Content uploaded by Pelin Şahin Yarbağ
Author content
All content in this area was uploaded by Pelin Şahin Yarbağ on Jan 14, 2020
Content may be subject to copyright.
Available via license: CC BY-NC 4.0
Content may be subject to copyright.
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
1
Yöneticilerin Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzlarının Çalışanların İç
Girişimcilik Eğilimlerine Etkisi
Pelin ŞAHİN YARBAĞ*
Öz
Araştırmanın amacı, demokratik-katılımcı yönetim tarzının çalışanların iç girişimcilik eğilimleri
üzerindeki etkisini araştırmaktır. Havacılık sektöründe çalışan 136 çalışanın katılımıyla anket
yapılmıştır. Anket verileri çoklu regresyon analizi kullanılarak analiz edilmiştir. İç girişimcilik ölçeğinin
ve demokratik-katılımcı yönetim tarzı ölçeğinin güvenilirlikleri yüksek bulunmuştur (Cronbach’s
alpha= .915 ve .942). Regresyon analizinin sonuçlarına göre demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç
girişimciliğin proaktiflik boyutu üzerinde istatistiksel olarak anlamlı, pozitif ve yüksek düzeyde etkisi
bulunmaktadır (p<.001). Özerklik ve risk alma boyutları üzerinde anlamlı bir etki bulunmamaktadır.
Anahtar Kelimeler: İç girişimcilik, demokratik-katılımcı yönetim tarzı, havacılık sektörü.
The Impact of the Democratic-Participative Management Style of
Managers on the Intrapreneurship Tendencies of Employees
Abstract
The aim of the research is to explore the influence of democratic-participative management style on the
intrapreneurship tendencies of employees. A survey is conducted with 136 employees working in the
aviation sector. Survey data are analysed using multiple regression analysis. The reliability of the
intrapreneurship scale and democratic-participative management style scale is found to be high
(Cronbach's alpha = .915 and .942). According to the results of the regression analysis, the democratic-
participative management style has a statistically significant, positive and high-level effect on the
proactiveness dimension of intrapreneurship (p <.001). There is no significant effect on autonomy and
risk taking dimensions.
Keywords: Intrapreunership, democratic-participative management style, aviation sector.
*Dr. Öğr. Üyesi, Beykent Üniversitesi, İİBF, İşletme Bölümü, pelinsahin@beykent.edu.tr
ORCID: 0000-0003-4494-3572
Makale Türü: Araştırma Makalesi
Paper Type: Research Paper
Geliş Tarihi / Received: 10.11.2018
Kabul Tarihi / Accepted: 20.03.2019
DOI: 10.31006/gipad.481174
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
2
1. Giriş
Girişimcilik emek, sermaye ve topraktan oluşan üretim faktörlerini bir araya getirmek
faaliyetleri olarak tanımlansa da; günümüzde işletmelerin rekabet edebilmek, büyümek ve
sürdürülebilir olmak için gerekli faaliyetleri de kapsamaktadır. Dolayısıyla girişimcilik hem bir
işletme kurmak hem de mevcut işletmelerde değişim, yenilik, inovasyon ve yaratıcı
faaliyetlerde bulunmaktır. Bu bağlamda girişimcilik düşünce, tutum ve davranış olarak
örgütlerdeki çalışanlara öğretilmeli ve aktarılmalı; yani iç girişimcilik teşvik edilmeli ve
böylece örgütsel değişim sağlanmalıdır.
Örgütsel değişimi gerekli kılan hatta belki de zorunlu kılan sebeplerin başında örgütlerin
iç ve dış çevrelerindeki değişim gelmektedir. Bu sebeple işletmelerin devamlılığı ve hayatta
kalabilmesi için örgütler “sürekli yenilik” felsefesini içselleştirip diri tutmalılardır. Bunu
sağlayabilmek için bireylere daha fazla otonomi ve özgür düşünce imkânı sağlayan iç
girişimcilik olgusu önem kazanmaktadır. Kurum içi girişimcilik olarak da ifade edilen iç
girişimcilik kavramının öneminin artma sebebini Kuratko ve Hodgetts (2001: 51) örgütlerin
yönetici ve çalışanlarının inovatif kabiliyetlerini kullanmalarına izin vermesi olarak ifade
etmektedirler.
Günümüzde işletmelerin iç girişimciliğin farkına daha fazla varmasıyla birlikte iç
girişimcilik olgusunun anlam ve önemi de artmaktadır. Bu araştırmada çalışanların iç
girişimcilik eğilimlerine etkisi olabileceği düşünülen demokratik-katılımcı yönetim tarzı ile
ilişkisi incelenmektedir.
2. Literatür ve Teorik Çerçeve
Girişimci; riski göze alarak mal veya hizmet üretmek üzere sermayenin yatırıma
dönüştürülmesidir (Esposito, 2006; Hisrich vd., 2005).
İç girişimcilik (intrapreneurship) ise en kısa tanımıyla faal örgütlerdeki girişimciliktir
(Ağca ve Kurt, 2007). İç girişimci de Pinchot (1985: 15) tarafından “iş fikrini uygulama
sorumluluğunu örgüt içinde üstlenen kişi” olarak ifade edilmektedir. Daha güncel bir başka
tanıma göre yenilik faaliyetleri ve yönelimlerinin sürdürülmesidir (Antoncic ve Hisrich, 2001:
498). Naktiyok (2004: 64) iç girişimcinin sürecin merkezinde konumlandığını ve iş fikrini veya
bir hayali kazançlı bir ekonomik gerçekliğe çevirmeye çalıştığını ifade etmektedir.
İç girişimcilik ile ilgili birçok araştırmacı farklı tanımlamalar yapmıştır. Zahra (1991) ile
Sharma ve Chrisman (1999) iç girişimciliği mevcut örgütlerde yeni ürünler, işler ve özerk/yarı
özerk işletmeler oluşturma olarak tanımlamaktadır. Covin ve Slevin (1991), Zahra (1993) ve
Knight (1997) ise iç girişimciliği yeni ürün, hizmet, süreç, teknoloji ve metot geliştirme olarak
ifade etmektedir. Daha güncel bir başka tanıma göre iç girişimcilik bir fikri başarmak üzere
sergilenen bağımsızlıktır (Culhane, 2003; akt. Gürel).
İç girişimcilik ile ilgili literatür incelendiğinde üç ana başlık göze çarpmaktadır.
Bunlardan birincisi iç girişimci bireyler (Pinchot, 1985); ikincisi iç girişimcilerin fonksiyonları
(Jones ve Butler, 1992); üçüncüsü ise yönetimsel strateji olarak iç girişimciliktir (Rule ve Irwen,
1988; Guth ve Ginsberg, 1990; akt. Antoncic ve Hisrich, 2003: 7).
Örgüt içi girişimcilik yaklaşımları da üç sınıfta toplanmıştır. İlk yaklaşım Covin ve Slevin
(1986) ile Knight (1997) tarafından savunulan girişimcilik yönelimi yaklaşımıdır. İkinci
yaklaşım Zahra’nın (1993) savunduğu kurumsal girişimcilik yaklaşımıdır. Antoncic ve
Hisrich’in (2003) savunduğu girişimci davranış yaklaşımı ise üçüncü yaklaşımdır.
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
3
İç girişimcilik olgusu her işletmede aynı düzeyde olmasa da tüm örgütlerde az veya çok
bulunmaktadır. Temel sorun iç girişimciliğin ne düzeyde olduğunun belirlenebilmesi,
dolayısıyla ölçülebilmesi sorunudur. Bu sorunun çözümlenmesinde iç girişimcilik eğiliminin
boyutları yardımcı olmaktadır. İç girişimcilik düzeyini belirleyen davranışları açıklamaya
çalışan araştırmalara bakıldığında iki temel model göze çarpmaktadır. Bu modellerden ilki
girişimcilik eğilimidir (Miller ve Friesen, 1983; Covin ve Slevin, 1991; Knight, 1997).
Araştırmacılar girişimcilik eğilimi boyutlarını yenilik, risk alma ve proaktif davranma olarak
tanımlamışlardır. Yenilik (innovation) yeni ürün, hizmet ve teknoloji geliştirme olarak
tanımlanırken; risk alma (risk taking) kaybetme ihtimaline karşılık eylemde bulunmak olarak
ifade edilmektedir. Proaktif davranma (proactiveness) ise ilk girişimi başlatma olarak
tanımlanmaktadır (Knight, 1997; Antoncic ve Hisrich, 2001; Morris ve Kuratko, 2002).
İç girişimciliği önemli kılan önemli bir husus örgütün iç çevresindeki çalışanların iş
tatminlerine ve özyeterliliklerine etkisidir. Özyeterlilik iç girişimciliği etkileyen bireysel faktör
iken, iş tatmini örgütsel bir faktördür (Meydan, 2011). İş tatmini çalışanların iç girişimci
davranışlarını etkilemektedir (Şeşen, 2010). İş tatmininin iç girişimcilik üzerindeki etkisinde
yöneticilerin yönetim tarzlarının da doğrudan ya da dolaylı etkisi olduğunu gösteren
araştırmalar görülmektedir (Heinonen ve Korvela, 2005; Holt vd., 2007; Wood vd., 2008).
Buna karşılık iç girişimci davranışların örgütsel faktörlerle karşılaştırıldığında bireysel
faktörlerden (özellikle özyeterlilik) daha fazla etkilendiğini gösteren araştırmalar da (Meydan,
2011) bulunmaktadır.
İç girişimciliği önemli kılan bir diğer husus da; örgütlerde çalışan devir hızının düşük, iş
tatmininin ve verimliliğin yüksek olmasıdır. Doğal olarak böyle bir performansın
sağlanabilmesi örgütlerin iç ve dış çevrelerine uyum yeteneklerine bağlıdır. Çalışanlar örgütün
iç çevrelerini oluştururken, inovasyon fırsatlarını değerlendirebilecekleri yer örgütlerin dış
çevreleridir. Dış çevrelerindeki fırsatlarla birlikte yüksek düzeyde belirsizlik ve karmaşıklık;
risk alabilmek için daha fazla uyum kabiliyeti gerektirmektedir.
Dışsal uyum ve örgüt içi bütünleşmeyi sağlamada kuşkusuz örgüt liderlerinin çok önemli
rolü ve etkisi bulunmaktadır. Bu bağlamda örgüt liderleri için belki de en önemli hususlardan
biri liderin yönetim tarzıdır. Yönetim tarzları Kurt Lewin tarafından demokratik-katılımcı
yönetim tarzı, otokratik yönetim tarzı ve tam serbesti tanıyan (laissez-faire) yönetim tarzı olarak
sınıflandırılmaktadır (akt. Özturan, 2018). Araştırmaya konu olan iç girişimciliği teşvik edeceği
ve pozitif etkileyebileceği düşünülen yönetim tarzı demokratik-katılımcı yönetim tarzıdır.
Liderlerin çalışanlara ilham verme, bireysel ilgi gösterme, entellektüel olarak teşvik etme
şeklinde iç girişimciliğe dönüşüm sağlamak açısından demokratik-katılımcı yönetim tarzı önem
kazanmaktadır. Entellektüel teşvik, liderlerin yenilikçi çözüm aramak için sağladığı destek
olarak tanımlanmaktadır (Mengüç ve Auh, 2008: 35) ve iç girişimcilik için önemlidir. Özellikle
girişimciliğin yenilik boyutunun en önemli unsur olduğu düşünüldüğünde (Karcıoğlu ve
Kaygın, 2013) iç girişimciliği sağlamak için liderlerin demokratik-katılımcı yönetim tarzının
önemi daha iyi anlaşılmaktadır.
Günümüz iş dünyasında yenilikçi yöneticiler demokratik ve ilham verici bir yönetim tarzı
ile daha başarılı olabilmekte; dolayısıyla demokratik-katılımcı yönetim tarzı (democratic-
participative management style) izlemeyi tercih etmektedirler (Vasilev ve Todorova, 2016).
Demokratik-katılımcı yönetim tarzı ile çalışanlardan gelebilecek değerli bilgi, öneri ve
fikirler sağlanmaktadır (Özturan, 2018). Dolayısıyla iç girişimciliğe esas olan yeni fikirler
teşvik edilmektedir. Böylelikle demokratik-katılımcı yönetim tarzının yaygın olduğu
kurumlarda, astları kontrol etme ihtiyacı önemini yitirmektedir (Vasilev ve Todorova, 2016).
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
4
Demokratik yönetim tarzı ilişkilerde güven esaslı ve çalışanların karar alma süreçlerine etkin
olarak katıldığı yaklaşımdır (Qureshi, 2017).
Literatür taraması çerçevesinde teorik olarak açıklanan demokratik-katılımcı yönetim
tarzının iç girişimcilik eğilimine etkisi araştırmanın temel hipotezini oluşturmaktadır.
Çalışmanın bundan sonraki kısmında araştırmanın yöntemi, analiz ve bulgular ele alınmaktadır.
3. Araştırmanın Modeli ve Yöntemi
Araştırmanın örneklemini İstanbul ilinde havacılık sektöründeki çalışanlardan oluşan 136
katılımcı oluşturmaktadır. Araştırmada en uygun örneklem elde edilebildiği için tesadüfi
örnekleme gerçekleştirilmiştir (Tuğsal, 2018). Veriler SPSS 20.0 istatistik paket yazılımı
aracılığıyla dönüştürülerek regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmanın modeli Şekil 1’de
sunulmaktadır.
İç Girişimcilik
h1
Demokratik-Katılımcı
Yönetim Tarzı
(DKYT)
h2
h3
Şekil 1: Araştırmanın Modeli
Araştırmaya katılan çalışanlara ilişkin frekans ve yüzde dağılımları Tablo 1’de
belirtilmektedir.
Tablo 1: Frekans ve Yüzde Dağılımı
Değişken Düzey N %
Cinsiyet
Kadın
50
36,76
Erkek
86
63,24
Yaş
18-29
85
62,50
30-39
29
21,32
40-49
19
13,97
50 ve üzeri
3
2,21
Medeni Durum
Bekâr
91
66,91
Evli
45
33,09
Eğitim Düzeyi
Lise
4
2,94
Yüksekokul
15
11,03
Lisans
65
47,79
Lisansüstü
52
38,24
Proaktiflik
Özerklik
Risk Alma
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
5
Diğer
0
0
Kıdem
1-6 yıl
76
55,88
7-10 yıl
22
16,18
11-15 yıl
14
10,29
16 yıl ve üzeri
24
17,65
Gelir
0-2.000TL
39
28,68
2.001-3.500TL 34 25
3.501-6.000TL 42 30,88
6.001-10.000TL 16 11,76
10.001TL ve üzeri 5 3,68
Araştırmaya 50 kadın ve 86 erkek çalışan katılmıştır. Ankete katılan çalışanlardan 85 kişi
(%62,50) 18-19 yaş grubunda, 29 kişi (%21,32) 30-39 yaş grubunda, 19 kişi (%13,97) 40-49
yaş grubunda ve 3 kişi (%2,21) 50 yaş ver üzerindedir. Çalışanların 91’i (%66,91) bekâr, 45’i
ise (%33,09) evlidir. Eğitim düzeylerine bakıldığında 4 kişinin (%2,94) lise mezunu, 15 kişinin
(%11,03) yüksekokul, 65 kişinin (%47,79) lisans mezunu ve 52 kişinin (%38,24) lisansüstü
eğitim aldığı görülmektedir. Araştırmaya katılan çalışanların %55,88’i yani 76 kişinin kıdemi
1-6 yıl arasındayken, 22 kişinin yani katılımcıların %16,18’inin kıdemi 7-10 yıl arasında, 14
kişinin (%10,29) kıdemi 11-15 yıl arasında ve 24 kişinin (%17,65) kıdemi 16 yıl ve üzerindedir.
Katılımcıların gelir düzeyine bakıldığında 39 kişinin geliri (%28,68) 0-2.000TL arasındayken,
34 kişinin geliri (%25) 2.001-3.500TL arasında, 42 kişinin geliri (%30,88) 3.501-6.000TL
arasında, 16 kişinin (%11,76) geliri 6.001-10.000TL arasında ve 5 kişinin geliri (%3,68)
10.001TL ve üzerindedir.
Araştırmada, katılımcıların iç girişimcilik eğilimleri ve demokratik-katılımcı yönetim
tarzı algılarını ölçmek üzere Kurt ve Terzi’nin (2005) Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik
çalışmalarını gerçekleştirdiği yönetim tarzı ölçeğindeki demokratik-katılımcı yönetim tarzı alt
ölçeği ile Naktiyok (2004) tarafından hazırlanan ve Durmaz (2011) tarafından geliştirilen 21
ifadeden ve 4 boyuttan oluşan iç girişimcilik ölçeği kullanılmıştır.
Öncelikle araştırmada kullanılan iki ölçeğin güvenilirlik analizleri yapılmıştır.
3.1. Güvenilirlik ve Geçerlilik Analizleri
Veri setinde kayıp veri olmadığı için örneklemdeki 136 verinin tamamı analizde kullanılmıştır.
Tablo 2: İç Girişimcilik Ölçeği’nin Güvenilirlik İstatistikleri
Cronbach's Alpha
Standart Maddelere Dayalı Cronbach's Alpha Madde Sayısı
.915
.922
21
Cronbach’s Alpha katsayısı .61 ile .80 arasında ise ölçek güvenilirliği kabul edilebilir
düzeydedir (İslamoğlu ve Alnıaçık, 2014: 283). İç Girişimcilik Ölçeği’nin Cronbach’s Alpha
değeri .915 olarak saptanmıştır ve ölçeğin güvenilirliğinin yüksek düzeyde olduğu
görülmektedir.
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
6
Tablo 3: İç Girişimcilik Ölçeği’nin Ölçek İstatistikleri
Ortalama Varyans Standart Sapma Madde Sayısı
142,325 669,354 25,8719 21
İç Girişimcilik Ölçeği’nin istatistik değerlerinde ortalama 142.325, varyans 669.354,
standart sapma 25.8719 ve ölçeğin madde sayısı 21’dir.
Tablo 4: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı Ölçeği’nin Güvenilirlik İstatistikleri
Cronbach's Alpha
Standart Maddelere Dayalı Cronbach's Alpha Madde Sayısı
,942
,943
9
Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı Ölçeği’nin güvenilirlik analizi sonucunda
Cronbach’s Alpha değeri .942 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin güvenilirliğinin yüksek düzeyde
olduğunu göstermektedir.
Tablo 5: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı Ölçeği’nin Ölçek İstatistikleri
Ortalama Varyans Standart Sapma Madde Sayısı
30,288 92,224 9,6033 9
9 maddeden oluşan Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı Ölçeği’nin ölçek istatistik
değerlerinde ortalama 30.288, varyans 92.224, standart sapma 9.6033 olarak hesaplanmıştır.
Doğrulayıcı faktör analizinde tek faktörle açıklama yapılamayan ölçeklerde açıklayıcı
faktör analizi yapılmıştır. Faktör yapısı oluşturulurken faktör analizinde varimax dikey
döndürme sonucunda özdeğeri 1 ve üzerinde olan faktörler modelin varyansını/değişebilirliğini
açıklamaktadır (İslamoğlu ve Alnıaçık, 2014: 408). Eigen değeri 1’in altında olan faktörler
dahil edilmemektedir.
Tablo 6: İç Girişimcilik Ölçeği’nin İstatistik Sonuç Değerleri
İstatistik Sonuç Değerleri Faktör1 Faktör 2 Faktör 3
Özdeğerler
7,686
2,527
1,370
Açıklanan Kümülatif Varyans (%) 36,602 48,635 55,160
Kaiser-Meyer-Olkin Örneklem Yeterliliği .877
Bartlett Küresellik Testi Ki Kare Değeri
1298,110
p
.000
Ölçek Cronbach’s Alfa Değeri .915
Anketteki ifadeler 1-Tamamen Katılmıyorum, 5- Tamamen Katılıyorum aralıkları
arasında değerlendirilmiştir. Kaiser-Meyer-Olkin örneklem yeterliliğinin .877 olduğu
hesaplanmıştır. Modelin geçerliliğini test eden Bartlett küresellik testinin Ki Kare sonucu ise
1298,110’dur ve model p<.001 düzeyinde anlamlıdır.
Açıklayıcı faktör analizi sonucunda bu araştırmada ölçek 3 faktörle açıklanmaktadır.
Faktör yükleri Alamur’un (2016) çalışmasındakine benzer bir dağılım göstermiştir. Birinci
faktör proaktiflik; ikinci faktör risk alma; üçüncü faktör özerklik olarak ifade edilmektedir.
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
7
Modeldeki birinci faktör olan proaktiflik, toplam varyansın %36.602’sini; ikinci faktör olan
risk alma %12,032’sini ve üçüncü faktör olan özerklik %6,525’ini açıklamaktadır. Toplamda 3
faktör ile açıklanan ölçeğin kümülatif varyansı %52.996 olmaktadır; bu yüksek bir orandır.
İlginç olan bulgu Türk toplum yapısında yenilikçilik faktörünün etkili olması beklenirken;
yapılan açıklayıcı faktör analizi sonucunda bunun desteklenmemesidir.
Açıklayıcı faktör analizindeki ilk faktör olan proaktiflik; çevredeki değişimi yakalamak
amacıyla fırsatları kovalama ve inisiyatif kullanma olarak tanımlanmaktadır. İkinci faktör
olarak açıklanan özerklik; örgüt üyelerinin kendi başlarına karar alma, yeni eylem
oluşturabilme gibi bağımsız olmaları olarak tanımlanmaktadır. Açıklayıcı faktör analizindeki
üçüncü faktör olan risk alma; fırsatları muhtemel tehditlerinin önünde görebilmek olarak
tanımlanmaktadır (Alamur, 2016: 105).
Tablo 7: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı Ölçeği’nin İstatistik Sonuç Değerleri
İstatistik Sonuç Değerleri Faktör1
Özdeğerler
6,226
Açıklanan Kümülatif Varyans (%) 69,173
Kaiser-Meyer-Olkin Örneklem Yeterliliği .937
Bartlett Küresellik Testi Ki Kare Değeri
882,916
p
.000
Ölçek Cronbach’s Alfa Değeri
.942
Tablo 7’de görüldüğü üzere faktör analizi sonucunda demokratik-katılımcı yönetim tarzı
ölçeği tek faktör ile açıklanmaktadır ve istatistik sonuç değerlerinden Kaiser-Meyer-Olkin
örneklem yeterliliği değerinin .937 olduğu hesaplanmıştır. Bartlett küresellik testinin sonucu
882,916’dır ve model p<0.001 düzeyinde anlamlıdır. Demokratik-katılımcı yönetim tarzı
boyutu %69,173 varyans ile açıklanmaktadır.
3.2. Analiz ve Bulgular
Anket yoluyla araştırma için toplanan ölçümler, SPSS 20.0 yazılımıyla regresyon analizi ile
değerlendirilmiştir. İlk hipotez ile; demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin
proaktiflik boyutu üzerindeki etkisi analiz edilmektedir.
h1: Demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin proaktiflik boyutu üzerinde
etkisi vardır.
Demokratik-katılımcı yönetim tarzının proaktiflik üzerindeki etkilerin model özeti
tablosu, Tablo 8’de görülmektedir. Modelde Durbin-Watson değeri 2.217 olarak
hesaplanmaktadır. Durbin-Watson değerinin 2’ye yakın olması modelde sorun olmadığını
göstermektedir (Tuğsal, 2018).
Tablo 8: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Proaktiflik Üzerindeki Etkilerin Model
Özeti Tablosu
Aşama R R2 Düzeltilmiş
R2
Değişim İstatistikleri
Durbin-
Watson
Değeri
R2 Değişimi F Değişimi p
1
.758
.575
.571
.575
151,467
.000
2.217
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
8
Analize tahmin değişkenleri olarak; sabit (Proaktiflik) ve bağımsız değişken dâhil
edilmiştir. Modeli birinci aşama %57.5 varyans ile açıklamaktadır (p<.001).
Tablo 9: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Proaktiflik Üzerindeki Etkilerin ANOVA
İstatistik Değerleri
Aşama
Kareler Toplamı
Ortalamaların Karesi
F
p
1
64.654
64.654
151.467
.000
Modelin, Tablo 9’da yer alan ANOVA istatistik değerlerinde, F değerinin istatistiksel olarak
p<.001 düzeyinde anlamlı olduğu görülmektedir. İlk aşamada tahmin gücünün anlamlı olduğu
görülmektedir (F136-1=151.467).
Tablo 10: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Proaktiflik Üzerindeki Etkilerin
Katsayılar Tablosu
Aşama Bağımsız Değişkenler
Standartlaştırılmayan
Katsayılar
Standartlaştırılmış
Katsayılar
t p
B
St. Hata
Beta
Sabit (Proaktiflik) .037 .061 .611 .543
DemokratikKatilimci .764 .062 .758 12.307 .000
Bağımlı Değişken: Proaktiflik
İstatistiksel hesaplamalar doğrultusunda kabul edilen modelin regresyon denklemi şu
şekilde ifade edilmektedir:
Proaktiflik = .037 + [(.764xDemokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı)]
Bulgular değerlendirildiğinde demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin
proaktiflik boyutu üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü etkisi (p<.001) olduğu
tespit edilmiştir. Hipotez kabul edilmektedir. Dolayısıyla; demokratik-katılımcı yönetim tarzı
1 birim arttığında, iç girişimciliğin proaktiflik boyutu .764 birim artmaktadır.
Araştırmanın ikinci hipotezi ile demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin
özerklik boyutu üzerindeki etkisi analiz edilmektedir.
h2: Demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin özerklik boyutu üzerinde
etkisi vardır.
Demokratik-katılımcı yönetim tarzının özerklik üzerindeki etkilerin model özeti tablosu,
Tablo 11’de görülmektedir. Modelde Durbin-Watson değeri 1.868 olarak hesaplanmaktadır.
Durbin-Watson değerinin 2’ye yakın olması modelde sorun olmadığını göstermektedir
(Tuğsal, 2018).
Tablo 11: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Özerklik Üzerindeki Etkilerin Model
Özeti Tablosu
Aşama R R2 Düzeltilmiş
R2
Değişim İstatistikleri Durbin-
Watson
Değeri
R2 Değişimi F Değişimi p
1
.083
.010
.001
.010
.779
.379
1.868
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
9
Analize tahmin değişkenleri olarak; sabit (Özerklik) ve bağımsız değişken dâhil
edilmiştir. Modeli birinci aşama %1 varyans ile açıklamakta görünse de istatistiksel olarak
anlamlı değildir (p>.05).
Tablo 12: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Özerklik Üzerindeki Etkilerin ANOVA İstatistik
Değerleri
Aşama
Kareler Toplamı
Ortalamaların Karesi
F
p
1
.811
.811
.779
.379
Modelin ANOVA tablosunda F değerinin istatistiksel olarak p<.001 düzeyinde anlamlı
olduğu görülmektedir. İlk aşamada tahmin gücünün anlamlı olduğu görülmektedir (F136-
1=.779).
Tablo 13: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Özerklik Üzerindeki Etkilerin Katsayılar
Tablosu
Aşama Bağımsız Değişkenler
Standartlaştırılmayan
Katsayılar
Standartlaştırılmış
Katsayılar
t p
B St. Hata Beta
Sabit (Özerklik) .024 .096 .252 .801
Demokratik Katılımcı .086 .097 .083 .882 .379
Bağımlı Değişken: Özerklik
Bulgular değerlendirildiğinde demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin
özerklik boyutu üzerinde istatistiksel olarak anlamlı etkisi olmadığı (p>.05) tespit edilmiştir.
Hipotez reddedilmektedir.
Araştırmanın üçüncü hipotezi ile demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin
risk alma boyutu üzerindeki etkisi analiz edilmektedir.
h3: Demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin risk alma boyutu üzerinde
etkisi vardır.
Demokratik-katılımcı yönetim tarzının risk alma üzerindeki etkilerin model özeti
tablosu, Tablo 14’te görülmektedir. Modelde Durbin-Watson değeri 2.266 olarak
hesaplanmaktadır. Durbin-Watson değerinin 2’ye yakın olması modelde sorun olmadığını
göstermektedir (Tuğsal, 2018).
Tablo 14: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Risk Alma Üzerindeki Etkilerin Model
Özeti Tablosu
Aşama R R2 Düzeltilmiş
R2
Değişim İstatistikleri
Durbin-
Watson
Değeri
R2 Değişimi F Değişimi p
1
.158
.025
.016
.025
2.851
.094
2.266
Analize tahmin değişkenleri olarak; sabit (Risk Alma) ve bağımsız değişken dâhil
edilmiştir. Modeli birinci aşama %2,5 varyans ile açıklamakta görünse de istatistiksel olarak
anlamlı değildir (p>.05).
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
10
Tablo 15: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Risk Alma Üzerindeki Etkilerin
ANOVA İstatistik Değerleri
Aşama
Kareler Toplamı
Ortalamaların Karesi
F
p
1
2.872
2.872
2.851
.094
Modelin ANOVA tablosunda F değerinin istatistiksel olarak p<.001 düzeyinde anlamlı
olduğu görülmektedir. İlk aşamada tahmin gücünün anlamlı olduğu görülmektedir (F136-
1=2.851).
Tablo 16: Demokratik-Katılımcı Yönetim Tarzı’nın Risk Alma Üzerindeki Etkilerin
Katsayılar Tablosu
Aşama Bağımsız Değişkenler
Standartlaştırılmayan
Katsayılar
Standartlaştırılmış
Katsayılar
t p
B
St. Hata
Beta
Sabit (Risk Alma) .008 .094 .085 .933
DemokratikKatilimci .161 .095 .158 1.688 .094
Bağımlı Değişken: Risk Alma
Bulgular değerlendirildiğinde demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimciliğin
özerklik boyutu üzerinde istatistiksel olarak anlamlı etkisi olmadığı (p>.05) tespit edilmiştir.
Hipotez reddedilmektedir.
4. Sonuç ve Tartışma
Yöneticilerin demokratik-katılımcı yönetim tarzlarının çalışanların iç girişimcilik algılarına
yönelik yapılan araştırmada iç girişimciliğin proaktiflik boyutuyla istatistiksel olarak anlamlı
ve pozitif bir ilişki saptanmıştır. Buna karşılık iç girişimciliğin diğer iki boyutu olan risk alma
ve özerklik boyutları üzerinde demokratik-katılımcı yönetim tarzının istatistiksel olarak anlamlı
bir etkisi olmadığı görülmektedir.
Araştırma sonuçlarını çalışmanın yapıldığı havacılık sektörü bağlamında değerlendirmek
gerekirse; çalışanların kendi başlarına karar alma, yeni eylem oluşturabilme, bağımsız hareket
edebilme özelliklerini kapsayan özerkliğin etkili olmaması, Türk havacılık sektöründe ast-üst
ilişkisinin, hiyerarşi ve komuta kademelerinin etkili olması ile açıklanabilir. Havacılık
sektöründe en önemli unsurların petrol fiyatları, turist sayısı, bilet fiyatları, ülke güvenliği,
acenta tur satışları gibi stratejik öneme sahip hususlar olduğu dikkate alındığında çalışanların
özerkliklerinin etkisi olmaması anlaşılabilir. Bu hususların çalışanların özerklik eğilimlerinde
olduğu gibi risk alma eğilimlerinin de etkisiz olmasına sebep olabileceği düşünülmektedir.
Gelir elde etmesini sağlayan turizm sektörü ile ve diğer taraftan maliyetlerinin büyük bir
kısmını oluşturan petrol-akaryakıt sektörüyle karşılıklı bağımlılık ilişkisi de bulunan havacılık
sektöründe fırsatlar ve tehditlerin üst yönetim tarafından değerlendirilmesi daha uygun olabilir.
Dolayısıyla çalışanların risk alma eğilimlerinin düşük olması bu durumla açıklanabilir.
Özerklik ve risk alma eğilimlerinin etkisi olmamakla birlikte çalışanların iç
girişimciliklerinde fırsatları kovalama ve inisiyatif kullanma olarak tanımlan proaktiflik
eğilimleri çok yüksek düzeydedir. Ulusal ve uluslar arası çapta rekabetin fazla olduğu havacılık
sektöründe; satış gelirlerini arttırmak ve maliyetleri düşürmek, müşteri sayısını ve iç ve dış
destinasyon sayısını arttırmak üzere tüm fırsatların değerlendirilmesi çok büyük önem teşkil
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
11
etmektedir. Bu bağlamda, rekabet üstünlüğü elde etmek için şirketlerin iç girişimciler olarak
çalışanlarının proaktiflik düzeylerini yükseltmeye yönelik insan kaynakları politikaları
uygulamaları önerilebilir.
Heinonen ve Korvela (2005), Holt vd. (2007), Wood vd.’nin (2008) iç girişimcilik
üzerinde yöneticilerin yönetim tarzlarının doğrudan ya da dolaylı etkisi olduğunu vurguladığı
üzere; demokratik-katılımcı yönetim tarzının iç girişimcilik üzerindeki etkisinin araştırıldığı bu
çalışma alanyazına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Gelecekte yapılacak çalışmalar için
araştırmacılar iç girişimciliğin daha düşük düzeyde olabileceği düşünülen kamu sektöründe
otokratik yönetim tarzının etkilerini araştırabilirler.
Kaynakça
Ağca, V. & Kurt, M. (2007). İç Girişimcilik ve Temel Belirleyicileri: Kavramsal Bir Çerçeve.
Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı: 29, Temmuz-Aralık, 83-112.
Alamur, B. (2016). Olgun örgütlerde iç girişimciliğin canlandırılmasında örgütsel zekâ'nın rolü.
Yayımlanmamış doktora tezi. Dumlupinar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Kütahya.
Antoncic B., Hisrich R.D. (2001). Intrapreneurship: construct refinement and cross-cultural
validation. Journal of Business Venturing, Vol.16, No.5, pp.495-527.
Antoncic, B. & Hisrich, R.D. (2003). Clarifying the Intrapreneurship Concept. Journal of Small
Business and Enterprise Development, 10 (1), 7-24.
Covin, J.G. ve Slevin, D.P. (1986). The Development and Testing of An Organizational-level
Entrepreneurship Scale. İçinde Ronstadt, R (Editör), Frontiers of Entrepreneurship
Research (628-639). Wellesley: Babson College.
Covin, J.G. ve Slevin, D.P. (1991). A Conceptual Model of Entrepreneurship as Firm Behavior,
Entrepreneurship Theory & Practice, 16(1): 7-25.Culhane, 2003.
Durmaz, I., (2011). Psikolojik Güçlendirme Algısının İç Girişimcilik Üzerine Etkisi. Doktora
Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Ankara.
Esposito, J. C. (2006). You’re the Boss. Career World, 34 (6), 6-10.
Guth, W. ve Ginsberg, A. (1990). Guest Editors’ Introduction: Corporate Entrepreneurship,
Strategic Management Journal, 11: 297-308.
Gürel, E. B. B. (2012). İç Girişimcilik: Bir Literatür Taraması. Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Elektronik Dergisi, Sayı 6, 56-75.
Heinonen, J., ve Korvela, K. (2005). How About Measuring Intrapreneurship?,
http://labsel.netco.it/Modules/ContentManagment/Uploaded/CMItemAttachments/How
%20about%20measuring%20intrapreneurship.pdf, (Erisim tarihi: 07.05.2018), 1-18.
Hisrich, R.D., Peters, M.P., Shepherd, D.A. (2005). Entrepreneurship. (6th edition) New York.
Holt, D. T., Rutherford, M. W. ve Clohessy, G. R. (2007). Corporate Entrepreneurship: An
Empirical Look At Individual Characteristics, Context and Process. Journal of Leadership
and Organizational Studies, 13 (4), 40-54.
İslamoğlu, A. H., Alnıaçık, Ü. (2014). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Beta
Yayınları, İstanbul.
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
12
Jones G. R., Butler J. E. (1992). Managing Internal Corporate Entrepreneurship: An Agency
Theory Perspective, Journal of Management, 18,4:733.
Karcıoğlu, F., Kaygın, E. (2013). Girişimcilik sürecinde dönüştürücü liderlik anlayışı:
Otomotiv sektöründe bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler
Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 3, ss.1-20.
Knight, G.A. (1997). Cross-cultural Reliability and Validity of A Scale To Measure Firm
Entrepreneurial Orientation, Journal of Business Venturing, 12(3): 213-25.
Kuratko, D. F., Hodgetts, R. M. (2001),Entrepreneurship: A contemporary approach. Mason,
OH: South-Western Thomson Learning.
Kurt, T., Terzi, A.R. (2005). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Yöneticilik Davranışlarının
Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığına Etkisi. Milli Eğitim Üç Aylık Eğitim ve Sosyal
Bilimler Dergisi. Y.33, S. 166.
Menguc, B., Auh, S. (2008) “Conflict, Leadership, And Market Orientation”, Intern. J. of
Research In Marketing, 25, ss. 34-45.
Meydan, C. H. (2011). İş Tatmin Ve Öz Yeterliliğin Örgüt İçi Girişimciliğe Etkisi: Kamu
Sektöründe Bir Araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 20, Sayı 1,25-40.
Miller, D., Friesen, P.H. (1983). Strategy-making and Environment, Strategic Management
Journal, 4: 221-235.
Morris, M.H., Kuratko, D.F. (2002). Corporate Entrepreneurship: Entrepreneurial
Development Within Organizations. Orlando, Fl: Harcourt College Publishers.
Naktiyok, A. (2004). İç Girişimcilik, Beta Yayınları, İstanbul.
Özturan, M. (2018). Yöneticilerin duygusal zekâ düzeylerinin, yönetim tarzlari ve örgütsel
yabancilaşma duygulari üzerindeki etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi.
İstanbul Ticaret Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Pinchot, G. III (1985). Intrapreneuring: Why you don’t have to leave the corporation to become
entrepreneur. New York: Harper and Row.
Qureshi, I. (2017). Role and Size of a Leader in Organizational Behaviors. Journal of HR,
Organizational Behaviors & Entrepreneurship Development, April 2017, Vol. 1, Issue,
01, 13-16.
Rule, E.G., Irwin, D.W. (1988). Fostering Intrapreneurship: The New Competitive Edge, The
Journal of Business Strategy, 9 (3), ss. 44-47.
Şeşen, H., (2010). Öncülleri ve Sonuçları ile Örgüt İçi Girisimcilik: Türk Savunma Sanayinde
Bir Arastırma, Yayımlanmamıs Doktora Tezi, KHO Savunma Bilimleri Enstitüsü,
Ankara.
Sharma, P., Chrisman, J. J. (1999). Toward A Reconciliation of The Definitional Issues in the
Field of Corporate Entrepreneurship. Entrepreneurship Theory and Practice, Spring,
1999, pp.11-28.
Tuğsal, T. (2018). İş-Yaşam Dengesi, Sosyal Destek ve Sosyo-Demografik Faktörlerin
Tükenmişlik Üzerindeki Etkisi. İstanbul: Cinius Yayınları
Vasilev, A. ve Todorova, T. (2016). Some Transaction Cost Effects of Authoritarian
Management. Econstor, e-Makale. https://www.econstor.eu/handle/10419/145297
Erişim Tarihi: 21.05.2018.
Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama
Araştırmaları Dergisi
Yıl:2019, 3(5):1-13
Journal of Research in Entrepreneurship
Innovation and Marketing
Year:2019, 3(5):1-13
13
Wood, C. C., Holt, D. T., Reed, T. S., ve Hudgens, B. J. (2008 ). Perceptions of Corporate
Entrepreneurship in Air Force Organizations: Antecedents and Outcomes. Journal of
Small Business and Entrepreneurship, 21(1), 117-132.
Zahra S.A. (1991). Predictors and financial outcomes of corporate entrepreneurship: An
exploratory study. Journal of Business Venturing, Vol.6, No.4, pp.259-285.
Zahra, S.A. (1993). Environment, Corporate Entrepreneurship, and Financial Performance: A
Taxonomic Approach, Journal of Business Venturing, 8: 319-40.
EXTENDED ABSTRACT
The Impact of the Democratic-Participative Management Style of Managers on the
Intrapreneurship Tendencies of Employees
The scope of the research is to investigate the impact of democratic-participative management style on
the intrapreneurship tendencies of employees. Research survey in May 2018 in the province of Istanbul
in Turkey is provided with the participation of 136 people working in the aviation sector. The method
for analysis is multiple regression analysis. According to the results of the regression analysis, the
democratic-participative management style has a statistically significant, positive and high-level effect
on the proactiveness dimension of intrapreneurship (p <.001). There is no significant effect on autonomy
and risk taking dimensions.
With the first hypothesis; the impact of democratic-participative management style on
intrapreneurship’s proactiveness dimension is analysed. It is determined that the democratic-
participative management style has a statistically significant and positive effect on the intrapreneurship’s
proactiveness dimension (p <.001). Hypothesis is accepted. Therefore; when the democratic-
participatory management style increases by 1 unit, the proactiveness dimension of intrapreneurship
increases by .764 units. According to the second and the third hypotheses of the study it is determined
that the democratic-participative management style has no statistically significant effect on
intrapreneurship’s autonomy and risk taking dimensions (p> .05). The hypotheses are rejected.
Proactiveness tendencies which are defined as pursuing opportunities and using initiatives in
intrapreneurship of employees are very high. In the aviation sector, where national and international
competition is high; it is very important to evaluate all opportunities to increase sales revenue and reduce
costs, increase the number of customers and increase the number of domestic and foreign destinations.
It is better understood that the proactiveness defined as intrapreneurs chasing these opportunities and
using initiatives are high.
It would be more appropriate to evaluate the research results in the context of the aviation sector in
which the study is conducted. In this context; the fact that autonomy, which includes the ability of
employees to make decisions on their own and to act independently is not influential. This can be
explained by the influence of subordinate relations and hierarchy in the Turkish aviation sector. It can
be better understood that the most important elements in the aviation sector are not the effects of
employees' autonomy, given that there are strategic prescribers such as oil prices, number of tourists,
ticket prices, country security and agency tour sales.
