Creativity in Research with Gifted Samples in Turkey

Abstract

Özel yeteneklilerin yaratıcılık becerileri üzerine birçok araştırma yapılmasının sebebi, yaratıcılığın bu bireylerin temel özelliklerinden biri olarak anılmasından kaynaklanmaktadır. Bu nitel doküman analizi çalışmasının amacı, Türkiye’deki özel yetenekli öğrencilerin yaratıcılık beceriler üzerine yapılan çalışmaları incelemektir. Literatür taraması sürecinde, elektronik veri tabanlarının gözden geçirilmesi araştırmaların başlıklarında, özetlerinde ya da anahtar kelimelerinde özel yetenekli (gifted/talented), yaratıcı düşünme (creative thinking) ve yaratıcılık (creativity) kelimelerinin kullanımı ile yapılmıştır. Tarama sonucunda, dışlama ve dahil etme kriterlerine uyan çalışmaların seçilmesinin ardından 12 doktora tezi, altı yüksek lisans tezi ve üç araştırma makalesi olmak üzere toplam 21 çalışmaya ulaşılmıştır. Türkiye’deki özel yeteneklilerin yaratıcılık becerileri üzerine yapılan bu araştırmalardan 18’i deneysel desende gerçekleşirken, üçü diğer nicel araştırma desenleri ile yapılmıştır. Doküman incelemesinin ardından elde edilen verilere göre bu çalışmalarda dört kez Yaratıcı Düşünme – Şekilsel Üretim Testi, iki kez Yaratıcılık Ölçeği (How Creative Are You?) ve 16 kez Torrance Yaratıcı Düşünme Testi kullanılmıştır. Araştırmaların çoğu 2011-2014 yılları arasında yapılmıştır. Sonuç olarak güncel araştırmalara ihtiyaç duyulduğu söylenebilir.

Full text

327
Creativity in Research with Gifted Samples in Turkey
Mehmet Bicakci
Milli Eğitim Vakfı Elementary School
Mustafa Baloglu
Hacettepe University
Abstract
Creativity is considered as one of the basic characteristics of being gifted. As such
abundant research on creativity-related research with the gifted population is
available. The aim of this qualitative document analysis is to analyze research on
creativity among gifted students in Turkey. In the literature review process, electronic
databases were reviewed on the titles, keywords, or summaries of the studies with the
words gifted (özel/üstün yetenekli), creative thinking (yaratıcı düşünme), and
creativity (yaratıcılık). After literature review, a total of 21 studies that met the
inclusion and exclusion criteria were identified: 12 (57,1%) doctoral dissertations, 6
(28,5%) master's theses and 3 (14,2%) research papers. Excluding experimental
design, the number of quantitative studies were 3 (14.2%), wheras experimental
studies were 18 (85.7%). According to the data obtained, 4 studies used the Test of
Creative Thinking and Drawing Production Test (19%), 2 (9.5%) used the “How
Creative are You?” test and, 16 (76.1%) used the Torrance Test of Creative Thinking
(TCTT). Majority of the research was conducted between years of 2011 and 2014.
Keywords: creativity, document analysis, gifted students, torrance test of creative
thinking.
İnönü University
Journal of the Faculty of Education
Vol 19, No 3, 2018
pp. 327-343
DOI: 10.17679/inuefd.481895
Received : 12.11.2018
Accepted : 23.12.2018
Suggested Citation
Bıçakcı, M. & Baloğlu, M. (2018). Creativity in research with gifted samples in Turkey, Inonu University Journal of the Faculty
of Education, 19(3), 327-343. DOI: 10.17679/inuefd.481895

328
EXTENDED ABSTRACT
Introduction
Creativity is one of the basic requirements of the 21st century (Partnership for 21th Century Skills, 2017;
Renzulli, 2012) and of the higher order thinking skills (Heong vd. 2011); Lewis ve Smith, 1993) therefore, it is
frequently involved in various concepts in many areas. The reason of conducting many research on creativity
skills of gifted students is due to the fact that it is defined as one of the basic characteristics of the gifted
(e.g., Clack, 2013; Marland, 1972; Silverman, 2013; Renzulli, 1978). There have been many reviews on creativity
in Turkey (e.g. Coşkun ve Şenyurt, 2015; Karabey ve Yürümezoğlu, 2015; Kaya, 2013; Maçkalı, Gülöksüz ve Oral,
2014; Öner, 1978; Summak ve Aydın, 2011; Yuvacı ve Dağlıoğlu, 2016). However, no study has been found to
address research with gifted samples in terms of creativity.
Köksal, Göğsu and Kılıç (2017) conducted a stakeholder opinion study which consisted of three groups
(teachers, students and parents) of 1116 people who were asked ‘‘Which characteristics of gifted students
should be developed?’’ Of the group, 900 (80,6%) emphasized that it was important to develop creative
thinking skills of gifted students. Köksal, Göğsu, and Akkaya (2017) conducted a study with teachers and
families of gifted students. Researchers asked “Which skills should be taught to gifted students in addition
to skills learned in school?” Creative thinking skills is in the 11th rank based on frequency among 85 different
opinions from stakeholders. Based on the importance of creativity in the definition of giftedness in the
literature and the results of these two research, investigations on creative thinking skills among gifted
students is an important consideration for parents, teachers, and students in Turkey. At this point, it is
possible to provide useful information to researchers, parents, and teachers through the analysis of past
research on the subject
Purpose
The aim of this research is to analyze studies done on general creativity skills of gifted students in Turkey.
Method
This research is a qualitative document analysis. The research was carried out by scanning the Internet
resources and databases such as Scopus, ULAKBILIM, Google, National Thesis Center, Web of Science,
EBSCO-host. In the literature review process, electronic databases were reviewed on the titles, keywords, or
summaries of the studies with the words of gifted (özel/üstün yetenekli) and creative thinking (yaratıcı
düşünme), creativity (yaratıcılık).
The inclusion criteria for of the studies that were analyzed was that the study is a research on the general
creative thinking skills with the sample of gifted samples in Turkey. The exclusion criteria can be listed as; (a)
to have a research not done with a gifted sample, (b) to have a research with gifted people but focused on
creative drama, creative nature education, creative cognition, creativity types, creative problem-solving,
scientific creativity, mathematical creativity, creative writing. If thesis which converted from the thesis to the
article was reachable, then articles were not included. There was no time limit, studies that fit the inclusion
criteria were the ones that were published between 2008 and 2017. As a result of literature review, a total of
21 studies, including 12 (57,1%) doctoral dissertation, 6 (28,5%) master's thesis and 3 (14,2%) research papers,
were found.
Findings
Among research on creativity in gifted students in Turkey, excluding experimental design, the number of
studies carried out with other quantitative research designs were 3 (14.2%), wheras 18 (85.7%) studies were
carried out with experimental design. According to the data obtained after the analysis, 4 (19%) used the
Test for Creative Thinking–Drawing Production Test, 2 (9.5%) used “How Creative are You?” test and, 16
(76.1%) used the Torrace Test of Creative Thinking (TTCT). This finding is consistent with the results that “the
TTCT is used in roughly 75% of the studies on creativity in the k-12 range” (Torrance & Presbury, 1984). All
of the programs examined reported to have an effect on the improvement of creative thinking skills. The
majority of the research was conducted between 2011-2014.
Discussion & Conclusion
It can be said that current studies on this subject are needed. Furthermore, the number of research has
increased significantly after 2012. This increase can be explained by the commission report prepared by the
TBMM (2012) on gifted individuals and the publication of the Strategy and Implementation Plan of the MEB
(2013) one year after this report.

329
Türkiye’de Özel Yeteneklilerle Yapılan Araştırmalarda Yaratıcılık
Mehmet Bıçakcı
Milli Eğitim Vakfı İlkokulu
Mustafa Baloğlu
Hacettepe Üniversitesi
Öz
Özel yeteneklilerin yaratıcılık becerileri üzerine birçok araştırma yapılmasının sebebi,
yaratıcılığın bu bireylerin temel özelliklerinden biri olarak anılmasından
kaynaklanmaktadır. Bu nitel doküman analizi çalışmasının amacı, Türkiye’deki özel
yetenekli öğrencilerin yaratıcılık beceriler üzerine yapılan çalışmaları incelemektir.
Literatür taraması sürecinde, elektronik veri tabanlarının gözden geçirilmesi
araştırmaların başlıklarında, özetlerinde ya da anahtar kelimelerinde özel yetenekli
(gifted/talented), yaratıcı düşünme (creative thinking) ve yaratıcılık (creativity)
kelimelerinin kullanımı ile yapılmıştır. Tarama sonucunda, dışlama ve dahil etme
kriterlerine uyan çalışmaların seçilmesinin ardından 12 doktora tezi, altı yüksek lisans
tezi ve üç araştırma makalesi olmak üzere toplam 21 çalışmaya ulaşılmıştır.
Türkiye’deki özel yeteneklilerin yaratıcılık becerileri üzerine yapılan bu
araştırmalardan 18’i deneysel desende gerçekleşirken, üçü diğer nicel araştırma
desenleri ile yapılmıştır. Doküman incelemesinin ardından elde edilen verilere göre
bu çalışmalarda dört kez Yaratıcı Düşünme – Şekilsel Üretim Testi, iki kez Yaratıcılık
Ölçeği (How Creative Are You?) ve 16 kez Torrance Yaratıcı Düşünme Testi
kullanılmıştır. Araştırmaların çoğu 2011-2014 yılları arasında yapılmıştır. Sonuç
olarak güncel araştırmalara ihtiyaç duyulduğu söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: yaratıcılık, doküman analizi, özel/üstün yetenekliler, torrance
yaratıcı düşünme testi.
İnönü Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi
Cilt 19 Sayı 3, 2018
ss. 327-343
DOI: 10.17679/inuefd.481895
Gönderim Tarihi : 12.11.2018
Kabul Tarihi : 23.12.2018
Önerilen Atıf
Bıçakcı, M. & Baloğlu, M. (2018). Türkiye’de özel yeteneklilerle yapılan araştırmalarda yaratıcılık. İnönü Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 19(3), 327-343. DOI: 10.17679/inuefd.481895

330
GİRİŞ
Üst düzey düşünme becerilerinden biri olarak anılan yaratıcılık, 21. yüzyılın gerekliliklerinden biri olarak birçok
alanda farklı konseptler içinde sıkça yer almaktadır (Partnership for 21th Century Skills, 2017; Renzulli, 2012).
Bireylerin ve toplumların ekonomik ve teknolojik gelişimini destekleyen, iş hayatında ve günlük yaşamda
başarının ön koşulu ve kültürel evrim sürecinin ana motorlarından biri olan (Amabile, 1998; Runco, 2004;
Torrance, 1981) yaratıcılığın önemi, birçok araştırmacı ve kuramcı tarafından sıklıkla vurgulanmıştır.
Yaratıcılığın özel yetenekliler bağlamında önemi ise, yaratıcılığın bu bireylerin en temel özelliklerinden biri
olarak nitelenmesidir (örn. Clack, 2013; Marland, 1972; Renzulli, 1978; Silverman, 2013). Bu nitelendirmenin
etkisiyle de özel yeteneklilerde yaratıcılık üzerinde birçok araştırma ve inceleme ortaya konulmuştur.
Yaratıcılık
Yaratıcı düşünme, üst düzey düşünme becerilerinden biri olarak alanyazında yer almaktadır. Maier (1933,
1937) üst düzey düşünmeyi, öğrenilen ve tekrar edilen davranışlar yerine anlamlandırıcı ve üretici davranış
sergileme olarak açıklamıştır. Bu açıklamayla birlikte yaratıcılığın ve tüm diğer üst düzey düşünme
becerilerinin ‘üst’ olarak derecelendirilebilmesi ve ‘iyi düşünce’ olarak adlandırılabilmesi için bireyde bir
anlamlandırma eyleminin gerçekleşiyor olması gerekir (Brookhart, 2010). Üst düzey düşünme becerilerinden
bazıları; problem çözme, yaratıcı problem çözme, eleştirel düşünme, bilimsel yaratıcı düşünme, mantıksal
düşünme, karar verme, hata analizi yapma, araştırma, özetleme, üst-bilişsel düşünme ve yaratıcı düşünmedir
(Heong vd. 2011; Lewis ve Smith, 1993)
Guilford (1950) ve Torrance’ın (1962) yaptığı öncü çalışmalarının etkisiyle araştırmacıların ilgisini çekmeye
başlayan (Sternberg, 2006) yaratıcılık üzerinde alanyazında birçok farklı tanım vardır. Torrance (1974, s.8)
yaratıcılığı ‘‘sorunlara, yetersizliklere, bilgi eksikliğine, mevcut olmayan elemanlara, uyumsuzluklara karşı
duyarlı olma, güçlükleri belirleme, çözümler arama, tahminler yapma ve eksikliklerle ilgili olarak hipotezler
kurma ya da hipotezleri değiştirme, çözüm yollarından birini seçme ve deneme veya yeniden deneme, daha
sonrasında sonuçlar ortaya koyma’’ olarak tanımlamaktadır (akt. Aslan, 2001, s.18). Torrance’ın bu tanımında
bahsedilen her bir elementin, eleştirel düşünme (Facione, 1990; Sternberg ve Baron, 1985), problem çözme
(Pretz, Naples ve Sternberg, 2003), yaratıcı problem çözme (Parnes, 2004; Treffinger ve Isaksen, 2005) ya da
bilimsel yaratıcılık (Hu ve Adey, 2002) içeriği ile benzeştiği birçok nokta vardır. Aynı şekilde bu becerilerin
içeriklerinde de yaratıcılığın akıcılık ya da esneklik gibi boyutlarına ilişkin süreçler yer alabilmektedir. Bu
noktada yaratıcılığı diğer üst düzey düşünme becerilerinden beslenen ve onları besleyen bir yapıda olduğunu
düşünmek uygun olabilir.
Wallas’a (1926) göre yaratıcı süreç bir problem çözme süreci şeklinde dört evrede gerçekleşir. Bu evreler;
hazırlık, kuluçka, aydınlanma ve doğrulama evreleri olarak sıralanmaktadır. Fakat yaratıcılık, bazı güncel
tanımlarda sadece bir problem çözme süreci ya da bir reaksiyon olarak değil, daha proaktif bir beceri (Runco,
2004) olarak ele alınabilmektedir. Sternberg’e (1984) göre yaratıcılığın ortaya çıkmasında; anlamlandırma,
biliş, hafıza, değerlendirme, eleştirel düşünme, karar verme ve ıraksak düşünme gibi birçok zihinsel süreç,
operasyon ve ürün harmanlanmaktadır. Haladyna’ya (1997) göre yaratıcılık, bilinen materyallerin yeni
birleşimlerinin yapılmasını içermektedir.
Yaratıcılık hakkında birçok düşünceyi kapsayan tanımın ‘‘uygun, yüksek kaliteli ve yeni bir ürün ortaya
koyabilme becerisi’’ olarak Sternberg, Kaufman & Pretz (2002) tarafından yapıldığı söylenebilir. Plucker,
Beghetto ve Dow (2004) yaratıcılığa daha genel bakarak, süreç ve çevrenin etkileşimiyle bireysel olarak ya da
grupla üretilen bir ürünün hem yeni hem de kullanışlı olarak algılanması ve sosyal bağlamda kabul edilebilir
olması gerektiğini belirmiştir (s. 90). Yaratıcılık, bir konu hakkında yazılan yazıda, yapılan konuşmada, yazılan,
yönetilen ve sergilenen bir tiyatro oyununda, bestelenen bir müzikte, iş dünyasında, resim gibi artistik
alanlarda ve bilimsel keşif, fikir ve araştırmalarda ortaya koyulabilir (Haladyna, 1997, s. 30).
Yaratıcılık hakkında sıkça rastlanan yanlış kanılardan biri, yaratıcılığın sadece bir ya da birkaç alana (örn. resim,
şiir gibi) özgü olduğudur (Makel & Plucker, 1999). Oysa yaratıcılık, genel bir beceri olarak tanımlandığı gibi
daha özel alt alanlarda da kavramsallaştırılabilir. Bu tür genelden farklılaşan yaratıcılığı açıklamak için de farklı
tanımlar mevcuttur. Örneğin Kim, Roh ve Cho (2016) matematikte ve fen bilimlerinde yaratıcılığı, ‘‘sahip
olunan bilgileri, kavramları, prensipleri ve düşünme stratejilerini işe koşarak, verilen problemi yeni bir yolla
çözebilme yeteneği’’ olarak tanımlanmaktadır (s. 39).

331
Yaratıcılığın gerçekleşmesinde önemi vurgulanan özellikler ya da niteliklere göre yaratıcılık ‘4P’ (personality,
product, process, press-kişilik, ürün, süreç, çevre) gibi üst bileşenlerle sınıflanabilmektedir (Rhodes, 1961).
Yaratıcılık olarak nitelendirilen bir yapının hangi bağlamda ortaya çıktığını kişiliğe, ürüne, sürece ve çevreye
göre ele almak ‘Yaratıcılık nedir?’ sorusunu cevaplamada en sık kullanılan ayrımlamadır (Runco, 2004). 4P’ye
Simonton (1990) tarafından persuasion (ikna) ve Runco (2003) tarafından potential (potansiyel) elementleri
eklenmiştir. Bu eklemelerin ardından bazı araştırmacılar tarafından yaratıcılığın sınıflama ve teoriler üstü
bileşenlerine ayrılması ‘6P’ olarak yapılabilmektedir.
Yaratıcılık Kozbelt, Beghetto ve Runco (2010) tarafından 12 başlıkta ele alınmıştır. Yazarların sınıfladığı bu
yaklaşımlar; gelişimsel yaklaşımlar, psikometrik yaklaşımlar, ekonomik yaklaşım, sistemler yaklaşımı,
aşama/süreç yaklaşımları, bilişsel yaklaşımlar, problem çözme ve uzmanlık odaklı yaklaşımlar, problem bulma
yaklaşımları, evrimsel yaklaşımlar ve tipolojik yaklaşımlar olarak sıralanabilir. Bu yaklaşımlardan biri olan
psikometik yaklaşımlar ölçümlere odaklanmasıyla diğer yaklaşımlar arasında önemli bir yere sahiptir ve diğer
yaklaşımlar için bilgi sağlamaktadır (Kozbelt vd. 2010).
Yaratıcılık, kompleks olmasına karşın ölçülebilir ve gözlenebilir bir beceridir (Treffinger, 2003). Yaratıcılığın
ölçülmesinde yaygın olarak Torrance Yaratıcı Düşünme Testleri (TYDT) kullanılmaktadır (Sternberg, 2006).
TYDT Sözel (A-B) ve Şekilsel (A-B) formlarından oluşmaktadır (Torrance, 1974). A ve B formları birbirine
paraleldir ve tüm formlar yetişkinler için uygunken daha erken yaşlardaki çocuklar için ise genellikle şekilsel
formlar kullanılır (Houtz ve Krug, 1995). Yaratıcılığın boyutlarını akıcılık, esneklik, orijinallik, detaylandırma
olarak ölçen TYDT’nin psikometrik yaklaşımın en işlevsel testlerinden biri olduğu söylenebilir. Akıcılık boyutu
toplam cevapların sayısını, esneklik cevaplardaki toplam farklı grupların sayısını, orijinallik cevaplardaki yeni
fikirleri ve detaylandırma ise cevapların katmanlarını ifade eder.
Özel Yeteneklilerde Yaratıcılık
Alanyazında bireyin performans düzeyine ve davranışlarına dayalı pek çok ‘üstün yetenekli/zekalı’ tanımı
bulunmaktadır (Clark, 2013). Çağdaş yaklaşımlarda ise zeka ve yetenek kavramları birbiri içinde yer
alabilmektedir (TBMM, 2012). Özel yetenekli bireyler, yetenek bağlamında yüksek düzeyde olan ve zeka
testlerinde aldıkları puanlarda önemli performans sergileyen bireyler (Terman, 1925) olarak tanımlandığı
yılların ardından, 2000’li yıllarda daha karmaşık şekilde tanımlanabilmektedir. Marland Raporu’nda (1972)
özel yetenekliler, genel zihinsel ya da akademik yetenek, yaratıcı ya da üretken düşünme yeteneği, liderlik
yeteneği, görsel ya da performans sanatları yeteneği ve psikomotor yeteneği açısından yüksek düzeyde
performans sergileyen ya da sergeleme potansiyeli olan bireyler olarak tanımlanmıştır. Renzulli (1978) ise
bireyin özel yetenekli (gifted) olarak tanımlanması için ortalama üstü genel ya da özel (specific) yetenek,
motivasyon ve yaratıcılık halkalarının kesişiminde yer alması gerektiğini belirtmiştir.
Türkiye’de yaratıcılık üzerine birçok araştırmacı gözden geçirme yapmıştır (e.g., Coşkun ve Şenyurt, 2015;
Karabey ve Yürümezoğlu, 2015; Kaya, 2013; Maçkalı, Gülöksüz ve Oral, 2014; Öner, 1978; Summak ve Aydın,
2011; Yuvacı ve Dağlıoğlu, 2016). Kaya (2013) yaratıcı yazma becerisinin geliştirilmesine yönelik yapılan
çalışmaları incelemiştir. Maçkalı, Gülöksüz ve Oral (2014) ise yaratıcılık ve iki uçlu bozukluk üzerine yapılan
çalışmaları biyografik, sistematik, psikobiyografik ve afektif mizaçlar başlıkları ile derlemiştir. Coşkun ve
Şenyurt (2015) kişilik ve yaratıcılık ilişkisini araştıran çalışmalarda kullanılan ölçeklere göre bir derleme
yapmıştır. Karabey ve Yürümezoğlu (2015) ise yaratıcılık ve üstün yetenekliliğin zeka kuramları açısından
değerlendirmesini yapmıştır. Yuvacı ve Dağlıoğlu (2016) özel yeteneklilerin yaratıcılıklarını desteklemede
öğretmene düşen görevleri ve etkinlik önerilerini derlemiştir. Köksal, Göğsu ve Kılıç (2017) çalışmalarında
öğretmen, öğrenci ve veli olmak üzere üç gruptan oluşan toplam 1116 kişiye ‘Özel yeteneklilerin gelişimi
hangi özellikler açısından sağlanmalı?’ sorusunu yöneltilmişlerdir. Katılımcılardan 900’ü (%80,6) özel
yeteneklilerin yaratıcı düşünme özelliklerinin geliştirilmesinin gerekli olduğunu belirtmiştir. Köksal, Göğsu ve
Akkaya’nın (2017) yaptığı araştırmada ise özel yeteneklilerin aileleri ve öğretmenlerine ‘Özel yetenekli
öğrencilere okuldakilerden farklı hangi beceriler öğretilmelidir?’ sorusu yöneltilmiştir ve paydaşlardan gelen
85 farklı görüş arasında frekans baz alarak yapılan sıralamada yaratıcı düşünme becerisi 11. sırada yer
almaktadır.
Yukarıda yaratıcılık ile ilgili bulguları özetlenen araştırmaların sonuçlarından yola çıkarak, özel yeteneklilerde
yaratıcılık becerisi üzerine yapılacak araştırmaların Türkiye’de önemli bir karşılığı olduğunu belirtmek uygun
bir çıkarım olabilir. Bu çıkarımdan yola çıkarak düşünüldüğünde, özel yeteneklilerde yaratıcılığın geliştirilmesi
adına gelecekte araştırma yapmayı planlayan araştırmacıların büyük bir çoğunluğunun sorması mümkün olan

332
‘Türkiye’de özel yeteneklilerde yaratıcı düşünme becerisi üzerine yapılan çalışmaların konusu, özellikleri ve
bulguları nelerdir?’ sorusunu cevaplandırmak bu çalışmanın hedefleri arasındadır. Ayrıca yaratıcılık ve özel
yetenekliler üzerinde çalışmış kişilerin bilgilerini güncellemek ve paydaşlara konu hakkında genel olarak bakış
açısı kazandırmak ve fikir vermek gibi amaçlar da araştırmanın alanyazına yapacağı katkının önemini
arttırmaktadır.
YÖNTEM
Araştırma, nitel bir doküman incelemesi çalışmasıdır. Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu veya
olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsamaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2016).
İncelenecek çalışmalara Scopus, ULAKBİLİM, Google, Ulusal Tez Merkezi, Web of Science, EBSCO-Host gibi
İnternet kaynakları ve veri tabanları taranarak ulaşılmıştır. Seçilen veritabanları a) Türkiye’deki araştırma
literatürü kapsamlı olarak yansıtabileceği düşünülen ve b) Türkiye’de yapılmış fakat Türkiye dışında bir
veritabanında yayımlanan araştırmalara ulaşmak hedeflendiği için belirlenmiştir. Tarama, başlıklarında,
anahtar kelimelerinde ya da özetlerinde üstün/özel yetenekli (gifted/talented), yaratıcı düşünme (creative
thinking), yaratıcılık (creativity) kelimeleri içeren araştırmaların taranması ile yapılmıştır.Yurtdışı veri tabanları
taranırken arama çalışmaların adresinin Türkiye ya da dilinin Türkçe olarak bildirilmesi sınırlılığı getirilmiştir.
Analizi yapılacak araştırmaların dahil etme ölçütü, Türkiye’deki özel yetenekli örneklem ile genel yaratıcılık
becerisi üzerine yapılan bir araştırma olmasıdır. Dışlama ölçütleri ise belirtilen kelimeler aracılığıyla yapılan
aramada (a) özel yetenekli örneklem ile yapılmayan bir araştırma olması, (b) özel yeteneklilerle yapılan bir
araştırma fakat yaratıcı drama, yaratıcı doğa eğitimi, yaratıcı biliş, yaratıcılık alanları, yaratıcı problem çözme,
bilimsel yaratıcılık, matematiksel yaratıcılık, yaratıcı yazma vb. konuları ele alan çalışmalar olması ve (c) tezden
makaleye dönüştürülen çalışmanın tezine ulaşılabiliyorsa makalenin analize alınmaması olarak sıralanabilir.
Tarama yapılırken zaman sınırı getirilmemiştir; fakat, yukarıda bahsedilen ölçütler sonrasında elde kalan
çalışmaların yayımlanma yılları 2008-2017 arasındadır. Literatür taraması sonucunda 12 doktora tezi (%57.1),
altı yüksek lisans tezi (%28.5) ve üç araştırma makalesi (%14.2) olmak üzere toplam 21 çalışmaya erişilmiştir.
Bulgular deneysel çalışmalar ve diğer nicel araştırma desenleriyle gerçekleştirilen çalışmalar olarak
sunulmuştur. İncelenen araştırmalardan rastgele seçilen sekizi (%38,0) üzerine özel yetenekliler eğitimi
üzerine yüksek lisans yapmakta olan bir araştırmacı bağımsız olarak kategorileme yapmıştır. İki kodlayıcı
arasındaki güvenirlik katsayısı ‘’Görüş birliği / (görüş birliği + görüş ayrılığı) x 100’’ formülü ile hesaplanmıştır
ve bu hesaplama sonucu çıkan sonucun kabul edilebilir en alt oranı %80’dir (Miles ve Huberman, 1994).
Kodlayıcılar arası güvenirlik verisi 98.12 (ranj= 95-100) olarak hesaplanmıştır. Yapılan düzeltme ve tartışmalar
ardından başlıklarda %100 fikir birliğine varılmıştır.
BULGULAR
Yapılan tarama sonucunda 21 dokümana ulaşılmış ve incelenmiştir. Çalışmaların kategorilenmesi araştırma
modeli açısından ele alınmıştır. Türkiye’de özel yeteneklilerde yaratıcılık üzerine yapılan araştırmalar arasında
deneysel desen harici diğer nicel araştırma desenleri ile gerçekleştirilen çalışmalarının sayısı üç (%14.2)
olurken deneysel desende 18 (%85.7) çalışma yapılmıştır. Tarama sonuçlarına göre bu çalışmalarda yaratıcılığı
ölçmede Yaratıcı Düşünme – Şekilsel Üretim Testi’nin kullanım sıklığı dört (%19) iken Yaratıcılık Ölçeği (How
creative are you?) iki çalışmada (%9.5), Torrance Yaratıcı Düşünme Testi (TYDT)’de 16 çalışmada (%76.1)
kullanılmıştır. Taranan deneysel araştırmaların tümünde uygulanan programların yaratıcılığı geliştirmede
etkili olduğu bildirilmiştir.
İnceleme sonucu öne çıkan bulgular aşağıda deneysel çalışmalar (Tablo 1) ve diğer nicel araştırma
desenlerinde gerçekleştirilen çalışmalar (Tablo 5) olarak sunulmuştur. İncelenen araştırmaların tamamı nicel
araştırmadır. İncelemenin alt kategorileri deneysel araştırmalar için amaç, örneklem özellikleri, veri toplama
araçları, araştırma modeli ve bağımlı değişkenler olarak sunulmuştur. Diğer nicel araştırma yöntemleriyle
yapılan araştırmalar ise amaç, araştırma deseni örneklem özellikleri, veri toplama araçları, bağımlı değişkenler
ve bağımsız değişkenler olarak sunulmuştur.

333
Tablo 1.
Özel Yeteneklilerde Yaratıcılık Üzerine Yapılan Deneysel Araştırmaların Kısa Analizi
Kaynak
Amaç
Örneklem Özellikleri
Veri Toplama Araçları
Araştırma Modeli
Bağımlı
Değişkenler
Akkaş (2013)
Bilim ve Sanat Merkezlerindeki Uyum
ve Destek Eğitim Programları
etkinliklerinin yaratıcı düşünmeye
etkisinin araştırılması.
16 kız 21 erkek olmak
üzere 37 özel yetenekli
(ÖY)
Torrance Yaratıcı Düşünme
Testi (TYDT) Şekilsel A formu
Tek gruplu ön-
test son-test
deney deseni
Yaratıcılık
Akkaş (2014)
Farklılaştırılmış problem çözme
etkinliklerinin öğrencilerin matematikte
problem çözme başarısına, matematik
problemlerine karşı tutuma ve yaratıcı
düşünmeye etkisinin araştırılması.
Yedisi kontrol sekizi
deney grubunda 15
(Kız, n=7, erkek n=8)
ÖY
Problem Çözme Başarı Testi,
formları, Matematik Problemi
Çözme Tutum Ölçeği. TYDT
Şekilsel A-B formları
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Matematik
problemi çözme,
matematik
problemine karşı
tutum, yaratıcılık
Altıntaş (2014)
Geliştirilen farklılaştırma yaklaşımının
Milli eğitim müfredatı, Purdue modeli
ve Bireysel Yetenekleri Farkettirici
Program çerçevesinde işlenen derslerle
karşılaştırılarak öğrencilerin başarıları ve
yaratıcı düşünme becerileri üzerindeki
etkisini tespit edilmesi
108’i kontrol 104’ü
deney grubunda 68 ÖY
ve 144 ÖY olarak
tanılanmamış öğrenci
Matematik Başarı Testi, TYDT
(Şekilsel-Sözel A-B), “Ne Kadar
Yaratıcısınız?” Yaratıcılık Ölçeği,
Farklı Hissetme Alıştırmaları,
Çoklu Zeka Alanları Envanteri,
Öğretmenler İçin Görüş Formu,
Öğrenciler İçin Görüş Formu
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Matematik
başarısı, yaratıcılık
Atalay (2014)
Bütünleştirilmiş Eğitim Programı Modeli
temel alınarak farklılaştırılmış sosyal
bilgiler öğretiminin akademik başarı,
tutum, eleştirel düşünme ve
yaratıcılıklarına etkisinin araştırılması.
11’i kontrol 10’u deney
grubu olmak üzere 21
ÖY
Başarı Testi, Sosyal Bilgiler
Tutum Ölçeği, Cornell Eleştirel
Düşünme Testi (CEDT) Düzey X,
TYDT Sözel A-B formları.
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Sosyal bilgiler
tutum ve başarısı,
eleştirel düşünme,
yaratıcılık
Bütün (2017)
Geliştirilen Psiko-Eğitim ve Eğitici Oyun
Programının özel yetenekli öğrencilerin
yaratıcılıklarına etkiliğinin araştırılması.
Sekizi kontrol sekizi
deney grubunda yer
alan yedisi kız dokuzu
erkek toplam
16 ÖY
Raven Standart Progresif
Matrisler (SPM) Testi, TYDT
Şekilsel A formu
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Yaratıcılık
Camcı Erdoğan
(2014)
Özel yetenekli öğrencilerin öğrenme
ihtiyaçlarını karşılayacak bir Fen ve
Teknoloji programının geliştirilmesi,
uygulanması ve etkililiğinin sınanması.
10’u kontrol 11’i deney
grubunda dört kız yedi
erkek toplam 21 ÖY
Başarı Testi, Fen Tutum Ölçeği,
TYDT Sözel A-B formları
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Akademik başarı,
Fen ve Teknoloji
dersine yönelik
tutum, yaratıcılık

334
Çetinkaya (2013)
Sıradışı Konular Çalışma Etkinliklerinin
özel yetenekli öğrencilerin yaratıcılıkları
üzerindeki etkisinin araştırılması.
10’u kontrol 10’u
deney grubunda,
dokuz kız 11 erkek
olmak üzere toplam 20
ÖY
Kişisel Bilgi Formu, TYDT
Şekilsel A-B formları
Ön-test Son-test
eşitlenmemiş
kontrol gruplu
yarı deneysel
desen
Yaratıcılık
Eşsizoğlu (2013)
Sosyal bilgiler öğretiminde proje
tabanlı öğrenme temel alınarak
farklılaştırılan bir ünite uygulamlarının
özel yetenekli öğrencilerin erişi,
yaratıcılık ve eleştirel düşünmeleri
üzerindeki etkisinin araştırılması.
19’u kontrol 19’u
deney grubunda yer
alan 19 kız ve 19 erkek
olmak üzere toplam 38
ÖY
Raven SPM Plus Testi, Sosyal
Bilgiler Başarı Testi, CEDT
Düzey X, TYDT Sözel A-B
formları
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Erişi, eleştirel
düşünme,
yaratıcılık
Kanlı (2008)
Farklılaştırılmış bir Fen ve Teknoloji
programının bir bölümünün
geliştirilmesi, uygulanması, etkililiğinin
denenmesi
25’i kontrol 23’ü deney
gurubunda olmak
üzere 22’si kız ve 26’sı
erkek 48 ÖY
Başarı Testi, Fen Öğrenimine
Yönelik Motivasyon Ölçeği,
TYDT Sözel A-B formları
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Erişi, motivasyon,
yaratıcılık
Kaplan Sayı
(2013)
Farklılaştırılmış bir İngilizce programının
bir bölümünün geliştirilmesi,
uygulanması ve etkiliğinin denenmesi
12’si kontrol 12’si
deney grubunda
olmak üzere yedisi kız
17’si erkek 24 ÖY
Raven SPM Plus Testi, CEDT
Düzey X, TYDT Sözel A-B
formları
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Erişi, Eleştirel
düşünme,
yaratıcılık
Batdal
Karaduman
(2012)
Farklılaştırılmış bir Geometri
programının bir bölümünün
geliştirilmesi, uygulanması ve
etkililiğinin denenmesi
16’sı kontrol 16’sı
deney grubunda, 10’u
kız 22’si erkek 32 ÖY
Raven SPM Plus, Geometri
Başarı Testi, Uzamsal Test
Bataryası,Yaratıcı Düşünme –
Şekilsel Üretim Testi
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Uzamsal yetenek
düzeyi, erişi,
yaratıcılık
Karataş Deringöl
(2013)
Farklılaştırılmış bir Matematik
programının bir bölümünün
geliştirilmesi, uygulanması ve
etkililiğinin denenmesi
12’si kontrol 12’si
deney grubunda, altı
kız 18 erkek 24 ÖY
Raven SPM Plus, Matematik
Başarı Testi, Akademik Benlik
Kavramı Ölçeği, Matematik
Tutum Ölçeği, TYDT Sözel A-B
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Matematik
tutumu, başarı
akademik benlik
durumu, erişi,
yaratıcılık

335
Kök (2012)
Yaratıcı ve paralel öğretim modeli temel
alınarak farklılaştırılmış Geometri
öğretiminin yaratıcılığa, uzamsal
yeteneğe ve başarıya etkisinin
araştırılması
15’i kontrol 15’i deney
olmak üzere 14’ü kız
18’i erkek 30 ÖY
Geometri Başarı Testi, Uzamsal
Yetenek Testi, Yaratıcı
Düşünme – Şekilsel Üretim
Testi
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Başarı, uzamsal
düşünme yeteneği,
yaratıcılık
Özyaprak (2012)
Farklılaştırılmış bir Matematik
programının bir bölümünün
geliştirilmesi, uygulanması ve
etkililiğinin denenmesi
12’si kontrol 12’si
deney grubunda
olmak üzere yedisi kız
17’si erkek toplam 24
ÖY
Matematik Başarı ve Tutum
Testleri, WISC-R, Raven SPM
Testi, Yaratıcı Düşünme –
Şekilsel Üretim Testi
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Erişi, matematik
tutumu, yaratıcılık
Şahin (2014)
Özel yetenekli olan ve olmayan
öğrencilere uygulanan mentorluk
stratejilerinin yaratıcılıklarına etkisinin
araştırılması
44’i kontrol grubu 47’si
deney grubunda 55’i
kız 36’sı erkek 91 (ÖY=
43) öğrenci
Raven SPM Testi, TYDT Şekilsel
A-B formları
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Yaratıcılık
Umar (2014)
Karma öğrenme yöntemi temel alınarak
farklılaştırılmış bir ünitenin etkililiğinin
denenmesi
17’si kontrol 17’si
deney grubunda 34
fen lisesi öğrencisi
Akademik Başarı Testi, Raven
SPM Testi, CEDT Düzey X, TYDT
Şekilsel A-B formları
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Akademik başarı,
eleştirel düşünme,
yaratıcılık
Yaman (2014)
Beyin temelli öğrenmeyi temel alarak
farklılaştırılmış bir Fen ve Teknoloji
programının bir bölümünün
geliştirilmesi, uygulanması ve
etkililiğinin denenmesi
12’si kontrol grubunda
12’si deney grubunda
ve yedisi kız 17’si erkek
olmak üzere toplam 24
ÖY
Başarı Testi, Fen Tutum Ölçeği,
CEDT Düzey X, TYDT Şekilsel A-
B formları
Kontrol gruplu
ön-test son-test
deney deseni
Akademik başarı,
fen bilimlerine
yönelik tutum
Yavuz ve Yavuz
(2016)
İlkokul düzeyindeki destek eğitim odası
öğretim programlarının yaratıcılık
üzerindeki etkililiğinin incelenmesi
Yedi erkek dört kız
olmak üzere 11 ÖY
TYDT Şekilsel A formu
Tek gruplu ön-
test son-test
deney deseni
Yaratıcılık

336
Deneysel Çalışmalar
Ulaşılan 21 çalışmadan 18’i (%85,7) deneysel çalışmadır (Tablo 1). İncelenen bu deneysel çalışmaların yılları
2008 ve 2017 arasında değişmektedir. 2008 yılında 1 çalışma (Kanlı, 2008) yapılmış ve 2012 yılına kadar geçen
zamanda yapılmış herhangi bir çalışmaya rastlanamamıştır. 2012 yılında 3 çalışma (Batdal Karaduman, 2012,
Kök, 2012; Özyaprak, 2012) yapılırken; 2013 yılında 5 çalışma (Akkaş, 2013; Çetinkaya, 2013; Eşsizoğlu, 2013;
Kaplan Sayı, 2013; Karataş Deringöl, 2013) yapılmıştır. Ulaşılan araştırmalar arasında 2014 yılında yapılan 7
(Akkaş, 2014; Atalay, 2014; Şahin, 2014; Umar, 2014; Yaman, 2014; Altıntaş, 2014; Camcı Erdoğan, 2014)
çalışma vardır. 2015 yılında yapılan herhangi bir deneysel çalışmaya rastlanmamıştır. 2016 yılında 1 (Yavuz ve
Yavuz, 2016) ve 2017 yılında 1 (Bütün, 2017) çalışmaya ulaşılmıştır (Şekil 1).
Şekil 1. Araştırmaların Yıllara Göre Yayımlanma Sayıları
Deneysel araştırma başlığı altında incelenen çalışmalarda yaratıcılığı ölçmek için TYDT 15 kez (Akkaş, 2013;
Altıntaş, 2014; Camcı Erdoğan, 2014; Akkaş, 2014; Atalay, 2014; Bütün, 2017; Çetinkaya, 2013; Eşsizoğlu, 2013;
Kanlı, 2008; Kaplan Sayı, 2013; Karataş Deringöl, 2013; Şahin, 2014; Umar, 2014; Yaman, 2014; Yavuz ve Yavuz,
2016) kullanılmıştır. Yaratıcılığı ölmek için Yaratıcı Düşünme – Şekilsel Üretim Testi 3 kez (Kök, 2012; Batdal
Karaduman, 2012; Özyaprak, 2012) ve 1 kez de Yaratıcılık Ölçeği (how creative are you?) (Altıntaş, 2014)
kullanılmıştır (Tablo 2).
Tablo 2.
Deneysel Desende Yürütülen Araştırmalarda Kullanılan Ölçme Araçlarının Kısa Özeti
Torrance Yaratıcı Düşünme
Testi
Yaratıcı Düşünme – Şekilsel
Üretim Testi
Yaratıcılık Ölçeği
(how creative are you?)
Akkaş (2013);
Akkaş (2014);
Altıntaş (2014);
Atalay (2014);
Bütün (2017);
Camcı Erdoğan (2014);
Çetinkaya (2013);
Eşsizoğlu (2013);
Kanlı (2008);
Kaplan Sayı (2013);
Karataş Deringöl (2013);
Şahin (2014);
Umar (2014);
Yaman (2014);
Yavuz ve Yavuz (2016).
Batdal Karaduman (2012);
Kök (2012);
Özyaprak (2012).
Altıntaş (2014).
Not: Çalışmaların sıralamasında alfabetik sıra izlenmiştir.
Araştırmaların çoğunda yaratıcılık ile birlikte birkaç bağımlı değişken daha çalışılmıştır. Bu bağımlı değişkenler
bazı başlıklar altında toplanmaktadır. Çalışan derse ve konuya yönelik tutum (Akkaş, 2014; Atalay, 2014; Camcı
Erdoğan, 2014; Karataş Deringöl, 2013; Özyaprak, 2012; Yaman, 2014) ve çalışılan konuda başarı (Atalay, 2014;
0
1
2
3
4
5
6
7
8
2008 2012 2013 2014 2016 2017
Araştırma Sayısı
Yıllar

337
Altıntaş, 2014; Camcı Erdoğan, 2014; Karataş Deringöl, 2013; Kök, 2012; Yaman, 2014; Umar, 2014) bu
gruplamalardan ikisidir. Deneysel çalışmalarda yaratıcılık ile birlikte çalışılan bağımlı değişkenlere göre
yapılacak diğer gruplamalardan biri eleştirel düşünmedir. Eleştirel düşünmeyi 4 çalışma (Atalay, 2014;
Eşsizoğlu, 2013; Kaplan Sayı, 2013; Umar, 2014) yaratıcılık ile birlikte çalışmıştır. Erişi ise 6 çalışmada (Eşsizoğlu,
2013; Kanlı, 2008; Kaplan Sayı, 2013; Batdal Karaduman, 2012; Karataş Deringöl, 2013; Özyaprak, 2012)
bağımlı değişken olarak bildirilmiştir. Uzamsal yetenek düzeyi 2 çalışmada (Batdal Karaduman, 2012; Kök,
2012) yer almıştır. Motivasyon (Kanlı, 2008) ve akademik benlik (Karataş Deringöl, 2013) yaratıcılık ile birlikte
çalışılan diğer bağımlı değişkenlerdir (Tablo 3). Sadece bir bağımlı değişken ile çalışan ve bu değişkeni
yaratıcılık olarak belirleyen 5 çalışmaya (Akkaş, 2013; Bütün, 2017; Çetinkaya, 2013; Şahin, 2014; Yavuz ve
Yavuz, 2016) rastlanmıştır .
Tablo 3.
Deneysel Desende Yürütülen Araştırmalarda Yaratıcılık ile Birlikte Ele Alınan Diğer Bağımlı Değişkenler
Not: Çalışmaların sıralamasında alfabetik sıra izlenmiştir.
Araştırma modeli 15 (%83.3) çalışmada (Akkaş, 2014; Altıntaş, 2014; Atalay, 2014; Batdal Karaduman, 2012;
Bütün, 2017; Camcı Erdoğan, 2014; Eşsizoğlu, 2013; Kanlı, 2008; Kaplan Sayı, 2013; Karataş Deringöl, 2013;
Kök, 2012; Özyaprak, 2012; Şahin, 2014; Umar, 2014; Yaman, 2014) kontrol gruplu ön-test son-test deney
desenidir. İncelenen çalışmalardan ikisinin (%11,1) deseni (Akkaş, 2013; Yavuz ve Yavuz, 2016) tek gruplu ön-
test ve son-test deneysel desenidir. Bir (%5.5) çalışma (Çetinkaya, 2013) ise ön-test son-test eşitlenmemiş
kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanmıştır. Araştırmaların 12’si (%66,6) doktora çalışması (Akkaş, 2014;
Atalay, 2014; Altıntaş, 2014; Camcı Erdoğan, 2014; Çetinkaya, 2013; Kaplan Sayı, 2013; Batdal Karaduman,
2012; Karataş Deringöl, 2013; Kök, 2012; Özyaprak, 2012; Umar, 2014; Yaman, 2014), üçü (%16.6) yüksek lisans
çalışması (Bütün, 2017; Eşşsizoğlu, 2013; Kanlı, 2008) olarak yapılmıştır. 3 (%16.6) çalışma ise (Akkaş, 2013;
Şahin, 2014; Yavuz ve Yavuz, 2016) araştırma makalesidir. Çalışmaların tümünde etkililiği sınanan program,
etkinlik ya da uygulamaların yaratıcılığı arttırdığı sonucuna ulaşılmıştır.
Tablo 4.
Deneysel Desende Gerçekleştirilen Araştırmalarda Kullanılan Modellerin Kısa Özeti
Kontrol Gruplu Ön-test Son-test
Deney Modeli
Tek gruplu Ön-test
Son-test Deney Modeli
Ön-test Son-test Eşitlenmemiş Kontrol
Gruplu Yarı Deneysel Model
Altıntaş (2014),
Akkaş (2014),
Atalay (2014),
Batdal Karaduman (2012),
Bütün (2017),
Camcı Erdoğan (2014),
Eşsizoğlu (2013),
Kanlı (2008),
Kaplan Sayı (2013),
Karataş Deringöl (2013),
Kök (2012),
Özyaprak (2012),
Şahin (2014),
Umar, 2014;
Yaman (2014).
Akkaş (2013),
Yavuz ve Yavuz (2016).
Çetinkaya (2013).
Derse ve Konuya
Yönelik Tutum
Erişi
Eleştirel
Düşünme
Başarı
Uzamsal
Yetenek
Düzeyi
Akademik
Benlik
Akkaş (2014);
Atalay (2014);
Camcı Erdoğan
(2014);
Karataş Deringöl
(2013);
Özyaprak (2012);
Yaman (2014).
Batdal Karaduman
(2012);
Eşsizoğlu (2013);
Kanlı (2008);
Kaplan Sayı (2013);
Karataş Deringöl
(2013);
Özyaprak (2012).
Atalay (2014);
Eşsizoğlu (2013);
Kaplan Sayı
(2013);
Umar (2014).
Altıntaş (2014);
Atalay (2014);
Camcı Erdoğan
(2014);
Karataş Deringöl
(2013);
Kök (2012);
Umar (2014);
Yaman (2014).
Batdal
Karaduman
(2012);
Kök (2012).
Karataş
Deringöl
(2013).

338
Tablo 5.
Özel Yeteneklilerde Yaratıcılık Üzerine Yapılan Diğer Nicel Araştırma Desenlerinde Gerçekleştirilen Araştırmalarının Kısa Analizi
Kaynak
Amaç
Araştırma
Deseni
Örneklem
Özellikleri
Veri Toplama
Araçları
Bağımlı
Değişkenler
Bağımsız Değişkenler
Akkan (2010)
Özel yetenekli öğrencilerin duygusal
zeka ve yaratıcılık düzeylerinin
yaşam doyumlarını yordama
gücünün araştırılması.
İlişkisel Tarama
106 kız 119
erkek olmak
üzere 225 özel
yetenekli (ÖY)
öğrenci
Yaşam Doyum
Ölçeği, Duygusal
Zeka Envanteri,
Yaratıcılık Ölçeği
(how creative are
you?)
Yaşam
doyum
düzeyi
Duygusal zeka, yaratıcılık, cinsiyet,
ekonomik düzey, doğum sırası, birey
sayısı, anne-baba beraber olup
olmadığı, en uzun süre yaşanılan yer,
anne-baba eğitim durumu, anne-
baba tutumları.
Bapoğlu
(2010)
Özel yetenekli 5-6-7-8. sınıf
öğrencilerinin eleştirel düşünme ve
yaratıcılık düzeylerinin belirlenmek
ve özel yetenekli olarak
tanılanmamış öğrencilerle
karşılaştırılması.
Nedensel
Karşılaştırma
205’i kız ve
234 erkek
toplam 439
(ÖY=120)
öğrenci.
Kişisel Bilgi Formu,
CEDT Düzey X,
TYDT Şekilsel ve
Sözel A formları.
Eleştirel
düşünme,
yaratıcılık
Yaş, cinsiyet, anne-baba eğitim
durumu, gelir durumu, evde yaşayan
kişi sayısı, kardeş sayısı
Sıdar (2011)
Yaratıcılığın problem çözme
becerisine etkisinin bazı değişkenler
açısından farklılaşıp
farklılaşmadığının incelenmesi
Tarama
182 kız 194
erkek toplam
376 ÖY
Çocuklar İçin
Problem Çözme
Envanteri,
Yaratıcılık Ölçeği
Ölçeği (how
creative are you?)
Problem
Çözme
Cinsiyet, aile gelir düzeyi, anne eğitim
düzeyi, baba eğitim düzeyi, kardeş
sayısı, devam edilen okul, sınıf düzeyi,
yaratıcılık

339
Diğer Nicel Araştırma Desenleriyle Gerçekleştirilen Çalışmalar
İncelenen 21 çalışmadan üçü (%14,2) deneysel olmayan modellerle gerçekleştirilen araştırmadır (Tablo 5).
Akkan (2010) ilişkisel tarama, Bapoğlu (2010) nedensel karşılaştırma Sıdar (2011) ise tarama deseninde
araştırmalarını gerçekleştirmişlerdir. Yaratıcılık ile birlikte ele alınan başlıklar yaşam doyum düzeyi (Akkan,
2010), eleştirel düşünme (Bapoğlu, 2010), problem çözme (Sıdar, 2011) ve duygusal zeka (Akkan, 2010) olarak
sıralanabilir.
Yaratıcılığı ölçmek amacıyla araştırmaların birinde TYDT (Bapoğlu, 2010), ikisinde ise Yaratıcılık Ölçeği (how
creative are you?) (Akkan, 2010; Sıdar, 2011) kullanılmıştır. Üç çalışmanın tamamı yüksek lisans tezidir.
Değişkenler açısından bakıldığında, çalışmaların tamamında cinsiyet ve ekonomik düzey değişkeni
kullanılmıştır.
Diğer değişkenler ise birey sayısı (Akkan, 2010; Bapoğlu, 2010) doğum sırası (Akkan, 2010), anne-babanın
birlikte olup olmadığı (Akkan, 2010), evdeki birey sayısı (Bapoğlu, 2010; Akkan, 2010) olarak sıralanabilir.
Ayrıca çalışmalarda sınıf düzeyi (Sıdar, 2011) devam edilen okul türü (Sıdar, 2011), anne baba eğitim durumu
(Akkan, 2010; Sıdar, 2011), kardeş sayısı (Bapoğlu, 2010; Sıdar, 2011), yaş (Bapoğlu, 2010) değişkenleri de
incelenmiştir. İncelenen araştırmalarda yaratıcılık iki çalışmada (Akkan, 2010; Sıdar, 2011) bağımsız değişken
olarak ele alınmıştır. Bapoğlu (2010) ise yaratıcılık ve eleştirel düşünme arasındaki ilişkiyi incelemiş ardından
özel yetenekli olan ve olmayan öğrencilerin puanlarını karşılaştırmıştır.
TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışmada Türkiye’de özel yetenekliler ile yapılan ve yaratıcı düşünme becerisini ele alan 21 araştırmanın
nitel araştırma desenlerinden doküman analizi ile incelemesi yapılmıştır. İncelenen araştırmaların 19’una 2018
yılının Nisan ayında ve ikisine aynı yılın Haziran ayında ulaşılmıştır. Başlık, özet ya da anahtar kelimelerinde
özel yetenekli öğrenciler ve yaratıcılık hakkında herhangi bir kelime içermeyen çalışmalar incelemeye dahil
edilmemiştir. Ulaşılan araştırmaların kaynakçaları incelenerek konu ile alakalı dışarda araştırma kalmamasına
özen gösterilmiştir. Genel yaratıcılık üzerine yapılan araştırmaları irdelemek amacıyla yaratıcılığın farklı
alanlarında (e.g. bilimsel yaratıcılık, matematiksel yaratıcılık, yaratıcı yazma) yapılan çalışmalar incelemeye
dahil edilmemiştir. Araştırmanın çalışma alanı ulaşılan ve ele alınan 12 doktora tezi, altı yüksek lisans tezi ve
üç makale olmak üzere toplam 21 çalışmadır.
İncelenen çalışmaların çoğu farklılaştırılmış bir program geliştirmeyi, uygulamayı ve etkililiğini sadece
yaratıcılık ya da bazı diğer bağımlı değişkenlere yönelik sınamayı hedeflemiştir. Problem durumlarının
hissedilen bir eksiklikten ortaya çıktığını düşünülürse, Türkiye’de uygulanan müfredatların yaratıcılığı
geliştirmede yeterliliği sorgulanabilir. İncelenen 21 çalışmanın 16’sında (%76,1) yaratıcılığı ölçmek amacıyla
TYDT kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu bulgu, Torrance ve Presbury’nin (1984) bildirdiği ‘‘Anaokulu ve onikinci
sınıf aralığında yaratılık üzerine yapılan çalışmaların kabaca %75’inde TYDT kullanılmaktadır.’’ ifadesiyle
tutarlıdır. Ek olarak TYDT’nin yaratıcılığı ölçmede yaygın olarak kullanılan, geçerli ve güvenilir sonuçlar veren
(Sternberg, 2006; Torrance, 1973; Kim, 2006) bir test olması Türkiye’de özel yeteneklilerde yapılan
araştırmalarda, diğer testlere nazaran daha fazla tercih ediliyor olmasını açıklayabilir.
Ulaşılan diğer nicel araştırma desenleri ile yapılan çalışmaları deneysel çalışmalara kıyasla daha az sayıdadır
ve ulaşılan çalışmalar sadece 2010-2011 yılları arasında yapılmıştır. Özel yeteneklilerin yaratıcılıkları üzerine
yapılan deneysel olmayan çalışmalarından yola çıkarak yapılacak Türkiye geneli hakkında yorumların
yeterliğini sorgulanabilir. Varolan durumu ortaya koyma konusunda eksiklikler olduğu söylenebilir. Bu
durumun sebeplerinden biri betimsel nicel araştırmaların eksikliğiyken diğerleri, karma ya da nitel
araştırmaların eksikliğidir denilebilir. Nitel araştırmalar, derinlemesine betimleme ve yorumlama (Yıldırım ve
Şimşek, 2016) amaçlarını barındırmaktadır. Ülkemizde henüz odaklanılmaya başlanan özel yetenekliler
alanına, nitel araştırmaların derinlemesine betimleme özelliğinden yararlanarak, zengin içerikler sunulabilir.
Araştırmalarda değişken olarak Bilim ve Sanat Merkezlerine devam eden öğrencilerin yetenek alanlarına
(genel yetenek, resim, müzik) değinilmesiyle farklı hipotezler kurulabileceği söylenebilir. Fakat incelenen
araştırmalarda yetenek alanına değinilmemiştir.

340
Araştırmaların büyük çoğunluğu 2011-2014 arasında yapılmıştır ve 2018’e yaklaştıkça bu araştırma sayıları
azalmaktadır. Konu hakkında güncel çalışmalara ihtiyaç duyulduğu söylenebilir. Ayrıca araştırma sayılarının
2012 yılından sonra artması ise Milli Eğitim Bakanlığının 2013 yılınının Şubat ayında Özel Yetenekli Bireyler
Strateji ve Uygulama Planı (MEB, 2013) ve TBMM (2012) tarafından özel yeteneklilerin keşfi, eğitimleriyle ilgili
sorunların tespiti ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamların sağlanması amacıyla kurulan
Meclis araştırma komisyonu raporunun yayımlaması açıklanabilir. Yaratıcılık, karşılaşılan problemleri formüle
edebilme, iyi ya da kötü fikirleri ayırt edebilme, fikirlerini satma, zorlukların üstesinden gelme, kendine
inanma, uygun riskler alma gibi birçok süreçte yer alabilmektedir (Sternberg, 2018). Yürütülen araştırmalarda
bu farklı yönlere deeğinme konusunda eksikliklerden bahsedilebilir. Türkiye’deki özel yeteneklilerin genel
yaratıcılık becerilerinin farklı yöntem ve desenlerle araştırılmasın, yaratıcılığın geliştirilmesi hazırlanan için
farklı programların, yaratıcı düşünmeye olanak sağlayan müfredat güncellemelerinin eksikliği de ayrıca göze
çarpmaktadır.
İncelenen çalışmaların çoğu matematik ve fen dersleri için farklılaştırılmış üniteler uygulamıştır, farklı sınıf
düzeyleri ve farklı dersler için farklılaştırma çalışmaları yapılabilir. İncelenen çalışmalarda çoğunlukla ünite
farklılaştırılmıştır. Yaratıcılık ile ilgili etkinlik çalışmaları yapılabilir. Çalışmaların tamamı nicel araştırmadır. Nitel
ya da diğer nicel araştırma desenleri kullanılarak ile yaratıcılık alınabilir. Yaratıcılığa etki eden bilişsel faktörler
çeşitli örneklemlerle farklı yöntemlerle ele alınabilir. Yaratıcılığın tarihsel yöntemle analizi yapılabilir. İki kere
farklı öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri, yaratıcılıklarının geliştirilmesi gibi çalışmalar yapılabilir. Yaratıcılık ile
farklı başlıklarla tarama çalışmaları yapılabilir. Özel yeteneklilerin yaratıcılıklarıyla ilişkisi olabilecek psikolojik
özellikleri, kişilik özellikleri, bilişsel gelişim düzeyleri gibi konular araştırılabilir. Özel yeteneklilerin
yaratıcılıklarının ya da diğer üst düzey düşünme becerilerinin akranlarıyla benzeşen ya da farklılaşan yönleri
ortaya koymak amacıyla karşılaştırmalı çalışmalara yer verilebilir. Yaratıcılığı ölçme amacıyla kullanılan
testlerin tamamının uyarlama olduğu göz önünde bulunudurulursa, bir yaratıcılık testi geliştirilebilir
KAYNAKÇA/REFERENCES
*Akkan, E. (2010). Orta öğretimdeki üstün yetenekli öğrencilerin duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeylerinin
yaşam doyumlarını yordama gücü (Yayımlanmamış doktora tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi,
Tokat.
*Akkaş, E. (2013). Bilim ve sanat merkezlerindeki uyum ve destek eğitimi programlarının üstün yeteneklilerde
yaratıcılığa etkisi. Üstün Yetenekli Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(2), Özel sayı, 108-116.
*Akkaş, E. (2014). Farklılastırılmıs problem çözme ögretiminin üstün zekâlı ve yetenekli ögrencilerin matematik
problemlerini çözmelerine, tutumlarına ve yaratıcı düsünmelerine etkileri (Yayımlanmamış doktora
tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
*Altıntaş, E. (2014). Üstün zekalı öğrenciler için yeni bir farklılaştırma yaklaşımının geliştirilmesi ve matematik
öğretiminde uygulanması (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Amabile, T. M. (1998). How to kill creativity. Harvard Business Review, 76(5), 76-87.
Aslan, E. (2001). Kavram boyutunda yaratıcılık. Türk Psikolojik Danısma ve Rehberlik Dergisi, 16(2), 15-22.
*Atalay, Ö. Z. (2014). Farklılaştırılmış sosyal bilgileri öğretiminin üstün zekalı öğrencilerin akademik başarı,
tutum, eleştirel düşünme ve yaratıcılıklarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul
Üniversitesi, İstanbul.
*Batdal Karaduman, G. (2012). İlköğretim 5. sınıf üstün yetenekli öğrenciler içi farklılaştırılmış geometri
öğretiminin yaratıcı düşünme, uzamsal yetenek düzeyi ve erişeye etkisi (Yayımlanmamış doktora
tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
*Bapoğlu, S. S. (2010). Üstün ve normal çocukların yaratıcı ve eleştirel düşünme düzeylerinin incelenmesi
(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Brookhart, S. (2010). How to assess higher order thinking skills in your classroom. Alexandria,Virginia, USA:
ASCD
*Bütün, Ö. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin yaratıcılığını geliştirmeye yönelik programın etkililiği
(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
*Camcı Erdoğan, S. (2014). Bilimsel yaratıcılığı temel alan farklılaştırılmış fen ve teknoloji öğretiminin üstün
zekalı ve yetenekli öğrencilerin başarı, tutum ve yaratıcılığına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi).
İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Clark, B. (2013). Growing up gifted: Developing the potential of children at home and at school (8th ed.). Boston:
Pearson.

341
Coşkun, H., & Şenyurt, A. Y. (2015) Kişilik ve yaratıcılık ilişkisini inceleyen çalışmaları kullanılan ölçme araçlarına
göre değerlendirilmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 35-65.
*Çetinkaya, Ç. (2013). Sıradışı konular çalışma etkinliklerinin yaratıcılığa etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi).
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
*Eşsizoğlu, G. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde proje tabanlı öğrenmenin üstün zihin düzeyindeki öğrencilerin
erişilerine, yaratıcı ve eleştirel düşünme düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul
Üniversitesi, İstanbul.
Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment
and instruction. Millbrae, CA: Academic.
Guilford, J. P. (1950). Creativity. American Psychologist, 5, 444-454.
Haladyna, T. M. (1997) Writing test items to evaluate higher order thinking. Allyn & Bacon,
Heong, Y. M, Othman, W.B., Yunos, J.B.M., Kiong, T.T., Hassan, R.B. & Mohamad, M.M.B. (2011). The level of
Marzano Higher Order Thinking Skills among technical education students. International Journal
Of Social Science And Humanity, 1(2), 121-125. Doi: 10.7763/IJSSH.2011.V1.20
Houtz, C. J. & Krug, D. (1995). Assessment of creativity: Resolving a mid-life crisis. Educational Psychology
Review, 7(3), 269-299.
Hu. W., & Adey, P. (2002). A scientific creativity test for secondary school students, International Journal of
Science Education, 24(4), 389-403, doi:10.1080/09500690110098912
*Kanlı, E. (2008). Fen ve teknoloji öğretiminde probleme dayalı öğrenmenin üstün ve normal zihin düzeyindeki
öğrencilerin erişi, yaratıcı düşünme ve motivasyon düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans
tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
*Kaplan Sayı, A. (2013). Farklılaştırılmış yabancı dil öğretiminin üstün zekalı veyetenekli öğrencilerde erşiye,
eleştirel düşünmeye ve yaratıcılığa etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi,
İstanbul.
Karabey, B. & Yürümezoğlu, K. (2015). Yaratıcılık ve üstün yetenekliliğin zeka kuramları açısından
değerlendirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 86-106.
*Karataş Deringöl, Y. (2013). Farklılaştırılmış matematik öğretiminin üstün zeka ve yetenekli öğrencilerde
erişiye, yaratıcılığa, tutuma ve akademik benliğe etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul
Üniversitesi, İstanbul.
Kaya, B. (2013). Yaratıcı yazma becerisinin geliştirilmesine yönelik yapılan çalışmalardan bir derleme. Okuma
Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(2), 89-101.
Kim, M.K., Roh, I.S. & Cho, M.K. (2016). Creativity of gifted students in an integrated math science instruction,
Thinking Skills and Creativity, 19, 38-48.
Kim, K. H. (2006). Can we trust creativity tests? A review of the Torrance Tests of Creative Thinking (TTCT).
Creativity Research Journal, 18(1), 3-14. doi:10.1207/s15326934crj1801_2
Kozbelt, A., Beghetto, R.A. & Runco, M.A. (2010) Theories of creativity. In J. C. Kaufman & R.J. Sternberg
(Ed.), Cambridge Handbook of Creativity, (pp. 20-47). New York: Cambridge University Press.
*Kök, B. (2012). Üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerde farklılaştırılmış geometri öğretiminin yaratıcılığa,
uzamsal yeteneğe ve başarıya etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Köksal, M. S., Göğsu, D. & Kılıç, O. (2017). Türkiye’de özel yeteneklilerin gelişimi hangi özellikler açısından
sağlanmalı? Bir paydaşlar görüşü çalışması. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 7(1), 2-18.
Köksal, M.S., Göğsu, D. & Akkaya, G. (2017). Türkiye’de özel yeteneklilere neyi, nasıl öğretmeli ve nasıl
değerlendirmeli?: Bir paydaşlar görüşü çalışması. International Journal of Turkish Educational
Sciences, 5(9), 190-203.
Lewis, A., & Smith, D. (1993). Defining higher order thinking. Theory Into Practice, 32(3), 131-137.
Maçkalı, Z., Gülöksüz, S. & Oral, T. (2014) Yaratıcılık ve iki uçlu bozukluk. Türk Psikiyatr Dergisi, 25(1), 50-59.
Maier, N. R. F. (1933). An aspect of human reasoning. British Journal of Psychology, 24, 144-155
Maier, N. R. F. (1937). Reasoning in rats and human beings. The Psychological Review, 44, 365-374.
Makel, M. C. & Plucker, J. A. (2003). Creativity. Steven I. Pfeiffer (Ed.) Handbook of giftedness in children (3.
Ed.), (p. 247-270). Boston: Allyn & Bacon.
Marland, S. P., Jr. (1972). Education of the gifted and talented: Report to the Congress of the United States by
the U.S. Commissioner of Education and background papers submitted to the U.S. Office of Education.
2 vols (Government Documents, Y4.L 11/2: G36). Washington, DC: U.S. Government Printing Office.
MEB. (2013). Özel yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı (2013-2017). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Quantitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed.)
Thousand Oaks, CA: Sage.
Öner, N. (1978). Yaratıcılık ve üstün zeka. Türk Psikoloji Dergisi, 1(3), 10-16.

342
*Özyaprak, M. (2012). Üstün zekâlı ve yetenekli 5.sınıf ögrencilerine yönelik farklılaştırılmış yaratıcı matematik
programı (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Parnes. S. J. (2004). Visionizing: Innovating your opportunities. (T. Castilli, Ed. ) Buffalo, NY: Creative Education
Foundation Press.
Partnership for 21st Century Skills. (2017). 6 Temmuz 2018 tarihinde http://www.p21.org/our-work/p21-
framework adresinden alınmıştır.
Plucker, J. A., Beghetto, R. A., & Dow, G. T. (2004). Why isn't creativity more important to educational
psychologists? Potentials, pitfalls, and future directions in creativity research. Educational
Psychologist, 39(2), 83-96. doi:10.1207/s15326985ep3902_1.
Pretz, J. E., Naples, A. J., Sternberg, R. J. (2003). Recognizing, defining and representing problems. In J. E.
Davidson & Sternberg (Eds), The psychologt of problem solving (pp. 3-30).
http://dx.doi.org/10.1017/BC09780511615771.002
Renzulli, J. S. (2012). Reexamining the role of gifted education and talent development for the 21th century:
A four-part theoretical approach. Gifted Child Quarterly, 56, 150-159
doi:10.1177/0016986212444901
Renzulli, J. S. (1978). What makes giftedness?: Reexamining a definition. Phi Delta Kappan, 92(8), 81-88.
doi:10.1177/003172171109200821
Rhodes, M. (1961). An analysis of creativity. The Phi Delta Kappan, 42(7), 305-310.
Runco, M. A. (2004). Creativity. Annual Review of Psychology, 55(1), 657- 687.
doi:10.1146/annurev.psych.55.090902.141502
Runco, M. A. (2003). Education for creative potential. Scandinavian Journal of Educational Research, 47,
317-324. doi:10.1080/00313830308598
*Sıdar, R. (2011). Bilim sanat merkezinde okuyan öğrencilerin yaratıcılıklarının problem çözme becerilerine
etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
Simonton, D. K. (1990). History, chemistry, psychology, and genius: An intellectual autobiography of
historiometry. In M. A. Runco & R. S. Albert (Ed.), Theories of reativity (pp. 92-115). Newbury Park,
CA: Sage.
Silverman, L. K. (2013). Giftedness 101. New York: Springer Pub.
Sternberg, R. J. (2006). The nature of creativity. Creativity Research Journal, 18(1), 87-98.
doi: 10.1207/s15326934crj1801_10
Sternberg, R. J., Kaufman, J. C., & Pretz, J. E. (2002). The creativity conundrum: A propulsion model of kinds of
creative contributions. New York: Psychology Press.
Sternberg, R. & Baron, B. B, (1985) . A statewide approach to measuring critical thinking skills. Educational
Leadership 43(2), 40-43.
Sternberg, R. J. (1984). What should intelligence tests test? Implications of a triarchic theory of intelligence
for intelligence testing. Educational Researcher, 13, 5–15.
Sternberg, R. J. (2018) 21 Ideas: A 42-year search to understand the nature of giftedness. Roeper Review,
40(1), 7-20. doi: 10.1080/02783193.2018.1393609
Summak, A.E.G. & Aydın, Z. (2011). Yaratıcılık ve ulusal eğitim programlarında yaratıcılığa ilişkin araştırmalar.
e-Journal of New World Sciences Academy, 1C0299, 6(1), 362-385.
*Şahin, F. (2014). The effectiveness of mentoring strategy for developing the creative potential of the gifted
and non-gifted stutends. Thinking Skills and Creativity, 14, 47-55.
TBMM. (2012). Türkiye Büyük Millet Meclisi üstün yetenekli çocukların keşfi, eğitimleriyle ilgili sorunların tespiti
ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamların sağlanması amacıyla kurulan Meclis
araştırma komisyonu raporu. Yasama Dönemi: 24, Yasama Yılı: 3. Ankara.
Torrance, E. P. (1981). Predicting the creativity of elementary school children (1958-1980) and the teacher
who ‘made a difference’. Gifted Child Quarterly, 25, 55-62.
Torrance, E. P. (1962). Guiding creative talent. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Torrance, E. P. (1974). Torrance tests of creative thinking. Lexington, MA: Personnel Press.
Torrance, E. P. (1973). Torrance Tests of Creative Thinking: Norms technical manual. Lexington Mass.:
Personnel Press Inc.
Torrance, E. P. & Presbury, J. (1984). The criteria of success used in 242 recent experimental studies of
creativity. Creative Child & Adult Quarterly, 9, 238-243.
Treffinger, D. J. (2003). Assessment and measurement in creativity and creative problem solving. In C. Houtz
(Ed.), The educational psychology of creativity (pp. 59–93). Cresskill, NJ: Hampton Press.
Treffinger, D. J. & Isaksen, S. G. (2005). Creative problem solving: History, development, and implications for
gifted education and talent development. Gifted Child Quarterly, 49(4), 342-353.

343
*Umar, N. Ç. (2014). Karma öğrenme yöntemi ile farklılaştırılmış öğretim ortamının üstün zekalı ve yetenekli
öğrencilerin akademik başarılarına eleştirel düşünme becerilerine ve yaratıcılıklarına etkisi
(Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Wallas, G. (1926). The art of thought. New York: Harcourt.
*Yaman, Y. (2014). Beyin temelli fen öğretiminin üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin akademik başarılarına,
yaratıcılıklarına, eleştirel düşünmelerine ve tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul
Üniversitesi, İstanbul.
*Yavuz, Y., & Yavuz, O. (2016). Destek eğitim odasında uygulanan etkinliklerin ilkokul düzeyindeki üstün
yetenekli öğrencilerin yaratıcılık becerilerine etkisi. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi,
4 (1), 1-13.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yuvacı, Z., & Dağlıoğlu, H. E. (2016). Okul öncesi dönem üstün yetenekli çocukların yaratıcılıklarını
desteklemede öğretmene düşen görevler ve etkinlik örnekleri. International Journal of Early
Childhood Special Education, 8(1), 39-61.
İncelemeye dahil edilen çalışmalar * ile işaretlenmiştir.
İletişim/Correspondence
Mehmet BIÇAKCI
mehmetbicakci@hacettepe.edu.tr
Prof. Dr. Mustafa BALOĞLU
baloglu@hacettepe.edu.tr