Content uploaded by Andreas Bessas
Author content
All content in this area was uploaded by Andreas Bessas on Mar 20, 2019
Content may be subject to copyright.
Θεματική τηλεδιάσκεψης
Παθολογία προφορικού λόγου και διαταραχές
Διάγνωση των γλωσσικών διαταραχών
Ιστορικό και προφίλ παιδιών με γλωσσικές διαταραχές
Παιδαγωγικοί τρόποι αντιμετώπισης των γλωσσικών διαταραχών
Παθολογία προφορικού
λόγου και διαταραχές
Σύγχρονες προσεγγίσεις μελέτης των
διαταραχών
1. Αρχικά ιατρικό μοντέλο: αναζήτηση αιτιών και ταξινόμηση των διαταραχών με τοποθέτηση
«ταμπελών» στην κάθε διάγνωση (στις μέρες μας ακολουθείται από το ΚΕΔΔΥ,
ιατροπαιδαγωγικά κέντρα κτλ)
2. Γλωσσολογική προσέγγιση: μελέτη των συμπτωμάτων αδιαφορώντας για τις αιτίες –
χρησιμοποιείται από τους περισσότερους ειδικούς, δεν γίνεται διάγνωση αλλά αξιολόγηση
3. Ψυχογλωσσολογική προσέγγιση: μελέτη των μηχανισμών εγκεφαλικής επεξεργασίας των
πληροφοριών για αποσαφήνιση των περιοχών που εστιάζονται οι διαταραχές – σχετικά νέα
προσέγγιση
Σημαντικοί παράγοντες στην εξέλιξη της μελέτης των διαταραχών επικοινωνίας αποτελούν οι
νέες τάσεις στην ψυχολογία, ψυχογλωσσολογία και τεχνητή νοημοσύνη
Ταξινόμηση των διαταραχών λόγου και
ομιλίας
Διαταραχές ομιλίας (διαταραχές στην εκφορά του λόγου):
◦Διαταραχές άρθρωσης
◦Διαταραχές ροής/προσωδίας (τραυλισμός)
◦Διαταραχές φώνησης
Διαταραχές λόγου/γλώσσας (διαταραχές στην μορφή, περιεχόμενο ή/και χρήση)
◦Φωνολογικές διαταραχές
◦Ειδική γλωσσική διαταραχή
◦Σημασιολογικές ή/και πραγματολογικές διαταραχές
◦Μορφοσυντακτικά ελλείμματα
◦Διαταραχές γραπτού λόγου (δυσλεξία)
Οι παραπάνω διαταραχές συχνά εμφανίζονται σε μικτή μορφή
Όλες οι διαταραχές αφορούν είτε καθυστέρηση στην ανάπτυξη, είτε αποκλίσεις
Τα γλωσσικά/λεκτικά ελλείμματα μπορεί να είναι αποτέλεσμα άλλων προβλημάτων (π.χ. νοητικά προβλήματα,
βαρηκοΐα/κώφωση κτλ.)
Οι διαταραχές
επικοινωνίας
χωρίζονται σε:
Διαταραχές παραγωγής ή κατανόησης
Διαταραχές λειτουργικές ή οργανικές
Διαταραχές λόγου ή ομιλίας
Διαταραχές επίκτητες ή αναπτυξιακές
Γλωσσική απόκλιση ή καθυστέρηση
Διαταραχές ομιλίας
Διαταραχές
άρθρωσης
Αφορά την διαταραχή στην άρθρωση των λεκτικών ήχων
σε αντιληπτικό φωνητικό ή εκφραστικό φωνητικό επίπεδο
Η εξελικτική δυσπραξία και εξελικτική δυσαρθρία
αφορούν διαταραχές επακόλουθες κάποιων νευρολογικών
βλαβών, ανεπάρκεια σε φωνητικό επίπεδο στο σύστημα
την κινητικής παραγωγής της ομιλίας ή στο σύστημα του
νευρο-κινητικού ελέγχου.
Διαταραχές άρθρωσης μπορούν να προκύπτουν σε
περιπτώσεις ελλείμματος στο φωνητικό αντιληπτικό
επίπεδο σε περιπτώσεις μείωσης ακοής (βαρηκοΐα-
κώφωση), στο σύστημα της μηχανικής πρόσληψης του
λόγου.
Οι δυσκολίες στην άρθρωση μπορεί επίσης να έχουν
οργανική αιτία όπως:
◦ανατομικές ανωμαλίες π.χ. σχιστίες με συνοδεύον
συνήθως χαρακτηριστικό ρινολαλία, μακρογλωσσία,
ανωμαλίες στο κλείσιμο των γνάθων, βραχύ χαλινό
γλώσσας κλπ.
◦βαρηκοΐα: με τη χαρακτηριστική ομιλία των βαρήκοων
ατόμων όπου εκτός από την άρθρωση παρατηρούνται
και διαταραχές στην προσωδία. Απαιτείται ιδιαίτερη
προσοχή στις ωτίτιδες που αποτελεί ύπουλο εχθρό στην
ανάπτυξη της ομιλίας και του λόγου.
Εξελικτική δυσπραξία
Η εξελικτική δυσπραξία (ΕΔ) είναι μία από τις διαταραχές της ομιλίας.
Το παιδί με ΕΔ έχει δυσκολία στην εκούσια κίνηση των οργάνων του λόγου (τον προγραμματισμό των κινήσεων των οργάνων του λόγου)
για την παραγωγή λέξεων.
Δηλαδή ενώ μπορεί να πει αυθόρμητα μια λέξη σωστά, έχει δυσκολία να την πει σωστά όταν αυτό θέλει ή όταν εμείς του ζητήσουμε να
την πει.
Επίσης ενώ μπορεί να προφέρει σωστά μεμονωμένους φθόγγους και συλλαβές δυσκολεύεται στην διαδοχική εκφορά τους μέσα στη
λέξη
π.χ το παιδί μπορεί να πει σωστά τις συλλαβές κα-λα-μπό-κι μεμονωμένα, όταν όμως λέει ολόκληρη τη λέξη καλαμπόκι μπορεί να την
πει καμπολόκι, καμπόκι κτλ.
Τα λάθη δεν είναι σταθερά, δηλαδή εάν επαναλάβει μία λέξη πέντε φορές μπορεί να την πει με τρεις διαφορετικές εκδοχές.
Όσο αυξάνεται ο αριθμός των συλλαβών στη λέξη και ο αριθμός των λέξεων στις προτάσεις τόσο πιο πολύ αυξάνονται τα λάθη .
Τραυλισμός
Διαταραχή στην ροή της ομιλίας
Αιτίες: ψυχολογικές ή οργανικές
Πλέον θεωρείται περισσότερο γλωσσική διαταραχή, καθώς φαίνεται να παρουσιάζονται
πολλαπλά προβλήματα στην κατάκτηση της γλώσσας
Εμφανίζεται φυσιολογικά στα μικρά παιδιά
Διαγνωστικά κριτήρια: ύπαρξη συμπτωμάτων για >6 μήνες
Διαταραχές λόγου
Φωνολογικές
διαταραχές
Αφορούν διαταραχές στο επίπεδο της αντιπροσώπευσης στην
αντίληψη ή παραγωγή των φωνημάτων, και στην οργάνωση της
αντιπροσώπευσης
◦Επιβράδυνση στη φωνολογική εξέλιξη
◦Φωνολογική διαταραχή με σταθερά λάθη
◦Φωνολογική διαταραχή με ασταθή λάθη (δυσπραξία;)
Ειδική
γλωσσική
διαταραχή (SLI)
Όροι που χρησιμοποιούνται: ειδική γλωσσική διαταραχή
(Specific Language Impairment / SLI), Εξελικτική γλωσσική
διαταραχή (Developmental Language Disorder –DLD),
εξελικτική δυσφασία (developmental dysphasia)
DLD: εμπεριέχει διαταραχές γραμματικής (μορφολογίας και
συντακτικού) και του λεξιλογίου, όχι όμως διαταραχές της
φωνολογίας και πραγματολογίας (Toppelberg, 2000)
Η φωνολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από αδυναμία
παραγωγής/διάκρισης/οργάνωσης των φωνημάτων
σύμφωνα με τη φωνοτακτική δομή της ομιλούμενης
γλώσσας θεωρείται ως ΕΓΔ γιατί υποδηλώνει ελλείμματα
στη φωνημική αναπαράσταση
Η πραγματολογική διαταραχή (Pragmatic Language
Impairment –PLI) αποτελεί μια ενδιάμεση διαταραχή
ανάμεσα στην ΕΓΔ και στην αυτιστική (Bishop, 2000)
H ΕΓΔ σηματοδοτεί ανεπαρκή γλωσσική κατάκτηση σε
παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη, χωρίς γνωστή
εγκεφαλική βλάβη, απώλεια ακοής και ψυχοσυνασθηματικά
ελλείμματα (Rapin, 1996)
Οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (Specific Learning
Difficulties SLD ή δυσλεξία) ορίζονται ως διαταραχή στον
γραπτό λόγο σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη, χωρίς
εγκεφαλική βλάβη, σε φυσιολογική κοινωνική, εκπαιδευτική
και ψυχολογική κατάσταση
Διάγνωση των
γλωσσικών διαταραχών
Μέθοδοι
καταγραφής
Προσχεδιασμένη
φόρμα
καταγραφής
Αποτελεί μια φόρμα στην οποία συμπληρώνουμε
τα στοιχεία που παρατηρούμε κατά την διάρκεια
της αξιολόγησης
Πλεονέκτημα: προτείνει τα βήματα της
αξιολόγησης
Μειονέκτημα: δεν επιτρέπει ευελιξία κατά την
διαδικασία
Είδη: φόρμα καταγραφής, ερωτηματολόγιο
Ανοικτή φόρμα
καταγραφής
Αποτελεί μια φόρμα με ερωτήσεις ή
τίτλους
Πλεονέκτημα: επιτρέπει την ευελιξία
της αξιολόγησης
Μειονέκτημα: δυσκολία στην
ομαδοποίηση και σύγκριση των
αποτελεσμάτων
Εκθέσεις
Έκθεση
αξιολόγησης
Αποτελεί μια γραπτή αναφορά των στοιχείων του ιστορικού,
των δεδομένων αξιολόγησης, των κλινικών παρατηρήσεων, των
συμπερασμάτων και των συστάσεων
Περιγραφή των ικανοτήτων και δυσκολιών
Αναγκαία είναι η αναλυτική περιγραφή με σαφείς και κοινώς
αποδεκτούς όρους για να γίνεται κατανοητή από το σύνολο των
ειδικών λογοθεραπευτών και των μελών της διεπιστημονικής
ομάδας
S.O.A.P.
Αφορά μια περιοδική αναφορά:
◦Της γενικής κατάστασης του υποκειμένου της θεραπείας
◦Των αποτελεσμάτων των θεραπευτικών στόχων
◦Της αποτίμησης της εκάστοτε κατάστασης της διαταραχής λόγου (ομιλίας, γλώσσας) και κατάποσης
◦Του σχεδιασμού της επικείμενης δράσης
Υποκείμενο: αφορά τις παρατηρήσεις και πληροφορίες για το άτομο με σκοπό την καλύτερη εκτίμηση
της κατάστασης και αποτελεσματικότητα της θεραπείας
◦Παρατηρήσεις: κατά την διάρκεια της συνεδρίας ή από άτομα του στενού οικογενειακού
περιβάλλοντος ή από το νοσοκομειακό και ιατρικό προσωπικό σε περίπτωση νοσηλείας
◦Οι πληροφορίες αφορούν την ψυχολογική κατάσταση και την συμπεριφορά. Είναι απαραίτητες
εφόσον η θεραπεία άλλοτε προσαρμόζεται σε αυτές και άλλοτε προϋποθέτει την τροποποίηση ή
παύση της
Αντικείμενο: αφορά την διαταραχή επικοινωνίας και τις παραμέτρους εντός των οποίων
διαμορφώνεται
◦Αναφέρονται οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι της θεραπείας
◦Αναφέρεται η ποσοστιαία επίδοση του ατόμου σε σταθμισμένες δοκιμασίες (π.χ. δοκιμασία
εκφοράς συγκεκριμένου φωνήματος και επίδοση %)
Αποτίμηση
◦Περιγράφεται και αποτιμάται η διαταραχή της επικοινωνίας ή κατάποσης όπως εξελίσσεται στις
διαφόρους παραμέτρους της αφότου αρχίσει η θεραπεία
Σχεδιασμός δράσης
◦Σχεδιασμός των επόμενων δράσεων για την εξέλιξη της θεραπείας
◦Αναφέρονται στόχοι με πιο μακροπρόθεσμο χαρακτήρα
◦Σχεδιάζονται κινήσεις που θα βοηθήσουν το υποκείμενο άμεσα
Έκθεση Προόδου
ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ ΓΙΑ
ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΉ
ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ, ΤΗΝ
ΑΠΌΔΟΣΗ ΤΟΥ
ΑΤΌΜΟΥ &
ΕΠΙΠΛΈΟΝ ΣΥΣΤΆΣΕΙΣ
Είδη
εκθέσεων:
Συμπληρώνεται καθημερινά ή σε κάθε συνεδρία για να
καταγραφεί η απόδοση του ατόμου. Πρόκειται για καθημερινές,
σύντομες εκθέσεις προόδου που ονομάζονται σημειώσεις
προόδου
Γράφεται περιοδικά για να συνοψίσει την πρόοδο του ατόμου
για μία συγκεκριμένη θεραπευτική περίοδο
Σημειώσεις
Προόδου
Καθημερινές/Τακτικές Σημειώσεις Προόδου:
Καταγράφουμε τα αποτελέσματα κάθε κλινικής συνεδρίας. Αυτό
μας επιτρέπει να αναθεωρούμε τη θεραπευτική συνεδρία και
να κάνουμε τις απαραίτητες μετατροπές:
◦Καταγράφουμε τις εντυπώσεις μας για το άτομο
◦Καταγράφουμε μετρήσιμες πληροφορίες για το στόχο μας
(για παράδειγμα: παρήγαγε τον ήχο με 80% ακρίβεια στις 50
λέξεις)
◦Περιγράφουμε περιληπτικά την πορεία της θεραπείας (για
παράδειγμα: συνεχίζουμε τις ισχύουσες θεραπευτικές
δραστηριότητες ή συνεχίζουμε την παραγωγή του …)
Ιστορικό και προφίλ
παιδιών με γλωσσικές
διαταραχές
Ατομικό ιστορικό: πληροφορίες για κύηση, τοκετό, πρώτα χρόνια ζωής, εξέλιξη κτλ
Ιατρικό ιστορικό: ασθένειες, αλλεργίες, κληρονομικότητα κτλ
Σχολικό ιστορικό: φοίτηση, συμπεριφορά, δραστηριότητες κτλ
Οικογενειακό ιστορικό
Συμπεριφορά-καθημερινότητα
Παιδαγωγικοί
τρόποι αντιμετώπισης των
γλωσσικών διαταραχών
Παρέμβαση
στις
διαταραχές
ομιλίας
Παρέμβαση στις
αρθρωτικές/φωνολογικές διαταραχές
Παραδοσιακά έχει προταθεί ένα μοντέλο αποκατάστασης, που στηρίζεται στην άρθρωση των
φθόγγων, το οποίο σε γενικές γραμμές προσπαθεί να αποκαταστήσει τα ελλείμματα στην
εκφορά τους, στηριζόμενο στα φωνητικά χαρακτηριστικά των φθόγγων.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει η τάση να προτείνονται μοντέλα αποκατάστασης, που στηρίζονται
στα φωνολογικά χαρακτηριστικά των λεκτικών ήχων και στις φωνολογικές διαδικασίες
αλλαγής, ομαδοποιώντας τα φωνήματα, κάτι που όπως φαίνεται οδηγεί σε πιο άμεσα και
σταθερά αποτελέσματα της θεραπείας,
◦όμως προϋποθέτει εξειδικευμένα εργαλεία αξιολόγησης, που δεν είναι πάντα διαθέσιμα και
παρουσιάζουν μικρή ή μεγάλη δυσκολία στην εφαρμογή τους.
Παρέμβαση στις διαταραχές ροής
Η χρήση της
τεχνολογίας
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει
σε πολλούς ειδικούς την ανάγκη ενσωμάτωσης της χρήσης της στα
πλαίσια της θεραπευτικής παρέμβασης, αλλά και πολλά ερωτήματα
σχετικά με την χρήση των κατάλληλων εργαλείων και προγραμμάτων
και τα τυχόν οφέλη από την εφαρμογή τους
Κατά καιρούς έχουν εκδοθεί διάφορα προγράμματα που
απευθύνονται σε παιδιά, αλλά δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη
έρευνα για τις ιδιαιτερότητες στην εφαρμογή τους και τα
αποτελέσματα στην ανάπτυξη δεξιοτήτων σε παιδιά με διαταραχές
επικοινωνίας. Αναφέρεται όμως στην διεθνή βιβλιογραφία ότι η
χρήση του υπολογιστή φαίνεται χρήσιμη στις γλωσσικές ικανότητες
(Durkin & Conti-Ramsden, 2012).
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια τάση δημιουργίας μεθόδων
παρέμβασης εξ’ αποστάσεως, χρησιμοποιώντας την τεχνολογική
υλικοτεχνική υποδομή που είναι πλέον στην διάθεσή μας, ενώ
διάφορες έρευνες προσπαθούν να αναλύσουν τις ιδιαιτερότητες
μιας τέτοιας μορφής θεραπευτικής παρέμβασης, η οποία συχνά
αναφέρεται ως τηλεπρακτική (telepractice).
Ολοκληρωμένη
σχολική
προσέγγιση
(ΟΣΠ)
Μια ΟΣΠ μπορεί να βοηθήσει στην άρση των εμποδίων της
αποτελεσματικής πρόβλεψης για την εκπαίδευση των
παιδιών λεκτικές, γλωσσικές και επικοινωνιακές ανάγκες,
όπως η έλλειψη ευαισθητοποίησης της γλωσσικής
ανάπτυξης, τον αργό εντοπισμό παιδιών και την
περιορισμένη συνεργασία μεταξύ του προσωπικού υγείας και
εκπαίδευσης (Leyden, Stackhouse, & Szczerbinski, 2011).
Μια ΟΣΠ αποτελεί είδος κατάρτισης όλου του σχολείου, με
στόχο την παροχή επικοινωνίας σε πλούσιο περιβάλλον για
όλα τα παιδιά και την αύξηση των γνώσεων για την ανάπτυξη
του λόγου, της γλώσσας και της επικοινωνίας, επιτρέποντας
έτσι στο προσωπικό του σχολείου τον εντοπισμό των παιδιών
με διαταραχές και παροχή στοχευμένης παρέμβασης με
αναφορά παραπομπής σε άλλους ειδικούς.
Παρέμβαση
στο σχολείο
Πολυαισθητηριακές
τακτικές
Όλες οι μέθοδοι παρέμβασης στις μαθησιακές δυσκολίες
οφείλουν να παρουσιάζονται πολυαισθητηριακά, ειδικότερα
όσες αφορούν τα χαμηλά επίπεδα γλωσσικής κατάκτησης
(εκεί που παρεμβαίνουν οι θεραπευτές).
Ένα θεραπευτικό πρόγραμμα οφείλει να παρουσιάζει τα
γράμματα ή συλλαβές αξιοποιώντας
◦το χρώμα,
◦την υφή,
◦το μέγεθος και
◦το σχήμα,
◦ή να αποτυπώσει τα γράμματα με μορφές ζώων, γνωστών
αντικειμένων ή προσώπων,
◦αλλά και σε ιδιαίτερες περιπτώσεις την όσφρηση και γεύση.
Ταξινόμηση των
δραστηριοτήτων
Είναι γνωστό ότι ο κανόνας αυτός αφορά σχεδόν όλες τις
διαταραχές επικοινωνίας, ακόμη περισσότερο όμως στις
περιπτώσεις μαθησιακών δυσκολιών, όπου θα πρέπει να
λαμβάνουμε υπόψη και το επίπεδο εκπαίδευσης των
παιδιών.
Η ταξινόμηση των δραστηριοτήτων ακολουθεί τους κανόνες
«από το εύκολο στο δύσκολο» και «της φυσιολογικής
ανάπτυξης των δεξιοτήτων».
Κιναισθητικές
τακτικές
Ταυτόχρονα μπορεί το παιδί να εκπαιδευτεί σε
συγκεκριμένες κινήσεις που θα συνδυάζονται με την
αναγνώριση των γραμμάτων
◦(παράδειγμα η ανάγνωση με ταυτόχρονη κίνηση των δακτύλων
του παιδιού ακολουθώντας το σχήμα του γράμματος ή με την
τοποθέτησή τους σε σημεία το στόματος που θα υποδηλώνουν
την άρθρωση των αντίστοιχων φωνημάτων),
κάτι που φαίνεται να βοηθά την εκμάθηση της ανάγνωσης,
και υπό προϋποθέσεις και της γραφής.
Διεπιστημονική
ομάδα
Μια ολοκληρωμένη παρέμβαση επιβάλλει την εμπλοκή
πολλών ειδικών, ο καθένας από τους οποίους ακολουθεί την
δική του επιστημονική προσέγγιση για να ενισχύσει τις
επιμέρους δεξιότητες των παιδιών με μαθησιακές
δυσκολίες.
Οι κυριότερες συνεργαζόμενες ειδικότητες που εμπλέκονται
στην παρέμβαση στις μαθησιακές δυσκολίες είναι
◦ο ειδικός παιδαγωγός,
◦ο λογοθεραπευτής,
◦ο εργοθεραπευτής και
◦ο ψυχολόγος,
ενώ μια σειρά άλλων ειδικοτήτων πιθανώς να εμπλακούν σε
συγκεκριμένες περιπτώσεις (όπως για παράδειγμα ένας
κοινωνικός λειτουργός).
Παρέμβαση
προφορικού
λόγου
Επίπεδα
παρέμβασης
Κατανόηση – παραγωγή: διαχωρισμός των επιπέδων
Ακουστική επεξεργασία: Η εκπαίδευση των παιδιών περιλαμβάνει ασκήσεις
διαφοροποίησης θορύβων, ανθρώπινης ομιλίας και μικτές δραστηριότητες.
Φωνεμική επίγνωση: Για την ανάπτυξη της φωνεμικής επίγνωσης υπάρχουν τρεις
βασικές προσεγγίσεις: η εξάσκηση με αυτόνομα φωνήματα, η εξάσκηση με ζεύγη
ελάχιστης φωνολογικής διαφοράς πραγματικών λέξεων και η εξάσκηση με ζεύγη
ελάχιστης φωνολογικής διαφοράς ψευδολέξεων
Συλλαβική επίγνωση: Η κατάτμηση των μεγαλύτερων γλωσσικών μονάδων σε
μικρότερα (προτάσεις σε λέξεις, λέξεις σε μορφήματα, λέξεις σε συλλαβές,
συλλαβές σε φωνήματα, η φωνολογική ενημερότητα δηλαδή) αποτελεί μια από
τις σημαντικότερες δεξιότητες που πρέπει να κατακτήσουν τα παιδιά για να
έχουν μια φυσιολογική ανάπτυξη λόγου
Γλωσσική επεξεργασία: Η γενικότερη γλωσσική επεξεργασία, όχι μόνο σε
φωνολογικό και μορφολογικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο σημασιολογίας,
σύνταξης και πραγματολογίας αποτελούν κρίσιμα στάδια στην παρέμβαση
Περιγραφικός και αφηγηματικός λόγος: αφορά την ικανότητα περιγραφής
αντικειμένων και ενεργειών σε δεδομένη χρονική στιγμή, ενώ ο αφηγηματικός
λόγος αφορά την ικανότητα περιγραφής σειράς γεγονότων στον χρόνο, και
συνεπώς αποτελεί πιο περίπλοκη διαδικασία λεκτικής εκφοράς
Η μετάβαση
από τον
προφορικό στον
γραπτό λόγο
Οπτική διάκριση
Οπτική σειριακή μνήμη
Ακουστική σειριακή μνήμη
Διάκριση γραφημάτων
Η γραφή και η ανάγνωση
• Πρώτη ανάγνωση
• Γρήγορη αυτοματοποιημένη ανάγνωση
• Πρώτη γραφή
• Αυτόνομη γραφή κειμένου
Εκπαιδευτικές
παρεμβάσεις
Διαφοροποιημένη
διδασκαλία
Είναι η προσέγγιση κατά την οποία η διδασκαλία διαφοροποιείται και προσαρμόζεται
με βάση τα ατομικά χαρακτηριστικά των μαθητών στην τάξη, ως προς την ετοιμότητά
τους για μάθηση, τα ενδιαφέροντά τους και το στυλ μάθησής τους
Η διαφοροποίηση καθοδηγείται από:
◦Τις αδυναμίες των μαθητών,
◦Την ευέλικτη ομαδοποίηση και
◦Τη διαρκή αξιολόγηση
Ο εκπαιδευτικός διαφοροποιεί:
◦Το περιεχόμενο,
◦Το προϊόν της μάθησης
◦Την διαδικασία
◦Το περιβάλλον
Σύμφωνα με:
◦Την ετοιμότητα
◦Το μαθησιακό στυλ
◦Τα ενδιαφέροντα
διαφοροποιήσεις
• Τροποποίηση μέσων και τρόπων διδασκαλίας και
αξιολόγησης (π.χ. χρόνος, παρουσίαση υλικού)
• Σταθεροποίηση γνώσεων (όχι νέες γνώσεις / επίπεδο)
Διευκολύνσεις
• Μεθόδων διδασκαλίας (π.χ. χρήση στρατηγικών)
• Στόχων διδασκαλίας (π.χ. ανάθεση ατομικών ή ομαδικών
εργασιών)
• Υλικού διδασκαλίας (π.χ. επιλογή ασκήσεων)
Μικρές προσαρμογές
• Προσαρμογή μαθήματος σε χαμηλότερο επίπεδο
• Διδακτικοί στόχοι για σταδιακώς αυξανόμενη συμμετοχή
του μαθητή (π.χ. μάθηση βασικών δεξιοτήτων)
Μεγάλες προσαρμογές
Προσεγγίσεις παρέμβασης
Προσέγγιση εστιασμένη στο έλλειμμα
Βασίζεται στις αδυναμίες
Οι μαθητές λαμβάνουν διάγνωση
Εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης (έξω
από την τάξη, απόσυρση)
Κυρίως από τις ειδικότητες
Προσέγγιση εστιασμένη στην εκπαίδευση
Οι αδυναμίες λαμβάνονται υπόψη
Οι μαθητές δεν διαχωρίζονται
Πρόγραμμα συνεκπαίδευσης (εντός της τάξης)
Κυρίως από τους εκπαιδευτικούς
Μοντέλα
μάθησης
Ο μαθητής μαθαίνει μέσω (π.χ. ο εκπαιδευτικός επιλέγει να
παίξει το παιδί με πλαστελίνη και να φτιάξει κάποια σχέδια):
◦Σωματικής καθοδήγησης (π.χ. ο εκπαιδευτικός πιάνει τα χέρια
του παιδιού για να πλάσει [εκείνο] την πλαστελίνη)
◦Καθοδήγησης με εικόνες (π.χ. ο εκπαιδευτικός τοποθετεί
μπροστά στο παιδί μια εικόνα που δείχνει πως πλάθεται η
πλαστελίνη)
◦Λεκτικής καθοδήγησης (π.χ. ο εκπαιδευτικός εξηγεί στο παιδί
πως πλάθεται η πλαστελίνη)
◦Παροχής προτύπου (π.χ. ο εκπαιδευτικός πλάθει την πλαστελίνη
και το παιδί αντιγράφει)
Υποστηρικτική
τεχνολογία
εναλλακτικές
μέθοδοι
Εντός και εκτός τάξης, για την υποστήριξη της επικοινωνίας και
τη νμάθησης, χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων:
◦TEACCH
◦PECS
◦MAKATON
◦TABLETS (εξειδικευμένα apps)
◦Πρώιμη παρέμβαση
◦Αισθητηριακή ολοκλήρωση
◦ΑΒΑ (εφαρμοσμένη ανάλυση της συμπεριφοράς)
Πρώιμη
παρέμβαση
Η πρώιμη παρέμβαση απευθύνεται σε όλα τα παιδιά που
βρίσκονται σε κατάσταση επικινδυνότητας ή έχουν
αναπτυξιακά προβλήματα
Στις Ευρωπαϊκές χώρες η διάρκεια παρέμβασης ποικίλλει –
σε γενικές γραμμές από την γέννηση μέχρι να ενταχθεί στο
εκπαιδευτικό σύστημα
Στην χώρα μας και σε μεγαλύτερα παιδιά
Η πρώιμη παρέμβαση είναι στενά συνδεδεμένη με την αρχή
της ένταξης των παιδιών στο γενικό σχολείο
Φάσεις:
◦Εντοπισμός και καθορισμός του προβλήματος
◦Καθορισμός και διαφοροδιάγνωση
◦Ειδική αγωγή και εκπαίδευση
Διαδικασία: Αξιολόγηση ΚΕΔΔΥ Αξιολόγηση
εκπαιδευτικού (αδυναμίες και δυνατότητες του παιδιού)
πρόγραμμα διδασκαλίας
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
TEACCH
Ο πρώτος στόχος της δομημένης προσέγγισης είναι η
κατανόηση του περιβάλλοντος από τα άτομα µε αυτισμό
◦Το δοµηµένο περιβάλλον ανταποκρίνεται καλύτερα στον
ιδιαίτερο τρόπο σκέψης των ατόµων µε αυτισµό.
◦Όταν οι λειτουργίες του κάθε χώρου στο περιβάλλον είναι
σαφείς τότε οι απαιτήσεις είναι κατανοητές από τα άτοµα που
καλούνται να ανταποκριθούν σε αυτό.
Ο δεύτερος στόχος της δόµησης του περιβάλλοντος είναι η
αυθόρµητη επικοινωνία του ατόµου µε αυτισµό.
Τέλος, όταν τα άτοµα µε αυτισµό γνωρίζουν τις απαιτήσεις
και τις δραστηριότητες που συνδέονται µε διαφορετικούς
χώρους και µάθουν να ακολουθούν ρουτίνες, είναι σε θέση
να συµµετέχουν σε περισσότερες δραστηριότητες µε
µεγαλύτερη αυτονοµία, χωρίς προτροπές και οδηγίες από
τους άλλους.
Μέθοδοι της
δομημένης
διδασκαλίας
Η δόμηση του περιβάλλοντος της τάξης
Το ημερήσιο πρόγραµµα δραστηριοτήτων της τάξης
Το σύστημα εργασίας (α) ποια δουλειά θα κάνει, β) πόση
δουλειά θα κάνει, γ) πώς γνωρίζει ότι τελείωσε, δ) τι θα
κάνει αφού τελειώσει αυτή τη δραστηριότητα)
Το δομημένο εκπαιδευτικό υλικό (α) οι οπτικές οδηγίες, β) η
οπτική οργάνωση και γ) η οπτική σαφήνεια )
Βιβλιογραφία
◦Μπέσσας, Α. (2018). Δυσλεξία, Μαθησιακές δυσκολίες και η αντιμετώπισή τους. Εκδ.Μένανδρος
◦Μπέσσας, Α. (2018). Φωνολογική ανάπτυξη και διαταραχές. Φωνολογία, Άρθρωση, Αξιολόγηση και
Θεραπευτική Αντιμετώπιση. Εκδ.Μένανδρος
◦Μπέσσας, Α. (2018). Φωνολογική ανάπτυξη και διαταραχές. Θεραπεία και μελέτες περιπτώσεων.
Εκδ.Μένανδρος
◦Στασινός, Δ. (2015). Ψυχολογία του λόγου και της γλώσσας. Αθήνα: Gutenberg
◦Anderson, Ν. & Shames, Γ. (2013). Εισαγωγή στις διαταραχές επικοινωνίας. Εκδόσεις Πασχαλίδης
◦Νικολόπουλος, Δ. (επιμ.) (2008) Γλωσσική ανάπτυξη και διαταραχές (συλλογικό έργο). ΜΟΤΙΒΟ
ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε.
◦Καλομοίρης, Γ. Διαταραχές προφορικού και γραπτού λόγου: Πεδίο διεπιστημονικής έρευνας και
θεωρητικής σύγχυσης. Στο: Γλωσσικές δυσκολίες και γραπτός λόγος. Εκδόσεις Γρηγόρη, 2007.
Σελίδες:17-29
◦Norbury, F.C., Tomblin, J.B. & Bishop, V.M.D. (2013) (μτφ. Κουλεντιανού Μ.). Κατανοώντας τις
Αναπτυξιακές Γλωσσικές Διαταραχές. Αθήνα: Gutenberg.
◦Ludo Verhoeven, Hans van Balkom(2004). Classification Of Developmental Language Disorders.
Theoretical Issues and Clinical Implications. Mahwah, New Jersey, London: Lawrence Erlbaum Associates,
Publishers
◦Hegde, M.N. (2001). Hegde’s PocketGuide to Treatment in Speech-Language Pathology. Second Edition.
USA: SinguIar.
◦Irwin, D.L., Pannbacker, M., Powell, T.W., Vekovius, G.T. (2007). Ethics for Speech-Language Pathologists
and Audiologists: An Illustrative Casebook. Thomson Delmar Learning.
◦Stackhouse, J. & B. Wells (1997) Childrens Speech and Literacy Difficulties: a psycholinguistic framework.
London: Whurr Publishers
◦Stackhouse, J. & Β. Wells (2001) Childrens Speech and Literacy Difficulties: identification and intervention.
London: Whurr Publishers
◦Kenneth G. Shipley, Julie G. McAfee (2009). Assessment in Speech-Language Pathology: A Resource
Manual, Fourth Edition. USA: Delmar Cengage Learning (έκδοση στα ελληνικά: Διαγνωστικές προσεγγίσεις
στην λογοπαθολογία. Εκδόσεις Gotsis)
