DİLEK YARIMADASI BÜYÜK MENDERES DELTASI MİLLİ PARKI EKOTURİZM POTANSİYELİ

Abstract

Türkiye' de Ege Bölgesi’nde yer alan Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nın 10.985 ha’lık Dilek Yarımadası kısmı 1966 yılında Milli Park ilan edilmiş, 16.690 ha’lık Büyük Menderes Deltası kısmı ise 1994 yılında Milli Park sınırına dahil edilmiştir. Çalışmada, doğal ve kültürel kaynak değerleri açısından zengin, iki farklı coğrafyayı içinde barındıran Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı inceleme alanı olarak seçilmiştir. Bu bağlamda milli parkın olanak sağladığı ekoturizm faaliyetleri göz önüne alınarak, alanın taşıdığı rekreasyonel kaynak değerleri koruma- kullanma dengesi kapsamında incelenmiştir. Ekoturizm, yılın her ayında turizm faaliyetlerinin sürdürülmesine izin veren, doğaya mümkün olduğunca az baskı yapmayı hedefleyen, son yıllarda neredeyse kitle turizminin önüne geçmiş bir turizm türüdür. Bu anlamda inceleme alanı olarak seçilen milli parkın sunduğu bazı ekoturizm faaliyetleri derlenmiştir. Bu aktivitelerden bazıları; doğa yürüyüşleri (trekking), kuş gözlemciliği, yamaç paraşütü, bisiklet turu, botanik turu, fotoğraf çekme, manzara izlemedir. Çalışmanın özellikle belirli rotalarda koruma- kullanma dengesinin gözetildiği, alanın kaynak değerlerinin tanıtımının desteklendiği, ziyaretçi isteklerini karşılayabilecek sürdürülebilir turizm stratejik planı, ziyaretçi yönetim planı gibi alt ölçek planların oluşturulmasında kaynak olacağı düşünülmektedir.

Full text

Kuşadası Peyzaj Değerleri
İÇİNDEKİLER
Kuşadası Bölgesi Endemik Bitki Türlerine Genel Bir Bakış
Nurcan YİĞİT, Ayşe ÖZTÜRK, İnci Sevinç KRAVKAZ KUŞCU……………………...…………………1
Kuşadası’nda Kurakçıl Peyzaj Uygulamalarının Önemi
Zerrin SÖĞÜT, Deniz ÇOLAKKADIOĞLU, Damla ŞENOL, Mustafa SATAR………………………11
Yol Ağaçlandırmalarının Kuşadası (B Türkiye) Ölçeğinde Değerlendirilmesi
Zerrin SÖĞÜT, Elif BOZDOĞAN SERT, Damla ŞENOL, Barış KAHVECİ, Mustafa SATAR……26
Kuşadası Marina Bölgesinde Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Gürültünün
Azaltılmasında Bitkisel Gürültü Engeli Kullanım Örnekleri
Özge GÜRSOY , Yıldız AKSOY…………………………………………………………………………….37
Kuşadası’nda Biyokonfor; Kentsel Peyzaj Plan Kararları İçin Bir Araştırma
Mehmet ÇETİN, Hakan ŞEVİK, Burak ARICAK, Durmuş Ali ÇELİK………………………………..48
Kuşadası İlçesinde Uzun Yıllar Gözlemlenen Sıcaklık Ve Yağış Verilerinin Küresel İklim
Değişikliğine Bağlı Olarak Değerlendirilmesi
M. Cüneyt BAĞDATLI, Oğuzhan ARSLAN, Yiğitcan BALLI……………………………………..……58
Kuşadası Kentsel Alanında Biyotop Haritalamanın Önemi
Sibel MANSUROĞLU, Veysel DAĞ……………………………………………………………..………..76
Kaynak Değerleri Ve Sorunlarıyla Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı
Bülent DENİZ, Çiğdem KILIÇASLAN, Tendü Hilal GÖKTUĞ, Emine MALKOÇ TRUE…….…..96
Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı Ekoturizm Potansiyeli
Sevgi ÖZTÜRK, Merve KALAYCI………………………………………………………………………110
Türkiye'de İkinci Konut Sorunu: Kuşadası Örneğinde Değerlendirmeler
Çiğdem KILIÇASLAN, Emine MALKOÇ TRUE, Bülent DENİZ, Tendü Hilal GÖKTUĞ…….…120
Kamusal Mekanlarda Kentsel Kimlik Özelliklerinin Değerlendirilmesi: Kuşadası Örneği
Barış KARA, Yasin AŞIK………………………………………………………………………………….136
Yerel Halkın Turizme Bakış Açısı Ve Turizm Planlamasına Etkisi
Uğur ÇALIŞKAN, Özgür ÖZER, Özkan TÜTÜNCÜ…………………………………………………..147
Turizm Bölgelerinde Kentleşmeye Bağlı Doğal Ve Kültürel Peyzaj Değişimleri; Kuşadası
Örneği
Tanay BİRİŞÇİ, Ayşe KALAYCI ÖNAÇ, Ahenk KARCI DEMİRKOL………………………………167
Kent Estetiği: Kuşadası Örneği
Barış KARA, Yasin AŞIK………………………………………………………………………………….180

DİLEK YARIMADASI BÜYÜK MENDERES DELTASI MİLLİ
PARKI EKOTURİZM POTANSİYELİ
Sevgi Öztürk*, Merve Kalaycı*
*Kastamonu Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi- Kastamonu, 0366 280 29 28,
sozturk@kastamonu.edu.tr, mkalayci@kastamonu.edu.tr
ÖZET
Türkiye' de Ege Bölgesi’nde yer alan Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nın
10.985 ha’lık Dilek Yarımadası kısmı 1966 yılında Milli Park ilan edilmiş, 16.690 ha’lık Büyük
Menderes Deltası kısmı ise 1994 yılında Milli Park sınırına dahil edilmiştir. Çalışmada, doğal
ve kültürel kaynak değerleri açısından zengin, iki farklı coğrafyayı içinde barındıran Dilek
Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı inceleme alanı olarak seçilmiştir. Bu bağlamda
milli parkın olanak sağladığı ekoturizm faaliyetleri göz önüne alınarak, alanın taşıdığı
rekreasyonel kaynak değerleri koruma- kullanma dengesi kapsamında incelenmiştir. Ekoturizm,
yılın her ayında turizm faaliyetlerinin sürdürülmesine izin veren, doğaya mümkün olduğunca az
baskı yapmayı hedefleyen, son yıllarda neredeyse kitle turizminin önüne geçmiş bir turizm
türüdür. Bu anlamda inceleme alanı olarak seçilen milli parkın sunduğu bazı ekoturizm
faaliyetleri derlenmiştir. Bu aktivitelerden bazıları; doğa yürüyüşleri (trekking), kuş gözlemciliği,
yamaç paraşütü, bisiklet turu, botanik turu, fotoğraf çekme, manzara izlemedir. Çalışmanın
özellikle belirli rotalarda koruma- kullanma dengesinin gözetildiği, alanın kaynak değerlerinin
tanıtımının desteklendiği, ziyaretçi isteklerini karşılayabilecek sürdürülebilir turizm stratejik
planı, ziyaretçi yönetim planı gibi alt ölçek planların oluşturulmasında kaynak olacağı
düşünülmektedir.
ANAHTAR KELİMELER : Korunan Alan, Dilek Yarımadası- Büyük Menderes Deltası
Milli Parkı, Ekoturizm
ECOTOURISM POTENTIAL OF DİLEK PENINSULA BÜYÜK MENDERES
DELTA NATIONAL PARK
ABSTRACT
10.985 ha part of Dilek Peninsula- Büyük Menderes Delta National Park that is in Ege Region in
Türkiye was proclaimed National Park at 1966 and 16.690 ha part of Büyük Menderes Delta was
gotten involved National Park boundary. In the study, Dilek Peninsula - Büyük Menderes Delta
National Park which is wealthy in natural and cultural resource values, also accommodates two
different geographies is chosed as a case area, is examined. In this context, recreational resource
values carried by the field is examined protection-utilization balance, taking into account the
ecotourism activities provided by the national park. Ecotourism, is a kind of tourism which lets
tourism activities to continue in every month of the yea and, aimed at making as little pressure as
possible, almost passed the mass tourism, on nature in recent years In this sense, some ecotourism
activities offered by the selected national park are compiled. Some these activities are trekking,
bird watching, paragliding, cycling tour, botanical tour, photo taking, landscape viewing. It is
thought that it will be a source for creating sub-scale plans like sustainable tourism strategic plan
which is monitored especially the protection-utilization balance of the study, is supported the
promotion of the resource values of the field, be able to meet visitor requests, visitor management
plan.
KEYWORDS : Protected Area, National Park of Dilek Peninsula Büyük Menderes Delta,
Ecotourism

1. GİRİŞ
Dünyada özellikle son elli yıllık dönemde yaşanılan ekonomik, sosyal, çevresel ve
teknolojik gelişmeler; turizm kavramının algılanmasında ve uygulanma aşamalarında
bazı farklılıkların oluşumuna neden olmuştur. Bu farklılıklar doğrultusunda turizm
sektöründe meydana gelen değişim ve dönüşümler sadece niteliksel olarak değil,
niceliksel olarak da kendini göstermiştir. Değişen turizm talebi, kişilerin farklı turizm
çeşidine yönelmesine neden olmuştur. Bu şekilde, kırsal turizm, çiftlik turizmi, ekoturizm
gibi doğal alanlarda yapılan doğaya daha az müdahale eden aktiviteleri bünyesinde
barındıran turizm çeşitleri gündeme gelmiştir.
Kontrolsüz ve hızla artan kentleşme ve sanayileşme süreci sonucunda doğa tahribatı ve
fiziksel çevre koşullarındaki bozulma günümüz insanını olumsuz yönde etkilemekte ve
artık doğaya yönelim artmaktadır. Dolayısıyla günümüzde kentlerdeki yoğun çalışma
temposu, hava ve gürültü kirliliği ile kalabalık ortamdan uzak kalma isteği, kent insanının
daha fazla doğal alanlara yönelmesine yol açmıştır.
Kırsal bölgeler; doğal ve kültürel yapılarıyla geçmişten günümüze dek, özellikle kent
insanının giderek artan rekreasyon gereksinimine cevap vermeye çalışmaktadır. Özellikle
bu alanlardaki yaşam biçimine olan ilgi ve merak, stres yada baskı yaratacak
sınırlamaların ve zorunlulukların olmayışı, kişilerin kendilerini daha özgür ve rahat
hissetmelerini sağlayacak doğal ortamların bulunması, tatillerin buralara geçirme
eğiliminin artmasına neden olmaktadır (Çakır vd., 2010).
Kentleşmenin artışı ve teknolojik gelişmeler, insanın doğaya olan özlemini de aynı oranda
arttırmaktadır. Yaşanan bu özlem duygusu, turizm ile ilişkili olan rekreasyon faaliyetlerini
gerçekleştirme ihtiyacını da doğal alanlara doğru kaydırmıştır. Bu durum doğal
alanlardaki baskıyı arttırmış ve çevre üzerinde olumsuz etkilerin artmasına neden
olmuştur (Öztürk, 2005; Bulan ve Kalaycı, 2016; Kalaycı ve Uzun, 2017). Doğal çevrede
artan baskı; doğal kaynak değerlerinin bilinçsizce kullanımı ile bir araya gelince, canlı ve
cansız çevrenin bütününü tehdit eden bir hal almaktadır. Kaynak değerlerinin mümkün
olduğunca korunması için bazı alanlar koruma alanı olarak ilan edilerek, tehdidin
azalması ya da tehdidin yok edilmesi yönünde hareket edilmesine imkan sağlamaktadır.
Uluslararası Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN: International Union for Conservation
of Nature)' nin "esas olarak, doğa, kültürel mirası korumak, onun hazzını yaşamak,
biyolojik çeşitliliğin ve yaşamanı destekleyen ekolojik süreçlerin devamını sağlamak
amacıyla ayrılmış; belirli bir yasal düzenlemeye göre yönetilen deniz ve/veya kara
parçasıdır" şeklinde tanımladığı korunan alanlar belirli kısıtlar altında rekreasyon
aktiviteleri gerçekleştirme imkanı sağlamaktadır. Ancak tanımdan da anlaşıldığı üzere
önemli biyolojik çeşitliliği barındırması ve hassas ekosistem alanlarına sahip olması
nedeniyle; korunan alanlarda yapılan turizm çeşidi, doğal alanlarda yapılan turizm
çeşidine göre daha özel bir hal almaktadır. Bu alanlarda yapılan turizm çeşidi ekoturizm
olarak tanımlanır ve özellikle milli park alanlarında yapılan turizm çeşididir (Öztürk,
2005; Şen ve Erkan Buğday, 2015; Öztürk vd., 2018).
Doğal çevrenin daha az müdahale gördüğü ve rekreasyon faaliyetlerinin
gerçekleştirilebildiği turizm türü olan ekoturizm olgusu 1980'li yılların sonunda kitle
turizmine karşı bir hareket olarak başlamıştır (Anonim, 1999; Demirel, 2002; Sarıkaya,
2004; Türker ve Öztürk, 2013; Şen ve Genç, 2018). 1987 yılında Ceballas-Lascurini
tarafından, insanın olumsuz etkilerinin nispeten az olduğu alanlara; manzara, bitki örtüsü
ve hayvanlara merakın yanı sıra, geçmişte ve günümüzde halen bulunan kültürel kaynak
değerlerine hayranlık duymak, hoşlanmak ve özel bir çalışma yapmak için yapılan

seyahatler olarak tanımlanmıştır (Başkaya, 2002). Eko-turizm, yerli halkın bütünlüğüne
saygı gösteren, ekosistemin korunmasına katkı sağlayan aydınlatıcı doğa seyahatleridir
(Cater ve Lownan, 1994; Şenyaz, 2002). Ekoturizm faaliyetleri gerçekleştirilirken,
bireyler hem doğayla iç içe bir şekilde turizm faaliyetlerini gerçekleştirmiş, hem de
rekreasyon ihtiyacını karşılamış olmaktadır.
Bireyler, boş zamanlarında rekreasyon aktiviteleri gerçekleştirerek; Maslow' un ihtiyaçlar
hiyerarşisinde en zirvede yer alan "kendini gerçekleştirme" ihtiyacını da yerine getirmiş
olmaktadırar (Sevil, 2012). Çünkü rekreasyon, insanların boş zamanlarında
gerçekleştirdikleri;
 yaşam kalitelerini arttıran,
 doğal ve kültürel hiçbir kaynağa zarar vermeyen,
 kendi iradeleriyle ve zevkle yaptıkları aktivitelerin tamamıdır (Sevil, 2012).
Bu bağlamda çalışmanın amacı, doğal ve kültürel kaynak değerlerini bir arada barındıran,
yoğun ziyaretçi alan, biyoçeşitlilik açısından zengin, ulaşımı kolay, ekoturizm
faaliyetlerine imkan sağlayan Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı' nın
ekoturizm potansiyelinin ortaya konulmasıdır.
2. BULGULAR
2.1. Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı
Çalışma alanı olarak seçilen Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı,
Türkiye’nin Ege Bölgesi’nde Aydın ili Kuşadası ve Söke ilçe sınırları içerisinde yer
almaktadır (Şekil 1). Milli Park sınırları içerisinde Dilek Yarımadası ve Menderes Deltası
girmektedir (Kılıçaslan vd.,2011). Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli
Parkına İzmir - Söke - Milas - Muğla devlet karayolu ile ulaşılmaktadır. Milli Park Söke'
ye16 km., Kuşadası’ na 24 km., Didim’e 27 km., Aydın iline 87 km., İzmir iline 174 km.
uzaklıktadır. Yarımada yaklaşık 20 km. uzunluğunda ve 6 km. genişliğindedir (URL6).
Milli Park’ın kuzey, güney ve batı yönleri Ege Denizi ile çevrelenmiştir.

Şekil 1. Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nın coğrafi konumu
Alan, 27.676 hektar büyüklüğü ile zengin, doğal, kültürel ve arkeolojik kaynak
değerlerine sahip eşsiz bir doğa örneğidir (Sarıkaya, 2004; Kılıçaslan vd., 2011). Bu
alanın 10.985 hektarı Dilek Yarımadasına, 16.690 hektarı ise Menderes Deltası’na aittir
(URL1). Dilek Tepe 1237 m. yüksekliği ile alanın en yüksek noktasıdır (Kılıçaslan
vd.,2011).
Milli Park, içerisinde iki farklı coğrafi oluşumu barındırması özelliğiyle diğer milli
parklardan ayrılan bir yapıya sahiptir. Bu yapısıyla özel bir yönetim gerektiren bir alan
olmaktadır. Milli parkın morfolojik yapısı gereği içerisinde çok sayıda vadi, kanyon, tepe
ve koy bulunmaktadır. Dilek Yarımadası’nın doğu - batı istikameti boyunca uzanan
Samsun Dağı yer almaktadır. Dilek Yarımadası, Samsun Dağları' nın Ege Denizi' ne
uzandığı son noktadır (URL6). Samsun Dağları’nın en yüksek noktası milli parka adını
veren 1237 m. rakımlı Dilek Tepesidir (Mykale).
Menderes Deltası’nın, 584 km. uzunluğundaki Büyük Menderes Nehri milli parkın
önemli hidrolojik kaynağıdır. Deltanın Ege Denizi ile birleştiği kısımlarda Dil Gölü,
Tuzla Gölü, Kokar Göl ve Koca Göl bulunmaktadır.
Alanda Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Zengin floristik yapıya sahip olan alan,
Akdeniz flora bölgesinde yer almasına rağmen, Avrupa- Sibirya kuşağına ait bazı türleri

de barındırmaktadır. Alan sınırları içerisinde 18’i Türkiye’ye özgü toplam 904 tür bitki
bulunmaktadır (Kılıçaslan ve ark.,2011). Zengin floristik yapısı nedeniyle Avrupa
biyogenetik rezervleri şebekesi tarafından ‘Biyogenetik rezerv alanı’ olarak kabul
edilmiştir (URL2, URL3). Milli Park alanında 9 farklı ekosistem bulunmaktadır. Bu
ekosistem alanları; deniz, tuzlu araziler, lagünler, tatlı ve acı sular, tarım alanları ve
zeytinlikler, makilikler, ormanlar, köy yerleşik alanları ve tepe grupları olarak
adlandırılmaktadır.
2.2. Milli Parkın Ekoturizm Potansiyeli
Son yıllarda bireylerin ve hizmet sağlayıcıların çevre konusundaki bilinçlenme
düzeylerinin artması sebebiyle turizm türü tercihleri ekoturizm yönünde olmaktadır
(Öztürk, 2005; Türker ve Çetinkaya, 2009; Alaaddinoğlu ve ark., 2013; Gökyer ve ark.,
2015; Gültekin ve ark.,2017). Ülkemizde 1983 yılında çıkarılan 2873 sayılı Milli Parklar
Kanunu kapsamında korumaya alınan milli park alanlarından biri olan Dilek Yarımadası
Büyük Menderes Deltası Milli Parkı, doğal ve kültürel kaynak değerlerinin zenginliği
nedeniyle ziyaretçi potansiyeli oldukça yüksek olan ve kıyı kuşağında yer alan önemli
bir milli parktır (Bekdemir ve ark., 2010). Ekoturizm faaliyetleri, yılın her ayını turizm
faaliyetlerinin gerçekleştirilebileceği zaman dilimleri haline getirmeyi amaçlamaktadır
(Öztürk ve Kalaycı, 2017). Ayrıca ekoturizm kavramı; çevresel etkileri en aza indirmek,
çevresel ve kültürel bilinç ve saygı oluşturmak, hem ziyaretçiler hem de ev sahipleri (yöre
halkı) için olumlu deneyimler geliştirmek, koruma için doğrudan mali faydalar sağlamak,
yerel halka mali faydalar sağlayarak koruma konusunda yetkilendirme yapmak gibi
önemli ilkeleri benimseyerek koruma öncelikli bir turizm şekli olarak kabul edilmektedir
(TIES, 1990).
Bu bağlamda, Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı
değerlendirildiğinde; alanın birçok ekoturizm aktivitesine olanak sağlayabileceği
görülmektedir. Alanda bulunan mağara, tepe, obruk gibi doğal oluşumlar; çeşitli yaban
hayatı elemanlarını ve farklı ekosistemleri bir arada bulunduruyor olması gibi özellikler
ile alana gelecek yerli ve yabancı turistleri memnun edebilecek potansiyele sahip olduğu
bir gerçektir. Milli Parkın olanak sağladığı bazı ekoturizm faaliyetleri aşağıda
sıralanmıştır:
2.2.1. Bisiklet turu: Alanda ekipman tedariği ziyaretçilerin kendilerine ait olmak ve
doğaya zarar verici her türlü etkiden kaçınmak şartıyla, bisiklet kullanımına izin verilen
parkurlar bulunmaktadır. 5 km uzunluğunda Aydınlık Koyu güzergahı ile, 1.5 kilometre
uzaklığındaki Samos Adası güzergahları bisiklet turları için uygun parkurlardır. Ayrıca
alanda; Panionion - Eski Doğanbey Köyü arasında uzanan 30 km’ lik, Oluklu Kanyon-
Eski Doğanbey Köyü arasında uzanan 15 km’ lik, Oluklu Kanyon - Karakol Gediği -
Panionion arasında uzanan 37 km’ lik uzunluğa sahip uzun mesafeli bisiklet parkurları da
bulunmaktadır.
2.2.2. Botanik turu: Alan sınırlarında alt tür ve varyete düzeyinde 804 adet bitki
bulunmaktadır. Bu bitki türlerinden bazıları Anadolu' ya özgü olmakla birlikte, bazıları
ise mitolojik değerler taşımaktadır. Bu bağlamda yerli ve yabancı turistlerin ilgiyle tur
düzenledikleri 2 km’ lik Kavaklıburun ve Karasu günübirlik botanik tur parkuru
olmaktadır.
Botanik turları, alanın çok aktif turizm sezonları dışında da kullanılmasını sağlamanın bir
yoludur. Ulusal ve uluslararası ölçekte alanın markalaşmasına katkı sağlamak, bölgenin

doğal zenginliği olan biyoçeşitliliğine dikkat çekmek amacıyla mümkün olduğunca
rehberler eşliğinde yapılması gereken bu turlar, turist olarak gelen ziyaretçilere farklı bir
deneyim sunmaktadır.
Ayrıca tur rehberlerinin alanı bilen yöre halkından seçilmesi; alanın asıl sahiplerine
istihdam olanağı sağlarken, koruma bilinci oluşturulması ve öncelikle yöre bütçesine,
dolaylı olarak da ülke ekonomisine katkıda bulunması sağlanmaktadır (URL7).
2.2.3. Trekking: Kentsel baskının olumsuz etkilerinden kurtulup, doğayla iç içe olmak
için yapılan yürüyüşlerdir (Kurdoğlu, 1994; Öztürk, 2005). Milli Park, barındırdığı
şelaleler, dereler, havuzlar, eşsiz bitki örtüsü ve harika manzaraları ile doğa yürüyüşüne
elverişli bir alan olmaktadır. Alana özgü hazırlanmış olan Dilek Yarımadası Milli Parkı
Parkur Haritası bulunmaktadır. Bu haritada, bisiklet, trekking ve botanik tur güzergahları
ve uzunlukları gösterilmektedir. Bu harita verilerine göre, alanda iki adet doğa yürüyüş
parkuru bulunmaktadır. Bu parkurların ikisinin de başlangıç noktası Olukdere Kanyonu,
bitiş noktası ise Eski Doğanbey köyündeki Tanıtım ve Ziyaretçi Merkezidir. Bu iki nokta
arasında 16.4 kilometrelik ve 17.8 kilometrelik iki alternatif güzergah bulunmaktadır. Yol
üzerinde birbirinden farklı yabani hayvanlarla (özellikle yaban domuzu) karşılaşma
ihtimali bulunmaktadır. Bu parkurlardan başka alternatif parkur ise; bisiklet ile de
kullanılabilen, milli parkın girişine yakın bir noktada yer alan, antik döneme ait birkaç
yapıya ev sahipliği yapan, Panionion’dan Eski Doğanbey Köyü’ne kadar uzanan yaklaşık
30 kilometre uzunluğundaki trekking hattıdır. Alternatif bir diğer parkur ise Oluklu
Kanyon’dan başlayıp Karakol Geçidi üzerinden Panionion’ a olan mesafesi 37 kilometre
olup, oldukça uzun ve yorucu bir parkurdur.
2.2.4. Foto-safari: Dilek Tepe, Olukdere Kanyonu, mevcut koylar vb. eşsiz güzellikteki
noktalarda amatör olarak fotoğraf çekimi yapılabilmektedir. Eşsiz kaynak değerleri ve
manzara niteliği ile alan fotoğraf çekimleri için yerli/yabancı turistlerin oldukça fazla
tercih ettikleri bir alan olmaktadır.
2.2.5. Kuş gözlemciliği: Alan sınırları içinde 250 kuş türü bulunmaktadır. Bu türlerin 70
kadarı bu alanda üremektedir. Bu özelliği ile Özel Kuş Alanları (ÖKA) statüsünde
bulunan Milli Park, nesli tehdit altında olan bazı türler de dahil olmak üzere kuş
gözlemciliğine imkan vermektedir. Bu gözlemler belirli zamanlarda, milli park idaresince
planlanan şekilde gerçekleştirilebilmektedir.
2.2.7. Kültür yürüyüşü: Thebai, Hagios Antonios Manastırı, Karine Antik Yerleşim
Alanı, Panionion, Zeus Mağarası, eski bir Rum köyü olan Eski Doğanbey Köyü, Eski
Şaraphane mevkii gibi alanlar kültürel turlara olanak sağlamaktadır. Fakat bu turlara
çıkılmadan önce kültürel kaynak değerlerine karşı hassas olunması, bu değerlerin zarar
görmesine engel olacak uyarıların ve bilinçlendirmenin sağlanması ve buna uygun
kuralların konulması etkin uygulanması gerekmektedir (Başar ve Miran, 2010; Kılıçaslan
ve ark., 2011, Göktuğ, 2011).
2.2.8. Manzara izleme: Sisam Adası, Büyük Menderes Deltası ve adalar, Güzelçamlı ve
Davutlar kumsalları gibi muhteşem manzaralar Dilek Tepe gibi yüksek rakımlı
noktalardan gözlenmektedir.
2.2.9. Yamaç paraşütü: Milli Park idaresinden alınan izinle, Kaplan Kayası mevkiinde
950 m yükseklikte başlangıç noktası bulunan pistte yamaç paraşütü yapılabilmektedir
(URL5).

3.SONUÇ VE ÖNERİLER:
Farklı jeomorfolojik özellikleri, tarihi ve kültürel zenginlikleri, flora ve fauna çeşitliliği,
koyları ile ziyaretçilerini cezbeden, çok sayıda farklı rekreasyonel aktivite imkânı sunan
ve bu nedenle yoğun bir ziyaretçi baskısı altında kalan Dilek Yarımadası Büyük Menderes
Deltası Milli Parkı 9 farklı ekosistem alanına sahiptir. Farklı ekosistem alanlarına sahip
olması, biyoçeşitliliğin zengin olmasını sağlamaktadır. Türkiye’nin önemli korunan
alanlarından birisi olan milli park alanı içinde bisiklet binme, trekking, kuş ve doğa
gözlemciliği, olta balıkçılığı, foto-safari gibi birçok rekreasyon aktiviteleri
yapılabilmektedir. Ancak alan hassas ekosistem alanlarına, kültürel ve arkeolojik kaynak
değerlerine sahiptir. Bu ekoturizm aktivitelerinin alanda sürdürülebilirliğinin sağlanması
için, alanda mutlaka koruma - kullanma dengesini sağlayacak etkin yönetsel kararların
alınması, yöre halkını yönetime dahil ederek karar verici grup olarak tanınması, nitelikli
ve eğitimli elemanların, yerel rehberlerin etkin olarak alanda bulunmasının sağlanması,
tanıtıma yönelik broşür ve internet ağlarının oluşturulması, ekoturizm faaliyetlerine
yönelik rotaların ve kaynak değerlerinin tanıtımı gerekmektedir. Tüm bu sayılan kararları
içeren planların; sistematik şekilde hazırlanması gerekmektedir. Öncelikle üst ölçek
yönetim planının daha sonra alt ölçek planların hazırlanması mutlak surette
gerekmektedir. Yönetim planlarının alt ölçeğinde ziyaretçi yönetim planı, habitat planı
ve ekoturizm stratejik planlarının yapılması gerekmektedir. Çünkü ekoturizm faaliyetleri
de iyi organize edilmediği, iyi yönetim sağlanmadığı takdirde kitle turizmi kadar çevre
sorunlarına yol açabilmektedir. Ekoturizm alanların hassas ekosistemler olması
nedeniyle, turizm faaliyetlerinden çok daha yoğun etkilenmesi olası bir gerçektir.
Milli Parkın, Dilek Yarımadası bölümüne ulaşım Kuşadası üzerinden ve tek bir noktadan
yapılmakta olup, giriş ve çıkışlar kontrol altındadır. Giriş kapısından itibaren
Kavaklıburun Koyu’na kadar araç yolu bulunmakta olup ziyaretlere açıktır. Kuzeyde
Kavaklıburun Koyu’ndan itibaren Dilek Yarımadası’nın batı kısmı güneydeki Karina
Mevkii’ne kadar güvenlik sebebi ile ziyaretlere kapalı olup bu alanda rekreasyonel
faaliyetlere izin verilmemektedir. Dilek Yarımadası’nın Büyük Menderes Deltası’na
bağlantısı için karayolu bulunmamaktadır. Alana ulaşım Oluklu Kanyon trekking
güzergahı üzerinden sağlanmaktadır. Büyük Menderes Deltası’na girişler kontrolsüz
gerçekleştirilmektedir. Bu durum hem milli parkın ekonomik girdi sağlamasını
zorlaştırmakta, hem de denetimi zorlaştırmaktadır. Bu kapsamda alana girişlerin kontrollü
ve denetimli olarak yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Alanın özellikle yaz
aylarındaki yoğun ziyaretçi baskısı delta alanında bulunan kuş türlerinin üreme
dönemlerinde ses ve gürültüden etkilenmelerine, strese girmelerine neden olabilmektedir.
Yine milli parkın kıyı şeridinin kuşların üreme alanlarına yakın olması önemli bir tehdit
oluşturmaktadır. Bu anlamda milli parkın kaynak değerlerinin koruma öncelikli olarak
göz önünde tutulduğu, katılımcı bir yaklaşımla yeniden bir zonlama (koruma (çekirdek)
zonu, rekreasyon zonu vb.) yapılması gerekmektedir.
Rekreasyonel kullanımların yoğun olduğu ve çok fazla ziyaretçi tarafından ilgi gören
Milli Parklarda taşıma kapasitesinin hesaplanması öncelik taşımaktadır. Dilek Yarımadası
Büyük Menderes Deltası Milli Parkı sınırları içinde bulunan koylar, yaz aylarında denize
girmek amaçlı da kullanılmaktadır. Bu kapsamda bu aylardaki ziyaretçi taşıma
kapasitesinin hesaplanarak aşılmaması, bu durumun da yasal olarak dayanaklı hale
getirilmesi koruma - kullanma dengesi için gerekli olmaktadır. Alana özgü Göktuğ
(2011) tarafından bir tez çalışması hazırlanmıştır. Ancak, çalışma sonucunda elde edilen

verilerin uygulamaya geçirilmesi, taşıma kapasitesi teriminin yasal dayanağının
oturtulması ve etkin bir yönetim ile işlevselliğinin sağlanması gerekmektedir.
Bütün bu bilgiler ışığında milli parkların gelecek nesillere aktarılması zorunlu olan birer
miras olduğunu asla unutmamak gerekmektedir.
4.KAYNAKLAR:
Alaeddinoğlu, F., Türker, N., Can, A.S. Öztürk, S., 2013, Basıc Characteristics,
Motivations, and Activities of Ecotourists: A Case Of Lake Van Basin Area, Turkey, The
Journal of Academic Social Science Studies, Volume 6 Issue 3, p. 91-107.
Anonim, 1999. Küre Dağı Milli Parkı Tasarı Gelişme Planı, Orman Bakanlığı, Milli
Parklar ve Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Yayınları, UNDP/FAO, Ankara.
Başar, H., Miran, B. 2010. Dilek Yarımadası- Büyük Menderes Deltası Milli Parkında
Sonbahar Ziyaretçilerinin Özellikleri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 47 (3):
241-250.
Başkaya, Ş., 2002. Kaçkar Dağları Milli Parkı’nda Eko-Turizm. 2. Ulusal Karadeniz
Ormancılık Kongresi, Bildiriler Kitabı, Cilt:1. Kafkas Üniversitesi Artvin Orman
Fakültesi, Artvin.
Bekdemir, Ü., Elmacı, S., Sezer, İ. 2010. Turizmin Kıskacında Bir Doğa Koruma Alanı:
Dilek Yarımadası- Büyük Menderes Deltası Milli Parkı. Turkish Studies, 5/4: 890-913.
Bulan Ö., Kalaycı M. 2016. Yeni Çekim Noktaları Olarak Kırsal Rekreatif Alanlar: Abana
Örneği, I. Uluslararası Abana Sempozyumu.
Cater, E., Lowman, G. 1994. Ecotourism in the Third World - problems and prospects for
sustainability. Ecotourism: a sustainable option?. John Wiley and Sons Ltd. England. s:
69-86.
Çakır, A., Çakır, G., Dursun, S., Dursun, B. 2010. Kırsal Turizmde Yenilenebilir Enerji
Kaynaklarının Kullanılması: Poyralı Köyünde Uygulanabilirliği. Uluslararası II.Trakya
Bölgesi Kalkınma ve Girişimcilik Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Kırklareli: 347-354.
Demirel, Ö., 2002. Çoruh Havzası (Yusufeli Kesimi-Kaçkar Dağları) Doğal ve Kültürel
Kaynak Değerlerinin Doğa Turizmi Ve Kırsal Rekreasyon Planlaması Açısından
Değerlendirilmesi, Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu, Bildiriler Kitabı,
Ilgaz/Kastamonu s.281-285.
Göktuğ, T., H. 2011. Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nın
Rekreasyonel Taşıma Kapasitesinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Atatürk
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Erzurum.
Gökyer, E., Öztürk, M., Dönmez, Y., Çabuk, S. 2015. Bartın İli Dağlık Alanlarında
Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanılarak Ekoturizm Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi. Güzel
Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(12), 25- 35. Doi:
10.16950/std.69148

Gültekin, Y. S., Gültekin, P., Uzun, O., Gök, H. 2017. Use of Structural Equation
Modeling in Ecotourism: A Model Proposal. Periodicals of Engineering and Natural
Sciences, Vol:5 (2):145-151.
Öztürk S., İsinkaralar Ö., Kalaycı M. 2018. Classification and Ranking of Ecotourism
Resources of Küre Mountains National Park, International Journal of Trend in Research
and Development, Volume 5(2), ISSN: 2394-9333, Mar -Apr 2018.
Kalaycı, M., Uzun, O. 2017. Madencilik Sonrası Maden Alanlarının Rekreasyonel Amaçlı
Değerlendirilmesi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2(2):234-244.
Kılıçaslan, Ç., Deniz, B., Göktuğ, T.H., Kara, B., Kutsal, E. 2011. Evaluation of tourism
alternatives in the national park of Dilek Peninsula Büyük Menderes delta. Procedia
Social and Behavioral Sciences, 19: 270–279.
Kurdoğlu, O., 1994. Çamlıhemşin-Elevit Vadisi’nin Milli Park Olabilirliğinin
Araştırılması, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans
Tezi, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Trabzon.
Öztürk, S., 2005. Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı’nın Rekreasyonel Kaynak
Değerlerinin İrdelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A
(2), 138-148.
Öztürk, S., Kalaycı, M. 2017. Investigation of the Climate Comport Conditions of
Kastamonu Çatalzeytin and its Surroundings in Terms of Ecotourism Activitie. Abstract
Book, 93-94. Karabük.
Sarıkaya, A., 2004. Dilek yarımadası - Büyük Menderes Deltası Milli Parkı'nın Ekoturizm
Yaklaşımı Çerçevesinde İrdelenmesi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj
Mimarlığı ABD, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
Sevil, T. 2012. Boş Zaman ve Rekreasyon Yönetimi, Anadolu Üniversitesi Yayın
No:2497, Eskişehir.
Şen, G., Genç, A. 2018. Perceptions and Expectations on Forest Management
Certification of Foresters in State Forest Enterprises: A Case Study in Turkey, Applied
Ecology and Environmental Research, 6(1):867-891.
Şen, G., Erkan Buğday, S.. 2015. Kastamonu İlinde Çeşitli Statülerde Koruma ve
Kullanma Amaçlı Belirlenmiş Alanlar, Kastamonu Üni., Orman Fakültesi Dergisi, 15 (2)
214-230.
Şenyaz, A., 2002. Turizm, Eko-Turizm ve Sürdürülebilir Kalkınma, Türkiye Dağları
1.Ulusal Sempozyumu, Ilgaz Dağı, Kastamonu.Türker N., Çetinkaya A. 2009. Batı
Karadeniz Bölümü Ekoturizm Potansiyeli. Detay Yayıncılık, Ankara.
TIES, 1990. The International Ecotourism Society- Ecotourism Definition. Erişim Adresi:
http://www.ecotourism.org/book/ecotourism-definition Erişim tarihi: 12.05.2017.
Türker, N., Öztürk, S., 2013, Perceptions of Residents Towards The Impacts of Tourism
in the Küre Mountains National Park, Turkey, International Journal of Business and
Social Science, Vol. 4 No. 2

URL1, Coğrafi Konumu, Erişim Adresi: http://www.dilekyarimadasi.com/cografi-
konumu/ Erişim Tarihi: 01.02.2018.
URL2, Doğal Peyzaj Özellikleri, Erişim Adresi: http://www.dilekyarimadasi.com/dogal-
peyzaj-ozellikleri/ Erişim Tarihi: 01.02.2018.
URL3, Dilek Yarımadası Kaynak Değerleri, Erişim Adresi:
http://www.milliparklar.gov.tr/mp/dilekyarimadasi/sayfa1.htm Erişim Tarihi:
01.02.2018.
URL4, Kuşadası Dilek Yarımadası Milli Parkı. Erişim Adresi:
http://cevreonline.com/kusadasi-dilek-yarimadasi-milli-parki/ Erişim tarihi: 06.03.2018.
URL5, Dilek Yarım Adası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı. Erişim Adresi:
http://www.dilekyarimadasi.com/# Erişim tarihi: 06.03.2018.
URL6, Yoldan Çıkaran Levhalar: İstanbul-Bodrum. Erişim Adresi:
https://www.atlasdergisi.com/arsiv/kitaplar/yoldan-cikaran-levhalar-istanbul-
bodrum/43/6/1 Erişim tarihi: 132.05.2018.
URL7, Akseki-İbradi Bölgesinde Alternatif Turizm Olarak; "Botanik Turizmi". Erişim
Adresi: https://antalyaobm.ogm.gov.tr/Sayfalar/BotanikTurizmProjesi.aspx Erişim
tarihi: 13.05.2018.