Vrednovanje nauke: od Aristotela do kulture brojeva Evaluation of the Science from Aristotle to Culture of the Numbers (Sciencemetrics)

Abstract

The pressentation is about "publish or die", "scribomania", "hyperpublication", "scientometrics" and the effects that they cause.

Prezentacija je namijenjena ljubiteljima prave nauke. Pokušava na fenomenološkom nivou da prikaže i objasni pojave kao što su: "publikuj ili umri", "skribomanija", "hiperpublikovanje", "naukometrija" i indirektne efekte koje one izazivaju.

Posmatra ih kao relativno kratak period u vremenskoj liniji razvoja nauke i kao rezultat direktnog upliva politike i neoliberalnog koncepta upravljanja (menadžmenta) u oblast nauke i visokog obrazovanja. Sa druge strane predstavlja pokušaj zaštite orginalnog izdavaštva i poštenog naučnog metoda.

Pokušava oživjeti kulturu kvaliteta, nasuprot kilturi kvantiteta (brojeva) i predlaže odredjene mjere za povratak izvornim naučnim vrijednostima.

Prezentacija je dio dugogodišnjeg rada autora na ovoj temi sa jedinim ciljem, zaštite pravog obrazovanja i nauke od "laičkih reformi" i "mangupa u sopstvenim redovima". Protkana je sa tri zlatna doba nauke u kojima je njena iskonska vrijednost došla do izražaja, antičkog, njutnovskog i anšatjnovskog (savremenog).

Materijal se može koristiti uz obavezno citiranje:

Radovan Stojanović, Vrednovanje nauke od Aristotela do kulture brojeva, predavanje i prezentacija, Centar za helenske studije, Podgorica, Crna Gora, Sep. 2018.

YUTUBE:
https://www.youtube.com/watch?v=3nzO4asivCY

više o autoru: https://en.wikipedia.org/wiki/Radovan_Stojanovi%C4%87

Full text

Vrednovanje nauke:
od Aristotela do kulture brojeva
Prof. dr Radovan Stojanović
Predavanje u Centru za Helenske Studije
19/09/2018
radovan.stojanovic2@gmail.com
KIC, Podgorica, 19.09.2018

Sadržaj
•Uvod
•Razrada
•Zaključak
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Uvod
•Posvećujem: „Svojim
novo-grčkim učiteljima“
•„Three Big Boys“.
•Zašto sam njih odabrao
u pozadini moje priče?
•Zato što su obeležili tri
„zlatna“ doba nauke.
•Zato što su bili
podjednako veliki
naučnici, filozofi i
vizionari.
•Zato što su znali da
„ništa ne znaju“.
„Svaki čovjek po
prirodi teži znanju“
„Objasniti suštinu prirode
je teško za jednog čovjeka pa
i za jedno pokoljenje. Zato je
mnogo bolje uraditi malu ali tačnu
stvar, i ostaviti ostalo za sledeće
generacije“
1
Ego= -------------
Znanje
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Uvod…
•Nauku i znanje nije lako definisati, kao ni njihovu
uzajamnu povezanost: επιστήμη->γνώση ili
γνώση -> επιστήμη ili γνώση<-> επιστήμη.
•Ali je sigurno da su nerazdvojivi i stari koliko i
civilizacija.
•Takodje, nije lako razdvojiti filozofiju-nauku-
knjigu (riječ), φιλοσοφία<-> επιστήμη<->
βιβλίο(λόγος)
•Duga je i nerazdvojiva njihova vremenska linija i
samo se moze posmatrati jedinstveno, „τη
γραμμή ενότητας“, „the line of unity“.
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Uvod…
Vremenska linija nauke
Vremenska linija
Bibliometrije, Naukometrije
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Uvod
•„Bibliometrija“ i „Naukometrija" su relativno
mlade discipline. Prva, u blagim oblicima,
nastaje 1920 godine, a druga sa Eugene
Garfieldom (tvorcem SCI) tokom 1960ih .
•Doživjele su „big bang“ i postale noćna mora i
kontraverza za naučnu zajednicu širom svijeta.
•U uzajamnoj su korelaciji su „Bibliometrics,”
“informetrics,” “webometrics,”, “netometrics,”
“cybermetrics”…
•Postoje mnogo neukometrijskih ili
bibliometrijskih baze: Scopus, Web of
Knowledge (sa WoS), Urlich’s, Google Scholar,
Reseachgate....., …
•Najveće i najpriznatije su Scopus (>22000
journala) and Web of Science (WoS)
(>12000)....
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada
•Piatnje 1: Da li naukometriju treba
poistovjećivati sa naukom,
bibliotekarstvom, izdavaštvom itd..?
•NE!
•To je više „tehnika analize nauke kao
procesa informacija“.
•Bibliotekarstvo (nastalo oko 2500BC)
mnogo je starije od naukometrije. Takodje
i naučni časopisi.
•Prvi naučni časopis je izašao, 05.01.
1665., Journal des sçavans, a drugi
Philosophical Transactions, 60 dana
kasnije, u izdanju Royal Society (RS),
sekretar Henry Oldenburg.
•U Philosophical Transactions su
objavljivali slavni naučnici :Newton,
Leeuwenhoek, Franklin, Darwin, Faraday,
Maxwel, Tuning, Hawking...
Knjige i časopisi su dio civilizacije. Postoji jasna korelacija
izmedju najvećih otkrića i radova u njima.
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Pitanje 2: Da li bibliometrija i naukometrija
imaju veze sa metrologijom kao naukom o
mjeremenjima?
•Djelimično
•Ako se posmatra kao mjerenje objekta
(parametra) ili pojava, statističke analize,
infometrije, informacione teorije i prakse .
•Proces informacija se zasniva na činjenici da
su svi podaci netačni i statistički po prirodi i
treba ih pretvoriti u brojeve kako bi se
smanjila greška.
•Ako se formalno i bukvalno shvati Galileo
Galileii „Izmjeri što je mjerljivo, i napravi
mjerljivim takodje ono što nije“.
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Pitanje 3: Da li bibliometrija i naukometrija imaju veze sa
politikom, upravljanjem (menadžmentom)....
•DA
•U nekoj mjeri se može smatrati političkim instrumentom. Više
implementacijjom Weberove administrativne doktrine.
•„Povjerenje je dobro, kontrola je bolja“ , Lenjin
•“Sve što je potrebno da uardiš jeste da uzmeš da mjeriš nešto i
ljudi će se tome pominovati“, John Pratt, , Šta može biti
mjereno može biti kontrolisano (upravljano)“, Peter Drucker,
„Nema besplatnog ručka“, Milton Fridman.
•Problem sa socijalizmom je taj da mozes lako ostati bez tudjih
para. Margaret Thacher
•Lisabonska konvencija EU, Evropa
•Administrativna doktrina „opravdaj šta si dobio", 1670 miliona
dollara u svijetu se ulaže u nauku i istraživanje to treba pokriti.
tj. Opravdati, sa tim što opravdanje mora biti što certifikovanije.
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Pitanje 4: Koje parametre uzima u obzir naukometrija ?
•Broj publikacija, Broj patenata, Citatiti i izvedeni parametri (razni
faktori kao H itd..)
–Imamo preko 34550 Per-reviewed časopisa (Na Elngleskom
28100 i 6450 ostalih), čiji broj raste dosta konstantno 3.5%
godišnje. Broj radova raste po stopi od prosečno 6% (što zavisi
od baze i intervala), otprilike 1.5 Miliona godišnje*.
–Dati podaci zavise od seta podataka (baze ili skupa baza koje
analiziramo), Elsevier (Scopus), WoS ili skup više baza? Koliko su
podaci sveži jer je trend rasta značajan?
–Bez sumnje produkcija je enormna i relativni odnosi su isti, što
je dobra osnova za donošenje generalnih zaključaka.
–Zato je uvijek potrebno navoditi izvor statističke analize!
*Prema STM-u: International Association of Scientific, Technical and
Medical Publishers (STM 2015 Report)
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Kvantitet (publikacije)
Izvor National Science Foundation, National Center for Science and Engineering Statistics; SRI International; Science-Metrix; Elsevier, Scopus
abstract and citation database (www.scopus.com), accessed December 2016
Publikacije (Svijet):
2004: 1.3 Mil
2014: 2.3 Mil
Rast (Svijet): 6.1%
GDP rast (Svijet): 3% ?
U produkciji Kina
prestiže SAD i to se već
dogodilo. Najveći rast
beleže Malezija, Iran
(22%), Indija (14%),
Kina (13.5%), Brazil
(11%)...i ostele zemlje u
razvoju. Najmanji Japan
(0.8), SAD (2.5)...
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Kvantitet (patenti)
Source: WIPO Statistics Database, September 2017.
Rast 6% godišnje na svetskom nivou, oko 1.4 miliona patenata 2016
Kina je već prestigla SAD, Japan je više patent orjentisan nego u publikacijama
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Kvantitet (citati)
Web of Science (WoS)
database between 2007 and 2017.
https://www.natureindex.com/news-blog/chinas-citations-catching-up
Nature 552, 162-164 (2017)
Mali broj radova ostane ne citiran poslije 15 god!
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada
•Kvantitet (autorstvo)?
•Sve više raste broj autora po
radu od 1930tih godina kada
ih je bio 1 autor po radu,
preko 2013 , 4 autora, danas 5
autora, a pretpostavlja se da
će ih imati 2030 8 autora po
radu.
•Pojava hiperautorstva najviše
izražena u oblasti fizike
(čestica)
•U filozofiji 91% radova je sa
1im autora.
https://www.natureindex.com/news-blog/paper-
authorship-goes-hyper
Hiperautorstvo!
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•kvantitet vs kvalitet
Sx = HCPx /Px ,
HCPx is the number of articles from country x that are
among the top 1% most cited articles in the world;
Px is the total number of papers from country x in the
database that were published in 2013 or earlier.
Science and engineering articles that are in the
top 1% of cited articles, by selected region,
country, or economy: 2003–13
Source: October 2017 NSF 18-300
Svaka normalizacija daje bolju sliku o
kvalitetu!!!
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Kvantitet (Region)?
Stojanovic, KIC, Sep. 2018
UCG, Scopus, Stojanovic
UCG, UCG, od 1977.

Razrada…
•Pozitivne strane naukometrije (i zapisivanja u širem smislu)?
•Sistematizacija znanja
•Mogućnost upotrebe korisne statistike
•Koristi Internet (najveće otkriće i najveću biblioteku današnjice),
„Svi smo sada povezani putem Interneta, poput neurona u velikom
mozgu“. Stiven Hoking
•Nema nedodirljivih i zaslužnih veterana
•Lakše i jeftinije informacije i komunikacije
•Duh takmičenja
•Lakše upravljanje i kreiranje naučne politike
•Doživotno učenje
•Poboljšanje ličnih performansi u pogledu komunikacije, jezika itd...
•Prenošenje dobrog duha istraživanja na mlade ljude kroz edukaciju
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Negativne strane naukometrije?
•Ima ih dosta, nazivaju se efektom “publish or perish”,
publikuj ili umri
•Pritiskak za publikovanjem proizvodi mnoge zloupotrebe
pogotovo u zemaljama u razvoju koje se mogu smatrati
“manje naucno kulturnim”, ali to je i osobina „prilika
stvara lopova“
•"Čovek je po prirodi luk, pun skandala i prevara”,
Aristofan
•“Mogu izračunati kretanje nebeskih tela, ali ne i ludilo
ljudi”, Newton
•“Politika je mnogo teža od fizike“, Einstain
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Negativne strane “publish or perish” efekta:
•Hiperprodukcija
•Hiperautorstvo
•Kapital kredibilnosti
•Izigravanje naučne metodologije
•Plagijarizam
•Loše obrazovanje mladjih generacija
•Devijacije u procesu recenzija
•Nedozvoljena inercija u verifikaciji rezultata
•„Project mills“, „Paper machine“
•Skriveno blago
•Salama efekat
•Nenaučnici izdavači
•Itd…
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Hiperprodukovanje , već smo govorili dosta, „Hiljade naučnika publikuju rad
svakih 5 dana“ , Nature 561, 167-169 (2018)
•Hiperautorstvo. „Trend četvorocifrene liste autora ne pokazuje znake opadanja“,
kaže Barri Barish, koji je 2017. dobitnik Nobelove nagrade za fiziku,
https://www.natureindex.com/news-blog/paper-authorship-goes-hyper . 5000 fizičara u CERNu na jednom
radu o Higgsovom bozonu; dok je rad iz oblasti genetike imao 1014 authora?
•Sve je više i više autora po radu, često ih dijelimo na stvarne, honorarne,
fantomske i avetinjske (ghost). Stvarni koji pise rad, Honorarni mentor ili sef lab,
fantomski ubačen da nešto završi i opravda, a avetinjski koji se ne smije pomenuti,
a od koga je dosta uzeto.
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Kapital kredibilnosti , Bruno Latour and Steve Woolgar in the book "Laboratory Life: The
Construction of Scientific Facts" (1979)
•Nuačnici se ponašaju kao investitori transformišući naučni kapital u drugi.
•Izigravanje naučne metodologije. Izigravanje Baconovog naučnog metoda. Faza
eksperimenta se zamenjuje sa simulacijom gdje se rezultati podešavaju prema
željenom izlazu. Slučaj Schön scandal , https://en.wikipedia.org/wiki/Sch%C3%B6n_scandal
Data
Publication
Position
Financing
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Plagijarizam, već vidjeno i rečeno.
•Loše obrazovanje mladjih generacija, preskakanje faze
učenja. Već i osnovci počinju da pišu naučne radove.
•Devijacije u procesu recenzija, udvaranje editorima i
onim koje citirate (jer mogu biti recezenti), autor koji je
odbijen postaje „frustrirani recezent“ pa se sveti. Moraju
se slijediti „mainstreams“ ako hoćete da vam rad bude
prihvaćen. Mathias Binswanger, Excellence by Nonsense: The Competition for Publications in Modern
Science, (https://github.com/openingscience/book)
•Nedozvoljena inercija u verifikaciji rezultata. Rezultati se
moraju verifikovati odmah i to što jače. Ne dozvoljava se
vremenu da sudi koje je najbolji sudija
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Project mills“, „Paper machine“ , Trka za projektima i njihovom
opravdanju, pretežno u radovima.
•Skriveno blago, sve je teže doći do pravih znanja na Internetu zbog šume
informacija.
•Salama efekat, sve više se rezultati generišu dio po dio, da bi autori izvukli
što više radova iz ideje.
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Nenaučnici-izdavači
•Danas je izdavaštvo kontrolisane od strane globalnih privatnih magnata.
•Clarivate Analytics (firstly the Intellectual Property and Science business of
Thomson Reuters), vlasnik SCI prava.
•Jedan od kreatora SCI je David Thomson, 3ci Baron Thomson of Fleet,
zajedno sa Gerry Schwartz (Baring Private Equity Asia) i Erik Engstrom
(RELX Group which covers Elsevier)
David Thomson
& family
Chairman, Thomson Reuters
2018
$25.2 B, FORBES
Gerry Schwartz Erik Engstrom
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•„Academic publishing“ tržište je 2013 imalo veći neto profit
od Apple-a.
http://www.relx.com/investorcentre/reports%202007/Documents/2013/reed_elsevier_ar_2013.pdf ,
http://images.apple.com/pr/pdf/q4fy13datasum.pdf
• Paradoks, 1995. Forbes je rekao da će prve žrtve Interneta
biti Akademski izdavači, “The internet’s first victim,” John
Hayes). Biznis sa velikom marginom dobiti Robert Maxwell,
https://www.theguardian.com/science/2017/jun/27/profitable-business-scientific-publishing-bad-for-
science
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•U poslednje vrijeme imamo sve više i više
naučnika i ostalih koji kritikuju ovu pojavu, od
2007 kada se čuju prvi glasovi, naročito od 2010.
•Danas već imamo godišnje oko 50 članaka u
vodećim časopisima sa opisivanjem ove pojave.
•Čak najsnažnija kritika dolazi sa najačih mjesta,
časopisa Nature i Science koje sam ovdje mnogo
puta citirao.
•Kako to biva sve je počelo od strane najvećih,
Nobelovaca.
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Prof. Higgs je trebao da bude izbačen kao neproduktivan sa
Univerziteta u Aberdinu. Neposredno pred prijem Nobelove
nagrade, 2013., izjavi: „danas ja ne bih našao akademski posao,
to je jednostavno tako“. „Nemoguće je zamisliti kako bih ja
danas imao uopšte dovoljno mira i tišine da uradim ono što
sam uradio 1964. godine“, aludirajući na stalni pritisak za
publikovanjem kojem su izloženi današnji poslenici nauke.
•Sydney Brenner o svom prijatelju i dvostrukom nobelovcu Fred
Sangeru. „Fred Sanger ne bi preživio današnji svijet nauke. U
procesu konstantnih izveštaja (reporta) i ocjena, neka od
komisija bi konstatovala da je on publikovao nedovoljno
izmedju rada o insulinu 1952. god., njegovog prvog rada o RNA
(ribonukleinskoj kisjelini), 1967., sa takodje velikim razmakom
do sledećeg rada o DNK 1977. god. On bi bio označen kao
neproduktivan i njegova skromna pomoć bi bila ukinuta. Mi
više nemamo kulture koja omogućava pojedincu da radi na
duže staze, što bi se tretiralo kao krajnje rizičan projekat“.
•Tim Hunt, Nobelovac u Crnoj Gori, Mnogi već kada počnu
eksperiment znaju šta će da dobiju, http://www.rtcg.me/tv/emisije/naucno-
obrazovni/izdvajamo/208167/istrazivac-intervju-sa-nobelovcem-timotijem-hantom.html
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Charlton BG, “The cancer of bureaucracy: how it will destroy
science, medicine, education; and eventually everything else.
Med Hypotheses. 2010 Jun;74(6):961-5.
• Prof Braben, čija knjiga opisuje 500 najvećih otkrića 20. vijeka,
"The major scientific discoveries of the 20th Century would not
have happened under today's rules, they would not get
funding now“.
•Editorial časopisa Journal of Cell Biology (IF>10) (M. Rossner
Heather V. Epps and E. Hill) u svom članku „Show me the data“
napada odomaćenu metriku. „We need a metric that is open
and not proprietary, and that measures the citations of an
individual paper and not the journal as a whole. We should
also not forget that the number of citations can't be compared
between different fields“.
•D. Parkins, u svom članku „Do metrics matter?“, Nature, Vol
465|17 June 2010, potvrdjuje navode kolega (Journal of Cell
Biology) i Lotourovu tezu (prije 30 godina) indirektno uvodeći
pojam „mangupa u sopstvenim redovima“ koji izigravaju sistem
metrike. 150 naučnika i 30 administratora i rukovodioca
značajnih svetskih univerziteta se odazvalo njihovom
istraživanju. Kritikovali su metriku.
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Razrada…
•Publication Stock Exchange
(PSX), Istvan Daruka in
Europhysics News, Volume
48, Number 1,
JanuaryFebruary 2017,
Page(s)28 – 29 DOI
https://doi.org/10.1051/epn/
2017104
•Thousands of scientists
publish a paper every five
days, Nature 561, 167-169
(2018).
•Is the staggeringly profitable
business of scientific
publishing bad for science?
Tue 27 Jun 2017 ,
https://www.theguardian.com/science/2017/jun/27/
profitable-business-scientific-publishing-bad-for-
science
Illustration by David Parkins
https://www.theguardian.com/science/2017/jun/27/profitable-business-scientific-publishing-bad-for-science
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Zaključak
•Šta je rešenje?
•Ja sam naučnik, živim u svom svijetu, ne
polažem račune nikom?
NO
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Zaključak...
•Balans
Publikacije Druge naučne vrijednosti
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Zaključak…
•Sistem metrike je potreban u naučnoistraživačkom radu i ako je
častan treba ga pojačati.
•Sadašnji sadrži brojne nedostatke koje treba otkloniti, posebno u
dijelu uvažavanja vizije iskonske nauke
•Za pojedine društvene, lingvističke i umjetničke nauke i discipline
treba napraviti sistem koji uvažava njihovu specifičnost.
•Zemlje u razvoju trebaju hitno raditi na svom sistemu metrike, ako
misle da sačuvaju ono što je preostalo od njihove nauke i da ne
gube vrijeme
•Treba uvažavati faktore jezika, naroda, teritorije istorije,
književnosti....
•Treba učiti mlade da vole nauku, jer je samo dobar naučnik onaj koji
voli nauku.
•Niko ne može sve pročitati“, „Niko ne može sve izmjeriti“
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

Zaključak…
•Generalno. Holimetrika, Kombinacija Naukometrije i
Alternativne metrike Altmetrics (uzimanje u obzir
drugih rezultata). Samo kako da je mjerimo?
•Trenutno
1. Edukacija opšta
2. Edukacija naučna, kultura nauke umjesto kulture brojeva.
3. Cijenjenje pedagoškog učitelja
4. Pronalaženje poštenije i realnije mjere-norme za naučni
rad
5. Open Access
6. Work in Progress
Stojanovic, KIC, Sep. 2018

“Onoga dana kada nauka bude počela proučavati nefizičke
pojave, u deset godina napredovati će više nego u ranijim
vjekovima svoje istorije „
TESLA
Hvala na pažnji?
Pitanja?
Stojanovic, KIC, Sep. 2018