MURAL DECORATIONS OF MAYDOS KILISETEPE HÖYÜĞÜ IN THE LATE BRONZE AGE

Abstract

In the buildings belonging to the level V of the Maydos Kilisetepe Höyüğü, which is located on the European side of the Dardanelles Strait, 169 pieces decorated clay mural reliefs were found. The majority of the coatings were found in a single structure. The building was built with Western Anatolian architectural techniques. However, similar mural reliefs are not seen in Anatolian cultures in the 2nd millennium BC. Similar practices are evident along the land and river networks from Macedonia to Central Europe. In addition, some ceramic and small finds that are foreign to Anatolian culture, recovered in level V indicate that intercultural communication between the 2nd millennium BC was the most intense during this period.

Full text

MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI
BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
MURAL DECORATIONS OF MAYDOS KILISETEPE HÖYÜĞÜ IN
THE LATE BRONZE AGE
Meral BAŞARAN MUTLU *1
Anahtar Kelimeler: MÖ 2. Binyıl, Bezemeli Mimari Kaplamalar, Özel İşlevli Yapı, Çanakkale Boğazı
Keywords: 2nd Millennium BC, Mural Decorations, Special Building, Dardanelles Strait
ÖZET
Çanakkale Boğazı’nın Avrupa yakası kıyısında yer alan Maydos Kilisetepe Höyüğü’nün V. tabakasına ait yapılarda
169 adet kilden bezemeli duvar kaplama parçası veya daha önce kullanılan adıyla rölyefli kerpiç parçası ele
geçmiştir. Kaplamaların büyük bir çoğunluğu tek bir yapıda bulunmuştur. Söz konusu yapı Batı Anadolu mimari
teknikleri ile inşa edilmiştir. Ancak kaplamaların benzerleri MÖ 2. binyılda Anadolu kültürlerinde görülmez.
Benzer uygulamalara Makedonya’dan Orta Avrupa’ya uzanan akarsu ve kara ağları boyunca rastlanmaktadır.
Bununla birlikte V. tabakada tespit edilen Anadolu kültürüne yabancı bazı seramik ve küçük buluntular, MÖ 2.
binyıl tabakaları arasında kültürlerarası iletişimin en yoğun bu dönemde yaşandığını göstermektedir.
* Dr. Öğr. Üyesi, Fırat Üniversitesi. E-mail: meral.basaran@gmail.com
Bu konuyu çalışmama izin veren Doç Dr. Göksel Sazcı’ya teşekkür ederim. Bu çalışma, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bi-
limsel Araştırma Projesi (Proje No: SDK-2015-597) ve TUBİTAK 2214-A Yurt Dışı Doktora Sırası Araştırma Bursu Programı kap-
samında desteklenen “MÖ 2. Binyıl Kuzey Ege Kültürel İletişim Ağı İçinde Maydos Kilisetepe Höyüğü” başlıklı doktora tezinden
üretilmiştir.
Makale Bilgisi
Başvuru: 13 Aralık 2018
Hakem Değerlendirmesi: 7 Ocak 2019
Kabul: 23 Mayıs 2019
DOI Numarası: 10.22520/tubaar.2019.24.002
Article Info
Received: December 13, 2018
Peer Review: Jenuary 7, 2019
Accepted: May 23, 2019
DOI Number: 10.22520/tubaar.2019.24.002
TÜBA-AR 24/2019

28
Meral BAŞARAN MUTLU
ABSTRACT
In the buildings belonging to the level V of the Maydos Kilisetepe Höyüğü, which is located on the European side of
the Dardanelles Strait, 169 pieces decorated clay mural reliefs were found. The majority of the coatings were found
in a single structure. The building was built with Western Anatolian architectural techniques. However, similar
mural reliefs are not seen in Anatolian cultures in the 2nd millennium BC. Similar practices are evident along
the land and river networks from Macedonia to Central Europe. In addition, some ceramic and small finds that
are foreign to Anatolian culture, recovered in level V indicate that intercultural communication between the 2nd
millennium BC was the most intense during this period.

29
MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
GİRİŞ
Maydos Kilisetepe Höyüğü, Türkiye’nin kuzeybatısında
Gelibolu Yarımadası’nın güney kıyısında, Çanakkale
İli Eceabat İlçesi’nin merkezinde yer alır (Fig.1).
Höyükte 2010 yılından itibaren Çanakkale Onsekiz
Mart Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Göksel Sazcı
başkanlığında sistematik kazılar sürdürülmektedir1.
V. tabaka, kabaca Troia VIb/c ile VIh arasındaki
döneme çağdaş olan Geç Tunç Çağı yerleşmesini
temsil etmektedir (Fig. 2). Höyüğün batı kısmında
yürütülen kazı çalışmalarında tabakaya ait üç evre açığa
çıkarılmıştır. En eski olan Vc evresi çoğunluğu kil ile
1 Sazcı 2012.
sıvalı çukurlarla temsil edilmektedir. Vb evresi tabakanın
yerleşim planının ortaya çıkarıldığı evredir. Kazılan
alanlarda evrenin üç kez yangın geçirdiği ve yenilendiği
anlaşılmıştır. Vb3 ve Vb2 alt evrelerinden alınan radyo
karbon tarihleri MÖ 1745-1620 ile MÖ 1685-1520
yıllarını vermiştir. Va evresinde zayıf bir yapılaşma ve
atık alanı tespit edilmiş olup bu evreden alınan radyo
karbon tarihi MÖ 1340-1305 yıllarını vermiştir.
Maydos’un MÖ 2. binyıl mimarisi Batı Anadolu mimari
özelliklerini taşımaktadır2. Vb evresi de MÖ 2. binyılın
başından itibaren höyükte uygulanan Anadolu Yerleşim
Planı’nda3 inşa edilmiş bir yerleşmeyi ifade etmektedir.
2 Başaran-Mutlu 2018a; Başaran-Mutlu 2019.
3 Korfmann 1983.
Figure 1: Maydos Kilistepe’nin Konumu, Bezemeli Mimari Kaplamaların Dağılım Alanı ve İletişim Ağları / Location of Maydos
Kilistepe, Distribution Area of Mural Decorations and Networks

30
Meral BAŞARAN MUTLU
Bu dönemde daire planlı yerleşimin kenarı boyunca yan
yana ve yerleşimin merkezine doğru dizilen, tek veya
birden fazla odalı, dikdörtgen planlı yapılardan söz etmek
mümkündür (Fig.3). Bununla birlikte tabakadaki dik taş
duvar örgüsü, bezemeli mimari kaplamalar, seramikler
ve küçük buluntular Anadolu özelliğini yansıtmaz. Bu
durum Maydos’un V. tabakada Kuzey Ege ile bağlantılı
iletişim ve ticaret ağlarına katılım sağlamasıyla
açıklanabilir4.
4 Başaran-Mutlu 2018a; Başaran-Mutlu 2018b.
MAYDOS KİLİSETEPE BEZEMELİ DUVAR
KAPLAMALARI
Bezemeli mimari kaplamalar5, üzerine geometrik
desenlerin oyulduğu ve boyandığı, mekân duvarlarının
içine veya dışına döşenen kil kaplamalardır. Bu mimari
öğeler Maydos’un Vb evresinde tespit edilmiştir. Ancak
kaplamaların üzerindeki motiere ilk kez Vc evresine
ait seramikler üzerinde rastlanmaktadır (Fig.4)6. Vb3 alt
evresindeki en erken bezemeli kaplama örneği bir odanın
içindeki platformun kenarına uygulanmıştır7. Duvar
kaplaması olarak kullanılan örnekler ise Vb1 alt evresine
aittir ve toplam 169 adet kaplama parçası ele geçmiştir.
Vb1 evresine ait bezemeli mimari kaplamaların büyük bir
çoğunluğu (161 adet) 503 no’lu açık alanda bulunmuştur
(Fig. 3). Geri kalanlar ise mimari izlerin zayıf olduğu
500 no’lu alanda tespit edilmiştir. 503 no’lu açık alanın
kuzeyinde ve güneyinde iki ayrı yapı bulunur. Kuzeydeki
yapı (502) boyunca yaklaşık 5 m uzunluğundaki yıkıntı
arasında birçoğu duvara levha halinde yapıştırılan farklı
tipte kaplama parçası bulunmuştur. Bu parçaların ön
yüzünün yukarı bakması sebebiyle 502 no’lu mekânın iç
kısmına döşendikleri anlaşılmıştır. 503 no’lu mekândaki 4
adet kaplama ise tek tiptedir ve 11 no’lu duvarın kuzeyine ön
yüzleri aşağı bakacak şekilde düşmüştür. Bu yüzden de bu
kaplamaların 505 no’lu mekânın dış yüzüne kaplandıkları
sonucuna varılmıştır.
Kaplamaların en fazla ele geçtiği 502 no’lu mekân (Fig. 3),
höyük yüzeyine yakın seviyede ve yamaç kenarında yer
aldığından üst tabakaların tahribatına maruz kalmıştır, bu
yüzden yapının içinde yürütülen faaliyetin ne olabileceği
ile ilgili kesin bilgi vermemizi sağlayacak bir buluntu
grubu veya iç öğe ele geçmemiştir. Ancak az sayıda ele
geçen buluntular arasında yer alan, üzerinde koşan köpek
moti bulunan pişmiş toprak bir disk8 ve çizi bezemeli
kemik bir boncuk9 kayda değerdir. Höyüğün en yüksek
konumunda yer alan, etrafındaki diğer mekânlardan
plan ve teknik anlamda farklı olan ve diğer mekânlara
göre oldukça fazla sayıda, egzotik denilebilecek kültürel
öğelerle süslü ve kısmen bağımsız olan bu yapının özel
bir işlevi olmalıdır10.
Maydos Kilisetepe Höyüğü’nde bulunan bezemeli
duvar kaplamaları genellikle kaba boyutta yoğun bitki,
çok ince boyutta ve orta yoğunlukta mineral, çok ince
5 Önceki yayınlarda rölyei kerpiç olarak adlandırılmıştır. Sazcı
2013: 46; Sazcı/Başaran-Mutlu 2018: 143-144, Fig. 7.
6 Sazcı/Başaran-Mutlu 2018: 145, Fig. 8; Başaran-Mutlu 2018a:
177-179.
7 Başaran-Mutlu 2018a: 149, Şek. 3.62.
8 Sazcı/Başaran-Mutlu 2018: Fig. 9h; Başaran-Mutlu 2018a: 182,
Lev.15.34.
9 Başaran-Mutlu 2018a:119, Fig. 3.38.
10 Başaran-Mutlu 2018a: 112-118, 159.
Figure 2: Maydos Kilisetepe Höyüğü MÖ 2. Binyıl Kronoloji
Tablosu (Pavuk 2007: g 1’den Uyarlanmıştır) / 2nd Millenium
BC Chronology Table of Maydos Kilisetepe Mound (Adapted and
Developed Further from Pavuk 2007: g 1)

31
MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
Figure 3: Maydos-Kilisetepe Höyüğü Vb Evresi Mimari Planı / Plan of Phase Vb at Maydos Kilisetepe Mound (M. Başaran-Mutlu)

32
Meral BAŞARAN MUTLU
boyutta ve orta yoğunlukta mika katkılı, portakalımsı
kahve tonlarındaki kil hamur ile yapılmıştır. Çoğunda
küçük midye kabuğu, bazılarında ise taşçık katkı
bulunmaktadır. Kaplamalarda üç biçim söz konusudur.
Bunlar dörtgen levha biçimli kaplamalar, levhalarla
bağlantılı köşe bordürleri ve bağımsız bordürlerdir.
Yapım tekniği açısından iki yöntemin uygulandığı
anlaşılmıştır. Arka yüzünde yapıştırma harcı olan levha
biçimindeki kaplamalar (Fig. 6/1; Fig.7/1-4, 8; Fig.
8/4- 6) tamamlandıktan sonra duvara yapıştırılırken,
köşe ve bağımsız bordürler duvara yapıştırıldıktan sonra
bezenmiştir. Ayrıca levha biçimli bazı parçaların arka
yüzünde, bir kenarına paralel uzanan dal izleri mevcuttur
(Fig. 8/1, 6). Dallar levha biçimli kaplamaların alt kısmını
duvara sabitlemek için kullanılmış olmalıdır. Bezeme
oluk tekniğinde yapılmış, sonra üzeri krem astar ile
astarlanmış, daha sonra olukların içi kırmızı veya beyaz
boya ile boyanmıştır. Levha biçimindeki kaplamalarda
bezemeler baklava, eşkenar üçgen, dik üçgen, geniş
üçgen ve dikdörtgen şeklinde panellerin içine yapılmıştır.
Motierin standart ölçülere sahip olmaması, olukların
içinde veya kenarında yuvarlak ve sivri uçlu alet
izlerinin görülmesi nedeniyle her bir kaplamanın el ile
şekillendirildiği anlaşılmıştır. Kaplamaların hepsi gevrek
ve kırılgan yapıya sahip olduğundan düşük ısıya maruz
kaldığı anlaşılır. Ayrıca parçalar ile birlikte yapıştırma
harcı da piştiği için bunların fırında değil Vb evresinin
sonunda çıkan yangın ile piştiği sonucu çıkmaktadır.
Kaplamaların iki farklı konumda kullanıldıkları
düşünülmektedir. İlkinde duvar ve tavanın birleştiği
köşe boyunca friz halinde, diğerinde kapı, pencere
veya niş etrafına bordür olarak döşenmiş olmalıdır.
İlki 502 no’lu mekânın içine döşenen levhalar ve
köşe bordürleridir. Köşe bordürlerinin bir ucu kenar
yaparken, bir ucu herhangi bir daralma veya kenar izi
olmadan devam eder (Fig. 8/7). Ayrıca bu parçalarda
yapıştırma harcı da bulunmaz. Bunlardan ötürü
köşe parçalarının duvar ile tavanın birleştiği köşeye
doğrudan kaplandığı, düz profilli olan levha biçimli
kaplamaların da onların hemen altına friz şeklinde
döşendiği sonucu çıkmaktadır. 500 no’lu alandaki
kaplamalar 502’dekilerle benzer özelliklere sahiptir.
505 no’lu mekânın dış yüzüne kaplanan parçalar
(Fig. 8/8), iki tarafından kenar yapan bağımsız
bordürlerdir, arka yüzleri çok düzgün yüzeylidir
ve yapıştırma harcı olmadığı için doğrudan duvara
kaplanmış olmalıdır.
Figure 4: Maydos Kilisetepe’de Ele Geçen İnkruste Bezemeli Kap Parçaları /Vessel Fragments with Encrusted Decoration from Maydos
Kilisetepe

33
MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
Levha biçimindeki kaplamaların iki alt tipi ayırt
edilebilmiştir. Birinci tipteki levhaların (Fig. 5/1-
2) ortasındaki motifler yan yana en az iki baklava
panelinin (Fig. 5/1) içindedir. Baklava panelleri
arasında eşkenar üçgen paneli (Fig. 7/1-5) ve baklava
panelinin bir veya iki kenarında dik üçgen paneli
(Fig. 7/6-7) bulunur. Bir geniş üçgen paneli (Fig. 7/8)
baklava panellerinin üst üste iki sıra olabileceğini
gösterir (Fig. 5/2). Levhanın dört veya iki kenarını
dönen uzun dikdörtgen biçimli kenar panelleri (Fig.
8/1-6) vardır. Bunların yalın (Fig. 8/1) veya farklı
motiflerle bezenmiş türleri vardır (Fig. 8/2-6). İkinci
levha tipine (Fig. 5/3) ait dört parça bir arada tespit
edilmiş olup bunlar aynı hamur özelliklerine sahiptir.
Bu levhanın orta kısmında yan yana dört baklava
paneli (Fig. 6/3) bulunur. Ayrıca paneller arasındaki
bağlantıyı gösteren bazı parçalar da ele geçmiştir.
Bunlardan bazıları baklava panelinin bağlantılarını
(Fig. 7/9), bazıları da eşkenar üçgen ile kenar
panelinin bağlantısını göstermektedir (Fig. 7/10).
Bezemeli duvar kaplamaları üzerinde görülen
motifler, svastika ve türevleri, üçgen sırası, koşan
köpek, spiral-dalga meanderi, konsantirik daire,
nokta, ters V, zikzak ve bant şeklindedir. Bütün
bezemeler oyma tekniğinde yapılmış daha sonra
birçoğu beyaz ve kırmızı renge boyanmıştır. Baklava
ve üçgen panellerini belirleyen olukların tümü ve
üçgenlerin bir kısmı kırmızıya, geri kalan oluklar
beyaza boyanmıştır.
Svastika motifi levha biçimindeki kaplamaların
ortasındaki baklava, eşkenar üçgen, dik üçgen ve geniş
üçgen panelleri içine yapılmıştır. Baklava paneli içine
yapılan svastika motifi levhanın merkezinde yer alır
ve diğer motifler bu motifin etrafında gelişir. Svastika
motifi merkezden çıkan dört çizginin, birbirini takip
eden yönlere doğru köşeli bir şekilde içe kıvrılması
ile oluşturulmuştur. Kıvrımların saat yönünde (Fig.
6/1) ve saat yönünün tersinde (Fig. 6/2) yapıldığı
örnekler mevcuttur. Svastika motifi ikinci tip levhada
stilize edilmiştir (Fig. 5/3; Fig. 6/3). Eşkenar üçgen
paneli içinde genellikle svastika motifinin üç kollu
bir türevi yer alır, ancak standart bir şekle sahip
değildir. Bunların da saat yönünde (Fig. 7/1, 3) ve
saat yönü tersi yönünde (Fig. 7/2, 4) versiyonları
vardır. Ayrıca bazı örneklerde iç içe iki ters V şekli
ortasında nokta biçiminde oyuk yapılmıştır (Fig.
7/5). Dik üçgen paneli içindeki motifler svastikanın
tek kolunun bir versiyonudur ve standart bir şekle
sahip değildir (Fig. 7/6-7). Bir örnekte (Fig. 7/7)
levha dik üçgen panelinden sonra sonlanmaktadır.
Dolayısıyla her levhanın çevresini dönen bir kenar
paneli söz konusu değildir. Geniş üçgen paneline ait
tek bir örnek bulunur (Fig. 7/8). Bu örnekte baklava
paneli içindeki saat yönünde devam eden svastikanın
bir kolu ayırt edilmektedir.
Üçgen sırası motifi tek sıra halinde ters ve düz olarak
yana yana sıralanan üçgenlerden oluşur ve kenar
paneline uygulanırlar (Fig. 7/4, 6; Fig. 8/2). Birbirini
takip eden yatay S motifi sıraları koşan köpek motifi
olarak adlandırılmıştır. Bu motif levha biçimindeki
kaplamaların kenar panelinde (Fig. 6/3; Fig. 8/3-5)
ve köşe bordürlerinde (Fig. 8/7) kullanılmıştır. Koşan
köpek kompozisyonu iki farklı uygulamaya sahiptir.
Birinde altta ve üstte nokta şeklinde oyuklar (Fig.
6/3; Fig. 8/3) diğerinde altta ve üstte içi oyulmuş
üçgen motifler bulunur (Fig. 8/4-5,7). Spiral- dalga
meanderi motifini koşan köpek motifinden ayıran
özellik motiflerin uçlarının spiral şeklinde iç içe
birbirine dolanmasıdır (Fig. 8/6). Bu motifin üstünde
ve altındaki boşluklara üçgen şekli oyulmuştur. Yan
yana konsantirik daire motifi bağımsız paneller
üzerine bezenmiştir (Fig. 8/8). Bu dairelerden biri tek
halka ve ortasında bir nokta biçiminde oyuk, diğeri iç
içe iki halka şeklinde bezenmiştir.
Figure 5: Levha Biçimindeki Bezemeli Mimari Kaplamalar İçin Tümleme Önerisi (Çizen M. Başaran-Mutlu)/ Proposed Reconstruction
for the Decorative Mural Plates (Drawing by M. Başaran-Mutlu)

34
Meral BAŞARAN MUTLU
Figure 6: Maydos-Kilisetepe Höyüğü Bezemeli Duvar Kaplama Örnekleri / Examples of Mural Decoration Maydos Kilisetepe Mound

35
MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
Figure 7: Maydos-Kilisetepe Höyüğü Bezemeli Duvar Kaplama Örnekleri / Examples of Mural Decoration Maydos Kilisetepe Mound

36
Meral BAŞARAN MUTLU
BEZEMELİ MİMARİ KAPLAMA GELENEĞİ VE
İLETİŞİM AĞLARI
Anadolu’da kabartma veya oyma tekniği ile bezeli
mimari kaplamaların en erken örneği Neolitik Dönem’de
Çatalhöyük’ten11 bilinmekle birlikte Geç Tunç Çağı’na
kadar Anadolu’da bu türde bir uygulamaya henüz
rastlanılmamıştır. Batı Anadolu’da bezeli duvarlara örnek
olarak Beycesultan’daki Orta Tunç Çağına ait ‘Yanık Saray’
gösterilebilir. Ancak burada Maydos’tan farklı olarak sarayın
bazı odaları beyaz, sarı ve kırmızı boya ile sıvanmıştır12.
Ege dünyasında ise Orta ve Geç Tunç Çağı’nda özel
yapıların farklı bezeme unsurları ile bezendiğini belirtmek
gerekir. Minos ve Miken Uygarlıkları’nda özel yapıların
tavan, duvar, taban, sütün, ocak gibi pek çok mimari öğesi
fresk veya kabartma tekniği ile çeşitli gür ve desenlerde ve
çeşitli renklerde süslenmiştir13. Özellikle spiral biçimdeki
meander moti seramiğin yanı sıra, mimari öğelerde de
sıklıkla kullanılmıştır14.
Maydos’ta birçoğu önceden levha halinde hazırlanan
oyma ve boya bezeli levhaların duvara kaplanması
söz konusudur. Bu tekniğin ve motierin benzerlerini
ise Makedonya’dan kuzeybatı ve kuzeydoğuya
doğru devam eden Tunç Çağı kültürlerinde görmek
mümkündür (Fig. 1). Tespit edilebilen kil kaplamaların
görüldüğü yerleşmelerin tamamının akarsu ağları ile bir
bağlantısı vardır. Üzerinde yer yer karasal bağlantıların
da olduğu akarsu ağları Makedonya’dan kuzeye doğru
Vardar, Morava, Tuna, Tisa nehirleri ve kolları boyunca
Slovakya’ya kadar devam etmektedir. Bu ağ aynı
zamanda Orta ve Güneydoğu Avrupa’dan Kuzey Ege’ye
erişimi de göstermektedir.
Bulgaristan’la ilgili yapılan araştırmada duvar
kaplamasına rastlamamakla birlikte Orta Tunç Çağı’na
ait Galabovo yerleşmesinde büyük bir kaba ait olduğu
düşünülen iki parça dikkat çekicidir15. Parçaların
birinin üzerinde konsantirik halkalardan oluşan motif,
diğerinin üzerinde spiral benzeri bir motif kazı veya oluk
tekniğinde yapılmıştır. Ayrıca benzer motierin Erken
Demir Çağı’na ait Yukarı Trakya yerleşmelerinden
bilindiği belirtilmektedir16. Bu parçaların cidarının 1.5
cm’den kalın olması bunların bezemeli mimari kaplama
olma ihtimalini düşündürmektedir.
Doğu Makedonya’da Kavala Körfezi’ne yakın konumda
yer alan Dikili-Taş yerleşmesinde Geç Tunç Çağı’na
11 Marciniak/Baranski/Bayliss/Czerniak/Goslar/Southon/Taylor
2015: 170, Fig. 7.
12 Lloyd/Mellaart 1965: 10, 16, Pl. VIIIa.
13 Evans 1930; Cameron 1975; Immerwahr 1990; Shaw 2015.
14 Wace 1949: 79, IV, V; Taylour 1964: Fig. 42.
15 Leshtakov 2002: 190, Fig. 14, 1-3.
16 Leshtakov 2002: 190.
tarihlenen bir yapının içinde bir altar bulunmuştur17.
Zemini geometrik şekillerde kil kabartmalarla bezenen
altarın motieri ve uygulama alanı Maydos’tan farklı olsa
da kil kabartmanın özel yapı öğelerinde kullanıldığını
göstermesi bakımından önemlidir. Ayrıca karşılaştırma
sahası boyunca kil kabartmalar duvar, ocak veya altar
üzerinde de görülmektedir.
Maydos’a en yakın mesafedeki kilden mimari kaplama
örneklerine Yunanistan’ın Makedonya Bölgesi’nde
rastlanır. Halkidiki Yarımadası’nda ve Selanik
Körfezi’ne yakın konumda yer alan Erken Tunç Çağı’na
ait Mesimeriani Toumba’da üzerine geometrik motierin
oyulduğu kilden duvar kaplamaları bulunmuştur18.
Bu bulgular Maydos’tan daha önce Makedonya
bölgesinde duvarların kil kaplamalarla süslendiğinin bir
göstergesidir. Selanik’te yer alan Apsalos yerleşmesinin,
Geç Tunç Çağı tabakasına (C14 tarihine göre MÖ 1490 ve
1320) ait çukurlarda kil kaplama parçaları ele geçmiştir.
Bu parçalar üzerine koşan köpek moti işlenmiştir.
Parçaların arka yüzünde dal izleri bulunur, bu yüzden
kapı çerçevesi olabilecekleri dile getirilir19. Kastanas’ta
MÖ 2. binyılın sonlarına ait 12. tabakada tuğlaların
birçoğu üzerine parmakla oyularak kıvrımlı desenlerde
bezeme yapılmıştır20. Bu örnekler Makedonya’da kilin
Tunç Çağı’nın başından sonuna kadar mimaride süsleme
unsuru olarak kullanıldığını göstermektedir.
Sırbistan’ın Presevo Şehri yakınında bulunan Svinjište
yerleşmesi, Morava ve Vardar nehirleri arasındaki geçiş
sahasında yer alır. Geç Tunç-Erken Demir Çağı’na
ait bir yapıda bulunan duvar ve ocağa ait olabilecek
kilden kaplamalar düz çizgi, köşeli çizgi veya çizgi
ve daire kombinasyonlarından oluşan motierle
bezenmiştir21. Sırbistan’ın Leskovac Şehri’nde bulunan
Hisar at Leskovac yerleşmesi Veternica ve Jablanica
nehirlerinin vadileri arasına kurulmuştur ve Morava
Nehri yakınındadır. Geç Tunç-Erken Demir Çağı geçiş
tabakasında oluk bezeme ile zikzak, spiral, meander
motieri ile benzenmiş kilden duvar kaplama parçaları
bulunmuştur. Bu kaplamalar dal örgü veya kütük ev
tekniği ile inşa edilen yapıların dış yüzüne süsleme
amacıyla yapılmış olmalıdır22.
Sırbistan Voyvodina şehri civarında Tisa Nehri Tuna ile
birleşir. Bu noktadan sonra bezemeli kil kaplamalarla
benzerlik kurulan yerleşmeler Tisa ve kolları boyunca
kuzeye ve doğuya doğru devam eder. Tisa’nın Tuna ile
birleştiği yere yakın konumda Sırbistan’da Mošorin -
Feudvar yerleşmesi bulunmaktadır. Yerleşmede MÖ
17 Séfériadès 1983: 635-677, Fig. 70.
18 Grammenos/Kotsos 2002: 208, 243-244.
19 Chrysostomou/Georgiadou 2007: 167-172, Taf. XL.
20 Hänsel 1989: 173, Abb.66.
21 Kapuran 2009: 51-52, Fig. 16.
22 Kapuran 2009: 108-110, Fig. 53, 54.

37
MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
Figure 8: Maydos-Kilisetepe Höyüğü Bezemeli Duvar Kaplama Örnekleri/ Examples of Mural Decoration Maydos Kilisetepe Mound

38
Meral BAŞARAN MUTLU
2. binyılın ilk yarısına ait Vatin Kültürü’nün dal çamur
tekniği ile inşa edilmiş dörtgen evlerin pencere ve kapıları
kilden bezemeli bordürlerle kaplanmıştır. Kil kaplamalar
düz, zikzak, dalga ve baklava motieri ile bezenmiştir23.
Bu bordürler Maydos’taki konsantirik daire moti ile
bezeli bağımsız bordür kaplamaların da pencere veya
kapı kenarlarına kaplanabileceği ihtimalini sunmaktadır.
Romanya’nın ortasında Mureş ile birleşen Tarnava Mare Nehri
kıyısında Sighişoara Wietenberg yerleşimi bulunmaktadır.
MÖ 2. binyılın ilk yarısını kapsayan Wietenberg Kültürü’ne24
ait yerleşimdeki dairesel planlı bir ocağın merkezdeki
dairenin etrafında anafor şeklinde koşan köpek ve spiral-dalga
meanderi motieri kazınarak bezenmiştir25. Mureş Nehri
ile bağlantılı diğer bir yerleşim Geoagiu Çayı kıyısındaki
Geoagiu de Sus’tur. Yerleşimin ritüel çukurunda kilden
duvar kaplamaları bulunmuştur. Bu parçalar üzerinde spiral
ve üçgen şeklindeki motier oyularak yapılmıştır26. Mureş
Nehri kıyısındaki diğer yerleşim ise Şagu’dur. Romanya’nın
batısında bulunan yerleşimde çukurlarda ele geçen spiral
ve iç içe üçgen motii kil kabartmalar taşınabilir ocakların
dekorları olarak yorumlanmaktadır27.
Tisa Nehri’ne bağlanan Körös Nehri’nin güney ve
kuzey kolları kıyısında yer alan yerleşmelerde de
kilden mimari kaplamalar görülmektedir. Güneydeki
Crişul Alb Nehri kıyısında yer alan Gyulavarsánd-
Laposhalom (Macaristan) yerleşimi aynı zamanda
Şagu’nun da yaklaşık olarak 62 km kuzeyinde yer alır.
Orta Tunç Çağı’na ait bu yerleşimde spiral ve geometrik
motierle bezenmiş kil kabartmalı bir ocak bulunur28.
Körös’ün kuzey kolu üzerindeki diğer yerleşim Otomani
yerleşmesinin kuzeydoğusundaki Salacea’dır (Romanya).
Bu bölgedeki Otomani Kültürü’nde ahşap temelli dal
örgü evlerin duvarları kil kaplamalarla süslenmektedir29.
Bu kültürün en tanınmış özel yapılarından biri Salacea
yerleşmesindeki megaron tapınak olarak adlandırılan
yapıdır30. Bu yapıda ele geçen spiral-dalga meanderi ile
bezenmiş kil kaplama, Otomani Kültürü II’nin II. evresine
aittir. Yapı tek bir açık kenarı olan bir sundurma ile küçük
ve büyük olmak üzere iki dikdörtgen odadan oluşur. Giriş
bölümünde hiçbir arkeolojik materyal keşfedilmemiştir.
İkinci odada kare kil platform yakınında kömür parçaları
ile birlikte küçük kırık seramik parçaları, en büyük olan
üçüncü odada biri sabit iki kil altar ile duvarlar boyunca
friz şeklinde kil kaplama bulunmuştur31.
23 Hänsel/Medovic 1991: 74-75, Abb. 9–10; Falkenstein/Hänsel/
Medovic. 2016: 14-15.
24 Dietrich/Dietrich 2011.
25 Horedt/Seraphin 1971: Abb. 59-60; Wollmann 1999.
26 Ciugudean 1997a: 91-93; 1997b: 11; 1999: Abb. 12-13.
27 Sava/Hurezan/Mărginean 2011.
28 Bóna 1975: 133, Taf. 146.1-7.
29 Boroffka 1995: 221.
30 Ordentlich 1972; Chidioşan/Ordentlich 1975.
31 Gogâltan 2012: 16.
Körös ile Tisa’nın birleştiği yerden kuzeye doğru devam
edildiğinde Tisa Nehri kenarında Tiszaug Kemenyteto
yerleşimi bulunmaktadır. Bu yerleşim Macaristan’da
Erken Tunç Çağı’na denk gelen Nagyrév Kültürü’ne
aittir32. Burada bulunan bir yapının dış yüzüne kil kaplama
uygulanmıştır. Kil kaplamaların üzerine düz çizgi, üçgen
ve zikzak motieri oyulmuştur. Tiszaug Kemenyteto,
Yunanistan’daki Mesimeriani yerleşmesi gibi en erken kil
duvar kaplaması örneğini temsil eder. Tisa Nehri üzerindeki
diğer yerleşim Tozseg’dir (Macaristan). Yerleşmede altar
veya ocak sıvası olma ihtimali olan, üzerinde spiral moti
işlenen sıva parçası bulunmuştur33. Toszeg’ten kuzeydoğuya
doğru Tisa Nehri takip edildiğinde Tiszafüred-Ásotthalom
(Macaristan) yerleşmesine ulaşılır. Orta Tunç Çağı,
Füzesabony Kültürü’ne ait yerleşimde duvar kaplaması
veya altar/ocak sıvası olabilecek bir parça bulunmuştur.
Bu parçaların bir kenarı iç bükey kenarlı üçgen şeklindedir.
Üçgen kenarın iç kısmında kenar boyunca devam eden çizgi
ve üçgenin ortasında konsantirik daire moti işlenmiştir34.
Bu mimari öğenin benzerleri Levice Gene ve Trebatice
yerleşimlerinde görülür.
Voyvodina’dan ya da Tuna ve Tisa’nın birleştiği noktadan
Budapeşte civarına kadar Tuna Nehri üzerinde kilden
mimari kaplama örneklerine rastlanılmamıştır. Ancak
Budapeşte’den sonra Macaristan ile Slovakya arasından
akan Tuna Nehri ve kolları üzerinde benzer buluntular tespit
edilmiştir. Tuna’nın söz konusu kısmının kullanılmadığı
bazı araştırmacılar tarafından tespit edilip Tisa’dan Tuna’ya
Budapeşte civarından bağlanan bir geçişin olması gerektiği
belirtilmiştir35. Tuna Nehri kıyısındaki Nyergesujfalu-
Danauufer’de (Macaristan) spiral-meander motii kilden
kabartma parçası bulunmuştur36. Bu bölgedeki diğer tüm
yerleşimler Tuna’ya bağlanan nehirlerin kıyısında yer alırlar.
Tisa üzerindeki Tiszafüred’de görülen kil kabartmaların
benzerleri Hron Nehri kıyısında yer alan Levice-Géne
(Slovakya) ile Váh Nehri kıyısında yer alan Trebatice’de
(Slovakya) bulunmuştur. İç bükey kenarlı üçgen sırası veya
zikzak moti Orta veya Geç Tunç Çağı’na tarihlendirilen
Levice-Géne37 ve Erken Urneld’e tarihlenen Trebatice38
yerleşimlerinde görülür. Nitra Nehri yakınında bulunan
Dvory nad Žitavou’da (Slovakya) spiral desenli bir kil
kabartmanın altara ait olduğu belirtilmektedir39. Aynı
nehir üzerinde yer alan Horné Lefantovce’de konsantirik
daire motii kil sıva parçası40 bulunmuştur. Bu bölgenin
güneyinde, Rába Nehri’nin Tuna ile birleştiği kısma
yakın konumda Ménfocsanak yerleşimi bulunmaktadır.
32 Csányi/Stanczik 1982; 1992: 116-117; Csányi 2003.
33 Banner/Bóna/Márton 1957: 126–127.
34 Bóna 1975: 155, Taf. 197.2.
35 O’Shea 2011: 168-169, Fig. 3; Ilon 2014: Abb.7.
36 Patek 1968: Taf. CXI.
37 Kmetová/Hladíková/Gregor 2010: 127, 159, Obr. 6–7.
38 Paulík 1962: 37, 56, Obr. 9.
39 Paulík 1962: Obr. 1–3.
40 Paulík 1962: 32.

39
MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
Burada Kodsider Dönemi’nin ikinci yarısına tarihlenen ve
erken dönem Orta Tuna Tümülüs Kültürü’ne ait bir çocuk
mezarının yakınında dalga meanderi moti ile bezenmiş
kilden duvar kaplaması bulunmuştur41. Buradaki kil
kaplamanın, tavan ile duvarın birleştiği köşeye veya kapı
çerçevesine yapılmış olabileceği önerilmektedir.
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Maydos Kilisetepe Höyüğü’nün Geç Tunç Çağı tabakasında
ele geçen kilden bezemeli duvar kaplamalarının ait
olduğu mekân, Minos, Miken ve Güneydoğu Avrupa
kültürlerindeki özel işlevi olduğu kabul edilen yapılar gibi
süslenmiş olması nedeniyle özel bir işleve sahip olmalıdır.
Bezemeli mimari kaplamaların benzerleri Tunç Çağları
boyunca Orta ve Güneydoğu Avrupa’ya yayılan farklı
kültür gruplarına mensup yerleşmelerde görülmektedir. Bu
yerleşimlerin hepsi nehir kenarında yer alır. Yerleşimler
Selanik Körfezi’ne dökülen Vardar Nehri’ni takiben,
Morava, Tuna, Tisa ve Tisa’nın kolları ile Karpatlar’a,
Tisa’dan tekrar Tuna’ya bağlanarak Tuna boyunca
Slovakya’ya kadar devam etmektedir.
Karşılaştırma yapılan bütün yerleşmeler içinde en fazla
sayıda kaplama parçası Maydos’ta ele geçmiştir. Bununla
birlikte Maydos’taki şiddetli yangın kaplamaların pişerek
daha fazla sayıda tespit edilebilmesine neden olmuş
olabilir.
Bu uygulamanın nereden Maydos’a geldiği hakkında
şimdilik kesin bir şey söylemek mümkün değildir.
Ancak Maydos’un kültürlerarası iletişim ağları üzerinde
yer alması nedeniyle farklı kültürlerden etkilendiği
ve onları da etkilediği söylenebilir. Bezemeli mimari
kaplamaların en erken örnekleri Erken Tunç Çağı’nda
Selanik’te Mesimeriani Toumba ve Macaristan’da
Tiszaug Kemenyteto yerleşimlerinden bilinmekle birlikte
Maydos’taki motier en fazla Makedonya’daki Apsalos
yerleşmesi ile benzerlik gösterir. Bununla birlikte
Maydos’taki kaplamaların üzerindeki motier, Orta ve Geç
Tunç Çağı’na ait Romanya’nın ortasındaki Wietenberg42
ve güneyindeki Tei43 kültürlerindeki seramikler üzerinde
görülmektedir. Adı geçen bu kültürlerle ilişkili seramik
özellikleri ve bezemeler Maydos V. tabakanın ilk
evresinden itibaren görülmektedir. Önce seramik üzerinde
görülen bu motierin daha sonra mimaride kullanılıyor
olması, Maydos’un yerel kültürüne yabancı bir unsuru
mimarisinde uygulayarak kültürüne kabul ettiği veya Aşağı
Tuna bölgesinden bir grubun Maydos’ta ikamet ettiği ve
bu uygulamanın Makedonya’ya Maydos yönünden gittiği
şeklinde yorumlanabilir.
41 Ilon 2014.
42 Horedt/Seraphin 1971; Boroffka 1994.
43 Nestor 1933: 101-104, Taf. 13.7,14.6.
Avrupa’da bezemeli duvar kaplaması uygulanan
yapıların dal örgü tekniği ile örülmüş duvarları
Maydos Kilisetepe’den farklıdır. Bu durum, Maydos
Kilisetepe’deki kaplamaların yerel halk veya yerel halkın
egemen olduğu bir topluluktaki azınlık bir grup tarafından
yapıldığını göstermektedir.
Son olarak Maydos’ta ele geçen bezemeli mimari
kaplamalar, MÖ 2. binyılın ilk yarısında Kuzey
Ege’den Orta Avrupa’ya kadar devam eden iletişim
ağının varlığını44, bu ağın akarsu, kara ve deniz ağlarını
kullandığını ve Maydos’un da söz konusu ağ içinde yer
aldığını göstermesi bakımından son derece önemlidir.
KATALOG
Figure 6
1. Kaba yoğun bitki, ince orta mineral, çok ince orta
mika, taşçık ve deniz kabuğu katkılı hamuru 2.5 YR 5/8,
astarı 10 YR 9/3 rengindedir. Bezeme oluk ile yapılmış
daha sonra oluklar kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır.
Yuvarlak uçlu alet izi ve arka yüzünde yapıştırma harcı
vardır. Y: 12,3 cm, G: 11,5 cm, K: 3,4 cm, CK: 2,7
cm.
2. Kaba yoğun bitki, çok ince orta mineral ve çok ince
az mika katkılı hamuru 10 R 6/8, astarı 7.5 YR 9/2
rengindedir. Bezeme oluk ile yapılmış daha sonra oluklar
kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Yuvarlak uçlu alet
izi vardır. Y: 12,4 cm, G: 9,5 cm, CK: 4,1 cm.
3. Orta yoğun bitki, çok ince az mika ve taşçık katkılı
hamuru 7.5 R 4/6, astarı 7.5 YR 8/2 rengindedir. Oluk
bezeme ile bezenmiştir. Bezeme oluk ile yapılmış daha
sonra oluklar kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Y:
16,3 cm, G: 20,2 cm, CK: 5,4 cm.
Figure 7
1. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral ve çok
ince mika katkılı hamuru 2.5 R 6/8, astarı 10 YR 9/2
rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış, oluklar
kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Yuvarlak uçlu alet
izi ve arka yüzünde yapıştırma harcı vardır. Y: 9,3 cm, G:
10,9 cm, K: 4,5 cm, CK: 2,3 cm.
2. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince az
mika ve deniz kabuğu katkılı hamuru 10 R 5/6, astarı 10
YR 8/2 rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış,
oluklar kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Yuvarlak
uçlu alet izi ve arka yüzünde yapıştırma harcı vardır. Y:
9,5 cm, G: 12,6 cm, K: 4,3 cm, CK: 3,3 cm.
44 Başaran-Mutlu 2018b (bildirinin tam metni baskıdadır).

40
Meral BAŞARAN MUTLU
3. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince az
mika, kireç ve deniz kabuğu katkılı hamuru 5 YR 6/6,
astarı 10 YR 7/2 rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme
yapılmış, oluklar kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır.
Yuvarlak uçlu alet izi ve arka yüzünde yapıştırma
harcı vardır. Y: 8 cm, G: 7,7 cm, K: 2,3 cm, CK: 1,6
cm.
4. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral ve deniz
kabuğu katkılı hamuru 2.5 YR 5/6, astarı 10 YR 9/3
rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış, oluklar
kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Yuvarlak uçlu
alet izi ve arka yüzünde yapıştırma harcı vardır. Y: 11,7
cm, G: 7,7 cm, K: 2,5 cm, C.K: 1,6 cm.
5. Orta yoğun bitki ve çok ince az mika katkılı hamuru
2.5 YR 5/6, astarı 7.5 YR 8/1 rengindedir. Oluk bezeme
ile bezenmiştir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış,
oluklar kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Arka
yüzeyi kırıktır. Y: 5,8 cm, G: 9,1 cm, K: 1,5 cm.
6. Orta yoğun bitki, çok ince az mika katkılı hamuru 7.5
YR 6/4, astarı 10 YR 8/2 rengindedir. Oluk bezeme ile
bezenmiştir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış, oluklar
kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Yuvarlak uçlu
alet izi vardır. Y: 13,5 cm, G: 11,7 cm, CK: 3,2 cm.
7. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince az
mika, taşçık ve deniz kabuğu katkılı hamuru 2.5 YR 6/6
rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış, oluklar
beyaz boya ile boyanmıştır. Yuvarlak uçlu alet izi vardır.
Y: 10,8 cm, G: 11,2 cm, CK: 5,3 cm.
8. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince az
mika, taşçık ve deniz kabuğu katkılı hamuru 5 YR 6/6,
astarı 10 YR 8/2 rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme
yapılmış, oluklar kırmızı boya ile boyanmıştır. Yuvarlak
uçlu alet izi ve arka yüzünde yapıştırma harcı vardır. Y:
8,3 cm, G: 9 cm, K: 2,6 cm, C.K: 1,8 cm.
9. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral ve çok ince
az mika katkılı hamuru 2.5 YR 6/6, astarı 10 YR 8/3
rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış, oluklar
kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Yuvarlak uçlu
alet izi vardır. Y: 9,6 cm, G: 6,6 cm, CK: 2,7 cm.
10. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince
az mika ve taşçık katkılı hamuru 2.5 YR 6/8, astarı 2.5
Y 8/2 rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış,
oluklar kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Yuvarlak
uçlu alet izi vardır. Y: 5,5 cm, G: 7 cm, CK: 2,6 cm.
Figure 8
1. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince az
mika ve taşçık katkılı hamuru 10 R 6/8, astarı 2.5 YR 8/2
rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmıştır. Arka
yüzeyi iç bükeydir. Y: 7,7 cm, G: 13,2 cm, CK: 4,7 cm.
2. Orta yoğun bitki, çok ince yoğun mika katkılı hamuru
5 YR 6/6, astarı 10 YR 8/4 rengindedir. Ön yüzüne oluk
bezeme yapılmış. Arka yüzeyi kırık. Y: 4,5 cm, G: 5,8
cm, K: 2,4 cm.
3. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince az
mika ve deniz kabuğu katkılı hamuru 10 R 5/8, astarı 10
YR 8/1 rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmıştır.
Yuvarlak ve sivri uçlu alet izi vardır. Y: 10 cm, G: 20,8
cm, CK: 5 cm.
4. Kaba yoğun bitki, çok ince orta mineral, taşçık ve
deniz kabuğu katkılı hamuru 2.5 YR 5/8, astarı 10 YR 9/2
rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış, oluklar
kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Arka yüzünde
yapıştırma harcı vardır. Y: 3,2 cm, G: 15,1 cm, K: 6,2
cm, CK: 4,7 cm.
5. Orta orta bitki ve çok ince az mineral katkılı hamuru
10 R 6/8, astarı 7.5 YR 9/3 rengindedir. Ön yüzüne
oluk bezeme yapılmıştır. Arka yüzeyi kısmen düzgün
yüzeylidir. Arka yüzünde yapıştırma harcı vardır. Y: 8,8
cm, G: 11,8 cm, K: 2,9 cm, CK: 2,3 cm.
6. Kaba yoğun bitki, ince orta mineral, çok ince az mika
ve deniz kabuğu katkılı hamuru 2.5 YR 6/8, astarı 10
YR 9/2 rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmış,
oluklar kırmızı ve beyaz boya ile boyanmıştır. Parçanın
alt kısmı tahrip olmuştur; ancak levhanın kenar kısmıdır.
Yuvarlak uçlu alet izi ve arka yüzünde yapıştırma
harcı vardır. Y: 12 cm, G:15,9 cm, K: 4,8 cm, CK: 4,2
cm.
7. Kaba yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince az
mika ve taşçık katkılı hamuru 2.5 YR 6/8, astarı 10 YR
9/3 rengindedir. Ön yüzüne oluk bezeme yapılmıştır.
Oluk kenarında parmak izi var. Y: 9,2 cm, G: 14 cm, CK:
4,3 cm.
8. Orta yoğun bitki, çok ince orta mineral, çok ince
yoğun mika, taşçık ve deniz kabuğu katkılı hamuru 5
YR 6/6, astarı 10 YR 8/3 rengindedir. Ön yüzüne oluk
bezeme yapılmış, oluklar beyaz boya ile boyanmıştır.
Arka yüzeyi çok düzgündür. Y: 10,3 cm, G: 14 cm, CK:
3,6 cm.

41
MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
KAYNAKÇA
BANNER, J./ BÓNA, I./ MÁRTON, L. 1957
“Die Ausgrabungen von L. Márton in Tószeg”, Acta
Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 10:
1–140.
BAŞARAN-MUTLU, M. 2018a
MÖ 2. Binyıl Kuzey Ege Kültürel İletişim Ağı İçinde
Maydos Kilisetepe Höyüğü (Çanakkale Onsekiz Mart
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış
Doktora Tezi). Çanakkale.
BAŞARAN-MUTLU, M. 2018b
“MÖ 2. Binyılda Kuzey Ege’de İletişim ve Kültürel
Bağlantılar: Maydos Kilisetepe Höyüğü”, Uluslararası
Propontis ve Çevre Kültürleri Sempozyumu -Tarih Öncesi
Çağlardan Antik Dönem Sonuna Kadar, Bildiri Özetleri
Kitabı,15-19 Ekim 2018. Çanakkale: 13-14.
BAŞARAN-MUTLU, M. 2019
“Maydos Kilisetepe Höyüğü M.Ö 2. Binyıl Yerleşim
Özellikleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
29/1: 1-16.
BÓNA, I. 1975
Die Mittlere Bronzezeit Ungarns und ihre Südöstlichen
Beziehungen, Archaeologia Hungarica IL. Budapest.
BOROFFKA, N. G. O. 1994
Die Wietenberg- Kultur. Ein Beitrag zur Erforschung der
Bronzezeit in Südosteuropa, Universitätsforschungen zur
Prähistorischen Archäologie. Band 19. Bonn.
BOROFFKA, N. G. O. 1995
“Cultura Otomani / The Otomani Culture”, Comori ale
epocii bronzului din România / Treasures of the Bronze
Age in Romania (Bucureşti) (Eds. C. Stoica/M. Rotea/N.
Boroffka). Muzeul National De Istorie A României, 215-
217 (Romanian), 221-222 (English).
CAMERON, M. A.S. 1975
A General Study of Minion Frescoes, with Particular
Reference tto Unpublished Wall paintings from Knossos.
University of Newcastle upon Tyne.
CHIDIOŞAN, N./ORDENTILICH, I. 1975
“Un templu-megaron din epoca bronzului de la
Sălacea/ Ein in Salacea entdeckter Megaron-Tempel der
Bronzezeit”, Crisia V: 15-26.
CHRYSOSTOMOU, A./GEORGIADOU, A. 2007
“Siedlungen und Nekropolen Der Späten Bronze- und
frühen Eisenzeit in Almopia und äussere Einüsse”,
Aegaeum 27, Between The Aegean and Baltic Seas,
Prehistory Across Borders (Eds. I. Galanaki/H. Tomas/Y.
Galanakis/R. Lafneur). Université de Liegé: 167-172.
CIUGUDEAN, H. 1997a
Studies on the Bronze Age and First Iron Age in Transylvania.
Bibliotheca Mvsei Apvlensis VII. Alba Iulia.
CIUGUDEAN, H. 1997b
“The Early and Middle Bronze Age in Transylvania -
Genaral View”, The Bronze Age Civilization in Transylvania,
Exhibition Catalogue (Ed. H. Ciugudean). Alba Iulıa: 5-15.
CIUGUDEAN, H. 1999
“Betrachtungen zum ende der Wietenberg-Kultur.
Transsilvanica”, Archäologische Untersuchungen zur
Älteren Geschichte des Südöstlichen Mitteleuropa (Eds. N.
Boroffka/T. Soroceanu). Rahden/Westf.: 107-131.
CSÁNYİ, M. 2003
“Tıszaug–Kéménytetõ: A Bronze Age Settlement in the
Tıszazug”, Hungarian Archaeology at the Turn of the
Millennium (Ed. Z. Visy). Budapest: 143-145.
CSÁNYI, M./STANCZIK, I. 1982
“Előzetes Jelentés A Tiszaug-Kéménytetőı Bronzkori Tell-
Telep Ásatásáról”, Archaeologıaı Értesítő 109. Budapest:
239- 254.
CSÁNYI, M./STANCZIK, I. 1992
“Tiszaug Kéménytetö”, Bronzezeit in Ungarn, Forschungen
in Tell Siedlungen an Donau und Theiss. Frankfurt: 115-119.
DIETRICH, L./DIETRICH, O. 2011
“Wietenberg ohne Mykene? Gedanken zu Herkunft und
Bedeutung der Keramikverzierung der Wietenberg-Kultur”,
PZ Band 86: 67-84.
EVANS, A. J. 1930
The Palace of Minos: a Comparative Account of the
Successive Stages of the Early Cretan Civilization as
Illustred by the Discoveries at Knossos (Band 3): The Great
Transitional age in the Northern and Eastern Sections of the
Palace. London.

42
Meral BAŞARAN MUTLU
FALKENSTEIN, F./HÄNSEL, B./MEDOVIC, P. 2016
“Feudvar near Mošorin (Serbia) – Excavations and
Research in a Micro-region at the Conuence of the
Danube and Tisza: a Recapitulation After Thirty Years”,
Die Archäobotanik, Feudvar III (Eds. Helmut Johannes
Kroll, Kelly Reed). Würzburg University Press: 5-34.
GOGÂLTAN, F. 2012
“Ritual Aspects of the Bronze Age Tell-Settlements in
the Carpathian Basin”, A Methodological Approach.
Ephemeris Napocensis XXII: 7-56.
GRAMMENOS, D. V./KOTSOS, S. 2002
Anaska Ston Proistoriko oikismo ‘Mesimeriani
Toumba’, Trilofou N. Thessalonikis, (Anaskayes
Periodoi 1992, 1994-1996, 2000, 2001). Ανασκαφή στον
Προϊστορικό Οικισμό “Μεσημεριανή Τούμπα” Τριλόφου
Ν. Θεσσσαλονίκης,(ανασκ. περίοδοι, 1992, 1994-1996,
2000, 2001). Thessaloniki.
HÄNSEL, B. 1989
Kastanas. Ausgrabungen in einem Siedlungshügel der
Bronze- und Eisenzeit Makedoniens 1975-1979: Die
Grabung und der Baubefund. Prähistorische Archäologie
in Südosteuropa, 7(1). Berlin.
HÄNSEL, B. / MEDOVIC, P. 1991
“Vorbericht über die jugoslawisch-deutschen
Ausgrabungen in der Siedlung von Feudvar bei Mošorin
von 1986–1990”, Bericht Der Römisch - Germanischen
Kommision Band 72: 45–204.
HOREDT, K. / SERAPHIN, C. 1971
Die Prähistorische Ansiedlung auf dem Wietenberg Bei
Sighişoara-Schäßburg. Antiquitas 3. Bonn.
ILON, G. 2014
“Opfergrube Der Hügelgräberkultur In Der Gemarkung
Von Ménfocsanak Spiralornament Auf Einem Tonfries
Eines Gebäudes”, Acta Archaeologica Academiae
Scientiarum Hungaricae 65: 5-42.
IMMERWAHR, S. A. 1990
Aegean Painting in the Bronze Age. London.
LESHTAKOV, K. 2002
“Galabovo Pottery and a New Synchronisation For The
Bronze Age in Upper Thrace With Anatolia”, Anatolica
XXVIII: 171-211.
LLOYD, S./ MELLAART, J. 1965
Beycesultan Volume II, Middle Bronze Age Architecture
and Pottery. London.
KAPURAN, A. 2009
Late Bronze and Early Iron Age Architecture in the
Juzna Morava Basin. Belgrade.
KORFMANN, M. 1983
Demircihüyük Die Ergebnisse Der Ausgrabungen 1975-
1978 Band I, Architectur, Stratigraphie und Befunde.
Mainz.
KMETOVÁ, P./ HLADÍKOVÁ, K./GREGOR, M. 2010
“Plasticky zdobená mazanica z Levíc-Géne”,
Popolnicové polia a doba halštatská (Eds. Václav
Furmánek, Elena Miroššayová). Nitra: 139-160.
MARCINIAK, A./ BARANSKI, M. Z./ BAYLISS,
A./CZERNIAK, L./GOSLAR, T./ SOUTHON, J./
TAYLOR, R.E. 2015
“Fragmenting Times: Interpreting a Bayesian
Chronology for the Late Neolithic Occupation of
Çatalhoyük East, Turkey”, Antiquity 89/343: 154-176.
NESTOR, J. 1933
“Der Stand der Vorgeschichtsforschung in Rumänien”,
22. Bericht der Römisch- Germanischen Kommission
1932. Frankfurt am Main: 11-182.
ORDENTLICH, I. 1972
“Contribuţia săpăturilor arheologice de pe „Dealul
Vaida” (com. Sălacea, jud. Bihor) la cunoaşterea culturii
Otomani”, Studii şi comunicări Satu Mare-2: 63-84.
O’SHEA, J. 2011
“A River Runs Through It: Landscape and the Evolution
of Bronze Age Networks in the Carpathian Basin”,
Journal of World Prehistory 24/2-3: 161-174.
PAULÍK, J. 1962
“Mazanica s plastickou výzdobou v dobe bronzovej na
Slovensku”, Śtudijne Zvesti Aúsav-10: 27-57.
PATEK, E. 1968
Die Urnenfelderkultur in Transdanubien, Archaeologia
Hungarica 44. Budapest.

43
MAYDOS KİLİSETEPE HÖYÜĞÜ GEÇ TUNÇ ÇAĞI BEZEMELİ DUVAR KAPLAMALARI
PAVUK, P. 2007
“New Perspectives on Troia VI Chronology”, The
Synchronisaton of Civilisations The Eastern Mediterranean
in the Second Mıllennium B.C. III (Eds. M. Bietak/E.
Czerny). Wien: 473-478.
SAZCI, G. 2012
“Maydos Kilisetepe Höyüğü 2010 Yılı Kazıları”, 33. Kazı
Sonuçları Toplantısı-1. Ankara: 389-408.
SAZCI, G. 2013
“Maydos Kilisetepe Höyüğü Kazısı 2011 Sezonu
Çalışmaları”, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı-2. Çorum: 45-
64.
SAZCI, G./ BAŞARAN-MUTLU, M. 2018
“Maydos-Kilisetepe: A Bronze Age Settlement on the Border
Between Asia and Europe”, Archaeology Across Frontiers
and Borderlands Fragmentation and Connectivity in the
North Aegean and the Central Balkans from the Bronze
Age to the Iron Age (Eds. S. Gimatzidis/M. Pieniazek/S.
Mangaloğlu-Votruba). Vienna: 139-157.
SAVA, V./HUREZAN, G. P./MĂRGINEAN, F. 2011
A Late Bronze Age Settlement on the Lower Mureș. Cluj-
Napoca.
SÉFÉRIADES, M. 1983
“Dikili Tash: introduction à la préhistoire de la Macédoine
Occidentale”, Bulletin de Correspondance Hellénique
107/2: 635-677.
SHAW, J. W. 2015.
Elite Minoan Architecture, Its Development at Knossos,
Phaistos and Malia. Philadelphia. Pennsylvania.
TAYLOUR, W. 1964
The Mycenaeans, Ancient Peoples and Places. London.
WACE, A. J. B. 1949
Mycenae, an Archaeological History and Guide. New
Jersey.
WOLLMANN, V. 1999
“Über den Spiralverzierten herd von der prähistorischen
Ansiedlung auf Wietenberg Bei Schässburg”,
Transsilvanica, Archäologische Untersuchungen zur
Älteren Geschichte des Südöstlichen Mitteleuropa (Eds.
N.Boroffka/T. Soroceanu). Rahden/Westf.: 39-51.