Kompleks Problem Çözme Üzerine R Programı ile Bir Bibliyometrik Analiz

Abstract

Özellikle gelecekteki eğitim ve çalışma hayatı üzerine son yıllarda yapılan çalışmalarda kompleks problem çözme önemli yer edinmektedir. Dünya Ekonomik Forumu raporuna göre önümüzdeki beş yıl içinde talep edilecek beceriler listesinde kompleks problem çözme dikkat çekmektedir. Türkiye'nin listesinde ise kompleks problem çözme beşinci sırada değerlendirilmektedir. Rapora göre önümüzdeki dönemde hem akademik alanda hem de çalışma yaşamında bu konunun gündemde olacağı belirtilmektedir. Sistematik yazın taramaları araştırma alanı ya da konusu ile ilgili önemli değişkenleri keşfetmek, yapılması gerekenleri yapılanlardan ayırt etmek ve dahası araştırmacılar için önerilerin belirlenmesinde önemli fayda sağlayan yöntemlerdendir. Bu bağlamda bu çalışmada sistematik yazın tarama yöntemlerinden birisi olan bibliyometri kullanılarak kompleks problem çözme üzerine bir sistematik yazın taraması gerçekleştirilmiştir. Çalışma, Scopus veri tabanında yer alan dergilerde 1999-2018 yılları arasında yayınlanan “complex problem solving” anahtar kelimelerini içeren 166 makalenin R programlama dilini kullanarak bibliyometrik analizini yapmaktadır. Aynı zamanda kompleks problem çözme alt alanları ile zamanda gelişimi arasındaki ilişkileri göstermek için içerik analizi kullanılmaktadır. Çalışma daha çok kaynak etkileri, eşdizimlilik ağı, ortak atıf, yazar iş birliği üzerine odaklanmaktadır. Araştırma sonuçlarının kompleks problem çözme ile ilgili gelecekteki çalışmalara ışık tutacağı öngörülmektedir.

Full text

Mediterranean Journal of Humanities
mjh.akdeniz.edu.tr
IX/1 (2019) 37-47
Kompleks Problem Çözme Üzerine R Programı ile Bir Bibliyometrik Analiz
A Bibliometric Analysis employing the R Program of Complex Problem Solving
Volkan AŞKUN ∗
Rabia ÇİZEL **
Öz: Özellikle gelecekteki eğitim ve çalışma hayatı üzerine son yıllarda yapılan çalışmalarda kompleks
problem çözme önemli yer edinmektedir. Dünya Ekonomik Forumu raporuna göre önümüzdeki beş yıl
içinde talep edilecek beceriler listesinde kompleks problem çözme dikkat çekmektedir. Türkiye'nin liste-
sinde ise kompleks problem çözme beşinci sırada değerlendirilmektedir. Rapora göre önümüzdeki
dönemde hem akademik alanda hem de çalışma yaşamında bu konunun gündemde olacağı belirtilmekte-
dir. Sistematik yazın taramaları araştırma alanı ya da konusu ile ilgili önemli değişkenleri keşfetmek,
yapılması gerekenleri yapılanlardan ayırt etmek ve dahası araştırmacılar için önerilerin belirlenmesinde
önemli fayda sağlayan yöntemlerdendir. Bu bağlamda bu çalışmada sistematik yazın tarama yöntemlerin-
den birisi olan bibliyometri kullanılarak kompleks problem çözme üzerine bir sistematik yazın taraması
gerçekleştirilmiştir. Çalışma, Scopus veri tabanında yer alan dergilerde 1999-2018 yılları arasında yayın-
lan “complex problem solving” anahtar kelimelerini içeren 166 makalenin R programlama dilini kullana-
rak bibliyometrik analizini yapmaktadır. Aynı zamanda kompleks problem çözme alt alanları ile zamanda
gelişimi arasındaki ilişkileri göstermek için içerik analizi kullanılmaktadır. Çalışma daha çok kaynak
etkileri, eşdizimlilik ağı, ortak atıf, yazar iş birliği üzerine odaklanmaktadır. Araştırma sonuçlarının
kompleks problem çözme ile ilgili gelecekteki çalışmalara ışık tutacağı öngörülmektedir.
Anahtar sözcükler: Kompleks problem çözme, ağ analizi, ortak atıf analizi, bibliyometrik analiz
Abstract: Complex problem solving has gained a significant place especially in the studies conducted
concerning education and working life in the future, According to the report of World Economic Forum,
complex problem solving in the list of skills to be demanded in the next five years is noteworthy. In
Turkey's list of complex problem solving is considered the fifth. According to the report, it is stated that
this issue will be on the agenda both in academic and working life in the upcoming period. Systematic
literature surveys are important methods to discover important variables related to the field or to the
subject of research, to distinguish what should be done from what is done, and, moreover, to determine
recommendations for researchers. In this study, a systematic literature survey on complex problem
solving was conducted using bibliometry, which is a method of systematic survey of the literature. The
study uses bibliometric analysis of 166 articles recording complex problem solving keywords published
the journals published on the Scopus database between 1999-2018. Content analysis is also used to
demonstrate the relationship between complex problem solving sub-areas and the development of
complex problem solving research over time. This study largely focuses upon resource impacts,
colloboration network, citation, and author collaboration. It is intended that the results of this research
will cast a light on future studies concerning complex problem solving.
Keywords: Complex problem solving, network analysis, co-citation analysis, bibliometric analysis
∗ PhD. Candidate, Akdeniz Üniversitesi, Sos. Bil. Ens., Sos. Pol. ve Çalış. İliş. Prog., Antalya,
volkanaskun@gmail.com https://orcid.org/0000-0003-2746-502X
∗∗Prof. Dr., Akdeniz Üniversitesi, İİBF, Çalışma Ek. ve End. İliş. Bölümü, Antalya, rabiacizel@akdeniz.edu.tr
https://orcid.org/0000-0002-6381-2503
DOI: 10.13114/MJH.2019.445
Geliş Tarihi: 15.05.2019
Kabul Tarihi: 17.06.2019

Volkan AŞKUN & Rabia ÇİZEL
38
Literatür Taraması
Artan küreselleşme ve teknolojik gelişmelerin yaşandığı günümüzde, insanlar gündelik yaşamda
birçok sorunla, ulaşmaları gereken birçok hedefle ve düşünülebilecek birçok eylemle karşı kar-
şıya kalmaktadırlar. Bu karmaşık problemleri çözmek için insanlar genellikle sistemlerin yapısı
ve dinamikleri ile ilgili karmaşık yapılar hakkında bilgi edinmek ve uygulamak zorunda kal-
maktadırlar. Karmaşık Problem Çözme (KPÇ) örnekleri, bilinmeyen karmaşık teknik cihazlar
(yeni bir cep telefonu, bilgisayar, yeni teknolojik ürünler vb.) kullanımı, karmaşık organi-
zasyonların (şirketler veya topluluklar) yönetimi veya karmaşık ortamlar (hava durumu
tahminleri, siyasi seçimler veya borsa vb.) şeklinde karşımıza çıkmaktadır (Fischer et al. 2012,
21). İnsanların karşılaştığı sorunları çözmeye yönelik olarak yapılan araştırmalarda KPÇ,
1970'lerden bu yana basit, statik, iyi tanımlanmış ve akademik sorunlarda vurgu yapılan önemli
bir konu olarak ele alınmaktadır (Wenke et al. 2005, 167).
KPÇ, insanların veya grupların durumlarının tam yapısının ve özelliklerinin nispeten
bilinmediği karmaşık, dinamik ve şeffaf olmayan durumlardaki davranışlarıyla ilgilidir (Dörner
& Reither 1978, 528). Personel seçimi için KPÇ araştırma paradigmalarının uygulanmasındaki
temel amaç, daha üst düzey düşünme süreçleri ve becerileri gerektiren daha karmaşık, anlamlı,
bütünleştirici ve gerçekçi görevleri kullanmaktır. Personel seçme ve eğitim uygulamaları,
araştırma paradigmalarını bir teknoloji olarak benimsemektedir ve ortak bir KPÇ tanımı
içermemektedir (Funke 1991, 187). KPÇ, bir sistemin bir veya daha fazla hedef değişkenini bir
dizi kararla optimize etme görevidir. Burada sözü geçen sistem, birkaç değişkenden oluşmakta
ve birkaç alternatif eyleme sahip olmaktadır. Sistem veya sistem durumları hakkındaki bilgiler
eksik veya zamanı geçmiş bir şekilde gelmektedir (Huber 1994, 140). KPÇ, bir sistemin değiş-
kenleri arasındaki nedensel ilişkilerin tanınmasını gerektiren bilişsel ustalığı içeren görev
sınıfını temsil etmektedir (Beckmann & Guthke 1995, 180).
Karmaşık problem çözme süreci bilgi edinme ve bilgi uygulama olarak iki temel aşamadan
oluşmaktadır. Bilgi edinme aşamasında, bireyler önceden bilinmeyen karmaşık bir sistemin
dinamiklerini ve değişkenlerini gözlemler ve problem durumunun bir temsilini geliştirir (Greiff
et al. 2013, 72). Bilgi uygulama aşamasında ise bireyler, karmaşık sistemi kontrol etmek ve
istenen duruma dönüştürmek için sistem bilgilerini kullanır ve sürekli olarak günceller (Fischer
et al. 2015, 2). KPÇ'deki ana bilişsel süreçler; hedef belirleme, bağlantılar kurma ve hipotez
testlerini içermektedir (Care et al. 2016, 252). KPÇ sürecinin etkileşimli doğası, araştırmacıları
zamana ve problem çözücünün girdisine bağlı olarak geçici değişebilen karmaşık problem
senaryolarını kullanmaya zorlamaktadır. Bu nedenle, bilgisayarlı karmaşık problem simülasyon-
ları son dönemdeki çalışmalarda KPÇ becerilerinin hem değerlendirilmesinde hem de geliş-
tirilmesinde faydalı bir araç olarak görülmektedir. Bu bağlamda KPÇ alanında yapılan çalışma-
lara bakıldığında inovasyon (Baggen et al. 2015; Conley et al. 2017; Marshall 2009; Weigelt &
Sarkar 2012), dinamik karar verme (Danner et al. 2011; Dörner & Güss, 2013; Güss et al. 2009;
Schoppek & Fischer, 2017), genetik laboratuvarı (Greiff et al. 2015; Sonnleitner et al. 2014),
bilgisayar tabanlı değerlendirme (Schult et al. 2017; Wüstenberg et al. 2014), karmaşıklık
(Beckmann et al. 2017; Hagemann & Kirschke, 2017), biliş (Nair & Ramnarayan, 2000; Sinnott
et al. 2017), muhakeme (Fischer et al. 2015; Frischkorn et al. 2014), kültür (Güss, 2011) yazar
anahtar kelimeli çalışmaların alana güçlü katkı sağladığı görülmektedir.
KPÇ becerilerinin önemi, Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) çerçevesine
dahil edilmelerinde yansıtılmaktadır. PISA (2018, 3) dünya çapında eğitim sistemlerini değer-
lendirmeyi amaçlayan uluslararası bir ankettir. 2000'den beri, PISA 15 yaşındaki öğrencilerin
okuma, fen ve matematik alanlarında yeterliliklerini test etmektedir. 2003 yılında, KPÇ beceri-
lerini genel bir bilgi alanı olarak ölçmek için PISA araştırmasına yaratıcı bir problem çözme
testi de dahil edilmiştir (Greiff et al. 2014, 75). Diğer yandan V. Hagemann & Kluge (2017) 116

Kompleks Problem Çözme Üzerine R Programı ile Bir Bibliyometrik Analiz
39
kişiyle yaptıkları çalışmayla, takımlar halinde başarılı karmaşık problem çözme için takım
süreci taleplerinin yerine getirilmesinin önemini göstermektedir. Caner et al. (2017) ABD’de
ilaç firmalarıyla yürüttükleri çalışmada, KPÇ’nin şirketlerde iyi hiyerarşik yönetişim altında
çözüldüğünü göstermekte ve şirketlerin genel olarak bu teoriyle uyum içinde olduklarını
varsaymaktadırlar. Bununla birlikte KPÇ’nin çeşitli kullanışlı uygulamalara yönelik çözümler
ürettiğini vurgulamaktadırlar. Kirschke et al. (2017) Alman su yönetişim sisteminde var olan 37
farklı problemin çözümünde KPÇ’nin önemini belirttikleri çalışmada ise kamu kurumlarında da
bu konunun önemle işlendiğini göstermektedirler. Ederer et al. (2015), 2012–2014 yılları
arasında Almanya, İspanya, Güney Afrika, Danimarka, Slovakya, İsviçre ve Fransa'da 16
şirkette topladıkları veriler ile KPÇ’nin şirketlere önemli ekonomik getiri sağladıklarını
göstermektedirler.
40 yıldan uzun bir süredir, KPÇ yeni bir psikolojik araştırma konusu olmuştur. Bu süre
zarfında, insanların karmaşık, dinamik ve belirsiz durumlarla nasıl başa çıktıklarının analizine
ilk vurgu yapılmıştır. Karmaşık problem çözme, hayatını paylaşacak doğru kişiyi bulmaktan
başlayıp, sadece para kazanmak için değil aynı zamanda bizi mutlu eden bir kariyer seçmek gibi
günlük hayatımızın bir parçası haline gelen kararlarımızda etkili olmaktadır. KPÇ aynı zamanda
iklim değişikliği, nüfus artışı, savaş tehdidi, doğal kaynakların kullanımı ve dağıtımı gibi
konular olarak da ele alınmaktadır. Özetle, birçok toplumsal zorluk karmaşık problemler olarak
görülebilmektedir.
Bilimsel anlamda etkili olabilmek için bilimsel araştırmaların birbiri arasında iletişimin
olması gerekir. Kitaplar, kitap bölümleri ve dergilerdeki makaleler, bilim insanlarının ürettikleri
araştırma çıktılarından bazılarıdır. Bilim insanlarının, yeni bir araştırma keşfinde önceliğini
belirlemek veya katkılarının orijinalliğini göstermek için atıf ve referanslar kullanmaları
gerekmektedir (Merton 1957, 637). Atıf ve referansların öncüllerin onayını alması, yeni bir
fikrin kökenini takip etmesi, yeni bulguları geçerli bulgulardan ayırt etmesi gibi birçok işlevi
vardır. Bilimsel çıktılar, referanslar ve atıflar, bibliyometrik göstergelerin üzerine oturtulduğu
ham gerçekleri temsil eder. Bibliyometrik göstergeler ilk olarak bilimin nicel incelemesi için
geliştirilmiştir (de Bellis 2014, 25). Günümüzde ise araştırmacılar, önceki bulguları anlamak ve
düzenlemek için farklı nitel ve nicel literatür tarama yaklaşımlarını kullanmaktadırlar. Bunların
arasında bibliyometrik analiz bilimin, bilim insanlarının veya bilimsel faaliyetlerin istatistiksel
olarak ölçülmesine dayanan sistematik, şeffaf ve tekrarlanabilir bir inceleme süreci sağlama
potansiyeline sahiptir. Diğer tekniklerin aksine, bibliyometrik analiz daha objektif ve güvenilir
analizler sağlamaktadır (Aria & Cuccurullo 2017, 960). Crane (1972)’e göre yeni bilgilerin,
kavramsal gelişmelerin ve verilerin büyüklüğüne bibliyometrik analiz uygulanarak, zaman
içinde eğilimleri ortaya çıkarmak, temaları araştırmak, disiplinlerin sınırlarındaki değişimleri
tespit etmek, üretken araştırmacılar ve kurumları en iyi şekilde saptayarak mevcut araştırmanın
büyük resmini ortaya koymak mümkün olmaktadır. Bu bağlamda bibliyometrik analizlerin (1)
yeni araştırma yöntemleri aramak, (2) araştırma önerileri geliştirmek, (3) araştırma alanlarının
ya da konularının değişkenlerini keşfetmek, (4) araştırmacılar, dergiler ve ülkeler arasındaki
ilişkileri belirlemek, (5) fikir ve teorileri uygulamalar ile ilişkilendirmek gibi faydaları vardır.
Dünya Ekonomi Formu İşlerin Geleceği Raporuna (2018) göre Türkiye’de gelecek beş yıl
içinde talep edilecek beceriler listesinde beşinci sırada yer alan KPÇ gelecek yıllarda hem
akademik alanda hem de çalışma yaşamında oldukça önemli olacağı gözlenmektedir. Bu
bağlamda çalışmanın amacı bibliyometrik analizle KPÇ’nin 20 yıllık tarihsel gelişimi ortaya
çıkararak bu alanda çalışacak araştırmacılara yol haritası sunabileceği düşünülmektedir. Çalışma
kapsamındaki aşağıdaki sorulara cevaplar aranmaktadır:
(1) KPÇ'nin kavramsal haritası nedir?

Volkan AŞKUN & Rabia ÇİZEL
40
(2) Bilimsel araştırmacıların, ülkelerin ve akademik dergilerin KPÇ'deki üretkenliği nedir?
(3) KPÇ’de yazarlar, dergiler ve ülkeler arasındaki işbirlikleri nedir?
Yöntem
Araştırmada sistematik yazın tarama yöntemlerinden birisi olan bibliyometrik analiz
kullanılmıştır. Bibliyometrik analiz için Cobo et al. (2011) ve Börner et al. (2005)’in çalışmala-
rında açıklanan genel bibliyometrik yöntemler takip edilmektedir. Araştırmada “complex
problem solving” anahtar kelimeleri hakem denetimli literatür veri tabanı olan Scopus
(www.scopus.com) üzerinde taranmıştır. 1999 - 2018 yılları arasında uluslararası dergilerde
yayınlanan 166 orijinal araştırma makalesi ele alınmıştır. Veriler, tek bir kaynakça veri taba-
nında toplanması ve çalışma içindeki göndermelerde bu veri tabanı temel alınarak kaynakça ile
ilgili bilgilerin istenilen yerde istenilen şekilde görünmesi sağlanması bakımından BibTeX şek-
linde bilgisayara kaydedilmiştir.
Erişilen makaleler anahtar kelimeler ve doküman başlıklarında kullanılan kavramlar
üzerinden incelenmiştir. Anahtar kelimelere dair analizler için sosyal ağ analizi ile ortak atıf,
işbirliği, eşdizimlilik analizlerinden faydalanılmıştır. Diğer yandan alanın gelişmesine yönelik
ana gelişme noktalarını belirleyebilmek adına KPÇ alanında kaynak etkileri ele alınmış ve
değerlendirilmiştir. Analizlerin yürütülmesinde R programlama dili, görsellerin oluşturulma-
sında ise ggplot2 (https://cran.r-project.org/) kütüphanesi kullanılmıştır.
Bulgular
Keywords Plus (KWS), belirtilen makalelerin başlıklarından otomatik olarak oluşturulan dizin
terimleridir. KWS terimleri, bibliyografyada bir kereden fazla görünmeli ve çok kelimeli
ifadelerden tekil terimlere sıralanmalıdır. KWS, geleneksel anahtar kelime veya başlık alımını
artırır. Bu bağlamda çalışmada 166 makalenin KWS’sine bakılmıştır ve Şekil 1’de “problem
çözme” en sık kullanılan kelime olarak gözlenirken, sonrasında sırasıyla “öğrenciler, insan,
karar verme, kompleks problemler, yapay zekâ, biliş ve proje yönetimi” kelimelerinin yüksek
sıklıkta kullanıldığı gözlenmektedir.
Fig. 1. Kelime Bulutu
Tablo 1’de, 1999-2018 yılları arasında KPÇ için Intelligence dergisinin her değerde daha etkili
dergi olduğu gözlemlenirken sonrasında toplam atıfta Journal of Cleaner Production (TC = 162)
ve Journal of Educational Psychology (TC = 106) dergileri, toplam makale sayısında Frontiers
in Psychology (NP= 9), Computers in Human Behavior (NP =7) ve Educational Technology
Research and Development (NP =7) dergilerinin etkili olduğu görülmektedir.

Kompleks Problem Çözme Üzerine R Programı ile Bir Bibliyometrik Analiz
41
Tablo 1. Kaynak Etkileri
Kaynak
h_index
g_index
m_index
TC*
NP*
Intelligence
11
13
0,61
364
13
Frontiers in Psychology
3
5
0,50
29
9
Computers in Human Behavior
6
7
0,43
85
7
Educational Technology Research and Development
6
7
0,50
96
7
Learning and Individual Differences
4
6
0,57
69
6
Journal of Educational Psychology
4
5
0,57
106
5
Zeitschrift fur Padagogische Psychologie
4
5
0,31
67
5
Computers and Education
3
4
0,38
51
4
International Journal of Lifelong Education
3
3
0,60
14
4
Instructional Science
3
3
0,14
32
3
International Journal of Project Management
3
3
0,50
89
3
Applied Psychological Measurement
1
2
0,13
69
2
British Journal of Educational Technology
2
2
0,18
43
2
Cognitive Science
2
2
0,20
29
2
European Journal of Psychological Assessment
2
2
0,40
13
2
Jisuanji Xuebao/Chinese Journal of Computers
2
2
0,25
15
2
Journal of Cleaner Production
2
2
0,14
162
2
Journal of the Association of Information Systems
2
2
0,15
26
2
Simulation and Gaming
1
2
0,06
12
2
Strategic Management Journal
2
2
0.25
67
2
*TC= Toplam atıf sayısı, NP= Toplam makale sayısı
Figür 2.’de, KPÇ alanında en çok atıf alan ülke Almanya yer almaktadır, sonrasında ise
Lüksemburg ve ABD gelmektedir. Diğer yandan bu alanda en çok çalışmanın bu üç ülke
tarafından yapıldığı görülürken makale başına en çok atıf alarak etkili olan ülke Avusturya
olduğu görülmektedir. Aynı şekilde sırasıyla Kanada, İspanya ve Fransa makale başına atıfta
toplamda en çok atıf alan ülkelerden daha etkili oldukları görülmektedir.
Fig. 2. En Çok Atıf Alan Ülkeler
17.52
15.44
13.96
93.50
59.00
54.50
21.20
19.00 10.60
50.00
25.00
21.00
8.67
26.00 23.00
10.50
5.33
14.00
12.00
5.50
0.00
20.00
40.00
60.00
80.00
100.00
0
100
200
300
400
500
ORTALAMA MAKALE ATIFI
ÜLKE
TOPLAM ATIF

Volkan AŞKUN & Rabia ÇİZEL
42
Fig. 3. Eşdizimlilik ağı – Yazar anahtar kelimeleri
Yazar anahtar kelime kavramlarının birlikte kullanımını inceleyebilmek için eşdizimlilik ağına
bağlı veri görselleştirilmesi uygulanmıştır. Görselleştirme aşamasında verinin okunabilmesini
kolaylaştırmak için en az iki kez ve daha çok kullanılan terimler Şekil 3.’te gösterilmiştir. Her
bir kavram birlikte kullanılma sayısına göre ilişkilendirilmiş ve aralarındaki ilişkiyi gösterir
çizgi ilgi sayısına göre renklendirilmiştir. Buna göre KPÇ için ‘complex problem solving’
(küme= 1, btwc (arasındaki merkezilik) = 1088,65) merkezde en güçlü şekilde yer alırken
sonrasında ‘innovation’ (küme= 2, btwc= 383,31), ‘intelligence’ (küme= 1, btwc= 53,89),
‘dynamic decision making’ (küme= 3, btwc= 42,46) kelimelerinin güçlü merkeziyette oldukları
görülmektedir. Küme 1 de ise ‘complex problem-solving’ (btwc= 166,11) şeklinde kullanımı
dikkat çekmektedir.
Fig. 4. Ortak Atıf - Bilimsel Yazı
KPÇ için 40 bilimsel yazı için ortak atıf analizi yapılmış ve bunun için “Walktrap” kümeleme
algoritması kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar Şekil 4.’te görüldüğü üzere, sırasıyla Funke, J.
2001-1 (küme = 3, btwc= 8,44), Funke, J. 2010-1 (küme = 3, btwc= 7,75), Dörner, D. 1983-4

Kompleks Problem Çözme Üzerine R Programı ile Bir Bibliyometrik Analiz
43
(küme = 2, btwc= 4,32), Schweizer, F. 2013-3 (küme = 3, btwc= 3,99), Kröner, S. 2005-1
(küme = 3, btwc= 3,85) şeklinde önemli bir konuma sahipken 1. kümede Dörner, D. 1996-1
(btwc= 0,97) etkili görünmektedir.
KPÇ için 40 bilimsel yazı için ortak atıf analizi yapılmış ve bunun için “Walktrap”
kümeleme algoritması kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar Şekil 4.’te görüldüğü üzere, sırasıyla
Funke, J. 2001-1 (küme = 3, btwc= 8,44), Funke, J. 2010-1 (küme = 3, btwc= 7,75), Dörner, D.
1983-4 (küme = 2, btwc= 4,32), Schweizer, F. 2013-3 (küme = 3, btwc= 3,99), Kröner, S. 2005-
1 (küme = 3, btwc= 3,85) şeklinde önemli bir konuma sahipken 1. kümede Dörner, D. 1996-1
(btwc= 0,97) etkili görünmektedir.
Fig. 5. Yazar İşbirliği
Fig. 6. Dünya İşbirliği Haritası
KPÇ için 50 yazar kısıtlaması ile yazar işbirliği analizi yapılmış ve bunun için “Walktrap”
kümeleme algoritması kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar Şekil 5.’te görüldüğü üzere, Greiff S.
(küme = 2, btwc= 166,73) ile en güçlü işbirliği olan yazar olarak değerlendirilirken aynı
kümede yer alan Wustenberg S. (btwc=69,06) sonrasında en güçlü işbirliği olan yazar olarak
değerlendirilmektedir. Üçüncü kümede Funke J. (btwc= 25,66) ve dördüncü kümede Stadler M.
(btwc= 4,40) kümelerinde en güçlü işbirliği olan yazarlar olarak dikkat çekmektedir.
KPÇ alanında işbirliği yapmış ülkelerin yoğunluklar Şekil. 6’da ifade edilmiştir. Buna göre
en fazla işbirliği Almanya - Lüksemburg (f=24), Almanya - ABD (f=5), Lüksemburg -
Finlandiya (f=5), Avustralya - Birleşik Krallık (f=3), Almanya - Macaristan (f=3), Macaristan -
Lüksemburg (f=3), ABD - Avustralya (f=3) şeklinde analiz edilmiştir. Bu bağlamda
bakıldığında KPÇ alanına en fazla işbirliği katkısı Almanya, Lüksemburg, Avustralya ve ABD
ülkelerinden geldiği görülmektedir.
Sonuç ve Tartışma
Son 30 yılda, karmaşık problem çözme (KPÇ) etiketi altında Avrupa'da düşünme ve problem
çözme psikolojisinin yeni bir parçası ortaya çıkmıştır. Bu makale geniş bakış açısı ile konu ile
ilgili kavramların gözden geçirilmesini sağlamaktadır. Bu seçici derlemenin temel amacı, şu ana
kadar uluslararası alanda yapılan araştırma bulgularının ve belirli araştırma geleneklerinin bir
sunumunu yapmaktır.
KPÇ için yapılan analizlere bakıldığında bu alana en çok katkı sağlayan dergilere bakıldı-
ğında Intelligence (NP=13), Frontiers in Psychology (NP=9), Computers in Human Behavior
(NP=7), Educational Technology Research and Development (NP=7), Learning and Individual
Differences (NP=6) ve Journal of Educational Psychology (NP=5) dikkat çekmektedir. Bunlar
haricinde ise Journal of Cleaner Production dergisi ise sadece iki makale ile bu bahsi geçen
dergilerden daha çok atıf almıştır. Buna neden olan ise KPÇ alanında en çok ikinci atıf alan
Avusturya’dan Steiner ve Posch (2006) çalışmasının bu dergide yayınlaması olarak

Volkan AŞKUN & Rabia ÇİZEL
44
değerlendirilebilir.
Ülkelerin KPÇ alanına katkılarına bakıldığında Almanya’nın hem makale sayısında (NP=88)
hem de atıf sayısında (TC=438) bu alana katkısının güçlü olduğu gözlenmektedir. Almanya’yı
sırasıyla takip eden ülkeler ise şu şekildedir: ABD (NP=72, TC=321), Lüksemburg (NP=43,
TC=417), Avusturalya (NP=18, TC=187) ve Kanada (NP=10, TC=177). Türkiye’nin ise KPÇ
alanına herhangi bir katkısı gözlenmemektedir.
Yazarların kullandığı anahtar kelimeler için eşdizimlilik analizi sonucuna göre, KPÇ’nin
ortak kümede yer aldığı kelimelere bakıldığında zekâ, genetik lab, bilgisayar tabanlı değerlen-
dirme, karmaşıklık, biliş, akıl yürütme, kültür, strateji, çalışan bellek, bilgi edinme, dinamik
sistemler, motivasyon dikkat çekmektedir. Bu alanda ileride yapılacak çalışmalarda bu konula-
rın baskın olacağı düşünülmektedir.
Bilimsel yayınlar için ortak atıf analizine göre bakıldığında yeşil kümede yer alan Alman
araştırmacı Funke (2001)’nin insan kararını analiz etmenin aracı olarak dinamik sistemler ile
yapmış olduğu çalışma en güçlü etkiyi gösterirken yine Funke (2010)’nin KPÇ bağlamında
karmaşık biliş ve duygu ilişkisini tartıştığı çalışmasının bu alana katkısının güçlü olduğu göz-
lenmektedir. Yine aynı kümede yer alan Schweizer et al. (2013)’nin 393 Alman lise öğrencisi
ile yaptığı çalışma ve Kröner et al. (2005)’nin 9-12 yaş arası 101 Alman lise öğrencisi ile
yaptığı çalışma en çok ortak atıf alan çalışmalardır. Mavi kümede ise Dörner & Kreuzig
(1983)’nin zeka ölçütleriyle farklı problemleri çözmedeki başarı ölçütlerini karşılaştırdığı
çalışma ile kırmızı kümede Dörner (1996)’ın karmaşık durumlarda hatayı tanımak ve önlemek
adına yayımladığı kitap diğer en çok ortak atıf alan bilimsel yayınlardır.
Yazarların işbirliği analizinde ise Lüksemburg’dan Greiff, S. (NP=35), Martin, R. (NP=9)
Stadler, M. (NP=7) ve Almanya’dan Wüstenberg, S. (NP=16) ve Funke, J. (NP=15) KPÇ ala-
nına ciddi katkısı olan yazarlar olarak dikkat çekmektedir. Bu bağlamda bakıldığında Almanya
ve Lüksemburg KPÇ alanının öncüleri olarak değerlendirilebilir. Diğer yandan ülkelerin işbir-
liklerinde de Almanya – Lüksemburg 24 işbirliği yaparak bu değerlendirmeyi güçlendirmektedir.
Son olarak incelenen makaleler sonucunda KPÇ en az üç farklı şekilde kullanıldığı gözlen-
mektedir: (1) gerçek yaşam koşullarında (öğrenme, bilgi edinme ve karar alma gibi farklı
odaklarla) bilişi incelemek için bir paradigma olarak, (2) genellikle bilgisayarda sunulan belli
bir sınıf problemle uğraşırken sergilenen bir davranış tanımlayıcısı olarak ve (3) zekayla ilgili
bir yetenek yapısı olarak.
Bu çalışmanın bir takım kısıtları da vardır. Bu çalışma konu ile ilgili genel yapıyı ortaya
koymaktadır, ancak nitel yöntemler kullanılarak yapılacak çalışmalarda konu ile ilgili çalışan
araştırmacıların çalışmaları derinlemesine incelenmelidir. Böylelikle konu ile ilgili değişkenler
sistem yaklaşımı ile değerlendirilerek karmaşık problem çözmeyi etkileyen nedenler ve
karmaşık problem çözmenin etkileri detaylı analiz edilebilir. Bunun yanında araştırmacılar
farklı bilim alanlarında problem çözme araştırmalarını sistematik yazın tarama yöntemleri ile
karşılaştırmalı olarak inceleyebilir.

Kompleks Problem Çözme Üzerine R Programı ile Bir Bibliyometrik Analiz
45
KAYNAKÇA
Aria M. & Cuccurullo C. (2017). “Bibliometrix: An R-Tool for Comprehensive Science Mapping
Analysis”. Journal of Informetrics 11/4 (2017) 959-975. doi:10.1016/j.joi.2017.08.007
Baggen Y., Mainert J., Lans T., Biemans H. J. A., Greiff S. & Mulder M. (2015). “Linking Complex Problem
Solving to Opportunity Identification Competence Within the Context of Entrepreneurship”.
International Journal of Lifelong Education 34/4 (2015) 412-429. doi:10.1080/02601370.2015.1060029
Beckmann J. F., Birney D. P. & Goode N. (2017). “Beyond Psychometrics: The Difference Between
Difficult Problem Solving and Complex Problem Solving”. Frontiers in Psychology 8 (2017) 1739-
1751. doi:10.3389/fpsyg.2017.01739
Beckmann J. F. & Guthke J. (1995). “Complex Problem Solving, Intelligence and Learning Ability”. Ed. P.
A. Frensch & J. Funke. Complex problem solving: the European perspective (1995) 177-200. New York.
Börner K., Chen C. & Boyack K. W. (2005). “Visualizing Knowledge Domains”. Annual Review of
Information Science and Technology 37/1 (2005) 179-255. doi: 10.1002/aris.1440370106
Caner T., Cohen S. K. & Pil F. (2017). “Firm Heterogeneity in Complex Problem Solving: A Knowledge-
Based Look at Invention”. Strategic Management Journal 38/9 (2017) 1791-1811. doi:10.1002/smj.2615
Care E., Scoular C. & Griffin P. (2016). “Assessment of Collaborative Problem Solving in Education
Environments”. Applied Measurement in Education 29/4 (2016) 250-264. doi:10.1080/
08957347.2016.1209204
Cobo M. J., López-Herrera A. G. Herrera-Viedma E. & Herrera F. (2011). “Science Mapping Software
Tools: Review, Analysis and Cooperative Study Among Tools”. Journal of the American Society for
Information Science and Technology 62/7 (2011) 1382-1402. doi: 10.1002/asi.21525
Conley S. N., Foley R. W., Gorman M. E., Denham J. & Coleman K. (2017). “Acquisition of T-shaped
Expertise: An Exploratory Study”. Social Epistemology 31/2 (2017) 165-183. doi:10.1080/
02691728.2016.1249435
Crane D. (1972). Invisible Colleges: Diffusion of Knowledge in Scientific Communities. Chicago 1972.
Danner D., Hagemann D., Schankin A., Hager M. & Funke J. (2011). “Beyond IQ: A Latent State-Trait
Analysis of General Intelligence, Dynamic Decision Making and Implicit Learning”. Intelligence
39/5 (2011) 323-334. doi:10.1016/J.INTELL.2011.06.004
de Bellis N. (2014). “History and Evolution of Biblio (metrics)”. Ed. B. Cronin & C. R. Sugimoto.
Beyond Bibliometrics :Harnessing Multidimensional Indicators of Scholarly Impact (2014) 23-44.
Dörner D. & Kreuzig H. W. (1983). “Problem Solving Ability and Intelligence”. Psychologische
Rundschau 34/4 (1983) 185-192.
Dörner D. & Güss C. D. (2013). “PSI: A Computational Architecture of Cognition, Motivation, and
Emotion”. Review of General Psychology 17/3 (2013) 297-317. doi:10.1037/a0032947
Dörner D. & Reither, F. (1978). “Über das Problemlösen in Sehr Komplexen Realitätsbereichen”.
Zeitschrift Für Experimentelle Und Angewandte Psychologie : Organ Der Deutschen Gesellschaft
Für Psychologie 4 (1978) 527-551.
Ederer P., Nedelkoska L., Patt A. & Castellazzi S. (2015). “What Do Employers Pay For Employees’
Complex Problem Solving Skills?”. International Journal of Lifelong Education 34/4 (2015) 430-
447. doi:10.1080/02601370.2015.1060026
Fischer A., Greiff S. & Funke J. (2012). “The Process of Solving Complex Problems”. The Journal of
Problem Solving 4/1 (2012) 19-42. doi:10.7771/1932-6246.1118
Fischer A., Greiff S., Wüstenberg S., Fleischer J., Buchwald F. & Funke J. (2015). “Assessing Analytic
and Interactive Aspects of Problem Solving Competency”. Learning and Individual Differences 39
(2015) 172-179. doi:10.1016/J.LINDIF.2015.02.008
Fischer A., Holt D. V. & Funke J. (2015). “Promoting the Growing Field of Dynamic Decision Making”.
Journal of Dynamic Decision Making 1/1 (2015) 1-3. doi:10.11588/jddm.2015.1.23807
Frischkorn G. T., Greiff S. & Wüstenberg S. (2014). “The Development of Complex Problem Solving in
Adolescence: A Latent Growth Curve Analysis”. Journal of Educational Psychology 106/4 (2014)
1007-1020. doi:10.1037/a0037114

Volkan AŞKUN & Rabia ÇİZEL
46
Funke J. (1991). “Solving Complex Problems: Exploration and Control of Complex Systems”. Ed. R. J.
Sternberg & P. A. Frensch. Complex Problem Solving: Principles and Mechanisms, (1991) 185-222.
New York.
Funke J. (2001). “Dynamic Systems As Tools For Analysing Human Judgement”. Thinking and
Reasoning 7/1 (2001) 69-89. doi:10.1080/13546780042000046
Funke J. (2010). “Complex Problem Solving: A Case for Complex Cognition?”. Cognitive Processing
11/2 (2010) 133-142. doi:10.1007/s10339-009-0345-0
Greiff S., Fischer A., Wüstenberg S., Sonnleitner P., Brunner M. & Martin R. (2013). “A Multitrait–
Multimethod Study of Assessment Instruments for Complex Problem Solving”. Intelligence 41/5
(2013) 579-596. doi:10.1016/J.INTELL.2013.07.012
Greiff S., Holt D. V. & Funke J. (2013). “Perspectives on Problem Solving in Educational Assessment:
Analytical, Interactive and Collaborative Problem Solving”. The Journal of Problem Solving 5/2
(2013) 71-91. doi:10.7771/1932-6246.1153
Greiff S., Stadler M., Sonnleitner P., Wolff C. & Martin R. (2015). “Sometimes Less is More: Comparing
the Validity of Complex Problem Solving Measures”. Intelligence 50 (2015) 100-113.
doi:10.1016/J.INTELL.2015.02.007
Greiff S., Wüstenberg S., Csapó B., Demetriou A., Hautamäki J., Graesser A. C. & Martin R. (2014).
“Domain-General Problem Solving Skills and Education in the 21st Century”. Educational Research
Review 13 (2014) 74-83. doi:10.1016/j.edurev.2014.10.002
Güss C. D., Tuason M. T. & Gerhard C. (2009). “Cross-National Comparisons of Complex Problem-
Solving Strategies in Two Microworlds”. Cognitive Science 34/3 (2009) 489-520. doi:10.1111/j.1551-
6709.2009.01087.x
Güss C. D. (2011). “Fire and Ice: Testing a Model on Culture and Complex Problem Solving”. Journal of
Cross-Cultural Psychology 42/7 (2011) 1279-1298. doi:10.1177/0022022110383320
Hagemann N. & Kirschke S. (2017). “Key Issues of Interdisciplinary NEXUS Governance Analyses:
Lessons Learned from Research on Integrated Water Resources Management”. Resources 6/1 (2017)
9-16. doi:10.3390/resources6010009
Hagemann V. & Kluge A. (2017). “Complex Problem Solving in Teams: The Impact of Collective
Orientation on Team Process Demands”. Frontiers in Psychology 8 (2017) 1730-1748. doi:10.3389/
fpsyg.2017.01730
Huber O. (1994). “Decision Behavior in a Multistage Investment Task”. Acta Psychologica 85/2 (1994)
139-154. doi:10.1016/0001-6918(94)90029-9
Kirschke S., Newig J., Völker J. & Borchardt D. (2017). “Does Problem Complexity Matter for
Environmental Policy Delivery? How Public Authorities Address Problems of Water Governance”.
Journal of Environmental Management 196 (2017) 1-7. doi:10.1016/J.JENVMAN.2017.02.068
Kröner S., Plass J. L. & Leutner D. (2005). “Intelligence Assessment with Computer Simulations”.
Intelligence 33/4 (2005) 347-368. doi:10.1016/J.INTELL.2005.03.002
Marshall S. P. (2009). “Re-Imagining Specialized STEM Academies: Igniting And Nurturing Decidedly
Different Minds, by Design”. Roeper Review 32/1 (2009) 48-60. doi:10.1080/02783190903386884
Merton R. K. (1957). “Priorities in Scientific Discovery: A Chapter in the Sociology of Science”.
American Sociological Review 6 (1957) 635–659. doi:10.2307/2089193
Nair K. U. & Ramnarayan S. (2000). “Individual Differences in Need for Cognition and Complex Problem
Solving”. Journal of Research in Personality 34/3 (2000) 305-328. doi:10.1006/JRPE.1999.2274
“PISA 2015”. (2019, April 15) Kaynak: http://www.oecd.org/pisa/pisa-2015-results-in-focus.pdf
Schoppek W. & Fischer A. (2017). “Common Process Demands of Two Complex Dynamic Control
Tasks: Transfer is Mediated by Comprehensive Strategies”. Frontiers in Psychology (2017) 8 2145-
2157. doi:10.3389/fpsyg.2017.02145
Schult J., Stadler M., Becker N., Greiff S. & Sparfeldt J. R. (2017). “Home Alone: Complex Problem
Solving Performance Benefits from Individual Online Assessment”. Computers in Human Behavior
68 (2017) 513-519. doi:10.1016/J.CHB.2016.11.054

Kompleks Problem Çözme Üzerine R Programı ile Bir Bibliyometrik Analiz
47
Schweizer F., Wüstenberg S. & Greiff S. (2013). “Validity of the MicroDYN Approach: Complex
Problem Solving Predicts School Grades Beyond Working Memory Capacity”. Learning and
Individual Differences 24 (2013) 42-52. doi:10.1016/J.LINDIF.2012.12.011
Sinnott J., Tobin E., Chrzanowska E. & Hilton S. (2017). “The Relationship between Attachment Style and
Postformal Thought”. Journal of Adult Development 24/4 (2017) 239-251. doi:10.1007/s10804-017-
9262-0
Sonnleitner P., Brunner M., Keller U. & Martin R. (2014). “Differential Relations between Facets of
Complex Problem Solving and Students’ Immigration Background”. Journal of Educational
Psychology 106/3 (2014) 681-695. doi:10.1037/a0035506
Steiner G. & Posch A. (2006). “Higher Education for Sustainability by means of Transdisciplinary Case
Studies: An Innovative Approach for Solving Complex, Real-World Problems”. Journal of Cleaner
Production 14/9-11 (2006) 877-890. doi: 10.1016/J.JCLEPRO.2005.11.054
“The Future of Jobs Report 2018 Insight Report Centre for the New Economy and Society”. (2019, April
15). Kaynak: http://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2018.pdf
Weigelt C. & Sarkar M. (2012). “Performance Implications of Outsourcing for Technological Innovations:
Managing the Efficiency and Adaptability Trade-Off”. Strategic Management Journal 33/2 (2012) 189-
216. doi:10.1002/smj.951
Wenke D., Frensch P. A. & Funke J. (2005). “Complex Problem Solving and Intelligence: Empirical Relation
and Causal Direction”. Ed. R. J. Sternberg & J. E. Pretz. Cognition and Intelligence: Identifying the
Mechanisms of the Mind (2005) 160-187. New York.
Wüstenberg S., Stadler M., Hautamäki J. & Greiff S. (2014). “The Role of Strategy Knowledge for the
Application of Strategies in Complex Problem Solving Tasks”. Technology, Knowledge and Learning
19/1-2 (2014) 127-146. doi:10.1007/s10758-014-9222-8