BİR DENEYİMİ UNUTULMAZ KILAN UNSURLAR NEDİR? UNUTULMAZ TURİZM DENEYİMİ ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Günümüzün küresel pazarında rekabet gün geçtikçe artmakta, rekabet avantajı elde etmek zorlaşmaktadır. Hızlı değişim ve yeniliklerin yaşandığı günümüzde işletmeler bu gelişmelere ayak uydurmak durumundadır. Zira günümüz tüketicisi için nihai üründen ziyade, yaşanılan ürün ve hizmet deneyimi satın alma karar sürecinde belirleyici hale gelmektedir. Bu noktada taklit edilmesi, ikamesi zor olan ve tüketiciler tarafından arzu edilen, onların beklentilerine cevap verebilen deneyimsel ortamların yaratılması rekabet avantajı açısından oldukça önem arz etmektedir. Ancak dünyada ve turist profilinde meydana gelen gelişmeler ve değişiklikler, turistlerin beklentilerinin de farklılaşmasına neden olmaktadır. Turistlerin ihtiyaçlarının giderilmesi dışında farklılık arayışı, kendini değerli hissetme, yenilenme, yeni kültürler ve insanlar tanıma gibi benzersiz deneyimler yaşamaya yönelik eğilimleri, bir deneyimi eşsiz ve unutulmaz kılan unsurlar üzerine odaklanılmasına sebebiyet vermektedir. Literatür incelendiğinde tüketici, ziyaretçi, turist ve seyahat deneyimi üzerine çok sayıda çalışmanın yer aldığı görülmekle birlikte, “Unutulmaz Turizm Deneyimi” kavramı bu alanda oldukça yeni bir araştırma konusu olarak yer almaktadır. Bu kavramla ilgili yabancı literatürdeki çalışmalar incelendiğinde bir literatür birikiminin oluştuğunu belirtmek mümkün olmakta ancak, yerli literatürde oldukça sınırlı sayıda çalışmanın yer aldığı görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, uluslararası ve ulusal literatürün kapsamlı bir değerlendirmesini yaparak mevcut akademik yazına katkıda bulunmak ve yeni bir kavram olan unutulmaz turizm deneyimi olgusunu kapsam ve içerik açısından değerlendirmektir. Bu anlamda söz konusu bulguların ve değerlendirmelerin turizm işletmecilerine ve destinasyon yöneticilerine, turistlerin karar verme süreçlerinde göz önünde bulundurdukları unsurların anlaşılması açısından yol göstereceği öngörülmektedir.

Full text

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 661
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082 Araştırma Makalesi/Research Article
BİR DENEYİMİ UNUTULMAZ KILAN UNSURLAR NEDİR?
UNUTULMAZ TURİZM DENEYİMİ ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR
DEĞERLENDİRME
WHAT MAKES AN EXPERIENCE MEMORABLE?
A CONCEPTUAL EVALUATION OF MEMORABLE TOURISM EXPERIENCE
Seda DEMİR, Elif ÜLKER DEMİREL**
Geliş Tarihi:25.02.2019 Kabul Tarihi: 29.11.2019
(Received) (Accepted)
ÖZ: Günümüzün küresel pazarında rekabet gün geçtikçe artmakta, rekabet avantajı elde
etmek zorlaşmaktadır. Hızlı değişim ve yeniliklerin yaşandığı günümüzde işletmeler bu
gelişmelere ayak uydurmak durumundadır. Zira günümüz tüketicisi için nihai üründen
ziyade, yaşanılan ürün ve hizmet deneyimi satın alma karar sürecinde belirleyici hale
gelmektedir. Bu noktada taklit edilmesi, ikamesi zor olan ve tüketiciler tarafından arzu
edilen, onların beklentilerine cevap verebilen deneyimsel ortamların oluşturulması rekabet
avantajı açısından oldukça önem arz etmektedir. Ancak dünyada ve turist profilinde
meydana gelen gelişmeler ve değişiklikler, turistlerin beklentilerinin de farklılaşmasına
neden olmaktadır. Turistlerin ihtiyaçlarının giderilmesi dışında farklılık arayışı, kendini
değerli hissetme, yenilenme, yeni kültürler ve insanlar tanıma gibi benzersiz deneyimler
yaşamaya yönelik eğilimleri, bir deneyimi eşsiz ve unutulmaz kılan unsurlar üzerine
odaklanılmasına sebebiyet vermektedir. Literatür incelendiğinde tüketici, ziyaretçi, turist ve
seyahat deneyimi üzerine çok sayıda çalışmanın yer aldığı görülmekle birlikte, “Unutulmaz
Turizm Deneyimi” kavramı bu alanda oldukça yeni bir araştırma konusu olarak yer
almaktadır. Bu kavramla ilgili yabancı literatürdeki çalışmalar incelendiğinde bir literatür
birikiminin oluştuğunu belirtmek mümkün olmakta ancak, yerli literatürde oldukça sınırlı
sayıda çalışmanın yer aldığı görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, uluslararası
ve ulusal literatürün kapsamlı bir değerlendirmesini yaparak mevcut akademik yazına
katkıda bulunmak ve yeni bir kavram olan unutulmaz turizm deneyimi olgusunu kapsam ve
içerik açısından değerlendirmektir. Bu anlamda söz konusu bulguların ve
değerlendirmelerin turizm işletmecilerine ve destinasyon yöneticilerine, turistlerin karar
verme süreçlerinde göz önünde bulundurdukları unsurların anlaşılması açısından yol
göstereceği öngörülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Turist, Turizm, Deneyim, Turizm Deneyimi, Unutulmaz
Turizm Deneyimi.
 Bilim Uzmanı, Trakya Üniversitesi, sedademir22051988@gmail.com, ORCID:0000-
0001-9395-8020
** Dr. Öğr. Üyesi, Trakya Üniversitesi, elifulker@trakya.edu.tr, ORCID:0000-0002-5805-
0452

662 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
ABSTRACT: Competition in today's global market is increasing day by day, competitive
advantage is difficult to achieve. In the world where rapid changes and innovations are
experienced, enterprises have to keep up with these developments. Because, the product
and service experience that is experienced rather than the final product for today's
consumer becomes decisive in the purchasing decision making process. At this point, the
creation of experiential environments that are difficult to imitate and substitution, and
which are desirable by consumers, capable of responding to their expectations are of great
importance in terms of competitive advantage. However, occurred developments and
changes in the world and in the tourist profile, it also causes changes in the expectations of
tourists. Except for satisfying the needs of tourists, the tendency to live memorable
experiences such as the search for difference, feeling valued, renewal, new cultures and
people recognition, it gives cause for a focus on the elements that make an experience
unique and memorable. When the literature is examined, while it is seen that there are many
studies on consumer, visitor, tourist and travel experience, the concept of "Memorable
Tourism Experience" ranks as pretty new research topic in this field. When the studies in
the foreign literature related to this concept are examined, it is possible to state that a
literature accumulation is formed, but it is seen that there are pretty limited number of
studies in the domestic literature. Hence, the aim of this study is to contribute to the current
academic literature by making a comprehensive evaluation of international and national
literature and to evaluate the phenomenon of memorable tourism experience that is a new
concept in terms of scope and content. In this sense, it is foreseen that mentioned findings
and evaluations will guide tourism operators and destination managers in terms of
understanding the factors that tourists consider in decision-making processes.
Keywords: Tourist, Tourism, Experience, Tourism Experience, Memorable
Tourism Experience. 1.GİRİŞ
Ekonomik sunuların değişimi ile birlikte metalardan ürünlere, ürünlerden
hizmetlere ve hizmetlerden deneyimlere doğru gelişen süreç, pazarlama
anlayışında da değişime neden olmuştur. Bu değişim doğrultusunda geleneksel
pazarlamadan farklı olarak ürünlerin veya hizmetlerin işlevsel özellikleri ve
faydaları yerine, bu ürünlerin veya hizmetlerin oluşturduğu tüketici deneyimlerini
anlamak oldukça önemli hale gelmiştir. Günümüz tüketicileri, yaşam pratiklerinde
meydana gelen değişim ve gelişmelerle birlikte, farklılaşan istek ve taleplerle
işletmelerin karşılarına çıkmaktadırlar. Tüketiciler zihinlerinde diğerlerine göre
önemli olan, akla ilk gelen ve unutulmaz birer anı olarak kalacak deneyimler
yaşamak arzusundadırlar (Azevedo, 2010: 3). Çünkü bir ürün ya da hizmeti satın
alarak sağlanan fonksiyonel fayda, tek başına günümüz tüketicilerinin beklentileri
karşısında yeterli olamamaktadır (Kim, Ritchie ve McCormick, 2012: 13).
Turizm endüstrisi açısından deneyim kavramını, bireylerin destinasyonlar ile
etkileşimi sonucu doğan ilişkiler olarak tanımlamak mümkündür. Unutulmaz
turizm deneyimi ise, bir aktivite gerçekleştikten sonra olumlu bir şekilde

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 663
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
hatırlanan, zihinde tekrar canlandırılan ve aslında bireylerin geçmiş deneyimlerini
değerlendirmesine dayanan bir turizm deneyimi olarak ifade edilmiştir. Bireylere
farklı, zenginleştirilmiş ve unutulmaz deneyimler sunmayı başaran işletmeler ve
destinasyon yöneticileri bu bireylerin destinasyona tekrar dönmelerini
sağlayabilecekleri gibi, onların sayesinde yeni bireyler kazanma ihtimallerini de
arttırmış olacaklardır (Kim, 2017: 2-10).
Gerek pazarlama gerekse turizm çalışmalarında deneyim konusu
1970’lerden bu yana sürekli gelişme göstererek popüler akademik konulardan biri
haline gelmiştir (Cohen, 1979; Hoch ve Deighton, 1989; Stamboulis ve Skayannis,
2003; Uriely, 2005; Larsen, 2007; Adongo, Anuga ve Dayour, 2015). Müşteri
deneyimi, turizm deneyimi veya turist deneyimi üzerine çok sayıda çalışma
olmasına rağmen, turist deneyimi boyutları net bir şekilde ortaya konulamamıştır
(Quan ve Wang, 2004: 297). Literatürde deneyim boyutlarıyla ilgili çeşitli
sınıflandırmalar yapılmıştır. Toffler (1970) deneyimi doğrudan ve dolaylı olmak
üzere iki boyut olarak ele almıştır (Aktaran Kaya, 2018: 72). Tüketici davranışı
anlamında ilk defa Holbrook ve Hirschmann (1982)’nın ele aldığı deneyim
kavramı, fonksiyonel ve eğlenceli boyutlar olarak incelenmiştir. Otto ve Ritchie
(1996) deneyimi hedonik, yenilik, dürtü, güvenlik, konfor ve etkileşim olarak altı
boyutta ifade etmiştir. Schmitt (1999) duyusal, duygusal, düşünsel, davranışsal ve
ilişkisel olmak üzere beş boyuttan bahsetmiştir. Poulsson ve Kale (2004) kişisel,
yenilik, sürpriz, öğrenme ve katılım gibi beş kategoride sınıflandırma yaparken,
Quan ve Wang (2004), zirve ve destekleyici deneyim boyutu olmak üzere iki
kategoride sınıflandırma yapmıştır. Pine ve Gilmore (2012) ise deneyimi eğlence,
estetik, eğitim ve kaçış olmak üzere dört boyutta değerlendirmiştir.
Turizm deneyimi araştırmalarında hafızanın öneminin giderek artması
(Larsen, 2007: 15), geçmiş deneyimlerle ilgili anıların turistlerin karar verme
süreçleri üzerinde etkili olmaya başlaması (Mazursky, 1989), rekabet gücünü
arttırmak ve bunu sürdürülebilir kılmak için işletmelerin ve destinasyon
yöneticilerinin zengin ve akılda kalıcı deneyimler sunmasına yönelik vurgunun
yapılması (Pine ve Gilmore, 2012: 24-66) unutulmaz turizm deneyimi kavramına
odaklanılmasına sebep olmuştur. Bu anlamda Kim, Ritchie ve McCormick (2012)
genel turizm deneyimi bileşenlerini tartışarak, unutulmaz turizm deneyimine
yönelik bir ölçek geliştirmişler ve hedonizm, yenilik, bilgi, anlamlılık, katılım,
yerel kültür, ferahlık olmak üzere yedi boyut ortaya koymuşlardır.
Yazın taraması sonucunda uluslararası literatürde konuya olan ilginin
arttığını söylemek mümkündür (Kim, 2010; Kim, Ritchie ve Tung, 2010; Kim,
2013; Lee, 2015; Tsai, 2016; Sthapit, 2017; Coudounaris ve Sthapit, 2017;
Dagustani, Kartini, Oesman ve Kaltum, 2018). Belli bir bölgedeki turistlerin

664 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
unutulmaz turizm deneyimlerinin incelendiği (Otoo ve Amuquandoh, 2014),
kültürlerarası karşılaştırmaların yapıldığı (Kim, 2013; Ayazlar ve Arslan Ayazlar;
2017), geçerlilik ve güvenilirliğin kanıtlandığı (Kim ve Ritchie, 2014) ve farklı
değişkenlerle etki ve ilişkilerin araştırıldığı çalışmalar göze çarpmaktadır
(Mahdzar, vd. 2015; Sthapit ve Coudounaris, 2017; Zhong, Busser ve Baloglu,
2017). Ulusal yazında ise “Unutulmaz turizm deneyimi” kavramı, “hatırlanır
turizm deneyimi” (Arslan Ayazlar, 2016) ve “hatırlanabilir turizm deneyimi”
(Ersoy ve Tuğal, 2018) olarak da ifade edilmiştir. Ayrıca konu ile ilgili az sayıda
çalışmanın varlığı, literatürde bu alanda bir boşluktan bahsetmeyi mümkün
kılmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada literatürde yeni bir kavram olarak unutulmaz
turizm deneyimine odaklanılarak, bu alanda geliştirilen unutulmaz turizm deneyimi
ölçeği ile unutulmaz bir turizm deneyimini oluşturan unsurlar incelenmiş ve
yazında yapılmış çalışmalara yer verilmiştir. Yapılan kapsamlı taramanın turizm
literatürüne, işletmelere ve destinasyon yöneticilerine turistlerin karar verme
süreçlerinde göz önünde bulundurdukları unsurların anlaşılması açısından yol
göstermesi hedeflenmektedir.
2. UNUTULMAZ TURİZM DENEYİMİ
Turizm sektörü, turistlerin dinlenme, eğlenme, gezme-görme, öğrenme, zevk
alma, sorunlardan ya da rutin hayattan kaçma ve farklı bir hayat tarzı yaşama gibi
nedenlerle tatile çıkmalarından dolayı çoklu değerlerin oluşturulabileceği
sektörlerin başında gelmekte ve turizmin özünü turistlere sunulan bu deneyimler
oluşturmaktadır (Güzel, 2012: 7; Stamboulis ve Skayannis, 2003: 38;
Triantafillidou ve Siomkos, 2013: 197). Bir turistin sahip olduğu deneyim yalnızca
dokunulabilir ürünlerden ve deneyimlenmiş hizmetlerden değil, aynı zamanda bu
deneyimin unutulmaz olma derecesinden de etkilenmektedir (Cornelisse, 2014:
104). Torres (2016: 2146) resimler, hediyelik eşyalar, anlatılan hikâyeler ve en
önemlisi anıların bir seyahat deneyiminin uzantıları olacağını belirtmekte ve
turistlerin deneyimi zihinlerinde tekrar canlandırmaları sayesinde bir bakıma
deneyimi tekrar yaşayacaklarını ifade etmektedir. Dolayısıyla bir seyahat sonrası
turistler için belki de birkaç hediyelik eşya ya da fotoğraf dışında geriye kalan tek
şey, o deneyime ait hatırlananlardır (Braun-LaTour, Grinley ve Loftus, 2006: 360;
Sthapit ve Coudounaris, 2017: 1).
Unutulmaz turizm deneyimi, bir etkinlik meydana geldikten sonra olumlu bir
şekilde hatırlanan ve hafızada yeniden canlandırılan bir turizm deneyimi olarak
tanımlanmıştır. Bu deneyimler, kişilerin deneyim sürecini değerlendirmesine
dayanarak yaşamış oldukları tüm turizm deneyimleri içerisinden seçilerek
oluşturulmaktadır. Bireylerin destinasyondaki ürün ya da hizmetlerin farklı
yönleriyle etkileşime girdikten sonra sahip oldukları deneyimlerini

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 665
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
değerlendirmeleri, unutulmaz deneyim üzerinde önemli bir etkiye sahip olmaktadır.
Ayrıca turistlerin etkileşim içinde oldukları farklı ürünler ve hizmetleri nasıl
algıladıklarını ve destinasyon tarafından sunulan bilgileri nasıl geliştirdiklerini
anlamak da çok önemlidir. Tüm turistler, bir deneyim sırasında eğlendiklerini
söylese de bu durum hepsinin aynı ve unutulmayacak deneyimlere sahip olduğu
anlamına gelmemekte (Kim, Ritchie ve McCormick, 2012: 13; Tukamushaba, Xiao
ve Ladkin, 2016: 9; Servidio ve Ruffolo, 2016: 152) ve aynı etkinlik bile farklı
nedenlerle unutulmaz olabilmektedir (Knobloch, Robertson ve Aitken, 2017: 659).
Dolayısıyla turizm deneyimlerinin son derece öznel bir olgu olduğunu unutmamak
önemlidir (Uriely, 2005: 210).
Unutulmaz deneyimler tatmin edici deneyimlere göre daha anlamlıdır ve
turistler için daha yüksek değer taşımaktadır (Morgan ve Xu, 2009: 220; Campos
vd., 2017: 109). Unutulmaz bir turizm deneyimi, destinasyon deneyiminin keyif
verici anılarını pekiştirmek ve güçlendirmek için yardımcı olmaktadır (Ritchie ve
Ritchie, 1998: 17-18). Unutulmaz deneyimler daha yüksek bir etki seviyesindedir.
Temel deneyimden daha yoğundurlar ve daha uzun süre hatırlanmaktadırlar (Snel,
2011: 83).
Unutulmaz deneyimler oluştuğu anda güçlü duygularla ilişkilendirilmektedir
(Loureiro, 2014: 3). Güçlü duygular beyinde daha güçlü izler bırakmaktadır. Bu
nedenle bir uyaranın tetiklediği duygunun şiddeti, bu uyaranın daha sonra ne kadar
kolay hatırlanacağını belirleyen en önemli faktördür (Varnalı, 2017: 26). Bu
düşünceleri destekleyerek Larsen ve Jenssen (2004) yaptıkları çalışmada
katılımcıların nereye gittikleri ve ne zaman eve döndükleri gibi deneyimleri canlı
bir şekilde hatırlayamamalarına rağmen sosyal, keyifli, mutlu, sinirli, suçlu, üzgün
veya endişeli olma gibi duyguları hatırlayabildiklerini keşfetmişlerdir.
Hafıza kavramı turizm deneyimi söz konusu olduğunda göz önünde
bulundurulması gereken unsurlardan biri olarak değerlendirilmiştir. Çünkü yerinde
turizm deneyimleri anlıkken ve geçici duygular sağlayabilirken, insan hafızasında
depolanan deneyimler bireylerin tekrar tekrar düşünebilecekleri anıları
sunmaktadır. Clawson ve Knetsch (1966)’e göre, deneyimler yalnızca kişilerin
hafıza sistemi aracılığıyla saklandıkları ve hatırlandıklarında değerlidirler (Aktaran
Kim, 2009: 8).
Turist davranışı açısından bireyler, seyahat etmeye karar verirken ve bir
destinasyon seçiminde göz önünde bulundurulmaya yönelik bilgi arayışındayken,
öncelikle geçmiş deneyimlerini hatırlamaktadırlar (Kerstetter ve Cho, 2004: 965).
Hoch ve Deighton (1989: 2-3), hafızada saklanan geçmiş deneyimlerin öneminin
arkasında üç neden olduğunu dile getirmiştir. Birincisi, bireylerin geçmiş
deneyimlerinden bilgi elde edildiğinde motivasyon ve katılım seviyesi yüksek

666 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
olmaktadır. İkincisi, bireyler hatırladıkları geçmiş deneyimleri değerli ve güvenilir
bilgi kaynakları olarak algılamaktadır ve üçüncüsü, hatırlanan deneyimler
gelecekteki davranışları büyük ölçüde etkilemektedir. Martin (2010) yapmış
olduğu çalışmayla, turistlerin bir destinasyonu tekrar ziyaret etme ve tavsiye etme
niyetlerinin bilinçli ve bilinçsiz bir şekilde geçmiş deneyimlerinden ve
hatıralarından etkilendiğini göstermiştir. Sthapit, Björk ve Coudounaris (2017)
yerel yiyecekleri tüketirken elde edilen deneyime ait hatıraların, turistlerin
davranışsal niyetlerini önemli ölçüde etkilediğini ortaya koymuştur. Bazı
araştırmalar ise, turist deneyiminin bellek üzerindeki etkisini incelemiştir (Kim,
2010; Ali, Hussain ve Ragavan, 2014; Ali, Ryu ve Hussain, 2016; Quadri-Felitti ve
Fiore, 2013; Loureiro, 2014; Hosany ve Witham, 2010; Semrad ve Rivera, 2016).
Sonuçlar, eğitim, estetik, eğlence, kaçış, katılım, hedonizm ve yerel kültür deneyim
boyutlarının turistlerin anılarını önemli ölçüde etkilediğini ve unutulmaz
deneyimler haline geldiğini göstermiştir.
2.1. Unutulmaz Turizm Deneyimi Ölçeği
Unutulmaz turizm deneyimi ölçeğine ilk olarak Kim’in 2009 yılında
yayınlanan doktora tezinde yer verilmiş, ardından 2012 yılında Journal of Travel
Research’de yer alan çalışmalarında bu ölçek geliştirilmiştir (Kim, Ritchie ve
McCormick, 2012). Kim, Ritchie ve McCormick (2012) unutulmaz turizm
deneyimi bileşenlerinin her birini ölçmek için bir ölçek ve kavramsal bir model
geliştirmiştir. Bireylerin seyahat deneyimlerini hatırlamalarına ve onlardan
yararlanmalarına yardımcı olan genel turizm deneyiminin bileşenlerini
tartışmışlardır. Turizm deneyimini unutulmaz olarak algılayan bireylerin yedi
deneyimsel bileşeni daha sık hatırladıklarını belirtmişlerdir. Bu bileşenler
hedonizm, yenilik, bilgi, anlamlılık, katılım, yerel kültür ve ferahlık olarak ifade
edilmiştir. Araştırmacılar, unutulmaz turizm deneyimi ölçeğini geliştirdikleri
çalışmada, bireylerin olumlu deneyimleri olumsuz deneyimlere göre daha kolay
hatırlama eğiliminde olduklarını ve negatif deneyimsel faktörler üzerinde ortalama
puanların önemli ölçüde düşük olduğunu belirtmişlerdir. Unutulmaz turizm
deneyimlerinin kavramsal modelini genişletirken, Kim tarafından geliştirilen
ölçeğe, Sthapit (2013) tarafından oluşturulan modelde olumlu bir bileşen olmayan
"olumsuz duygu" bileşeni; Chandralal ve Valenzuela (2015) tarafından geliştirilen
bir diğer modelde ise şaşırtıcı ve beklenmedik deneyimlerle meşgul olma ve yerel
tur rehberlerinin rolü olmak üzere iki bileşen daha eklenmiştir.
Kim’in 2009 yılında geliştirmiş olduğu ölçekle ilgili olarak yapılan ön
çalışmada 16 boyut ve 85 ifade elde edilmiştir. Ölçek sadeleştirildikten sonra 7
boyut ve 24 ifade ile desteklenmiştir. Daha sonrasında araştırmacı devam

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 667
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
niteliğindeki çalışmaları ile ölçeğin güvenilirlik ve geçerliliğinin sağlanmasına
yönelik olarak farklı araştırmalar üzerine çalışmıştır.
Kim (2010) Midwestern Üniversitesi’ndeki Amerikalı öğrenciler üzerinde
yapmış olduğu çalışmada seyahat deneyimlerinin otobiyografik bellek üzerindeki
etkilerini incelemeyi amaçlamıştır. Çalışmada katılım ve ferahlık boyutlarının,
geçmiş deneyimlerin canlılığı ve hatırlamaya dönük otobiyografik belleği olumlu
yönde etkilediği belirlenmiştir. Bu boyutların, geçmiş seyahat deneyimlerini
hatırlama ve yeniden canlandırmada bireyin yeteneğini artırdığı tespit edilmiştir.
Ayrıca, yerel kültür boyutunun, çok canlı bir şekilde olmasa da, geçmiş seyahat
deneyimlerini hatırlamayı arttırdığı bulunmuştur.
Üniversiteli öğrenciler üzerinde yapılmış olan bir diğer çalışmada ise,
unutulmaz turizm deneyimleri ile davranışsal niyetler arasındaki ilişki incelenerek,
bu deneyimlerin daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır (Kim, Ritchie ve Tung, 2010).
Çalışma sonuçlarına göre katılım, hedonizm ve yerel kültür boyutlarının tekrar
ziyareti, aynı aktiviteleri tekrar yapmayı ve ağızdan ağıza iletişimi olumlu yönde
etkilediği tespit edilmiştir.
2013 yılında bu kez Amerikalı ve Tayvanlı öğrenciler üzerine yapılmış olan
çalışmada ise, unutulmaz turizm deneyimlerinin kültürlerarası karşılaştırılması
amaçlanmıştır (Kim, 2013). Çalışmada Amerikalı öğrenciler için önem sırası
hedonizm, yenilik, ferahlık, anlamlılık, yerel kültür, katılım ve bilgi; Tayvanlı
öğrenciler için önem sırası yenilik, hedonizm, ferahlık, anlamlılık, bilgi, yerel
kültür ve katılım olarak belirlenmiştir. Ayrıca çalışma sonuçlarına göre hedonizm,
ferahlık, yenilik, anlamlılık ve bilgi iki grup arasında önemli ölçüde farklılık
göstermiştir. Yerel kültür ve katılım ise her iki grup için eşit derecede önemli
olmuştur.
Unutulmaz turizm deneyimi ölçeğinin kültürlerarası geçerliliğinin
kanıtlanması ve bu deneyimlerin davranışsal niyetler üzerindeki etkilerinin
incelenmesinin hedeflendiği çalışmalarında ise Kim ve Ritchie (2014), unutulmaz
turizm deneyimlerinin psikometrik özelliklerinin yalnızca Amerikan kolej
öğrencileri örneklemi çerçevesinde incelenmesi sebebiyle, bu çalışmalarında
Tayvanlı katılımcılardan oluşan bir örneklem kullanarak önceki psikometrik
bulguları çoğaltmaya odaklanmışlardır. Çalışma sonuçlarına göre unutulmaz turizm
deneyimlerinin önceden belirlenen yedi boyutunun geçerliliği ve güvenilirliği
onaylanmıştır. Kültürlerarası ortamlarda bireylerin yaşadığı unutulmaz turizm
deneyimlerini değerlendirmek için bu ölçekten yararlanılabileceği kanıtlanmıştır.
Bununla birlikte hedonizm, ferahlık, yenilik, yerel kültür ve katılım boyutlarının
davranışsal niyetleri olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir.

668 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Ulusal literatürde bu alanda gerçekleştirilen çalışmalar incelendiğinde ise,
Arslan Ayazlar (2016) Didim’de turistik bir tura katılan bireyler üzerinde yapmış
olduğu çalışmasında, unutulmaz turizm deneyimi ölçeğinin Türkiye örnekleminde
güvenilirlik ve geçerliliğini test etmeyi amaçlamıştır. Çalışma sonucunda orijinal
ölçekte yer alan 7 boyut aynen korunmuş, 24 ifade Türkçe formunda 19 ifade ile
desteklenmiştir. Ayrıca yenilik, bilgi ve ferahlık boyutlarının Didim’deki turistlerin
tatillerini hatırlamalarında en etkili boyutlar olduğu tespit edilmiştir.
Akkuş (2016) Erzurum’a kış ve spor turizmi amacıyla gelen yabancı turistler
üzerinde yapmış olduğu doktora tez çalışmasında, unutulmaz turizm
deneyimlerinin destinasyon rekabetçiliğine olan etkisini araştırmayı hedeflemiştir.
Çalışma sonucunda unutulmaz turizm deneyimlerinin tüm destinasyon rekabetçilik
faktörleri üzerinde önemli ve olumlu bir etkisi olduğu tespit edilmiştir.
Akkuş (2017) çalışmasında kış ve spor turizmi amacıyla Erzurum’u ziyaret
eden Polonyalı ve İranlı turistlerin yaşadığı unutulmaz deneyimleri
değerlendirmeyi ve turistlerin milliyetlerine göre bu deneyimlerin farklılaştığı
noktaları tespit etmeyi amaçlamıştır. Sonuç olarak Polonyalı turistlerin, haz ve
anlamlılık açısından yaşadıkları deneyimi İranlı turistlerden daha olumlu algıladığı
belirlenmiştir.
Ayazlar ve Arslan Ayazlar (2017) Didim’i ziyaret eden Türk ve İngiliz
turistler üzerinde yapmış olduğu çalışmada unutulmaz turizm deneyimlerinin
kültürlerarası benzerlik ve farklılıklarını araştırmayı amaçlamıştır. Çalışma
sonuçlarına göre hedonizm Türk turistlerin, yerel kültür İngiliz turistlerin en
unutulmaz deneyim boyutu olmuştur. Bununla birlikte hedonizm, katılım ve yerel
kültür iki ülke arasında anlamlı farklılıklar göstermiştir.
Geliştirilen unutulmaz turizm deneyimi ölçeğinin kullanıldığı araştırmalar
incelendiğinde, mevcut araştırmaları farklı değişkenler temelinde kategorize etmek
mümkündür. Destinasyonlar temelinde araştırılan unutulmaz turizm deneyimi
olgusuna yönelik olarak, Cornelisse (2014)’nin Vicos’u ziyaret eden Hollandalı Y
kuşağı turistlerinin unutulmaz deneyimlerini ölçtüğü çalışma sonucunda hedonizm,
yenilik, yerel kültür, anlamlılık, katılım ve bilgi boyutlarının Y kuşağı turistlerinin
deneyimlerinin unutulmaz olmasında en etkili boyutlar olduğu tespit edilmiştir.
Gana’yı ziyaret eden gönüllü turistlerin unutulmaz turizm deneyimlerinin
araştırıldığı bir diğer çalışma sonucunda ise katılım, hedonizm ve yerel kültür
turistlerin deneyimlerinin unutulmaz olmasında en etkili boyutlar olmuştur (Otoo
ve Amuquandoh, 2014). Yine Gana’da turistlerin unutulmaz yerel yemek
deneyimleri hakkında yapılan bir çalışma sonucuna göre yerel kültür, bilgi, yenilik
ve hedonizm-anlamlılık (bu iki boyut tek boyut olarak kabul görmüştür) boyutları
turistlerin unutulmaz deneyimlerine katkıda bulunan önemli faktörler olarak tespit

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 669
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
edilmiştir (Adongo, Anuga ve Dayour, 2015). Ayrıca destinasyonlara yönelik diğer
çalışmalara bakıldığında, Zhang, Wu ve Buhalis (2017) destinasyon imajının
unutulmaz turizm deneyimi üzerindeki etkisini incelerken; Dagustani, Kartini,
Oesman ve Kaltum (2018), Ersoy ve Tuğal (2018) ve Ersoy (2015)’un ise
araştırmalarında destinasyon imajı ile unutulmaz turizm deneyimi arasındaki
ilişkiyi inceledikleri görülmektedir.
Bununla birlikte literatürde kişisel unsurlar ve deneyimler temelinde
incelemiş araştırmaların da mevcudiyetinden bahsetmek mümkündür. Lee, (2015)
ve Yadav ve Krishnan (2017), unutulmaz turizm deneyiminin nostalji duyguları ile
olan ilişkisini incelerken; Tsai (2016), Mahdzar vd. (2015), Coudounaris ve Sthapit
(2017) ise unutulmaz turizm deneyiminin, turistlerin davranışsal niyetleri
üzerindeki etkilerine odaklanmışlardır. Ayrıca turistlerin, turizm ürününe yönelik
algıları ile (Tukamushaba, Xiao ve Ladkin, 2016), otantiklik ve misafirperverlik
algılarının (Kaya, 2018) unutulmaz turizm deneyimi üzerindeki etkilerine yönelik
araştırmalar da mevcuttur. Son olarak Sthapit ve Coudounaris (2017) öznel iyi oluş
kavramına odaklanarak, unutulmaz bir turistik deneyimin bireylerin öznel iyi
oluşları üzerindeki etkisini incelemiştir.
Geliştirilen ölçeğin kullanıldığı çalışmaların yanı sıra birçok araştırmacı bir
deneyimi hangi faktörlerin unutulmaz kılacağını belirlemek amacıyla çeşitli
alanlarda çalışmalar yapmıştır. Bu yönde yapılan çalışmalara Tablo 1’de yer
verilmiştir.

670 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Tablo 1: Bir Deneyimi Hangi Faktörlerin Unutulmaz Kılacağını Belirlemeye
Yönelik Yapılan Çalışmalar
Makale
Amaç
Yöntem
Bulgular
Tung ve
Ritchie,
2011
Unutulmaz
deneyimlerin özünü
keşfetmek
Kanada
üniversitesindeki
208 katılımcı ile
derinlemesine
mülakat
Etkilenme, beklenti, sonuçsallık ve
anımsama
Kruger
ve
Saayma
n, 2012
Unutulmaz bir
seyirci deneyimi
oluşturmada kritik
başarı faktörlerini
belirlemek
Cape Town Spor
Sahaları
Üniversitesindeki
207 seyirci ile anket
Sunulan imkanlar, spor sahasının
konforu, sporcuların her açıdan
görünürlüğü, pazarlama faaliyetleri,
eğitimli personel, yiyecek ve
içeceklerin bulunması
Van der
Merwe
ve
Saayma
n, 2014
Unutulmaz bir vahşi
hayatı izleme
deneyimine katkıda
bulunan faktörleri
belirlemek
Güney Afrika
Ulusal Parkları
resmi internet
sitesindeki 387
katılımcı ile anket
-Kendi aracıyla gezenler için
karşılanan beklentiler, canlı türleri,
canlı türlerinin çeşitliliği ve miktarı,
gerçeklik, yaban hayatı ambiyansı,
hayvanlara yakınlık ve park özellikleri
-Rehber eşliğinde gezenler için ise
bilgili rehberler, özel koşullar ve
rehberlerin bilgilerini yorumlama
yeteneği
Huromb
o vd. ,
2014
Unutulmaz bir tekne
gezisi deneyiminin
belirleyici
faktörlerini
araştırmak
Zimbabve'de Kariba
Gölü’nü ziyaret
eden 25 kayıkçıyla
derinlemesine
görüşme
Benzersiz yerli yiyecekler, kültürel
dans eğlencesi, sosyal etkileşim fırsatı,
güzel manzaralar, vahşi hayvanlarla
karşılaşma, mürettebat üyelerinin
profesyonelliği, grup halinde katılım
fırsatı ve ferahlık
Htet,
Nonsiri
ve
Daengb
uppha,
2014
Dini bir alanı
ziyaret eden
turistlerin
unutulmaz turizm
deneyimlerini
keşfetmek
Shwedagon
Pagoda’yı ziyaret
eden 391 Taylandlı
turist ile anket
Dikkat (beklenti, ilgi), çaba
(entelektüel, bilgi, kendini keşfetme,
yenilik), duygu (canlı, sakin, sevinç,
merak, kızgın) ve tutumsal çıktı
Saayma
n ve
Van Der
Merwe,
2015
Unutulmaz bir
ziyaretçi şarap
tadımı deneyimi
için gerekli
faktörleri
belirlemek
Wacky Wine
Weekend
festivalinde dört
şarap çiftliğinde 475
katılımcı ile anket
Şarap imalathanesinin özellikleri,
temalar ve aktiviteler, eğitim ve yenilik

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 671
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Güzel
ve
Dörtyol,
2015
Otel işletmelerinde
duyusal organlara
dayalı unutulmaz
turizm
deneyimlerinin
belirleyicilerini
keşfetmek
Antalya'da temalı
bir otel olan
Adam&Eve
Hotel’in
Tripadvisor’daki
299 yorumun
incelemesi
Dekor, iç ve dış tasarım, havuzlar,
aydınlatmalar, renkler vb. görsel öğeler
Ceylan,
2015
Engelli turistlerin
turizm
deneyimlerini
unutulmaz kılan
unsurları ortaya
çıkarmak
Antalya’nın Alanya,
Side, Belek, Kemer
ve Kundu
bölgelerinde
konaklayan 14
engelli Rus turist ile
görüşme, 6 engelli
Rus turist ile odak
grup toplantısı
Psikolojik unsurlar (Hayal kırıklığı,
kişisel gelişim, yenilenme, kendini
keşfetme, akılda kalıcılık, engelsiz tatil
özlemi, değerli hissetmek), sosyo-
kültürel unsurlar (Sosyal etkileşim,
farklı kültürleri tanıma, kültürel ve
sosyal gelişim, her zamanki çevreden
kaçış), destinasyonla ilgili unsurlar
(Destinasyon imajı, fiziksel ve çevresel
engeller, hizmet kalitesi, doğal, tarihi
ve kültürel değerler, misafirperverlik,
turistik faaliyetlerin çeşitliliği, alışveriş
olanakları, sağlık)
Mgxek
wa,
Scholtz
ve
Sayman,
2017
Kültürel bir miras
alanında unutulmaz
bir ziyaretçi
deneyimi sağlamak
için gerekli
faktörleri
belirlemek
Nelson Mandela
Müzesi
ziyaretçilerinden
123 online 260
sahada anket
Erişilebilirlik, servis kalitesi,
yorumlama, kullanışlılık, imkanlar,
modern tesisler ve teknoloji
Sthapit,
2017
Unutulmaz bir otel
deneyimine katkıda
bulunan bileşenleri
keşfetmek
Helsinki ve
Rovaniemi'de
bulunan 47 farklı
otelin
Tripadvisor’daki
272 yorumunun
incelenmesi
Konforlu bir yatak, otel personelinin
samimi tavrı ve oteldeki iyi restoran
servisinin yanı sıra bol seçenekli
lezzetli bir kahvaltı
Unutulmaz turizm deneyimleri gelişmekte olan bir araştırma alanı olması
sebebiyle, konu ile ilgili literatürün azlığı dikkat çekmektedir ve çalışmalar esas
olarak unutulmaz turizm deneyimlerinin bileşenlerini anlamakla sınırlıdır.
Unutulmaz turizm deneyimlerini inceleyen araştırmacılar, aynı zamanda bu
deneyimlerin, destinasyonları tekrar ziyaret etmek ve ağızdan ağıza iletişim gibi
satın alma sonrası davranışları pozitif yönde etkilediğini bildirerek bu düşünceyi
desteklemişlerdir (Kim, 2017: 10; Kim ve Ritchie, 2014: 331; Wirtz vd., 2003:
523; Tung ve Ritchie, 2011: 1380; Wang, 2016: 45). Bunlara karşılık yapılan bazı
araştırmalar, yenilik arayan turistlerin unutulmaz bir deneyime sahip olmalarına

672 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
rağmen aynı destinasyonu tekrar ziyaret etme niyetinde olmadıklarını, ancak
başkalarına tavsiye etme eğiliminde olduklarını ortaya koymuştur (Chandralal ve
Valenzuela, 2013: 177; Coudounaris ve Sthapit, 2017: 1090). Bunun nedeni,
destinasyonların hayatta bir kez görülecek yerler olması düşüncesine bağlı
olabilmektedir (Zhang, Wu ve Buhalis, 2017: 4). Ayrıca bazı insanlar güzel anıları
bozmaktan korktukları için aynı yeri tekrar ziyaret etmekten kaçınmaktadırlar
(Marschall, 2014: 344).
2.2.Unutulmaz Turizm Deneyimi Ölçeğinin Alt Boyutları
Kim, Ritchie ve McCormick (2012) tarafından geliştirilen ölçekte turizm
deneyimini unutulmaz olarak algılayan bireylerin hedonizm, yenilik, bilgi,
anlamlılık, katılım, yerel kültür ve ferahlık olmak üzere yedi deneyimsel bileşeni
daha sık hatırladıkları belirtilmiştir.
Kim, Ritchie ve McCormick (2012: 15) seyahat deneyimlerinde hedonizmi
“kişiyi heyecanlandıran zevkli duygular” olarak tanımlamıştır. Hedonizm Yunanca
"Hedone" sözcüğünden gelmekte ve zevk, keyif ya da haz olarak ifade
edilmektedir. Tüketiciler tarafından algılanan bir ürün veya hizmetin değerinin
önemli bir kısmı, elde ettikleri hedonizm seviyesine bağlıdır ve tüketiciler
tarafından elde edilen en önemli fayda, müthiş ve zevkli olarak tanımlanan tüketim
deneyimleri içinde, hedonik değerdir (Duman ve Mattila, 2005: 320; Coudounaris
ve Sthapit, 2017: 1085).
Kim, Ritchie ve McCormick (2012: 15) ferahlık duygusunu yenilenme,
canlanma olarak ifade etmiştir. Hedonizm gibi ferahlık ya da rahatlama ve
yenilenme, büyük olasılıkla turizm faaliyetlerinin en belirleyici temel
bileşenlerinden biridir (Kim, 2014: 36).
Yerel kültür boyutu, seyahat partnerleri ve yerel insanlarla iletişim ve grup
kimliği duygusunu ifade etmektedir (Kim, Ritchie ve McCormick, 2012: 15). Bir
destinasyondaki halkla sosyal etkileşim yoluyla, turistler kültürel anlamda farklı
olan yerel halka yönelik anlayışlarını arttırmakta ve sonuç olarak küresel
vatandaşlık kazanmaktadırlar (Kim ve Ritchie, 2014: 325).
Katılım boyutu, fiziksel olarak turizm deneyimlerinin içinde yer almayı ifade
etmektedir (Kim, Ritchie ve McCormick, 2012: 15). Katılım, bir bireyin bir
faaliyete, ürüne veya deneyime ne derece bağlı olduğunu göstermekte; seyahat ve
eğlence deneyimlerinin önemli bir özelliği olarak kabul edilmektedir (Coudounaris
ve Sthapit, 2017: 1086).
Anlamlılık, büyük bir değer ya da anlamlılık hissini ifade etmekte, kişilerin
yaşam ve toplum hakkındaki düşüncesini genişletmekte ve farklı bakış açıları
kazanmalarına yardımcı olmaktadır. Anlam, mutluluğun ve refahın özünü

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 673
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
oluşturduğu için insanlar yaşamlarında bir anlam bulmak için çabalamaktadırlar
(Kim, Ritchie ve McCormick, 2012: 15; Uriely, 2005: 199; Sthapit, 2013: 38).
Bilgi boyutu, turist bilgisini zenginleştiren deneyimlerle konuya sunulan bazı
yeni entelektüel izlenimler anlamına gelen, bilgilendirilmek olarak tanımlanan,
bilgilendirici deneyimlerle ilgilidir. İnsanlar destinasyonlarla ilgili yeni bilgi ve
anlayış edinme isteğine karşılık olarak seyahat etmektedirler (Coudounaris ve
Sthapit, 2017: 1086; Kim ve Ritchie, 2014: 325).
Yenilik, alışılmadık ve yeni bir deneyime sahip olmayı ifade etmektedir
(Kim, Ritchie ve McCormick, 2012: 15) ve bireylerin seyahati için popüler bir
motivasyondur (Duman ve Mattila, 2005: 313).
Günümüzde turistlerin deniz, kum, güneş turizmine olan ilgilerinin
azaldığını ve daha farklı deneysel arayışlara yöneldiklerini söylemek mümkündür.
Turistlerin çıktıkları seyahatlerden keyif almaları, haz duymaları, bu seyahatler
esnasında eğlenmeleri, heyecanlanmaları, rahatlamaları, yoğun bir hayat
temposundan uzaklaşmaları, kendilerini özgür hissetmeleri, kendileri için anlamlı
şeyler yapmaları, yeni destinasyonlar görmeleri ve yeni bilgiler edinmeleri,
gittikleri destinasyonlardan mutlu anılarla ayrılmaları yaşadıkları deneyimi
unutulmaz kılmaktadır. Gidilen destinasyonlarda yerel halkla ve diğer turistlerle
iletişim kurulması, destinasyondaki kültürün deneyimlenmesi, aktif olarak turizm
aktivitelerinin içinde yer alınması da bir deneyimin unutulmaz olarak
değerlendirilmesinde önemli unsurlar olarak görülmektedir.
3. SONUÇ VE ÖNERİLER
Unutulmaz turizm deneyimi, aslında bireylerin geçmiş deneyimlerini kişisel
olarak değerlendirmesine dayanmaktadır. Turistik deneyimlerin unutulmaz
olmasını sağlamak adına bireylere eğlenceli, keyifli, heyecan verici hedonik
unsurlar ile yeni bir şeyler öğrenmelerine ve keşfetmelerine yönelik bilgilendirici
unsurların bir arada sunulması gerekmektedir. Ayrıca deneyimleri sırasında
bireylerin kendilerini özgür hissetmeleri ve bu deneyimin onlar için benzersiz
olması da bir o kadar önem arz etmektedir. Bireylerin katılmış oldukları
aktivitelerde bizzat ve aktif olarak yer alması da o deneyimin akılda daha fazla
kalmasında bir etkendir. Bireyler kendileri için bir anlam ifade eden turistik
deneyimleri tatilleri sonrasında da hatırlamaya değer bulmaktadır. Aynı zamanda
gittikleri bölgenin yerel halkı ve kültürü ile daha fazla etkileşimde bulunmaları da
bireylerin unutulmaz deneyimler yaşamasında etkilidir.
Unutulmaz deneyimlerin sağlanmasının turizm endüstrisinin hem arz hem de
talep tarafı için olumlu sonuçlar doğurduğu fark edilmiştir. Talep açısından
değerlendirildiğinde, unutulmaz deneyimlerin bir yaşantının nasıl olması
gerektiğine dair turistlerin zihinlerinde unutamayacakları bir neşe ve derin bir zevk

674 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
duygusunun oluşmasına katkı sağlayacağı belirtilmiştir. Arz açısından ise,
işletmelere aynı alanda faaliyet gösteren diğer işletmelerden farklılaşma ve rekabet
avantajı kazanma imkânı sağlayacağı öngörülmektedir (Hurombo, 2016: 57;
Azevedo, 2010: 3). Akkuş ve Güllüce (2016) tarafından unutulmaz turizm
deneyimlerinin destinasyon rekabetçiliği üzerindeki etkilerinin araştırıldığı çalışma
sonucunda, bu deneyimlerin destinasyon rekabetçiliğinin tüm faktörleri üzerinde
önemli ve pozitif bir etkisi olduğu ortaya konmuştur. Dolayısıyla destinasyonların
başarılı olabilmesi ve işletmelerin yoğun rekabet ortamında varlığını devam
ettirebilmesi için zengin ve akılda kalıcı deneyimler sunmaları gerektiği
vurgulanmıştır (Hudson ve Ritchie, 2009: 227; Pine ve Gilmore, 2012: 66). Ayrıca
unutulmaz deneyimler sunmanın turizm sektörünün özünü ve varoluş sebebini
oluşturduğu ifade edilmiştir (Pizam, 2010: 343).
Turizm işletmeleri ve destinasyon yöneticileri, bireylerin duygusal
tepkilerini iyi bir şekilde gözlemlemelidir. Bireylerin beklentilerinin daha iyi
anlaşılması, destinasyon imajının gelişmesine ve destinasyon markasının
oluşmasına katkı sağlayacaktır (Kim, Ritchie ve Tung, 2010: 645; Zhong, Busser
ve Baloglu, 2017: 214). Nitekim yapılan çalışmalar unutulmaz turizm deneyimleri
ile destinasyon imajı arasında olumlu ilişkiler olduğunu göstermiştir (Ersoy, 2015;
Zhang, Wu ve Buhalis, 2017; Dagustani, Kartini, Oesman ve Kaltum, 2018). Kim
vd., (2012) unutulmaz turizm deneyimi ölçeğini geliştirmeye yönelik
çalışmalarında söz konusu ölçekte hem olumlu hem de olumsuz ifadelere yer
vermişlerdir. Ancak çalışmanın bulguları incelendiğinde, araştırmacılar
katılımcıların olumlu deneyimleri daha kolay hatırladıkları sonucuna ulaşmışlardır.
Dolayısıyla unutulmaz turizm deneyimi “olumlu” bir deneyim olarak
tanımlanmıştır. Bu açıdan deneyimleri unutulmaz kılmak için olumlu duygular inşa
etmeye odaklanmak gerekmektedir. Bireylerin deneyimleri sadece bir gezi olarak
değerlendirilmemeli, unutulmaz birer anı olarak zihinlerinde yer edecek
deneyimler şeklinde düşünülmelidir. Başarılı olmak ve rekabet avantajı kazanmak
açısından işletmeler ve yöneticiler bireylere ne tür deneyimler sunmaları
gerektiğine odaklanmalıdırlar. Bu bağlamda yerel yönetimler ve diğer tüm
paydaşların bireylerin unutulmaz turizm deneyimlerini geliştirmeyi ve
memnuniyetlerini üst seviyede tutmayı hedefleyen etkinlikler düzenlemeleri
öngörülebilir. Benzer şekilde Zhong, Busser ve Baloglu (2017) araştırmaları
sonucunda, unutulmaz turizm deneyiminin turistlerin memnuniyetlerini olumlu
yönde etkilediği bulgusuna ulaşmışlardır. Ayrıca personellerin, yerel yönetimlerin
ve hizmet sektörü paydaşlarının eğitilmesi de oldukça önem arz etmektedir.
Türkiye’de unutulmaz turizm deneyimlerinin geliştirilmesi için, bu konuya
ilişkin araştırmaların yapılması büyük ölçüde önemlidir. Araştırmacıların söz

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 675
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
konusu konuyu ampirik olarak çalışması, bu konunun gelişmesine ve Türkiye’deki
turizm sektörünün yılın bütününe yayılmasına yardımcı olabilecek, ayrıca turizm
yazınına da önemli bir katkı sağlayacaktır. Bu açıdan gelecek araştırmalarda
unutulmaz turizm deneyimi kavramı belirli destinasyonlar temelinde incelenebilir.
Bunun yanı sıra müzeler, hayvanat bahçeleri, tarihi ve kültürel mekânlar vb.
yerlerdeki turistlerin bu deneyimlerini unutulmaz kılan unsurların belirlenmesine
yönelik çalışmalarla literatüre katkı sağlanabilir. Böylelikle ilgili ölçeğin daha da
çeşitlenmesi ve gelişmesi mümkün olacaktır.
Bu çalışma unutulmaz turizm deneyimine yönelik kavramsal bir
değerlendirmeyi içermesi nedeni ile önemli bir sınırlılığa sahiptir. Araştırmada
ulusal ve uluslararası yazında oldukça kapsamlı bir literatür taraması yapılmakla
birlikte, söz konusu bulgular ulaşılabilen kaynaklar temelinde incelenmiştir. Bu
açıdan gelecek çalışmalar, son yıllarda unutulmaz turizm deneyimi kavramına
yönelik olarak artan ilgi ile birlikte, literatürün gelişmesini ve çok daha kapsamlı
ve farklı değişkenler temelinde araştırmaların yapılmasını mümkün kılacaktır. Bu
bağlamda gelecek çalışmalarda Türkiye temelinde yaşanan turizm deneyimini
unutulmaz kılan unsurların belirlenmesine yönelik araştırmalar yapılabilir. Ayrıca
ulusal literatürde benzer şekilde az çalışılan bir değişken olarak yaratıcı deneyim
kavramı ile bir deneyimi unutulmaz kılan unsurlar arasındaki ilişki incelenebilir.
Son olarak geçmiş deneyimlerin değerlendirilmesine dayanan bir kavram olarak
unutulmaz turizm deneyimi ile nostalji unsuru arasındaki ilişkinin araştırılması
önerilebilir.
KAYNAKÇA
Adongo, C. A., Anuga, S. W. ve Dayour, F. (2015). Will they tell others to taste?
International tourists' experience of Ghanaian cuisines. Tourism
Management Perspectives, 15, 57-64. Doi: 10.1016/j.tmp.2015.03.009
Akkuş, G. ve Güllüce, A. Ç. (2016). Effect of memorable tourism experiences to
destination competitiveness: Winter tourist – oriented research. American
International Journal of Social Science, 5(4), 65-84.
Akkuş, G. (2016). Destinasyon rekabetçiliği için deneyimsel turizm: Turist
perspektifinden bir değerlendirme (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Akkuş, G. (2017). Kış turizmi destinasyonunda yaşanan unutulmaz turizm
deneyimleri: Kültürlerarası karşılaştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği
Dergisi, 14(3), 223-236.
Ali, F., Hussain, K. ve Ragavan, N. A. (2014). Memorable customer experience:
Examining the effects of customers experience on memories and loyalty in

676 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Malaysian resort hotels. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 144, 273-
279. Doi: 10.1016/j.sbspro.2014.07.296
Ali, F., Ryu, K. ve Hussain, K. (2016). Influence of experiences on memories,
satisfaction and behavioral intentions: A study of creative tourism. Journal
of Travel & Tourism Marketing, 33(1), 85-100. Doi:
10.1080/10548408.2015.1038418
Arslan Ayazlar, R. (2016). Hatırlanır Turizm Deneyimi (MTES) Ölçeği’nin
güvenilirlik ve geçerlilik çalışması, Bahar, O. (Editör), 17. Ulusal Turizm
Kongresi “Akademi Sektör Buluşması” içinde. Ankara: Detay Yayıncılık.
Ayazlar, G. ve Arslan Ayazlar, R. (2017). A cross-cultural investigation of tourists'
memorable experiences between two nationalities. Almatourism-Journal of
Tourism, Culture and Territorial Development, 8(15), 136-151. Doi:
https://doi.org/10.6092/issn.2036-5195/6558
Azevedo, A. (2010). Designing unique and memorable experiences: Co-creation
and the "surprise" factor. International Journal of Hospitality & Tourism
Systems, 3(1).
Braun-LaTour, K. A., Grinley, M. J. ve Loftus, E. F. (2006). Tourist memory
distortion. Journal of Travel Research, 44(4), 360-367. Doi:
10.1177/0047287506286721
Campos, A. C., Mendes, J., Oom do Valle, P. ve Scott, N. (2017). Co-creating
animal-based tourist experiences: Attention, involvement and memorability.
Tourism Management, 63, 100-114. Doi:
http://dx.doi.org/10.1016/j.tourman.2017.06.001
Ceylan, A. (2015). Engelli turistlerin unutulmaz turizm deneyimlerinde etkili olan
unsurların belirlenmesine yönelik nitel bir araştırma (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
Chandralal, L. ve Valenzuela, F. R. (2013). Exploring memorable tourism
experiences: Antecedents and behavioural outcomes. Journal of Economics,
Business and Management, 1(2), 177-181. Doi:
10.7763/JOEBM.2013.V1.38
Chandralal, L. ve Valenzuela, F. R. (2015). Memorable tourism experiences: Scale
development. Contemporary Management Research, 11(3), 291-310.
Doi:10.7903/cmr.13822
Clawson, M. ve Knetsch, J. L. (1966). Economics of Outdoor Recreation.
Baltimore: John Hopkins Press.
Cohen, E. (1979). A phenomenology of tourist experiences. Sociology, 13(2), 179-
201.

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 677
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Cornelisse, M. (2014). Memorable tourist experiences in Authentic Vicos, Peru.
Journal of Tourism Consumption and Practice, 6(1), 104-127.
Coudounaris, D. N. ve Sthapit, E. (2017). Antecedents of memorable tourism
experience related to behavioral intentions. Psychology and Marketing,
34(12), 1084-1093.
Dagustani, D., Kartini, D., Oesman, Y. M. ve Kaltum, U. (2018). Destination
image of tourist: Effect of travel motivation and memorable tourism
experience. Etikonomi, 17(2), 307-318. Doi:
htttp://dx.doi.org/10.15408/etk.v17i2.7211
Duman, T. ve Mattila, A. S. (2005). The role of affective factors on perceived
cruise vacation value. Tourism Management, 26(3), 311-323.
Doi:10.1016/j.tourman.2003.11.014
Ersoy, M. (2015). A study on destination image perceptions of Russian tourists
visiting Turkey and their memorable tourism experiences (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi). Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Adana.
Ersoy, M. ve Tuğal, F. N. (2018). Türkiye’yi ziyaret eden Rus turistlerin
destinasyon imaj algılamaları ve hatırlanabilir turizm deneyimleri üzerine bir
araştırma. Artıbilim: Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 1(2), 64-78.
Güzel, F. Ö. (2012). Rekabet aracı olarak tasarım faktörünün duygu aracılığıyla
hatırlanabilirlik yaratma etkisine yönelik bir araştırma. Seyahat ve Otel
İşletmeciliği Dergisi, 9(2), 6-16.
Güzel, Ö. ve Dörtyol, İ. T. (2015). Exploring the multi sensory based memorable
tourism experiences: A search on Adam&Eva Hotel in Turkey. Proceedings
of Annual Paris Business Research Conference, 13-14 August, Crowne
Plaza Hotel Republique, Paris: France.
Hoch, S. J. ve Deighton, J. (1989). Managing what consumers learn from
experience. Journal of Marketing, 53(2), 1-20.
Holbrook, M. B. ve Hirschman, E. C. (1982). The experiential aspects of
consumption: Consumer fantasies, feelings, and fun. Journal of Consumer
Research, 9(2), 132-140.
Hosany, S. ve Witham, M. (2010). Dimensions of cruisers’ experiences,
satisfaction, and intention to recommend. Journal of Travel Research, 49(3),
351-364. Doi: 10.1177/0047287509346859
Htet, Z. L., Nonsiri, P. ve Daengbuppha, J. (2014). An approach to design
memorable experience of Thai tourists at a religious site: Case study of
Shwedagon Pagoda, Yangon, Myanmar. International Journal of Business,
Economics and Law, 4(1), 161-170.

678 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Hudson, S. ve Ritchie, J. R. B. (2009). Branding a memorable destination
experience. The case of ‘Brand Canada’. International Journal of Tourism
Research, 11(2), 217-228. Doi: 10.1002/jtr
Hurombo, B., Kwanisai, G., Mirimi, K. ve Nyamandi, T. (2014). Exploring the
determinants of memorable tourism experience in the boating sektor. A case
of Kariba, Zimbabwe. Researchjournali’s Journal of Hospitality Tourism,
1(2), 1-11.
Hurombo, B. (2016). Assessing key tour guide competences to co-create
memorable tourism experiences (Yayımlanmamış Doktora Tezi). North-
West University, South Africa.
Kaya, F. (2018). Otantiklik ve misafirperverlik algılarının turist deneyimi üzerine
etkisi: Kapadokya bölgesi örneği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul
Üniversitesi, İstanbul.
Kerstetter, D. ve Cho, M. H. (2004). Prior knowledge, credibility and information
search. Annals of Tourism Research, 31(4), 961-985.
Doi:10.1016/j.annals.2004.04.002
Kim, J. H. (2009). Development of a scale to measure memorable tourism
experiences (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Indiana University, United
States.
Kim, J. H. (2010). Determining the factors affecting the memorable nature of travel
experiences. Journal of Travel & Tourism Marketing, 27(8), 780-796. Doi:
10.1080/10548408.2010.526897
Kim, J. H., Ritchie, J. R. B. ve Tung, V. W. S. (2010). The effect of memorable
experience on behavioral intentions in tourism: A structural equation
modeling approach. Tourism Analysis, 15(6), 637-648. Doi:
https://doi.org/10.3727/108354210X12904412049776
Kim, J. H., Ritchie, J. R. B. ve McCormick, B. (2012). Development of a scale to
measure memorable tourism experiences. Journal of Travel Research, 51(1),
12-25. Doi: 10.1177/0047287510385467
Kim, J. H. (2013). A cross-cultural comparison of memorable tourism experiences
of American and Taiwanese students. Anatolia – An International Journal of
Tourism and Hospitality Research, 24(3), 337-351. Doi:
10.1080/13032917.2012.762586
Kim, J. H. (2014). The antecedents of memorable tourism experiences: The
development of a scale to measure the destination attributes associated with
memorable experiences. Tourism Management, 44, 34-45. Doi:
http://dx.doi.org/10.1016/j.tourman.2014.02.007

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 679
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Kim, J. H. ve Ritchie, J. R. B. (2014). Cross-cultural validation of a memorable
tourism experience scale (MTES). Journal of Travel Research, 53(3), 323-
335. Doi: 10.1177/0047287513496468
Kim, J. H. (2017). The impact of memorable tourism experiences on loyalty
behaviors: The mediating effects of destination image and satisfaction.
Journal of Travel Research, 00(0), 1-15. Doi:
https://doi.org/10.1177/00472875177213
Knobloch, U., Robertson, K. ve Aitken, R. (2017). Experience, emotion, and
eudaimonia: A consideration of tourist experiences and well-being. Journal
of Travel Research, 56(5), 651-662. Doi: 10.1177/0047287516650937
Kruger, M. ve Saayman, M. (2012). Creating a memorable spectator experience at
the Two Oceans Marathon. Journal of Sport & Tourism, 17(1), 63-77. Doi:
10.1080/14775085.2012.662391
Larsen, S. ve Jenssen, D. (2004). The school trip: Travelling with, not to or from.
Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 4(1), 43-57. Doi:
10.1080/15022250410006273
Larsen, S. (2007). Aspects of a psychology of the tourist experience. Scandinavian
Journal of Hospitality and Tourism, 7(1), 7-18. Doi:
http://dx.doi.org/10.1080/15022250701226014
Lee, Y. J. (2015). Creating memorable experiences in a reuse heritage site. Annals
of Tourism Research, 55, 155–170. Doi:
http://dx.doi.org/10.1016/j.annals.2015.09.009
Loureiro, S. M. C. (2014). The role of the rural tourism experience economy in
place attachment and behavioral intentions. International Journal of
Hospitality Management, 40, 1-9. Doi:
http://dx.doi.org/10.1016/j.ijhm.2014.02.010
Mahdzar, M., Shuib, A., Ramachandran, S. ve Afandi, S. H. M. (2015). The role of
destination attributes and memorable tourism experience in understanding
tourist revisit intentions. American-Eurasian Journal of Agricultural &
Environmental Sciences (Tourism & Environment, Social and Management
Sciences), 15, 32-39. Doi: 10.5829/idosi.aejaes.2015.15.s.205
Marschall, S. (2014). Tourism and remembrance: The journey into the self and its
past. Journal of Tourism and Cultural Change, 12(4), 335-348. Doi:
10.1080/14766825.2014.890208
Martin, D. (2010). Uncovering unconscious memories and myths for understanding
international tourism behavior. Journal of Business Research, 63(4), 372-
383. Doi:10.1016/j.jbusres.2009.04.020

680 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Mazursky, D. (1989). Past experience and future tourism decisions. Annals of
Tourism Research, 16(3), 333-344.
Mgxekwa, B. B., Scholtz, M. ve Saayman, M. (2017). Creating a memorable
experience for Nelson Mandela heritage site visitors. African Journal of
Hospitality, Tourism and Leisure, 6(1), 1-16.
Morgan, M. ve Xu, F. (2009). Student travel experiences: Memories and dreams.
Journal of Hospitality Marketing & Management, 18(2-3), 216-236. Doi:
10.1080/19368620802591967
Otoo, F. E. ve Amuquandoh, F. E. (2014). An investigation into the experiences of
international volunteer tourists in Ghana. Anatolia – An International
Journal of Tourism and Hospitality Research, 25(3), 431-443. Doi:
10.1080/13032917.2014.903377
Otto, J. E. ve Ritchie, J. B. B. (1996). The service experience in tourism. Tourism
Management, 17(3), 165-174.
Pine, J. ve Gilmore, J. H. (2012). Deneyim ekonomisi, Cinemre, L. (Çeviren).
İstanbul: Optimist Yayınları.
Pizam, A. (2010). Creating memorable experiences. International Journal of
Hospitality Management, 29(3), 343. Doi:10.1016/j.ijhm.2010.04.003
Poulsson, S. H. G. ve Kale, S. H. (20049. The experience economy and
commercial experiences. The Marketing Review, 4(3), 267-277. Doi:
10.1362/1469347042223445
Quadri-Felitti, D. L. ve Fiore, A. M. (2013). Destination loyalty: Effects of wine
tourists’ experiences, memories, and satisfaction on intentions. Tourism and
Hospitality Research, 13(1), 47-62. Doi: 10.1177/1467358413510017
Quan, S. ve Wang, N. (2004). Towards a structural model of the tourist experience:
An illustration from food experiences in tourism. Tourism Management,
25(3), 297-305. Doi:10.1016/S0261-5177(03)00130-4
Ritchie, J. R. B. ve Ritchie, R. J. R. (1998). The branding of tourism destinations:
Past achievements & future challenges, Keller, P. (Editör), Proceedings of
the 1998 Annual Congress of the International Association of Scientific
Experts in Tourism içinde. Marrakech, Morocco.
Saayman, M. ve Van Der Merwe, A. (2015). Factors determining visitors'
memorable wine-tasting experience at wineries. Anatolia, 26(3), 372-383.
Doi: 10.1080/13032917.2014.968793
Schmitt, B. (1999). Experiential marketing. Joumal of Marketing Management,
15(1-3), 53-67.
Semrad, K. J. ve Rivera, M. (2016). Advancing the 5E's in festival experience for
the gen Y framework in the context of eWOM. Journal of Destination

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 681
Aralık 2019 Cilt 21 Sayı 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Marketing & Management. Doi:
https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2016.08.003.
Servidio, R. ve Ruffolo, I. (2016). Exploring the relationship between emotions and
memorable tourism experiences through narratives. Tourism Management
Perspectives, 20, 151-160. Doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.tmp.2016.07.010
Snel, J. M. C. (2011). For the love of experience: Changing the experience
economy discourse, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Amsterdam
Üniversitesi, Netherlands.
Stamboulis, Y. ve Skayannis, P. (2003). Innovation strategies and technology for
experience-based tourism. Tourism Management, 24(1), 35-43.
Sthapit, E. (2013). Tourist’s perceptions of memorable experiences: Testing the
memorable tourism experience scale (MTEs) among tourists to Rovaniemi,
Lapland, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Lapland Üniversitesi,
Finland.
Sthapit, E. ve Coudounaris, D. N. (2017). Memorable tourism experiences:
Antecedents and outcomes. Scandinavian Journal of Hospitality and
Tourism, 1-23. Doi: http://dx.doi.org/10.1080/15022250.2017.1287003
Sthapit, E., Björk, P. ve Coudounaris, D. N. (2017). Emotions elicited by local food
consumption, memories, place attachment and behavioural intentions.
Anatolia, 28(3), 363-380. Doi: 10.1080/13032917.2017.1322111
Sthapit, E. (2017). A netnographic examination of tourists’ memorable hotel
experiences. Anatolia, 1-21. Doi: 10.1080/13032917.2017.1402190
Toffler, A. (1970). Future shock. Sydney: Pan.
Torres, E. N. (2016). Guest interactions and the formation of memorable
experiences: An ethnography. International Journal of Contemporary
Hospitality Management, 28(10), 2132-2155. Doi: 10.1108/IJCHM-02-
2015-0065
Triantafillidou, A. ve Siomkos, G. (2013). Summer camping: An extraordinary,
nostalgic and interpersonal experience. Journal of Vacation Marketing,
19(3), 197-208. Doi: 10.1177/1356766712463719
Tsai, C. T. (2016). Memorable tourist experiences and place attachment when
consuming local food. International Journal of Tourism Research, 18(6),
536-548. Doi: 10.1002/jtr.2070
Tukamushaba, E. K. , Xiao, H. ve Ladkin, A. (2016). The effect of tourists’
perceptions of a tourism product on memorable travel experience:
Implications for destination branding. European Journal of Tourism,
Hospitality and Recreation, 7(1), 2-12. Doi: 10.1515/ejthr-2016-0001

682 Trakya University Journal of Social Science
December 2019 Volume 21 Issue 2 (661-682)
DOI: 10.26468/trakyasobed.532082
Tung, V. W. S. ve Ritchie, J. R. B. (2011). Exploring the essence of memorable
tourism experiences. Annals of Tourism Research, 38(4), 1367-1386.
Doi:10.1016/j.annals.2011.03.009
Uriely, N. (2005). The tourist experience: Conceptual developments. Annals of
Tourism Research, 32(1), 199-216. Doi:10.1016/j.annals.2004.07.008
Van Der Merwe, P. ve Saayman, M. (2014). Factors influencing a memorable
game viewing experience. African Journal of Hospitality, Tourism and
Leisure, 3(2), 1-16.
Varnalı, K. (2017). Müşteri deneyimi: Tasarım, yönetim, dönüşüm. İstanbul:
Mediacat Yayıncılık.
Wang, C. (2016). University students' travel motivation, memorable tourism
experience and destination loyalty for spring break vacation,
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Auburn Üniversitesi, United States.
Wirtz, D., Kruger, J., Scollon, C. N. ve Diener, E. (2003). What do on spring
break? The role of predicted, on-line and remembered experience in future
choice. Psychological Science, 14(5), 520-524.
Yadav, J. K. ve Krishnan, O. (2017). Memorable tourism experiences: Vivid
memories and feelings of nostalgia for houseboat tourism. Indian Institute of
Management Kozhikode, Working Paper, March 2017, 1-18.
Zhang, H., Wu, Y. ve Buhalis, D. (2017). A model of perceived image, memorable
tourism experiences and revisit intention. Journal of Destination Marketing
& Management, 00(0), 1-11. Doi:
https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2017.06.004.
Zhong, Y. Y. S., Busser, J. ve Baloğlu, S. (2017). A model of memorable tourism
experience: The effects on satisfaction, affective commitment, and
storytelling. Tourism Analysis, 22(2), 201-217. Doi:
https://doi.org/10.3727/108354217X14888192562366