Content uploaded by Ayça Kartal
Author content
All content in this area was uploaded by Ayça Kartal on Sep 19, 2019
Content may be subject to copyright.
101
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey ISBN: 978 605 364 104 9
Türkiye’deki Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırma Konuları Üzerine Bir
İnceleme
Yılmaz GEÇİT, Rize Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı
Çayeli/Rize, yilmaz.gecit@rize.edu.tr
Ayça KARTAL,Köprüköy İlköğretim Okulu, Ardeşen/Rize, ayca.kartal.53@gmail.com
ÖZET
Bu çalışmanın amacı; ilköğretim sosyal bilgiler öğretiminde 2000-2010 yılları arasında
yapılan sosyal bilgiler eğitimi araştırmalarını konu alanlarına göre belirleyerek bundan
sonraki araştırmalara ışık tutmak ve öncelik verilmesi gereken sosyal bilgiler eğitimi
araştırma alanlarını belirlemektir. Arşiv taraması sonucu 2000–2010 yılları arasında 23
hakemli dergi ve 11 ulusal ve uluslar arası kongre sonrası hazırlanan bildiri kitapları
incelenmiştir. Ayrıca belirtilen tarihler arasında sosyal bilgiler eğitimi alanında
hazırlanan yüksek lisans ve doktora tezleri tespit edilmiştir. Elde edilen veriler nitel
araştırma yöntemlerinden olan içerik analizine göre değerlendirilmiştir. Verilerin
analizinde, çalışmalar yayınlandıkları yer, tarih ve sayılarına göre kodlanarak bu şekilde
8 farklı ana konu başlığı altında sınıflandırılmıştır. Sonuçta birçok çalışmanın içerik,
yöntem hatta amaç açısından benzerlik taşıdığı ve bunların birbirini tamamlayıcı
nitelikte olmadığı belirlenmiştir.
Anahtar Sözcükler: Sosyal bilgiler eğitim makaleleri, Sosyal bilgiler eğitim tezleri, Sosyal bilgiler
eğitiminde araştırma konuları.
GİRİŞ
Vatandaşlık eğitimi bağlamında önemli bir misyon edinen sosyal bilgiler eğitimi anlayışı,
esasında ABD’de XX. yüzyıl başlarında yaşanmaya başlanan ve daha sonraki süreçte de devam eden
sosyal, kültürel, ekonomik vb. alanlardaki büyük toplumsal dönüşümün neden olduğu sorunlara çözüm
arama çabalarının bir sonucu olarak doğmuştur (Öztürk, 2009). Toplumsal sorunlara duyarlı, aldığı
verileri bilgiye dönüştüren, çeşitli beceriler kazanmış bireyler yetiştirme için işe koşulan sosyal bilgiler
öğretim programları ilköğretim programları içinde önemli bir konuma sahiptir. ABD’de sosyal bilgiler ile
ilgili gelişmeleri yürüten Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi’nin (NCSS) çalışmaları ve sosyal bilgilere yönelik
yaklaşımları, bu alanla ilgili çalışma yapanlara önemli bir kaynak oluşturmaktadır (Safran, 2008). Birçok
disipline ait içeriği kendi anlayışı çerçevesinde kaynaştırarak bütünleştiren sosyal bilgilere yönelik çok
çeşitli tanımlamalara da rastlamak mümkündür. Örneğin Sözer (1998) sosyal bilgileri; “temel kültür
öğelerini, birçok alandaki çalışmalardan sağlanan bulgulardan, disiplinler arası bir yaklaşımla seçilip
yoğrularak oluşturulmuş bilgileri içinde bütünleştiren; ilköğretim düzeyine ve çocuğun küresel algılama
özelliğine uygun duruma getirilmiş bir ders” olarak tanımlamaktadır. Yeni (2005) sosyal bilgiler öğretim
programında ise şu kapsamlı tanımlama yapılmıştır:
Sosyal bilgiler bireyin toplumsal varoluşunu gerçekleştirebilmesine yardımcı olması amacıyla;
tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe, siyaset bilimi ve hukuk gibi sosyal
bilimleri ve vatandaşlık bilgisi konularını yansıtan; öğrenme alanlarının bir ünite ya da tema altında
birleştirilmesini içeren; insanın sosyal ve fiziki çevresiyle etkileşiminin geçmiş, bugün ve gelecek
bağlamında incelendiği; toplu öğretim anlayışından hareketle oluşturulmuş bir ilköğretim dersidir (
MEB, 2005).
Bir sosyal bilim olarak sosyal bilgiler toplumların gelişimi ve dönüşümü üzerinde oldukça
etkilidir. Bu özelliğine rağmen bu alanla ilgili yapılan çalışmaların yeterli olmayışı diğer disiplinler kadar
eski bir geçmişe sahip olmayışına bağlanabilir (Oruç ve Ulusoy, 2008). Sosyal bilgiler eğitimi alanındaki
akademik çalışmaları konu edinen bu çalışmamız, daha önce yapılan bazı çalışmaların aksine hem tez,
hem makale hem de bildiri çalışmalarını bir arada bulundurması ayrıca bunları içerik analizine tabi
tutarak sosyal bilgiler eğitimindeki son 10 yıllık genel yönelimi saptaması açısından önem arz
etmektedir.
102
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey ISBN: 978 605 364 104 9
AMAÇ
Bu çalışmamızdaki temel amaç 2000 yılından günümüze kadar geçen süreçte sosyal bilgiler
eğitim alanında yayınlanan çalışmaları tespit etmek, bunları konu alanlarına göre ana hatlarıyla
sınıflandırarak ülkemiz sosyal bilgiler eğitimi açısından öncelikli araştırma konularını belirlemektir.
YÖNTEM
Araştırma Modeli
Bu araştırmada betimsel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. Tespit edilen
akademik çalışmalar özellikle amaç ve içerikleri esas alınarak tasnif edilmiştir.
Çalışmanın İçeriği
Araştırmamızın içeriğini 2000 yılından sonra ilköğretim sosyal bilgiler eğitimi alanında
hazırlanan 414 yüksek lisans ve doktora tezi ile 110 makale ve 132 bildiri çalışması teşkil etmektedir.
Verilerin Toplaması
Araştırmanın içeriğini oluşturan çalışmalara literatür taraması sonucu ulaşılmıştır. Çalışmamızda
öncelikle eğitim fakültelerince çıkarılan hakemli dergiler başta olmak üzere alan eğitimlerine dayalı
çalışmaların yer aldığı dergiler tespit edilmiştir. Daha sonra bunların bir kısmına internet üzerinden bir
kısmına da kütüphane taramalarıyla ulaşılmıştır. Ayrıca 2000-2010 yılları arasında gerçekleştirilen 11
kongre ve sempozyum sonrasında hazırlanan bildiri kitapları incelenmiştir. Son olarak YÖK web
sayfasından 2000 yılından sonra sosyal bilgiler eğitimi alanında hazırlanan yüksek lisans ve doktora
tezlerine ulaşılmıştır.
Verilerin Analizi
Literatür taraması sonucu ulaşılan çalışmalar içerik analizine tabi tutularak değerlendirilmiştir.
Daha sonra bu çalışmalar amaç, yöntem ve içerikleri esas alınmak suretiyle grup alanlarına göre
sınıflandırılmıştır. Verilerin analizinde yayınlanan bu dergiler ve bildiri kitapları yayınlandıkları yer, tarih
ve sayılarına göre, tez çalışmaları da yayınladıkları üniversite ve yıllarına göre kodlanarak bu şekilde 8
farklı ana konu başlığı altında sınıflandırılmıştır. Çalışmamıza kaynaklık eden dergiler ve bildiri kitapları
ile tezlerin hazırlandığı yüksek öğretim kurumları şunlardır:
103
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey ISBN: 978 605 364 104 9
Çalışmamıza Kaynak Teşkil Eden Hakemli Dergiler, Bildiri Kitapları ve
Yüksek Öğretim Kurumları
Dergiler
Toplam
Kaynak
Sayısı
Ankara Üniv. Eğitim Bilimleri Fak. Dergisi, Çukurova Üniv. Eğitim Fak. Dergisi, Ege
Eğitim Dergisi, G.Ü. Gazi
Eğitim Fak. Dergisi, G.Ü. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Hacettepe Üniv. Eğitim Fak.
Dergisi, Kastamonu Eğitim Dergisi, Milli Eğitim Dergisi, Türk Coğrafya Dergisi, 19
Mayıs Eğitim Fakültesi Dergisi, Ege Coğrafya Dergisi, İnönü Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Doğu Coğrafya Dergisi,
Marmara Eğitim Bilimleri Dergisi, İlköğretim Online Dergisi, Selçuk Üniversitesi Ahmet
Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim
Fakültesi Dergisi.
325
Kongre ve Sempozyumlar
Uluslar Arası Katılımlı 2000’li Yıllarda 1. Öğrenme ve Öğretme Sempozyumu (Marmara
Üniversitesi-2002), X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (Abant İzzet Baysal Üniversitesi-
2001), XI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (Yakın Doğu Üniversitesi-2002), XII. Ulusal
Eğitim Bilimleri Kongresi (Gazi Üniversitesi-2004), XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi
(Pamukkale Üniversitesi-2005), XVIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (Ege
Üniversitesi-2009), I. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi (Dokuz Eylül Üniversitesi-2004),
II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi (Yüzüncü Yıl Üniversitesi-2005), IV. Sosyal Bilimler
Eğitimi Kongresi (Marmara Üniversitesi-2009), Proceedings of İnternational
Conference on Educational Science ICES’08 (Eastern Mediterranean Universty-2008),
The First İnternational Congress Of Educational Research (Çanakkale Üniversty-
2009).
11
Üniversiteler
Gazi Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Marmara
Üniversitesi, Dicle Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi,
Uludağ Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Kafkas
Üniversitesi, Gazi Osmanpaşa Üniversitesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi,
Atatürk Üniversitesi, İstanbul Tek. Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Adnan Menderes
Üniversitesi, Fatih Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Selçuk
Üniversitesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Balıkesir Üniversitesi,
Celal Bayar Üniversitesi, Niğde Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Abant İzzet
Baysal Üniversitesi, Kara Harp Okulu Komutanlığı, Gaziantep Üniversitesi, Dumlupınar
Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Zonguldak Karaelmas
Üniversitesi, Fırat Üniversitesi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Osmangazi Üniversitesi,
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Adnan Menderes Üniversitesi, Muğla
Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi, Başkent Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi,
İnönü Üniversitesi.
43
Tablo–1. 2000–2010 yılları arası sosyal bilgiler eğitimi alanındaki çalışmaların yer aldığı ulaşılabilen
kaynaklar.
BULGULAR
Bu bölümünde 2000–2010 yılları arasında yayımlanan ve tablo-1 de belirtilen hakemli dergiler
ile bildiri kitapları ve tezler incelenerek sosyal bilgiler eğitimine yönelik çalışmalar konu alanlarına göre
tasnif edilmiştir. Elde edilen veriler sonucunda 110 sosyal bilgiler eğitimi konulu makale ve 132 bildiri
çalışması tespit edilmiştir. Bu çalışmalar çoğu eğitim fakülteleri yayını olmak üzere toplam 23 hakemli
derginin ulaşılan 325 sayısı ile 11 bildiri kitabının taranması sonucunda elde edilmiştir. Yine belirtilen
süre içerisinde 414 tez çalışması tespit edilmiştir. Ulaşılan tüm bu çalışmaların 204’ü öğrenme
etkinlikleri, 163’ü ölçme-değerlendirme, 137’si öğretim programları ile kitap incelemeleri, 48’i sosyal
104
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey ISBN: 978 605 364 104 9
bilgiler eğitim felsefesi, 28’i disiplinler arası ilişki, 27’si öğretmen yetiştirme, 25’i bilgisayar destekli
sosyal bilgiler eğitimi, 24’ü ise sosyal bilgilere yönelik tutumlar ile ilgilidir. Konu dağılımlarına
bakıldığında çalışmaların özellikle öğrenme etkinlikleri, ölçme-değerlendirme ve öğretim programı-kitap
inceleme alanlarında yoğunlaştığı görülmektedir. Çalışmaların %76,7’si belirtilen bu üç grupta
yoğunlaşmıştır. Verilerin analizi neticesinde ülkemiz sosyal bilgiler eğitimindeki araştırma konuları
aşağıda şekilde sınıflandırılmış ve bunlara yönelik açıklamalar da bulunulmuştur:
Öğrenme etkinlikleri:
Çalışmaların yaklaşık %31,1’i bu alanda gerçekleştirilmiştir. Bu alanda
öncelikle modern öğretim yöntemleri olmak üzere çeşitli öğretim yöntem ve teknikleri, öğretim
stratejileri, yapılandırmacı öğrenme, iş birliğe dayalı öğrenme, çoklu zekâ kuramlı eğitimin derslerde
uygulanışı ile çeşitli araç-gereç kullanımı ve materyal geliştirme gibi konular ele alınmıştır.
Ölçme-değerlendirme:
Öğrenme etkinlikleri
alanından sonra en fazla çalışmanın
gerçekleştirildiği ikinci alan “ölçme ve değerlendirme” konu alanıdır. Bu alandaki çalışmalar ise tüm
çalışma konularının %24,8’ini teşkil etmektedir. Bu alandaki çalışmalar daha çok öğrencilerin çeşitli
kavramları anlama düzeyleri, ilköğretim sosyal bilgiler dersleri ve ders içerikleri hakkında öğretmen-
öğrenci-müfettiş-veli görüşlerinin değerlendirilmesi ile öğrenci ve öğretmenlerle ilgili çeşitli
değişkenlerin tespitine yönelik gerçekleştirilmiştir.
Öğretim programı ile kitap incelemeleri:
Bu alan
öğrenme etkinlikleri
ve ölçme
-
değerlendirmeden
sonra en fazla orana sahip konu alanını teşkil etmektedir. Gerçekleştirilen 656
çalışmanın 137’si yani yaklaşık %21’i bu alanı kapsamaktadır. Bu konudaki çalışmaların daha çok yeni
sosyal bilgiler müfredat programının kabul edildiği 2004 yılı sonrasında yoğunlaşmış olması
araştırmacılara yeni bir çalışma alanını oluşturmasından kaynaklanmaktadır. Bu alanla ilgili çalışmalar
genelde sosyal bilgiler öğretim programlarının karşılaştırılması ve değerlendirilmesi, yeni programa
yönelik öğretmen, öğrenci bakış açıları ve düşünceleri, sosyal bilgiler öğretiminin hedef, davranış ve
kazanımlarının irdelenmesi ile ders kitaplarının çeşitli açılardan incelenmesini kapsamaktadır.
Sosyal bilgiler eğitim felsefesi:
Aldığı bilgileri veriye dönüştürebilen ve temel bilgiler
ışığında sorunlara çözüm yolları arayabilen bireyler yetiştirmek sosyal bilgilerin temel hedeflerindendir.
Eğitim sürecindeki bir asırlık önemli misyonunu günümüzde de devam ettiren bu disiplinin doğuşu ve
felsefesi ile ilgili toplamda 48 çalışma tespit edildi ki bu da toplam oranın yaklaşık %7,3’ünü oluşturur.
Sosyal bilgiler eğitimi alanında geçmişten günümüze kadar süregelen gelişmeler, Türkiye ile başka ülke
sosyal bilgiler eğitimlerinin karşılaştırılması, sosyal bilgiler öğretimiyle bireylerde gelişen çeşitli değer ve
tutumlar, küreselleşmenin sosyal bilgilere olan etkileri gibi konular bu alanın başlıca inceleme
konularıdır.
Disiplinler arası ilişki:
Yeni sosyal bilgiler öğretim programına tarih, coğrafya, antropoloji,
sosyoloji, ekonomi, siyaset bilimi ve psikoloji gibi disiplinlerin önemli katkılar sağladığı bir gerçektir
(Ata, 2007). Çok sayıda disiplinle bu derece yakın ilişki içerisinde yer alan sosyal bilgilerde disiplinler
arası ilişki konulu sadece 28 çalışmanın tespit edilmiş olması yeterli değildir. Çünkü bu değer 656
çalışmanın oransal olarak sadece %4,2’sini oluşturmaktadır. Çalışmalar incelendiğinde bunların
genelde başta tarih ve coğrafya olmak üzere diğer sosyal bilimlerle olan bağlantıları üzerinde
durulduğu görülmektedir.
Öğretmen yetiştirme:
Bu alandaki konular özellikle sosyal bilgiler öğretmenliği eğitimi
programları ve bu programlarla ilgili aday öğretmen görüşleri, öğretmen adaylarının çeşitli mesleki
becerilere sahiplik değerlerinin incelenmesi gibi hususları kapsamaktadır. Ancak bu alanla ilgili
akademik çalışmaların da oldukça yetersiz olduğu bir başka önemli bulgu olarak saptanmıştır. Çünkü
tüm çalışmaların ancak %4,1’i bu alanla ilgilidir.
Bilgisayar destekli sosyal bilgiler eğitimi:
Yapılandırmacı yaklaşım temelinde hazırlanan
tüm öğretim programına göre öğretmenler, çeşitli fotoğrafları, haritaları, video kayıtlarını, internet gibi
telekomünikasyon araçlarını imkânları ölçüsünde derslerinin bir parçası yapmalıdır. Artık günümüz
dünyasında bilgisayar destekli olmayan bir eğitiminden bahsetmek imkânsız gibi görünmektedir. Ne
105
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey ISBN: 978 605 364 104 9
yazık ki bu alanla ilgili çalışmaların yeterli olduğu söylemek mümkün değildir. Çünkü saptanan 110
makalenin sadece 4’ü, 414 tez çalışmanın ise 21’i bilgisayar destekli eğitim konuludur.
Sosyal bilgilere yönelik tutumlar:
Öğrenci, öğretmen ve öğretmen adaylarının sosyal
bilgilere yönelik tutumları, düşünceleri ve güdüleri bu çalışma alanının başlıca inceleme konularını teşkil
etmektedir. Tespit edilen 656 çalışmanın 24’ü yani %3,6’sı bu alanla ilgilidir.
TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışma sonucunda öncelikle 2000–2010 yılları arasını süreçte sosyal bilgiler eğitimi
alanında çeşitli alanları kapsayan çalışmaların dengeli bir dağılım göstermediği dikkat çekmektedir.
Yukarda belirtilen sekiz ana kategoride çalışmaların dengeli dağılmamış olması yanında, özellikle
makale çalışmalarının yeterli düzeyde yapılmadığı söylenebilir. Çünkü 23 hakemli derginin taranan 325
sayısında ancak 110 makale çalışması tespit edilebilmiştir. Oysa sadece 2000-2006 yılları arasında
yayınlanan 12 derginin taranan sayılarında toplam 219 fen eğitimi konulu makale çalışmasının tespit
edilmiş olması bu gerçeği teyit etmektedir (Karamustafaoğlu, 2009). Ancak bu süre zarfında sosyal
bilgiler eğitimi alanında toplamda 414 yüksek lisans ve doktora tez çalışmasının yapılmış olması olumlu
değerlendirilebilir. Fakat gerçekleştirilen akademik çalışmaların çoğunlukla içerik bazında benzerlik
taşıdığı, birbirini tamamlayıcı nitelikte olmadığı da bir gerçektir. Belirtilen bu sorunların nedenlerinden
biri kanaatimizce, ülkemizde henüz yeterli miktarda sosyal bilgiler alan eğitimi uzmanın bulunmaması
nedeniyle farklı alanlardan uzmanlaşan akademisyenlerin bu yeni alana uyum sağlamaya çalışmalarıdır.
Bu sorunlara yönelik öncelikli olarak YÖK-Üniversiteler işbirliği çerçevesinde yurt dışına alan eğitim
uzmanlıkları için daha fazla sayıda akademisyen gönderilmesi ve üniversitelerimizde bu alana kaynaklık
edecek yeterli oranda lisansüstü programların açılması gerekmektedir. Diğer önemli bir tespit başta
birçok eğitim fakültesi yayını olmak üzere çok sayıda dergide hiç sosyal bilgiler alan eğitimi
çalışmasının olmaması, bazılarında ise çok az sayıda çalışmanın bulunmasıdır. Bu soruna karşılık ise
sosyal bilgiler eğitimi çalışmalarının yayımlanabileceği hakemli dergi sayısının artırılması gerekir.
Ülkemizdeki farklı disiplinlerin araştırma konuları üzerinde yapılan çalışmalarda da ulaştığımız sonuçlara
benzer tespitler yapılmıştır. Türkiye’de 2000-2009 yılları arasında coğrafya eğitimindeki temel
yönelimleri ortaya koymaya yönelik yaptığımız çalışmada da araştırma konularının büyük oranda
öğrenme-öğrenme etkinlikleri, ölçme-değerlendirme ile program geliştirme alanlarında yoğunlaştığı
dikkat çekmektedir (Geçit, 2010). 2000-2006 yılları arasında gerçekleştirilen fen ve teknoloji
eğitimindeki araştırma konularının da özellikle belirtilen bu alanlarda yoğunlaştığı dikkat çekmektedir
(Karamustafaoğlu, 2009). Aksoy ve arkadaşları (2009) tarafından yapılan Türkiye’deki sosyal bilgiler
eğitimi tezleri üzerine yapılan çalışmada ise, tezlerin genel itibariyle konu ve yöntem açısından çeşitlilik
arz ettiği, konu açısından ise en fazla yöntem uygulamalarının ön plana çıktığı tespiti yapılmıştır. Şahin
ve arkadaşları (2009) tarafından gerçekleştirilen çalışmada da 1990’dan sonraki tezler ele alınarak
çeşitli açılardan tasnif edilmiştir. Son 10 yıllık süre içerisinde hazırlanan 50 makalenin içerik analizinin
yapıldığı çalışma da dikkate değerdir (İbrahimoğlu, 2009). Sosyal bilgiler öğretimi alanında yapılan tez
çalışmalarını konu edinen diğer bir çalışma sonucunda ise, bu tez çalışmaları ile ilgili iki temel
problemin tespiti yapılmıştır. Birincisi yöntemlerim tam olarak belirlenemediği, ikinci ise araştırma
konularının tam olarak saptanamadığıdır (Oruç ve Ulusoy, 2008 ). Tespit edilen 8 konu başlığı için ise
kısaca şu öneriler sunulmaktadır:
Öğrenme etkinlikleri ile ilgili yapılacak çalışmalarda sadece teorik değil modern öğretim yöntem
ve tekniklerin uygulama sonuçlarının da çeşitli açılardan değerlendirilmesi ve farklı materyallerin
geliştirilmesine de olanak sağlanmalıdır. Bilindiği üzere yapılandırmacı kuramın en temel özelliklerinden
biri de değerlendirmede sadece ürünün değil öğrenme sürecinin esasında değerlendirilmeye tabi
tutulmasıdır. 2004 yılında kabul edilen yeni sosyal bilgiler programı yapılandırmacı kuram temelinde
hazırlandığından bundan sonraki çalışmalarda süreç değerlendirilmesi ile proje tabanlı çalışma
becerilerinin değerlendirilmesine daha fazla yer verilmesi programının tasarlanan hedeflerine ulaşması
için önemli bir basamak olarak görülmektedir. Öğretim programları, ülkelerin ideolojilerini ve milli
eğitim politikalarını geniş kitlelere ulaştırabilen en önemli araçlardandır. Bu programların temel öğeleri
olan hedef, içerik, öğrenme yaşantıları ve değerlendirme unsurları arasındaki ilişkileri ortaya
koyabilecek akademik çalışma sayısının artırılması gerekir. Ayrıca ders kitaplarını bütün boyutlarıyla
uluslar arası geçerliliği bulunan kriterlere göre değerlendirecek çalışmalara da ihtiyaç duyulmaktadır.
106
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey ISBN: 978 605 364 104 9
Sosyal bilgiler eğitim felsefesi ile ilgili çalışmaların yeterli olmadığı gerçeğinden hareketle, farklı
perspektiflerden sosyal bilgiler eğitim felsefesi araştırmalarını yaygınlaştırmak ve sosyal bilgilerin
gerçek misyonunu kavratmaya yönelik çalışmalar gerçekleştirmek zorunlu olarak görülmektedir.
Bilgisayar destekli sosyal bilgiler eğitimi konulu çalışmaların yetersiz olmasından dolayı bundan sonraki
akademik çalışmalarda bu alana da ağırlık verilmesi, gelişen teknolojinin takip edilmesi ve bu
çalışmaların öğretmen ve öğretmen adaylarının da uygulama imkânı bulabilecekleri alanlara yönelik
gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Sosyal bilgilerin ilköğretim programındaki diğer derslerle yatay
kaynaşıklığının sağlanmasına yönelik çalışma alanlarının da artırılması gerekmektedir. Öğretim
sürecinde tasarlanan hedeflere ulaşılabilmesi öncelikle program uygulayıcıları olan öğretmenlerin
nitelikli yetişmiş olmalarına bağlıdır. Bu nedenle bundan sonraki akademik çalışmaların bir kısmının bu
alana yönlendirilmesi zorunlu olarak görülmektedir. Öğrencilerin, tutumları, güdüleri, önyargıları
dersteki başarı oranlarını doğrudan etkilediğinden öğrenci tutumlarını rasyonel bir şekilde ortaya
koyacak çalışmaların artırılması gerekir. Aynı zamanda öğretmen ve öğretmen adaylarına yönelik de bu
alanla ilgili çalışmalar gerçekleştirilmelidir.
EKLER
Tablo1. Konu Alanı: Öğrenme Etkinlikleri (Örnek Çalışma)
Makale Çalışması
Yayın Kodu
İlköğretim 6. Ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Coğrafya Konularında
Çalışma Yaprağı Ve Dilsiz Harita Kullanımının Öğrenci
Motivasyon Ve Başarısı Üzerine Etkisi
MEBD/16–2002
(Marmara Eğitim Bilimleri Dergisi)
Tablo-2. Konu Alanı: Ölçme-Değerlendirme (Örnek Çalışma)
Bildiri Çalışması
İlköğretim Okulu 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kavramlarının
Kazanılmışlık Düzeyi (Üsküdar Örneği).
SBEK/2-2005
(II. Sosyal Bilimler Eğitimi
Kongresi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi)
Tablo-3. Konu Alanı: Öğretim Programları ile Kitap İncelemeleri (Örnek Çalışma)
Tez
Cumhuriyetten Günümüze İlköğretim Sosyal Bilgiler
Programındaki Değişmelerin Değerlendirilmesi
Ata. Ü–2001
(Atatürk Üniversitesi)
Tablo-4. Konu Alanı: Sosyal Bilgiler Eğitim Felsefesi (Örnek Çalışma)
Makale Çalışması
Yayın Kodu
Türkiye Ve İngiltere’de İlköğretim Öğrencilerinin Tarihsel
Sorgulama Süreçleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma:
Empatik, Eleştirel Ve Yaratıcı Düşünme
KUYEB/7/2–2007
(Kuram ve Uygulamada Eğitim
Bilimleri Dergisi)
Tablo-5. Konu Alanı: Disiplinler Arası İlişki (Örnek Çalışma)
Bildiri Çalışması
İlköğretim 4. Ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler İle Türkçe Derslerinin
İlişkilendirilmesi Üzerine Bir İnceleme
ICED-2009
(The First İnternational Congress
Of Educational Research,
Çanakkale Üniv.)
Tablo-6. Konu Alanı: Öğretmen Yetiştirme (Örnek Çalışma)
Tez
Hayat Ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Becerilerine Eğitim Fakültesi
Son Sınıf Öğrencilerinin Sahiplik Düzeyi
YÜ–2001
(Yüzüncü Yıl Üniversitesi)
107
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
11-13 November, 2010 Antalya-Turkey ISBN: 978 605 364 104 9
Tablo-7. Konu Alanı: Bilgisayar Destekli Coğrafya Eğitimi (Örnek Çalışma)
Makale Çalışması
Yayın Kodu
Öğrencilerin Eğitsel Bilgisayar Oyunu Kullanımına İlişkin
Görüşleri: Sosyal Bilgiler Dersi Örneği
HEFD/23–2008
(Hacettepe Üniv. Eğitim Fak.
Dergisi)
Tablo-8. Konu Alanı: Sosyal Bilgilere Yönelik Tutumlar (Örnek Çalışması)
Bildiri Çalışması
İlköğretim Altıncı Ve Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler
Dersine Yönelik Tutumlarının Bazı Değişkenler Açısından
İncelenmesi
SBEK/1-2004
(I. Sosyal Bilimler Eğitimi
Kongresi, Dokuz Eylül
Üniversitesi)
KAYNAKÇA
Aksoy, B., Sönmez, F., Merey, Z. & Kaymakçı, S. (2009). Sosyal bilgiler eğitimi alanında yapılan yüksek
lisans ve doktora tezlerinin değerlendirilmesi.
IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi
içinde (s.91).
İstanbul, Marmara Üniversitesi.
Ata, B. . (2007). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk (Ed.),
Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler
öğretimi
içinde (s. 71-83). Ankara: Pegem Akademi.
Geçit, Y. (2010). Coğrafya eğitimi araştırmalarında temel yönelimler.
Kuram ve Uygulamada Eğitim
Bilimleri Dergisi,
10(2), 923-987.
İbrahimoğlu, Z. (2009). Sosyal bilgiler eğitimi alanında yazılan makaleler üzerine bir değerlendirme.
IV.
Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi
içinde (s.100). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
Karamustafaoğlu, O. (2009). Fen ve teknoloji öğretiminde temel yönelimler.
Kastamonu Üniversitesi
Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1)
, 87–102.
MEB (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4. – 5. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları
Müdürlüğü.
Oruç, Ş., Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler öğretimi alanında yapılan tez çalışmalrı.
Selçuk Üniversitesi
Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26
, 121-132.
Öztürk, C. (2009). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinler arası bir bakış. C. Öztürk (Ed.),
Sosyal
bilgiler öğretimi
içinde (s. 1-28). Ankara: PegemA Yayınları.
Safran, M. (2008). Sosyal bilgiler öğretim programı. B. Tay ve A. Öcal (Edt..),
Özel öğretim
yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi
içinde (s. 2-20). Ankara: Pegem Akademi.
Sözer, E. (1998). Sosyal bilgiler kapsamında sosyal bilgilerin yeri ve önemi.
G. Can (Ed.),
Sosyal bilgiler
öğretimi
içinde (s. 3-13). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Yayınları.
Şahin, M., Göğebakan, D. & Duman, R. (2009). Türkiye’deki sosyal bilgiler eğitimi tezleri üzerine bir
değerlendirme.
IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi
içinde (s.87). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
