Variétés (1928-1930) en fotografie uit de Amsab-ISG-collectie

Full text

Variétés
(1928-1930)
en fotograe uit de
Amsab-ISG-collectie
VANDENHOVE Centrum voor Architectuur en Kunst, Universiteit Gent
A&S/books - UGent

1
INTRODUCTIE:
VARIÉTÉS EN DE FOTOGRAFIE
Variétés: Revue mensuelle illustrée de l’esprit contemporain was een
Belgisch kunsttijdschrift dat op maandelijkse basis werd gepubliceerd
tussen mei 1928 en april 1930. Het blad was het geesteskind van Paul-
Gustave ‘Pégé’ of ‘Tatave’ van Hecke (1887-1967), een socialistisch

van het Belgische modernisme in de hoedanigheid van criticus,
schrijver, couturier, ver za melaar, curator en uitgever. Aanvankelijk
in nauw contact met de schilders van het Vlaams expressionisme,
introduceerde, ondersteunde en propageerde Van Hecke tijdens de
jaren 1920 ook de abstracte kunst, dada en surrealisme in België. Naast
Van Hecke omvatte de redactieraad van Variétés ook de schrijver Denis

ook actief was als componist, muziek criticus, kunstenaar, fotograaf,

uitgever. Vooral Mesens speelde een belangrijke rol in het opmerkelijke
Variétés.
Variétés prominent aanwezig. Het medium komt niet
alleen aan bod in diverse teksten, het tijdschrift was ook vernieuwend

onmiskenbaar niet louter illustraties van teksten, maar groeien uit tot
een autonoom expressiemiddel. De keuze voor de foto’s is vaak ver ras-
send en hun combinaties, nevenschikkingen, opeenvolgingen of juxta-
posities zijn in vele gevallen gedurfd. De meeste nummers van Variétés,
die elk ongeveer 60 pagina’s omvatten, zijn georganiseerd rond een
paar thema’s die van elkaar worden gescheiden door zeven of acht
katernen van minstens vier glanzende pagina’s. In Variétés worden
foto’s als het ware aangemoedigd om een eigen verhaal te vertellen.
Opvallend is de vreemde en hoogst eclectische combinatie van ver-
Variétés vele
indruk wekkende foto’s, fotogrammen en fotomontages van toonaan-


-


32
postkaarten, portretten, antropologische opnames, stock-beelden van

Foto’s worden ook op verschillende manieren gebruikt, nu eens als
pure documentaire registraties (zoals in de reproducties van kunst-
werken of de reportagefoto’s), dan weer als suggestieve of vertellende
beelden. Al deze categorieën en gebruikswijzen worden vermengd zon-
der hiërar chisch onderscheid, en de fotopagina’s worden gekenmerkt
door een dynamisch spel van visuele associaties tussen de foto’s on-
derling of tussen de foto’s, de bijschriften en de teksten in een bepaald
nummer. Binnen de beperkingen van een vrij traditionele lay-out, die
doorgaans twee maar soms drie of vier beelden op één enkele pagina
samenbrengt, worden diverse relaties tussen de individuele beelden
gecreëerd: soms is er louter sprake van formele echo’s tussen beelden,
maar vaak ontstaan ook nieuwe verbanden en betekenissen. Verras-
sende combinaties creëren ritmische, narratieve, expressieve en sym-
bolische associaties tussen de beelden en het effect is vaak poëtisch en
soms grappig of shockerend. Met deze voorkeur voor raadselachtige,
onverenigbare of botsende beeldcombinaties, zocht Variétés resoluut
aansluiting met het surrealisme – in 1929 verscheen ook een aan het
surrealisme gewijd nummer hors série.

uitzonderlijke reeks originele vintage prints van foto’s die in Variétés
zijn verschenen en nu deel uitmaken van de collectie van Amsab, het
Instituut voor Sociale Geschiedenis te Gent. Daarnaast wordt aandacht
geschonken aan de beeldredactie in Variétés aan de hand van origine-

collecties, en aan de hand van gereproduceerde dubbele pagina’s die de
organisatie van de beeldkaternen illustreren.
De tentoonstelling bestaat uit vijf delen. Twee introducerende secties

in de beeldselectie en beeldredactie van Variétés toe. Daarnaast tonen
drie inhoudelijke clusters – ‘moderne stad’, ‘kritische moderniteit’ en
‘optisch universum’ – hoe de beelden in het tijdschrift getuigen van een
periode van maatschappelijke ontreddering waarin kunst en cultuur
zichzelf radicaal moesten heruitvinden.
Variétés I, 1 (15 Mai 1928)

54
I. VARIÉTÉS: REVUE MENSUELLE
ILLUSTRÉE DE L’ESPRIT CONTEMPORAIN
Van het Belgische kunsttijdschrift Variétés verscheen tussen mei 1928
en april 1930 maandelijks een nummer. Daarnaast werd er ook een
nummer hors-série over het surrealisme uitgebracht. De redactie van
het tijdschrift bestond uit kunstcriticus en curator Paul-Gustave ‘Pégé’


Variétés ruimschoots aanwezig. Naast foto’s en fotocol-

Atget, Berenice Abbott, Herbert Bayer, Florence Henri, André Kertész,

beeldkaternen van het tijdschrift een brede waaier aan vormen en


antropologische opnames, stockbeelden van persagentschappen en al-

vermengd zonder hiërarchisch onderscheid en de fotopagina’s worden
gekenmerkt door een spel van visuele associaties.
II. BEELDSELECTIE EN BEELDREDACTIE
Variétés
worden getransformeerd wanneer ze worden opgenomen in een tijd-
schrift: er is niet alleen het verschil tussen de visuele effecten van een
originele fotoprint en deze van het gereproduceerde beeld in druk-
werk; foto’s worden ook bijgesneden of bijgewerkt.
Maar Variétés gaat een stap verder en bespeelt volop de transforma-

blijkt overigens dat de beeldredacteurs van Variétés vaak een bewuste
keuze maakten uit diverse varianten. In zijn Kleine Geschichte der
Photografie (1931) vermeldt Walter Benjamin hoe een avant-garde-
tijdschrift als Variétés beelden van banale voorwerpen combineert
met namen van exotische en romantisch klinkende namen van steden.
Variétés II, 8 (15 Décembre 1929)

76
Door de combinatie met een bijschrift worden beelden getransfor-
meerd en krijgen ze een nieuwe betekenis. In Variétés worden foto’s
gekoppeld aan beschrijvende, maar vaak ook poëtische of raadselach-
tige titels, die worden toegekend aan de individuele beelden, de hele
pagina’s of aan de volledige beeldkaternen.
Daarnaast treden de foto’s in relatie tot de beelden op dezelfde pagina
of resoneren ze met de foto’s en reproducties in het katern of zelfs het
gehele nummer van het tijdschrift. Binnen een vrij traditionele en wei-
nig gevarieerde lay-out worden formele, ritmische, narratieve, poë-
tische of symbolische relaties tussen individuele beelden gecreëerd.
Boven: Variétés Variétés I, 5 (15 Septembre 1928)

98
III. DE MODERNE STAD
Variétés ooit werd omschreven als ‘Spie-
gel van de moderne tijd’ is de grote hoeveelheid beelden van de zich
razendsnel moderniserende stad in de fotokaternen. Deze foto’s roe-
pen als het ware de blik op van de flaneur – de doelloze wandelaar die
allerlei vluchtige indrukken van de moderne grootstad capteert. De

in een veelheid aan foto’s waaruit een fascinatie voor het eigentijdse

drukke straten, enorme pleinen, imposante bruggen, monumentale
architectuur, steeds rankere hoogbouw, indrukwekkende industriële
sites, gemotoriseerde voertuigen, volgestouwde grootwarenhuizen en
hectische mensenmassa’s en tevens nieuwe vormen van massa-enter-
-
cipeerde vrouw.
Met de opkomst van de moderne metropool ontstond er een nieuwe
manier van kijken, het constructivistische Neue Sehen, dat resulteert
in de gekantelde beelden, verbluffende vogel- en kikvorsperspectieven,
sterke contrasten tussen licht en schaduw, de wisselwerking tussen
spiegelende en transparante oppervlakken enzovoort. De stedelijke
architectuur en de moderne constructies krijgen zo een dramatische
en utopische zeggingskracht. De foto’s lijken wel de beeldende verta-
ling te zijn van het boek Malerei, Photographie, Film
Moholy-Nagy, dat door de redactie van Variétés warm werd onthaald.
III. (1) Krull, koopwaar en vlooienmarkt
De moderniteit transformeert de metropool tot een ruimte van con-
sumptie. In Variétés getuigen talrijke foto’s van winkeletalages, waren-
huizen en billboards van dit fenomeen. In treffende juxtaposities wordt
de moderne economische logica geconfronteerd met oubollige com-
Grand magasin van Germaine
Krull, waarop een nagelnieuw grootwarenhuis in vogelperspectief is
te zien, gecombineerd met dat van een ouderwetse markt, een schoe-

voor heterotopische plekken van de surrealisten op. Deze schijnbaar
Variétés II, 4 (15 Août 1929)

1110

om banale objecten te ontdekken en zo het surreële in het reële bloot
te leggen.
III. (2) Verkeer
Gemotoriseerd verkeer is een van de belangrijkste emblemen van
stedelijke moderniteit. Het illustreert niet alleen de impact van de
technologische vooruitgang en de cultus van de snelheid op de stede-
lijke ruimte, het transformeert ook de stad tot een visueel spektakel
waarin alles voortdurend in beweging is en spiegelende, metalen op-

Germaine Krulls opnamen van de Parijse boulevards worden niet al-
leen gekenmerkt door gedurfde vogelperspectieven, de verschuivende
standpunten lijken zowaar de ervaring van een autorit door de stad
te evoceren. Vele van deze foto’s werden ook opgenomen in haar foto-
boek 100 x Paris (1929).
 Variétés II, 2 (15 Juin 1929). Onder: Variétés II, 9 (15 Janvier 1930).

1312
III. (3) ‘La vie des machines’
Variétés grossiert in beelden die de industriële moderniteit visualise-
ren aan de hand van machines, metaalconstructies en mechanische
werktuigen. De technologisering van de wereld lijkt evenwel gepaard
te gaan met vreemde krachten. Machines lijken bezield te zijn. Glim-

La marche des machines (1927), transformeren de foto’s van onder

fetisj, die soms een dreigende kracht uitstraalt.
III. (4) De moderne vrouw
De moderne grootstad bracht een groeiende aanwezigheid van de
vrouw in de publieke ruimte met zich mee. Dit nieuwe fenomeen werd
aangeduid met de term New Woman, die zich, in tegenstelling tot de tra-
ditionele vrouw, niet langer bescheiden opstelde. Haar aanwezigheid en
zichtbaarheid in de stad bevestigden haar moderniteit. Vrouwen wer-
den zichtbaar, doordat zij zichzelf omtoverden tot een visueel spektakel
-
nen van Variétés ging er een bijzondere aandacht uit naar de vrouw die
-
tuee, enzovoort.
Om de verhoogde aanwezigheid van de vrouw in de straat te kunnen
beoordelen, riep de pers allerlei vrouwelijke types in het leven. De
representaties van dergelijke types nodigden vrouwen uit om zich te

III. (5) De Flapper

vrouw met kortgeknipte haren en gestifte lippen, waarvan de jeug-
dige look werd gezien als een ideaal van moderne vrouwelijkheid. De
Flapper kon zich zonder mannelijk toezicht buitenshuis begeven in een
sfeer van ontspanning, vrije tijd, podium en performance. Door haar
kostbare avondkledij of moderne sportkledij, make-up, kortgeknipte
coupe en blote ledematen, provocerende poses en zinnenprikkelende
blik transformeert ze zichzelf tot visueel spektakel. De Flapper is zich
dus duidelijk bewust van haar zichtbaarheid en het effect dat ze kan
teweegbrengen bij de (mannelijke) toeschouwer.
Variétés II, 4 (15 Août 1929)

1514
Ook in Variétés kwam dit vrouwelijke type geregeld aan bod. In een


tot sportief.
IV. KRITISCHE MODERNITEIT
-
pese cultuur tijdens het interbellum een diepe interesse in allerlei ir-

primitief, wil vooral vrij en onbelemmerd zijn.
In Variétés vertaalt deze zoektocht naar een alternatieve kunst en
cultuur zich in aandacht voor het rurale landschap en de verborgen,
wat groezelige plekken in de stad, voor folklore, volksgeloof en
bijgeloof, voor outsiderkunst, voor spiritisme, esoterie, animisme
Onder: Var iétés II, 12 (15 Avril 1930)Variétés II, 10 (15 Février 1930).

1716
en primitivisme. In de stugge volharding van het archaïsche, in de
spontane opwelling van het kinderlijke genie of de naïeve volkse kunst,
in de rituele werkzaam heid van Afrikaanse kunstvoorwerpen en

krachten die haar zouden kunnen redden van de neiging zich op te
sluiten in een puur forma listische esthetica.
Precies omdat al deze plekken, riten en voorwerpen op dat moment
hun vanzelfsprekendheid verliezen, worden ze als voldoende vreemd

te tillen. Deze blik achterwaarts, naar het diepe verleden van de mens,
moet dan ook eerder begrepen worden als een methode, een bewust
beoefende vorm van regressie om nieuwe experimentele strategieën te

het centrum van de menselijke ervaring zou plaatsen, in plaats van het
te reduceren tot een bevallig decorstuk dat de bedaarde, burgerlijke
rationaliteit viert.
Onder: Var iétés I, 5 (15 Septembre 1928)Variét és I, 11 (15 Mars 1929).
IV. (1) Platteland en historische stad
In sommige in Variétés gepubliceerde teksten wordt de lawaaierige
moderniteit en de avant-garde soms bekritiseerd en zelfs geridiculi-
seerd. Deze antimoderne teneur komt aan bod in artikels van redac-
teur P.G. van Hecke zoals in Ode à l’esthétique des machines (II, 9) en
Ce retour à la nature (I, 5) alsook in foto’s die de rust van het Vlaamse
landschap of oude Vlaamse steden weergeven. Hier geen gewaagde ca-
merastandpunten of desoriënterende beelden, maar brave kiekjes van
het Vlaamse dorp, het volkse interieur, de markt of de Brugse straten.
Stuk voor stuk gaat het om verstilde beelden.
IV. (2) Volkskunst

expres sionistische schilder Frits Van den Berghe, waarmee hij anti-
quairs afschuimde op zoek naar objecten voor zijn verzameling. Ook
schrijver en journalist Paul Kenis verwonderde zich over de collectie
van Van den Berghe wanneer hij een bezoek bracht aan diens huis te
Gent in 1930. De kunstenaar had zijn woning volgestouwd met diver-
se ‘vreemde en zonderlinge’ objecten. Niet alleen exotische objecten

1918
zoals precolum biaanse en Afrikaanse maskers en beelden stilden zijn
verzamel woede, ook devotiebeelden, muziekinstrumenten, scheep-

carnavals maskers en andere curiosa behoorden tot zijn collectie. Kenis
concludeerde dat Van den Berghe hield ‘van alles wat oorspronkelijk en
echt, wat eerlijk en primitief’ was.
IV. (3) Esoterie
Uit de pagina’s van Variétés spreekt een grote belangstelling voor

– een medium dat het product is van wetenschappelijke inventiviteit
en industriële moderniteit – hiervoor wordt ingezet, is minder vreemd

zijn, de wijze waarop het tot stand komt, blijft voor velen een raadsel-
-
aardige mengeling van witte en zwarte magie. Daarenboven wordt de

van het spiritisme, met als resultaat een ware vloedgolf van fotogra-

 Variétés I, 9 (15 Janvier 1929). Onder: Var iétés II, 12 (15 Avril 1930).

2120
IV. (4) Etnografica

in het bijzonder zijn in meerdere nummers van Variétés prominent aan-
wezig. Deze belangstelling kadert uiteraard in het kolonisatieproject
van de Belgische staat en vele beelden beantwoorden ook aan een kolo-
nialistische blik, die moeilijk kan worden losgekoppeld van haar voyeu-
ristische en racistische aspecten. Vaak worden deze exotische kunst-
voorwerpen geassocieerd met bijgeloof en vreemde magische krachten.
Niettemin worden in de pagina’s van Variétés ook soms de bloedige
verschrikkingen van de kolonisatie niet geschuwd en drukken vele fo-
to’s van Afrikaanse kunstvoorwerpen een oprechte fascinatie uit voor
-
tionele en burgerlijke cultuur waartegen de modernisten reageren.
IV. (5) Heterotopie
Naast de grote boulevards, de pas gebouwde wolkenkrabbers en de
nieuwe paleizen van vertier en consumptie, laat Variétés ook uitvoerig
de andere, verborgen zijde van de moderne stad zien: de vlooienmarkt,
de wastelands in de periferie, het slachthuis – het zijn de plekken die
 Variétés II, 12 (15 Avril 1930). Onder: Variét és II, 5 (15 Septembre 1929).

-
op de moderniteit geen greep lijkt te krijgen en die men vaak ook ver-
borgen houdt omdat ze het oude, versletene, vuile, huiveringwekkende
Variétés

ook in Documents (1929-30), het door Georges Battaille geredigeerde
tijdschrift werden opgenomen.
V. HET OPTISCHE UNIVERSUM
Variétés opmerkelijk vaak terugkeert, is dat
van het ‘optische universum’ gecreëerd door een in technische ap-
paraten gegronde beeldcultuur. Dit vertaalt zich in de uitgesproken
aandacht voor allerhande visuele dispositieven en technieken zoals
-
zen, glazen, spiegels en uitstalramen.

2322
-
me en het nieuwe tijdperk van transparantie dat het lijkt aan te kondi-
gen. Tevens celebreert Variétés diverse optische en chemische experi-
menten, de speelse afwisseling tussen vogel- en kikvorsperspectieven
en het ritme van gekantelde composities. Daarnaast biedt het ruimte
aan experimenten met fotogrammen, collages en montages in de don-
kere kamer.
Tot slot duikt het oog, een geliefd surrealistisch motief, geregeld op in
tal van variaties: close-ups van menselijke ogen, maar ook glazen ogen
en poppenogen die the inner eye oproepen, het inzicht over hoe de wer-
kelijkheid te zien.
Variétés laat niet alleen een wereld zien die van beelden is doordron-
gen, het presenteert ook de moderne wereld als een schouwspel dat
zich gretig voor het oog van de camera ontvouwt.
V. (1) Licht
Moderniteit impliceert helderheid en doorzicht en staat haaks op de
traditionele burgerlijke cultuur die alles lijkt weg te moffelen onder
Neue
Sachlichkeit draagt bij aan de constructie van een panoptisch univer-
sum, waarin alles helder leesbaar wordt. In Variétés wordt het tijdperk
van de transparantie bejubeld met beelden van glas in al zijn manifes-

Maar daarnaast heeft het licht iets magisch en Variétés koestert even-
zeer allerhande schaduweffecten en biedt volop plaats aan de ‘auto-
matische‘ beeldtaal van fotogrammen en diverse experimenten van
-
se-ups van ogen die regelmatig in de nummers opduiken.
V. (2) Stilleven en etalage
In de stillevens van onder meer Aenne Biermann, Florence Henri,

-
sument naar een nieuwe, moderne en luxueuze levensstijl. Met een
uitgesproken fascinatie voor allerhande voorwerpen lijkt Variétés de
nieuwe consumptiecultuur te omarmen – het tijdschrift bestond ook
Boven: Variétés II, 2 (15 Juin 1929). Onder: Var iétés II, 10 (15 Février 1930).

2524
bij gratie van advertenties voor auto’s, grammofoonspelers en moderne
interieurs.
Variétés is duidelijk niet alleen gefascineerd door de fetisj van het af-
godsbeeld, maar ook door wat Karl Marx het ‘fetisj-karakter van de

Krull demonstreren dat etalages en winkelpuien ook deze logica han-

transformeren tot zintuiglijk spektakel.
V. (3) Film
Film is overvloedig aanwezig in Variétés. De meeste nummers bevatten
-

cinema’s naadloos met elkaar gecombineerd: radicale avant-garde- en


serial, et cetera.
Ook opvallend is de brede waaier van beeldtypes die de fascinatie voor
stills, frame enlargements, setfoto’s, por-


straatbeeld in Hollywood ... Tot slot wordt ook aandacht geschonken

1920 markeert – zo publiceert Variétés (I, 5) onder meer het beroemde

-

de beelden die in het tijdschrift zijn opgenomen.
Variétés I, 10 (15 Février 1929)

2726

Light Rhythms
Erich Comeriner (1907-1978)
Na zijn studies aan het Bauhaus
werkte de in Wenen geboren Come-
riner vooral als persfotograaf voor
diverse kranten zoals de Berliner
Illustrierte Zeitung. Van 1928 tot 1943
stond hij aan het hoofd van de Como-
fot-studio. Hij nam deel aan diverse
tentoonstellingen waaronder de
roemruchte Film und Foto (Fifo)-ten-
toonstelling in Stuttgart in 1929.
Robert De Smet (1906 – onbekend)


Smet vooral bekend voor zijn por-
tretten van kunstenaars, schrijvers
en intellectuelen. In 1926 verhuisde
hij van Gent naar Brussel waar hij

was nauw verbonden aan Variétés
en hij nam ook deel aan de door P.G.
van Hecke georganiseerde Expositi-
on internationale de la photographie
in Brussel in 1932. In de jaren 1930
werkte hij ook voor het socialistische
dagblad Vooruit.
Max Ernst (18 91-1976)

die zich in 1922 in Parijs vestigde
waar hij zich bewoog in de kringen
van de dadaïsten en later de surre-

zijn collages met oude prenten. Hij
ontwikkelde eveneens de techniek
van de frottage, waarbij de textuur
van het onderliggende oppervlak
BIOGRAFIEËN
Berenice Abbott (1889-1991)
De Amerikaanse fotografe Berenice
Abbott werkte in de jaren 1920 in



vooral bekend met haar foto’s van de
architectuur, straten en pleinen van
New York. Vele van die foto’s werden
opgenomen in haar boek Changing
New York (1939).
Eugène Atget (1857-1927)


maakte vooral foto’s van het Parijs
van de late 19e en vroege 20e eeuw,
dat een drastische transformatie
onderging als gevolg van de steden-
bouwkundige ingrepen van Baron
Haussmann. Vooral zijn beelden van
lege en verstilde straten alsook deze
van etalages maakten een grote in-
druk op Abbot en de surrealisten.
Herbert Bayer (1900-1985)
-
eurarchitect, architect en fotograaf
Herbert Bayer studeerde aan het
Bauhaus waar hij later ook doceerde.
Als vormgever ontwierp hij in 1927
-
sluitend gebruik maakt van kleine
letters. Hij speelde ook een belang-
rijke rol in de ontwikkeling van de
fotomontage tot een wijdverspreide
commerciële visuele techniek in de
jaren 1930.
Aenne Biermann (18 98-1933)
Aenne Biermann (geboren Anna Ster-
nefeld) begon in de jaren 1920 als au-
todidact haar familieleden te fotogra-

voornamelijk in de stijl van de Neue
Sachlichkeit. Tussen 1929 en 1933
werd haar werk vaak opgenomen in
belangrijke Duitse fototentoonstel-
lingen. Ook hield ze een succesvolle
solotentoonstelling in Jena in 1930.
Oswell Blakeston (1907-1985)
Blakeston (geboren Henry Joseph
Hasslacher) was een Brits dichter, ro-
manschrijver en criticus die ook in de

meer als cameraman. Hij publiceerde
-
schrift Close-Up (1927-1933). In 1930
door wrijving allerhande vormen op
het papier genereert.
Lux Feininger (1910-2011)
De Duits-Amerikaanse schilder en
-
de aan het Bauhaus waar zijn vader

documenteerde het dagelijkse leven
in het Bauhaus en later werkte hij
als persfotograaf. Vanaf 1929 trad

als schilder. In de vroege jaren 1930
verbleef hij in Parijs en vanaf 1936
vestigde hij zich in de Verenigde Sta-
ten waar hij zich ontpopte als auteur
en docent.
Artür Harfaux (1906-1995)
Harfaux was een Franse tekenaar,
fotograaf en scenarist. Op school
leerde hij onder meer Maurice Henry,
-
nen die de ‘Phrères simplistes’ werden
genoemd. In de jaren 1920 werkte hij
voor het tijdschrift Le Grand Jeu en
legde hij zich toe op fotomontages.
In de vroege jaren 1930 sloot hij zich
aan bij de groep surrealisten rond
André Breton. Van 1929 tot 1951
werkte hij samen met Maurice Henry
onder de naam ‘Gagmen associés’ aan

Florence Henri (18 93-1982)
De in New York geboren Franse fo-
tografe en schilderes Florence Henri

onder meer aan het Bauhaus. Daarna
vestigde ze zich in Parijs waar ze zich
toelegde op mode- en reclamefoto-

2928
Eli Lotar (1905-1969)

nauwe contacten onderhield met
Germaine Krull en André Kertész.


beroemde reportage over de slacht-

in Variétés maar ook in Documents op-
-


Man Ray (1890-1976 )
-
nitsky) was een Amerikaanse kun-
stenaar, fotograaf en regisseur die in
Parijs een belangrijke bijdrage lever-
de aan het dadaïsme en het surrea-
lisme. Naast schilderijen en driedi-
mensionale objecten en assemblages
-
men. Deze zonder camera gemaakte
foto’s noemde hij rayographs. Bij het
uitbreken van de Tweede Wereldoor-
log keerde hij terug naar New York.
Denis Marion (1906-2000)
Denis Marion was het pseudoniem
van de Belgische jurist, journalist en
schaakmeester Marcel Defosse, die
één van de redacteurs van Variétés
was. In de vroege jaren 1930 was hij
één van de oprichters van de Club de
l’Écran, die aan de basis ligt van het
Koninklijk Filmarchief. Hij was te-
vens betrokken bij de productie van
Misère
au Borinage (Henri Storck en Joris
Ivens, 1934) en Espoir, sierra de Te-
ruel (André Malraux, 1939). In 1945

onder meer van kunstenaars. In vele
foto’s maakte ze opmerkelijk gebruik
van spiegels. In 1929 werd ze lid van
de kunstenaarsgroep Cercle et Carré.
Ewald Hoinkis (1897-1960)
Na zijn opleiding als fotograaf bij
de luchtmacht studeerde Hoinkis
schilderkunst. Na 1925 legde hij zich

onder meer deel aan de beroemde
tentoonstelling Film und Foto in
-
studio in Görlitz. In 1931 verhuis-
de hij naar Berlijn, waar hij onder
meer als portret- en modefotograaf
-
schriften als Der Bazar, Berliner Illus-
trierte Zeitung, Die Dame, Die Neue
Linie en Vogue. Hij was goed bevriend
met George Grosz.
Lotte Jacobi (1896 -1990)

werkte tussen 1927 en 1935 als
zelfstandige portret- en reporta-
gefotograaf in het Atelier Jacobi, de
fotostudio van haar ouders in Berlijn.
Haar werk getuigt van de opwinden-
de mengeling van massacultuur en
avant-garde die het Berlijn van de
jaren 1920 en 1930 typeerde. In 1935
vluchtte ze naar de Verenigde Staten
en startte in New York met een eigen
studio.
André Kertész (1894-1985)

en vestigde zich in 1925 in Parijs
waar hij onder meer werkte voor het
geïllustreerde tijdschrift Vu. Met zijn
originele beeldencomposities leverde
hij een belangrijke bijdrage aan de
ontwikkeling van de fotojournalis-
tiek en de format van het foto-essay.
Hij had nauwe contacten met de da-
daïsten en zijn werk uit de late jaren

met het surrealisme. In 1936 emi-
greerde hij naar de Verenigde Staten.
Keystone Agency
Het in 1927 opgerichte Keystone
Agency was een van de eerste grote
fotoagentschappen dat opereerde op
een mondiale schaal (met kantoren

New York). Het voorzag (en voorziet)
de pers van foto’s over een brede
waaier van onderwerpen gaande
van het dagelijkse leven, kunst en
wetenschappen, sport en industrie,
en belangrijke politieke en culturele
gebeurtenissen.
Germaine Krull (1897-198 5)
Krull was een fotografe en activiste
die werkzaam was in onder meer
Duitsland, Polen, Frankrijk en Ne-
derland. Na de Tweede Wereldoorlog
werkte ze ook in Brazilië, Congo,
Thailand en Indië. Van 1927 tot 1943
was ze gehuwd met de Nederlandse

1920 en 1930 vormde de moderne
stad een leidmotief in haar werk.
Variétés publiceerde haar werk uit-
voerig en in diezelfde jaren bracht ze
de fotoboeken Métal (1928) en 100 x
Paris (1929) uit .
werd hij de vaste correspondent te
Parijs voor Le Soir. Hij publiceerde
een roman, twee theaterstukken en

E.L.T. Mesens (1903-1971)
De beeldredactie van Variétés is
ongetwijfeld in grote mate het pro-

Mesens, een Belgisch kunstenaar,
musicus, schrijver, dichter, fotograaf,
kunstverzamelaar en uitgever, die
een belangrijke rol speelde in de
internationale verspreiding van het

-
heim behoorden tot zijn vrienden-
kring. In 1936 organiseerde hij de
International Surrealist Exhibition in

-
ry en hoofdredacteur van de London
Bulletin
voornamelijk uit collages.
László Moholy-Nagy (1895-19 46)
Moholy-Nagy was een construc-
tivistisch schilder, beeldhouwer,
typograaf, fotograaf en cineast van
-
rijke rol speelde in het Bauhaus. Hij
was een pleitbezorger van de inte-
gratie van technologie en industrie
binnen de kunsten en hij speelde een
belangrijke rol in het netwerk van de
internationale avant-garde tijdens
het interbellum. Na de machtsover-
name door de nazi’s vluchtte hij naar
Groot-Brittannië en vanaf 1937 ver-
bleef hij in Chicago waar hij directeur
werd van het New Bauhaus.

3130
Lucia Moholy-Nagy (1894-1989)

fotografe die in 1921 huwde met

meer beroemd met haar foto’s van
het pas gebouwde Bauhausgebouw
van Gropius in Dessau en met haar
foto’s van theatersets die ze vanaf
1928 in Berlijn documenteerde. Na
de machtsovername van de nazi’s
emigreerde ze naar Groot-Brittan-
nië waar ze werkte als fotografe en

boek One Hundred Years of Photograp-
hy.
Louis Page (1903-1990)
-
man die in de jaren 1930 samenwerk-
te met regisseurs als Marc Allégret,
Marcel Carné, Jacques Feyder, Jean

die manier ook een bijdrage leverde
aan de ontwikkeling van het Franse
poëtisch realisme en de daarbij ho-
rende karakteristieke cinematogra-


Atelier Robertson / Hans Roberts-
on (1883-1950)
De in Hamburg geboren fotograaf en
-

Berlijn waar hij een fotostudio uit-
bouwde die zich specialiseerde in in-
dustrie, theater, dans en sport. Daar-

tal van portretten van kunstenaars,
schrijvers en politici. In 1933 emi-

waar hij in 1950 overleed. In de late

met Helene von Jecklin en César Do-
mela een reclamestudio op die foto’s
en fotomontages maakte voor grote
bedrijven.
Michael Seuphor (1901-1999)
Seuphor (een anagram van Orpheus)
was het pseudoniem van Fernand
Berckelaers. Hij was een Belgische
-
ver en fotograaf en speelde een be-
langrijke rol in het netwerk van de
toenmalige Nederlandse, Belgische
en Franse avant-garde. Hij was sterk
beïnvloed door de kunstenaars van
De Stijl en hij was in 1929 betrokken
bij de oprichting van de kunstenaars-
groep Cercle et Carré.
Atelier Stone / Sasha Stone (1895-
1940) en Cami Stone (1898 -1975)

(Aleksander Serge Steinsapir) en
de Belgische Cami Stone (Camille
Schammelhout) richtten in 1924 Ate-
lier Stone op in Berlijn. Als pioniers
in de advertentie- en journalistieke

de Berlijnse avant-gardekringen.
Begin de jaren 1930 ontvluchtte het
koppel Berlijn en vestigden ze zich in
Brussel. Met zijn naaktstudies, archi-
tectuurfoto’s en fotomontages was
Atelier Stone goed vertegenwoordigd
in modernistische tijdschriften, pu-
blicaties en tentoonstellingen zoals
Film und Foto (1929) te Stuttgart.
Maurice Tabard (1897-19 84)
De Franse fotograaf Tabard studeer-
de in New York en werkte als pro-
fessioneel portretfotograaf in Balti-
more. In 1928 keerde hij terug naar
Parijs waar hij actief werd als mode-
fotograaf voor onder meer Vogue en
Harper’s Bazaar. Na een ontmoeting
met Philippe Soupault werd hij in
surrealistische kringen opgenomen
en kwam hij in contact met onder

Magritte. Hij experimenteerde ook
met fotogrammen.
Albert Valentin (1902-1968)
Variétés-redacteur Valentin was in
1925 één van de oprichters van de
Club du Cinéma in Brussel en begon in
datzelfde jaar te publiceren in diver-
-
ten. In de late jaren 1920 was hij
nauw verbonden met de Franse sur-
realisten en zijn teksten en fotomon-
tages werden opgenomen in La Ré-
volution surréaliste en Le Surréalisme
au service de la révolution. Hij werkte
tevens scenario’s uit voor (niet-ge-



Clair en als scenarist met onder meer


1930 en 1940 regisseerde hij ook zelf

Paul Gustave van Hecke
(1887-1967)
Variétés is het geesteskind van cri-
ticus P.G. van Hecke, die de Vlaamse
expressionisten op de kaart zette en
tevens de abstracte kunst, dada en
het surrealisme in België introdu-
ceerde en propageerde. Als mede-
werker en later hoofdredacteur van
Vooruit stond Van Hecke, alias ‘Pégé’
of ‘Tatave’, bekend als een bevlogen
socialistisch journalist. Hij was te-
-

in Brussel en Knokke. Samen met zijn
vrouw Norine Deschryver richtte hij
het modehuis Norine op.

3332

-
nagers ont su choisir leur place au
soleil (Photo Herbert Bayer), Où l’on

vieux (Photo Seuphor), Quand Fan-
tômas eut scié l’escalier, Juve monta
chez lui (Photo Herbert Bayer),
Grande nature (Photo Florence

van Bennekom).
- Herbert Bayer, Balkon (1928), 26,4
x 18 cm, in Variétés II, 12 (15 Avril
1930), ‘Quand Fantômas eut scié
l’escalier, Juve monta chez lui’, Pers-
pectives.
- Herbert Bayer, zonder titel (1928),
22,8 x 16,8 cm, in Variétés II, 12 (15

su choisir leur place au soleil’, Pers-
pectives.
- Michel Seuphor, Palais-Royale, Paris
(1929), 24 x 17,8 cm, in Variétés II,

croire que le monde se fait vieux’,
Perspectives.
- Variétés I, 7 (15 Novembre 1928):
‘Inca-Mexique’ (Collection Franz
Hellens), ‘Bass-Bassina-Boulou’,
Congo belge (Collection Franz
Hellens), Fétiche précolombien (H.
15.5 cm) Pérou – Bronze (Collection
Tristan Tzara), Statuettes en ivoire -
Style Mangbetu, Uélé – Congo belge
(Collection Pierre Daye); Aperçu de
quelques conceptions d’art sculptu-
ral au Congo belge par J. Maes.
- Robert De Smet, zonder titel (ca.
1928), 14,9 x 10,9 cm, in Variétés I, 7
(15 Novembre 1928), ‘Bass-
I. VARIETES: INTRODUCTIE
- Variétés-

Soupault (Photos Berenice Abbott).
- Variétés I, 1 (15 Mai 1928): kaft.
- Variétés I, 2 (15 Juin 1928): Fictions
balnéaires: Cartes postales: ‘Nos
Baigneuses’, Bathing Girls; Cartes
Postales: Spectacles de la mer.
- Variétés II, 8 (15 Décembre 1929):
Coups de soleil; Métamorphoses.
- Variétés
et ses bateaux (création Norine), Un
tissu en vogue (création Norine), Un


- Variétés II, 2 (15 Juin 1929): L’Album
de famille.
- Variétés I, 5 (15 Septembre 1928):
Vacances
Mesens, Francis Picabia, Alberto
Savinio, Hans Arp & Tristan Tzara,


- Variétés II, 5 (15 Septembre 1929):
Éloge du corps humain: Une leçon
de danse dans un parc (Photo Wide



roue au soleil.
- Variétés I, 7 (15 Novembre 1928):
Expédition Citroën Centre Afrique
– 2e mission Haardt-Audouin-Du-
breuil
Sango-Ubangi, Congo belge: Jeunes

belge), Femme et enfant Dangané
(Congo belge).
- Variétés I, 9 (15 Janvier 1929):
Mains 


- Variétés II, 3 (15 Juillet 1929):
Peintres: Maurice Utrillo, Suzanne
Valadon et Utter (Photo Marti-

Hoinkis); Critiques d’art: Photoma-
ton Mme et M. Pierre Courthion,
André Salmon (Photo Martinie),

- Variétés
-

Baigneuse’ (Musée de Grenoble),



- Variétés
Surréalisme en 1929’, Juin 1929):
Décoration

- Variétés I, 8 (15 Décembre 1928):
Clochards par Germaine Krull.
II. BEELDSELECTIE
EN BEELDREDACTIE
- Variétés II, 12 (15 Avril 1930): Pers-
pectives: Du pied de l’arbre au temps

fantômes périront dans la révolte
(Photo Herbert Bayer), Pas d’Asie
Bassina-Boulou, Congo belge
(Collection Franz Hellens)’.
- Robert De Smet, zonder titel (ca.
1928), 14,5 x 10,9 cm, in Variétés
I, 7 (15 Novembre 1928), ‘Inca -
Mexique (Collection Franz Hellens)’.
- Variétés II, 6 (15 Octobre 1929): La
Superstition
malheur sur la maison; Du feu pour
trois: mort du plus jeune (Photos
Germaine Krull).
- Germaine Krull, Superstitions: le pa-
rapluie ouvert (1929), 5,9 x 22,8 cm,
in Variétés II, 6 (15 Octobre 1929),

maison,’ La Superstition.
- Germaine Krull, Superstitions:
une allumette pour trois cigarettes
(1929), 16 x 22.5 cm, in Variétés II,
6 (15 Octobre 1929), ‘Du feu pour
trois: mort du plus jeune,’ La Super-
stition.
- Atelier Robertson, zonder titel (ca.
1927-29), 20 x 17,4 cm.
- Atelier Robertson, zonder titel (ca.
1927-29), 10,5 x 8,4 cm.
- Eli Lotar, Pieds (1928), fotomontage,
5,1 x 22 cm.
- Eli Lotar, Pieds (1928), fotomontage,
5,4 x 22,7 cm.
- Eli Lotar, On a distribué de nombreux
prospectus (1928), 14 x 19,9 cm, in
Variétés I, 9 (15 Janvier 1929), ‘Fin
des littératures’, Faits divers.
- Variétés II, 9 (15 Janvier 1930):


TENTOONGESTELDE FOTO’S EN TIJDSCHRIFTEN

3534
- Germaine Krull, Semaine du blanc
dans un grand magasin. Le Printemps
(1928), 22 x 14,9 cm, in Variétés I, 8

blanc’.
- Germaine Krull, Imprimerie de
l’Horloge (1928), 22 x 15,3 cm, in
Variétés I, 8 (15 Décembre 1928),
Pignons
de Paris.
- Variétés
Marche des Machines (Fragments



- Variétés II, 2 (15 Juin 1929): Images
nouvelles de Paris
Élysées (Photo Germaine Krull),

-
bre de la Colonne de Juillet sur la
Place de la Bastille (Photo Germaine
Krull).
- Variétés II, 2 (15 Juin 1929): Images
nouvelles de Paris
(Photo Germaine Krull), Ombre de

- Germaine Krull, Place de la Bastille
avec ombre de la colonne de Juillet
(ca. 1929), 21,9 x 14,8 cm, in Variétés
II, 2 (15 Juin 1929), Images nouvelles
de Paris.
- Germaine Krull, Les Champs-Élysées
(ca. 1929), 20,6 x 13,8 cm, in Varié-
tés II, 2 (15 Juin 1929), Images nou-
velles de Paris.
- Germaine Krull, zonder titel
(ca.1929), 21,5 x 14,6 cm.
- Variétés I, 9 (15 Janvier 1929): Faits
divers: Une enquête est ouverte
(Photo Mylander), Fin des littératu-

- Variétés II, 7 (15 Novembre 1929):
Automobiles: Une Bugatti au repos
(Photo Germaine Krull), Une voisin
prend la route (Photo Variétés).
- Germaine Krull, zonder titel
(ca.1929), 15,7 x 22,4 cm.
- Germaine Krull, Le pare-choc (c a.
1929), 22,8 x 15,9 cm, in Variétés II,
7 (15 Novembre 1929), Automobiles.
- Variétés II, 7 (15 Novembre 1929):
Automobiles: Avant d’une Minerva
40 CV, Planche de bord d’une Peu-
geot (Photo Germaine Krull), Photo


- Germaine Krull, Planche de bord
d’une Peugeot (ca. 1929), 15,7 x 22,4
cm, in Variétés II, 7 (15 Novembre
1929), Automobiles.
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 22,8 x 15,5 cm.
- Germaine Krull, Une Bugatti au
repos (ca. 1929), 22,8 x 14,2 cm, in
Variétés II, 7 (15 Novembre 1929),
Automobiles.
- Variétés II, 7 (15 Novembre 1929):
Automobiles-

Germaine Krull).
III. DE MODERNE METROPOOL
- Berenice Abbot, The El at Columbus
Avenue and Broadway, Lincoln
Square (1929), 12,5 x 17,5 cm, in
Variétés II, 8 (15 Décembre 1929),
‘New York’, Mélancolie des villes.
- Eli Lotar, Les Champs-Élysées dans
l’an 2000 (1929), fotomontage 19,6 x
12, 8 cm.
- Germaine Krull, Tour Eiffel (ca.
1929), 21,7 x 15,8 cm.
- Variétés I, 5 (15 Septembre 1928),
Paysages métalliques: Bloc moderne,
Station de radio; Paysages de Paris:

Germaine Krull), A la porte de Mon-

- Variétés II, 4 (15 Août 1929), New-
York vu par Bérénice Abbott.
- Herbert Bayer, Pont Transbordeur,
Marseille (1928), 21,2 x 29,2 cm, in
Variétés II, 8 (15 Décembre 1929),
Marines.
- Cami Stone, Berlin - Unter der Linden
(ca. 1929), 24,2 x 18,4 cm.
- Variétés I, 8 (15 Décembre 1928):
Grand magasin (Photo Germaine
Krull), Échoppe au marché (Photo

de cirage (Photo Mylander), Fer-
railles au Marché-aux-Puces (Photo
Germaine Krull).
- Variétés I, 8 (15 Décembre 1928):
Pignons de Paris
-
rie de l’Horloge (Photo Germaine
Krull).
- Germaine Krull, Grands magasins
du Printemps (1928), 20,8 x 14,3 cm,
in Variétés I, 8 (15 Décembre 1928),
‘Grand Magasin’.
- Germaine Krull, Boulevard
Saint-Denis (ca. 1929), 21,1 x
15,5 cm.
- Variétés I, 12 (15 Avril 1929):
Aspects de Hollande: Mâts métalli-
ques à Amsterdam (Photo Germaine
Krull), Station radiographique à
Kootwijk (N.V. Vereenigde Photo-
bureaux), Hauts-fourneaux à Velzen
(N.V. Vereenigde Photobureaux),
Travaux d’écluse à Ymuiden (N.V.
Vereenigde Photobureaux).
- Variétés II, 9 (15 Janvier 1930): Vie
des machines-
stein, Photos Germaine Krull.
- Cami Stone, Industrie - Grosskraft-
werk Klingenberg (1924-29), 23,9 x
17,8 cm.
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 16,5 x 21,5 cm.
- Louis Page, zonder titel (ca. 1929),
9 x 12 cm, in Variétés II, 2 (15 Juin
1929), Photographies.
- Variétés I, 6 (15 Octobre 1928):
Princesse Bilbesco, auteur de ‘No-


(Photo United Artists).
- Variétés II, 5 (15 Septembre 1929):
Éloge du corps humain: Jeu de Plage,


Beauté’ (Photo Ufo), Fragment du
-
man.
- Variétés I, 10 (15 Février 1929):
Flappers.

3736
-
ché au fromage d’Alkmaar (Photo
P. Delemarre, Alkmaar).
- Variétés I, 11 (15 Mars 1929):
Art populaire ancien: A) Ste Anne,
portant Marie et l’enfant Jésus,
B) Christ, Sculptures populaires

den Berghe), Christ Catalan (XIIe
Art populaire:
Planches (formes) à spéculoos. (Coll.
du peintre F. van den Berghe).
- Variétés II, 10 (15 Février 1930):
Processions
-
sion des pénitents à Furnes.
- Robert De Smet, zonder titel (1920-
29), 15,8 x 9,9 cm.
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 21,7 x 13,8 cm, in Variétés II,
10 (15 Février 1930), ‘Sur le marché
à Quimper’, La Bretagne.
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 18,7 x 16,7 cm.
- Variétés I, 11 (15 Mars 1929): Au
Musée du Folklore d’Anvers: Pote-
ries populaires, Vieux-Bruxelles;
Curiosités populaires: (Collections
du Galerie F. van den Berghe), Pains
d’épices découpés et décorés repré-
sentant des personnages de la co-
médie italienne (Photo A. Dubreuil).
- Variétés
mécanique. Invention et peinture

univercelles (sic.) (…), Chambre
-
rement décorés par l’occupante;
Sculptures de fous: ‘Mise en croix de
la femme’, ‘Naissance’, ‘Fer à repas-
ser’, ‘Naissance du Christ’ (Docu-
ments communiqués par le Dr Hans
Prinzhorn).
- Variétés I, 9 (15 Janvier 1929): Ec-
toplasmes


voyante (Photo Germaine Krull);
Orientales: On demande une jeune


- Eli Lotar, L’Apparition (1928), 11,7
x 17 cm, in Variétés I, 9 (15 Janvier

Ectoplasmes
/ Orientales.
- André Kertész, zonder titel (1920-
29), 1,4 x 6,9 cm.
- Robert De Smet, zonder titel (ca.
1929), 11,3 x 15,4 cm, in Variétés I,
9 (15 Janvier 1929), ‘Nature morte’,
Natures Mortes.
- Variétés I, 4 (15 Août 1928): Wiertz:

précipitée’; Au Musée d’anatomie
Spitzner Pas-

- Variétés II, 6 (15 Octobre 1929): La
superstition: Miroir brisé: sept ans
de malheur, Toucher du bois: pour
conjurer le sort, Un chapeau sur le

le sol: prospérité (Photos Germaine
Krull).
- Robert De Smet, zonder titel (ca.
1928), 17,6 x 12 cm, in Variétés I, 4
 Pasteur, Au
Musée d’anatomie Sptizner.
- Variétés II, 4 (15 Août 1929): Spec-
tacles Américains à Paris: Au Mou-

Les ‘Blackbirds’
au Moulin Rouge

(Photos Germaine Krull).
- Atelier Jacobi, zonder titel (ca.
1929), 21,7 x 16,7 cm.
- Lux Feininger, Jonny Schawinsky
(1928), 22,8 x 17,2 cm.
- Germaine Krull, La revue des Black-
birds au Moulin Rouge (1929), 20,5
x 16,3 cm, in Variétés II, 4, (15 Août

Spectacles américains à Paris.
- Atelier Robertson, zonder titel
(1927-29), 23 x 17 cm.
- Variétés II, 1 (15 Mai 1929): En at-
tendant le Batavia (Documents ex-
-
tier dit “réservé” de Marseille’).
- Variétés II, 3 (15 Juillet 1929): Gale-
rie de phénomènes: Madame Adria-
na, la femme à barbe; Miss Violetta,


Hommage au géant Armand (Photo
Atget).
- Keystone View, zonder titel (ca.
1928), 15,2 x 20,1 cm, in Variétés I, 8

du mannequin’.
- Man Ray, Knize (1928), 16,7 x 19,7
cm, in Variétés I, 8 (15 Décembre

IV. KRITISCHE MODERNITEIT
- Variétés I, 5 (15 Septembre 1928):

-
minck: ‘Paysage’, Une ferme à Baerle,


- Atelier Stone, Zisterzienserkloster
Rostock (1924-29), 18,2 x 24 cm.
- Robert De Smet, zonder titel (ca.
1928), 11,1 x 15,6 cm, in Variétés I, 3
(15 Juillet 1928), ‘Bélandres au bord

- Cami Stone, zonder titel (1924-29),
17,6 x 23,9 cm.
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 17,1 x 12 cm, in Variétés II, 8
(15 Décembre 1929), ‘Amsterdam’,
Mélancolie des villes.
- Robert De Smet, zonder titel (ca.
1928), 15,8 x 19,5 cm, in Variétés I, 5
(15 Septembre 1928), ‘Une ferme à

- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 15,3 x 22,7 cm, in Variétés II,

La Flandre.
- Variétés I, 11 (15 Mars 1929): Art
populaire flamand: Vierge en cire,
pot à lait de Turnhout, chandelier en

bonnet brugeois, voilier, cheval de


- Variétés I, 12 (15 Avril 1929): Bu-

Amsterdam (Photo Germaine


3938

clinique, Danseur thibétain (Pho-

- Variétés I, 3 (15 Juillet 1928):
Alekhine, champion du monde du

d’échecs en métal noir et blanc
Boules de verre:
-
bert De Smet), Boule créée par Man

- Variétés I, 10 (15 Février 1929): Ca-

- Man Ray, Boule de neige (ca. 1928),
20,2 x 15,5 cm, in Variétés I, 3 (15
Juillet 1928), ‘Boule créée par Man
, Boules de verre.
- Germaine Krull, zonder titel (1928),
15,7 x 22,5 cm.
- Lux Feininger, zonder titel (ca.
1929), 23,8 x 17,8 cm, in Variétés II,
8 (15 Décembre 1929), Marines.
- László Moholy-Nagy, zonder titel
(1924-29), 30 x 21,2 cm.
- Variétés II, 8 (15 Décembre 1929):
Marines-

- Variétés II, 5 (15 Septembre 1929):

de verre (Photo Herbert Bayer),
Clavier (Photo Aenne Biermann),

- Variétés II, 9 (15 Janvier 1930): Pro-
duits et sous-produits 
Hoinkis).
- Ewald Hoinkis, zonder titel (ca.
1929), 22,6 x 17 cm, in Variétés II, 5
(15 Septembre 1929), ‘Verres’.
- Ewald Hoinkis, zonder titel (ca.
1929), 15,6 x 20 cm, in Variétés
II, 9 (15 Janvier 1930), Produits et
sous-produits.
- Erich Comeriner, zonder titel
(1920-29), 18 x 13 cm.
- Variétés II, 4 (15 Août 1929): Photo-
génies: Compositions (Photos Flo-
rence Henri).
- Ewald Hoinkis, zonder titel (ca.
1929), 22,6 x 17 cm.
- Florence Henri, Composition (1928),
12,3 x 17,2 cm, in Variétés II, 4 (15
Août 1929), ‘Composition’, Photogé-
nies.
- Florence Henri, Au Bon Marché (ca.
1929), 12,4 x 17,5 cm, in Variétés
II, 4 (15 Août 1929), ‘Composition’,
Photogénies.
- Variétés II, 10 (15 Février 1930): Vi-
trines et étalages: Étalages réalisés
par le peintre Pierre Charbonnier
pour les Centrales Électriques des
Flandres et du Brabant.
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 14,6 x 16,2 cm.
- Germaine Krull, Etalages: les man-
nequins (1928), 10,8 x 15,7 cm, in
Variétés II, 10 (15 Février 1930),
‘Mannequins’, Vitrines et étalages.
- Eugène Atget, Pharmacie Boulevard
de Strasbourg, Paris (1921), 22,8 x
18 cm.
- Variétés II, 9 (15 Janvier 1930): Pro-
duits et sous-produits
Hoinkis, Photos Florence Henri.
- Germaine Krull, zonder titel (1929),
18,2 x 13,5 cm, in Variétés II, 6 (15
Octobre 1929), ‘Un chapeau sur le
lit: infortune’, La superstition.
- Germaine Krull, Superst itions:
les ciseaux tombés (1929), 20,2 x
14,1 cm, in Variétés II, 6 (15 Octobre

prospérité’, La superstition.
- Max Ernst, Le Rossignol chinois
(1920), 22,9 x 16,7 cm.
- Variétés I, 7 (15 Novembre 1928):
Masque en jadéite sculptée – Mexique

Stoclet), Masque en marbre noir (les
yeux sont incrustés de coquilles et

(Collection Adolphe Stoclet), Sculp-

pierre (Collection Tristan Tzara),
Bas-relief en pierre – Équateur (Mu-
sée du Trocadéro), Hache cérémo-

basaltique (Musée du Trocadéro).
- Variétés II, 12 (15 Avril 1930):
(Exposition de la Galerie Pigalle, à
Par is)-

Coupe rituelle céphalomorphe du
Kasaï (XVIIIme -
phen-Chauvet), Fétiche pahouin
aux yeux en cuivre (Coll. de Miré),


- Variétés II, 12 (15 Avril 1930): Fé-


Fétiche à clous Bavili-Congo fran-

Stephen-Chauvet).
- Berenice Abbott, zonder titel (ca.
1928), 11,1 x 16,7 cm, in Variétés I, 7


Paul Morand’.
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 16 x 9,6 cm, in Variétés II,
6 (15 Octobre 1929), ‘Masque du
Les derniers masques.
- Germaine Krull, zonder titel (1928),
21,7 x 14,8 cm, in Variétés I, 8 (15
Décembre 1928), ‘Ferrailles au Mar-
ché-aux-Puces’.
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 21,3 x 15,2 cm.
- Eli Lotar, La viande (1929), 15 x 19
cm, in Variétés II, 12 (15 Avril 1930),
La viande: huit photos prise à l’abat-
toir par Eli Lotar.
- Variétés II, 12 (15 Avril 1930): La
viande: huit photos prise à l’abattoir
par Eli Lotar.
- Eli Lotar, La viande (1929), 15,6 x
22,2 cm, in Variétés II, 12 (15 Avril
1930), La viande: huit photos prise à
l’abattoir par Eli Lotar.
V. HET OPTISCHE UNIVERSUM
- Germaine Krull, zonder titel (ca.
1929), 21,8 x 13,7 cm.
- Variétés II, 9 (15 Janvier 1930):
Aboutissements de la mécanique
protection des hommes.
- Variétés II, 6 (15 Octobre 1929): Les
derniers masques: Children’s Cor-
ner (Photo Herbert Bayer), Masque


4140
- Herbert Bayer, zonder titel (1928),
21,4 x 28,5 cm, in Variétés II, 12 (15
Avril 1930), ‘Tous les fantômes péri-
ront dans la révolte’, Perspectives.
- Florence Henri, zonder titel (ca.
1929), 10,4 x 15 cm, in Variétés II, 9
(15 Janvier 1930), Produits et sous-
produits.
- Lucia Moholy-Nagy, zonder titel (ca.
1929), 9,5 x 17,2 cm.
- Florence Henri, La fenêtre (c a.
1929), 16,4 x 11,5 cm.
- Aenne Biermann, Finale (1927-28),
17,5 x 12,5 cm.
- Variétés II, 3 (15 Juillet 1929): Natu-
res mortes: Photo Maurice Tabard,
Photo Germaine Krull.
- Maurice Tabard, zonder titel (ca.
1929), 21,6 x 16,4 cm, in Variétés II,
3 (15 Juillet 1929), ‘Nature morte’,
Natures Mortes.
- Maurice Tabard, zonder titel (ca.
1929), 23,4 x 17,1 cm, in Variétés II,
2 (15 Juin 1929), Photographies.
- Variétés II, 2 (15 Juin 1929): Photo-
graphies: Photos Design (Photo par
-
rice Tabard.
- Variétés I, 9 (15 Janvier 1929): Deux
extraits de l’album de photographie

-
-
re-pensée.
- Artür Harfaux, zonder titel (ca.
1929), 7 x 11 cm.
- Oswald Blakeston, zonder titel (ca.
1930), 9,3 x 11,3 cm.
- Ewald Hoinkis, zonder titel (ca.
1929), 16,9 x 22,1 cm.
- E.L.T. Mesens, La lumière déconcer-
tante (1926), fotomontage 23 x 16,9
cm, in Variétés II, 2 (15 Juin 1929),
 Photo-
graphies.
Filmfragmenten uit L’Argent (Mar-
Variétés I, 10),
Arsenaal (Alexander Dovzhenko,
1928 - Variétés II, 11), Asphalt (Joe
May, 1929 - Variétés II, 2), Broadway
(Paul Fejos, 1929 - Variétés II, 4), De
Brug (Joris Ivens, 1928 - Variétés I, 10
en I, 12), Das Cabinet des Dr. Caligari
Variétés I, 4),
Un Chien andalou
- Variétés II, 3), The Circus (Charlie
Chaplin, 1928 - Variétés I, 2), Combat
de boxe (Charles Dekeukeleire, 1927 –
Variétés I, 1), The Crowd (King Vidor,
1928 - Variétés I, 11), The Docks of
New York (Josef von Sternberg, 1928
- Variétés II, 1), L’Etoile de mer (Man
Variétés I, 2 en I, 6), Finis
TerraeVariétés
I, 10), De Generale lijn-
senstein, 1929 - Variétés I, 5, I, 10 en
II, 11), Häxan (Benjamin Christensen,
1922 - Variétés II, 6), His New Mam-
ma
1926 - Variétés I, 2), L’Inhumaine
Variétés
II, 9), The Last Warning 
1929, - Variétés II, 1), Man met de ca-
mera (Dziga Vertov, 1929 - Variétés II,
11), The Man Who Laughs
1928 - Variétés I, 4), Metropolis (Fritz
Variétés I, 6), Montpar-
nasseVariétés
II, 2), Les Mystères du chateau du
déVariétés II, 3),
Nieuw Babylon (Grigori Kozintsev &
Variétés II,
11), Oktober
1927 - Variétés II, 11), Pantserkrui-
ser Potemkin
1925 - Variétés, I, 2), La Passion de
Jeanne d’Arc (Carl Theodor Dreyer,
1928 - Variétés I, 7), Regen (Joris
Ivens, 1929 - Variétés I, 10), Spione
Variétés I, 7), Sun-
rise (F.W. Murnau, 1927 - Variétés I, 2,
I, 4 en I, 8), La Tour
- Variétés I, 8 en I, 10), Les Vampires
Variétés, no.
Surréalisme), Variety
1925 - Variétés I, 4), La Zone (Georges
Variétés I, 8).
LEZINGENREEKS
In het kader van de tentoonstelling Variétés worden drie
dubbellezingen georganiseerd die telkens plaatsgrijpen


- donderdag 6 december 2018, 19.30 u:
Steven Jacobs en Manu Van der Aa
- donderdag 13 december 2018, 19.30 u:
Steven Humblet en Nele Bernheim
- donderdag 14 februari 2019, 19.30 u:
Xavier Canonne en Katrien Denaeyer
Gratis mits inschrijving
Meer info: https://www.ugent.be/vandenhove/nl/activiteiten
SYMPOSIUM


https://www.ugent.be/vandenhove/nl/activiteiten

VANDENHOVE – Centrum voor
Architectuur en Kunst, Universiteit Gent

Universiteit Gent waarin de vakgroep Architectuur & Steden-
bouw en de vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschap-
pen samenwerken voor onderwijs en onderzoek op het gebied
van architectuur en kunst. Centraal staat de studie van kunst-
verzamelingen, tentoonstellingsgeschiedenis en tentoonstel-
lingsarchitectuur.

Charles Vandenhove (°1927), een van de meest invloedrijke
Belgische architecten uit de naoorlogse periode, die vaak
samenwerkte met prominente beeldende kunstenaars zoals

Paolini.
Charles Vandenhove was ook een vooraanstaand kunstver-
zamelaar en in 2012 schonk hij zijn collectie met werken van
onder meer Pierre Alechinsky, David Claerbout, Nan Goldin,

Serra en Andy Warhol aan de Universiteit Gent. Daarnaast
stelde Vandenhove middelen ter beschikking om een gebouw
op te trekken op een terrein naast Henry van de Veldes be-
roemde Boekentoren. In dit gebouw worden tentoonstellingen
gerealiseerd die voortspruiten uit onderzoek van docenten,
alsook onderzoekers en studenten aan de Universiteit Gent.
Amsab, het Instituut voor Sociale Geschiedenis
U maakt geschiedenis, wij bewaren ze
Het verhaal van gewone mensen. Hun verzet tegen
onrecht en discriminatie. Hun strijd voor rechten
en gelijkwaardigheid. Hun gevecht om het milieu te
beschermen. Dat is het erfgoed dat Amsab-Instituut
voor Sociale Geschiedenis bewaart, ontsluit en
valoriseert.


organisaties als van personen.
Al die bronnen kunnen geraadpleegd worden in de
Amsab-leeszaal of online. Amsab publiceert boeken,
geeft het tijdschrift Brood & Rozen uit en maakt
publieksprojecten, al dan niet in samenwerking met
andere partners. Ook op het vlak van onderzoek
is Amsab actief en wordt er samengewerkt met
instellingen in binnen- en buitenland.
Amsab-ISG beheert ook een hele collectie foto’s
uit het archief van P.G. van Hecke, waaronder vele
beelden die in Variétés zijn verschenen. De foto’s
zijn daar terechtgekomen via het archief van de
krant Vooruit, waarvoor Van Hecke in de jaren 1930
als redacteur werkte.

COLOFON
Deze bezoekersgids verschijnt ter gelegenheid
van de tentoonstelling ‘Variétés (1928-1930)


en Kunst, Universiteit Gent
Curatoren: Steven Humblet en Steven Jacobs
Coördinatie: Aurelie Daems
Team Universiteit Gent: Camille Bladt,
Tatiana Crombeen, Inge Misschaert, Katrien

Van Son (studenten opleiding Kunst-, Muziek-
en Theater wetenschappen); Aurelie Daems,
Griet Bonne, Gwendoline de Mûelenaere,

Vandekerckhove (Vakgroep Kunst-, Muziek-
en Theater wetenschappen); Hendrik Defoort,
 
Gent).
Team Amsab-ISG

Verbruggen.
Team VANDENHOVE: Geertrui Ivens, Bram
Vandeveire.
Bruikleengevers:
Amsab-ISG Gent, MSK Gent, Centrale
Bibliotheek Universiteit Gent, Bibliotheek
Koninklijk Conservatorium Antwerpen,
Koninklijk Museum voor Schone Kunsten
Antwerpen, Koen Brams, Steven Jacobs, Manu
van der Aa.
Bezoekersgids
Coördinatie en redactie: Aurelie Daems en
Steven Jacobs
Auteurs: Camille Bladt, Griet Bonne, Tatiana
Crombeen, Katrien Denaeyer, Steven Humblet,
Steven Jacobs, Inge Misschaert.


Verbruggen
Druk: Copycentrum, Gent

behoren tot de collectie van het MSK.
Met dank aan:
P&V verzekeringen; Hendrik Ollivier, Geert
Van Goethem (Amsab-ISG); Hendrik Defoort,
 
Peteghem (Universiteitsbibliotheek Gent);

(MSK Gent); Philippe Van Cauteren, Brice Muylle
  
Nele Bernheim, Koen Brams, Xavier Canonne,
Guy Châtel, Gita Deneckere, Hilde D’haeyere,

Pauline Scharmann, Manu Van der Aa, Nico Van

Dit project werd mogelijk gemaakt dankzij het
Onderwijsinnovatieproject De tentoonstelling
als presentatievorm van Steven Jacobs, Bart
Verschaffel en Wouter Davidts (Vakgroep
Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen en
Vakgroep Architectuur & Stedenbouw).
VANDENHOVE - Centrum voor Architectuur
en Kunst, Universiteit Gent

30 november 2018 - 17 februari 2019
Openingsuren:
donderdag en vrijdag 14u00 - 18u00
zaterdag 12u00 - 17u00
https://www.ugent.be/vandenhove/nl/
activiteiten
https://www.amsab.be
A&S/books - UGent - 2018
ISBN: 9789076714530
D/2018/8734/3
© Camille Bladt, Griet Bonne, Tatiana
Crombeen, Katrien Denaeyer, Steven Humblet,
Steven Jacobs, Inge Misschaert.

Variétés
(1928-1930)
en fotograe uit de
Amsab-ISG-collectie
VANDENHOVE Centrum voor Architectuur en Kunst, Universiteit Gent
A&S/books - UGent