVEAU:
•
Sociaal netwerk: personen uit het persoonlijk en professioneel netwerk die op een gelijkwaardige manier contact aangaan.
•
Activiteiten: passende activiteiten waardoor personen in staat zijn om te participeren aan de samenleving.
CONCLUSIE
In de praktijk is het nodig dat passende cliëntondersteuning aandacht heeft voor de factoren die leiden tot meer
veerkracht. Dit kan (psychische en lichamelijke) gezondheidsproblemen op de langere termijn voorkomen.
Het is onmogelijk om te voorkomen dat personen met een verstandelijke beperking ingrijpende gebeurtenissen
meemaken, maar het is wel mogelijk om hen daar met meer veerkracht mee om te kunnen laten gaan.
AANBEVELINGEN VERVOLGONDERZOEK
Er is meer onderzoek nodig naar veerkracht bij personen met een verstandelijke beperking. Op basis van het
literatuuronderzoek worden aanknopingspunten gevonden voor toekomstig onderzoek. In het verdere verloop van het
promotieonderzoek worden de volgende onderzoeksvragen beantwoord.
1. Wat is er binnen de wetenschappelijke literatuur bekend over veerkracht in het netwerk van personen met een
verstandelijke beperking?
2. Welke factoren bevorderen veerkracht bij personen met een verstandelijk beperking, volgens de personen zelf,
en volgens mensen in het informele en professionele netwerk?
3. Hoe kan veerkracht bij personen met een verstandelijke beperking in beeld worden gebracht?
Systemische factoren:
- Sociaal netwerk
-Activiteiten
Individuele factoren:
- Autonomie
-Acceptatie
-Fysieke gezondheid
Figuur 4.
Bronnen van veerkracht op
individueel en systemisch niveau
Veerkracht
VEERKRACHT
HERSTEL
POSTTRAUMATISCHE GROEI
Niveau van functioneren na een
ingrijpende
gebeurtenis
Figuur 1.
Visualisatie van drie verschillende
vormen van veerkracht; 1) personen blijven
op hetzelfde niveau van functioneren
(veerkracht), 2) herstel na een ingrijpende
gebeurtenis (herstel), en 3) groei ten opzichte
van het oorspronkelijke niveau
(posttraumatische groei).
Beschrijvende statistieken van de literatuur
Auteurs Jaar Ont-
werp
Gemid-
delde
leeftijd
Leeftijds-
range
Geslacht Niveau aVeer-
kracht b
1Clarke,
Camilleri, &
Goding
2015 Case
reports
Onbe-
kend
36-70 M/F Onbekend 3
2Conder,
Mirfin-Veitch,
& Gates
2015 Case
reports
Onbe-
kend
21-65 FOnbekend 1,2
3Dew,
Llewellyn, &
Gorman
2006 Case
reports
68 55-82 FLicht 2,3
4Mannino 2015 Case
reports
Onbe-
kend
18-26 M/F Onbekend 3
5Starke 2013 Case
reports
23.3 18-32 M/F Onbekend 1,2,3
6Taggart,
McMillan, &
Lawson
2009 Case
reports
51.1 28-64 FLicht tot
Matig
2,3
Figuur 3.
a Voetnoot: ‘Niveau’ reflecteert het niveau van functioneren van de participanten met een
verstandelijke beperking. b Voetnoot: ‘Veerkracht’ toont of er een definitie van veerkracht
aanwezig is; 0 = een definitie van veerkracht ontbreekt, 1) personen blijven op hetzelfde niveau
van functioneren (veerkracht), 2) herstel na een ingrijpende gebeurtenis (herstel), en 3) groei
ten opzichte van het oorspronkelijke niveau (posttraumatische groei).
321 artikelen zijn gevon-
den op basis van de zoek-
termen ‘verstandelijke
beperking’ en ‘veer-
kracht’. Psycinfo: 152
46 artikelen blijven over
wanneer de resultaten
beperkt worden tot de
volwassenheid.
Psycinfo: 20
Web of Science: 26
27 artikelen blijven
over na het lezen van de
samenvattingen en titels
20 artikelen legden de
focus op het omgevings-
niveau.
6 artikelen werden geïn-
cludeerd omdat deze spe-
cifieke artikelen gefocust
waren op het perspectief
van volwassenen met een
verstandelijke beperking.
1 artikel kwam dubbel
voor en is daarom
verwijderd.
Figuur 2.
Stroomschema van
de zoekstrategie
Exclusiecriteria:
Geen participanten
met een verstande-
lijke beperking:
6
Veerkracht is onvol-
doende geoperationa-
liseerd:
11
De participanten zijn
jonger dan 18:
1
Redactioneel artikel:
1