ECONOMIC IMPACTS OF INDUSTRY 4.0 / SANAYİ 4.0'IN EKONOMİK ETKİLERİ

Abstract

Industrialization leads to drastic changes in all areas of life. The world is on the verge of the fourth industrial revolution by the effect of transformations in production technologies, which today, is called Industrial 4.0. The process indicates significant transformations in countries' production structures, through which cyber systems are integrated with physical systems and the tools of production communicate with each other via internet. While digitizing production processes give speed, flexibility and efficiency to production, the growth rates and competitiveness of the countries increase. The change in the production structures of the countries leads to increases in the production capacities, while the economic life is reshaped in terms of growth, productivity, investment and employment. In this context, this paper explains the main characteristics and principles of Industry 4.0 and discusses the possible impacts of Industry 4.0 on economy. 1.Giriş Tarihsel süreçte yaşanan tüm sanayi devrimleri ile değişen üretim süreçleri, ekonomik yapıları dönüştürmek suretiyle toplumlar üzerinde iktisadi ve sosyal pek çok etki yaratmıştır. Her sanayi devrimi bir öncekinden daha büyük ve hızlı değişimlere sebep olmuş, toplumsal yaşamı yeniden şekillendirmiştir. Yeni bir sanayileşme dalgasının eşiğinde olan dünya, bugün üçüncü sanayi devrimi ile dördüncü sanayi devrimi olarak adlandırılan Sanayi 4.0 sürecinin ortasında, yeniden şekillenen üretim süreçlerinin hayata geçirilmesi çabasındadır. Bilişim teknolojilerindeki gelişimin daha da hızlanmasıyla artık bu teknolojilerin üretim süreçlerinde daha fazla yer aldığı görülmektedir. Üçüncü sanayi devriminin dinamikleri üzerinde dördüncü sanayi devrimi daha hızlı şekillenmektedir. Siber-fiziksel sistemler üzerinden yeniden yapılandırılan üretim süreçleri ile üretim araçları birbirine bağlanmakta ve birbirleriyle iletişim kurmaktadır. Veriler anlık olarak toplanmakta, saklanmakta, analiz edilmekte, bu veriler üzerinden üretim araçlarına karar alma yetenekleri kazandırılmakta ve süreçler sanal ortamda simüle edilerek hata payları minimum düzeye çekilmektedir. Ülkeler gelişmişlik seviyeleri ile orantılı olarak bu dönüşümü yaşamakta, hatta Almaya gibi ülkeler adeta dönüşünüm kendisi olmaktadır. Diğer yandan gelişme hızı daha düşük ülkeler yeniden yapılanmak için belirli bir zamana ihtiyaç duymaktadır. Önceki sanayi devrimlerinden farklı olarak Sanayi 4.0'ın ayırt edici unsurları hız, genişlik, derinlik ve sistem etkisi olmaktadır. Diğer devrimlerin aksine doğrusal değil, üstel bir hızla gelişen, bağlantılı ve çok yönlü bir dünya kurgulanmaktadır. Teknolojik yeniliklerin ve dijitalleşmeye bağlı olarak ortaya çıkan bu devrim ekonomi, toplum ve birey üzerinde yeni paradigmalar yaratacaktır. Etkileri henüz net olarak belirginleşmemekle birlikte muhtemel etkiler, gelişmişlik seviyelerine göre her ülkede farklılıklar gösterecektir. Özellikle gelişmekte olan ekonomilerin yeni

Full text

153
12
ECONOMIC IMPACTS OF INDUSTRY 4.0
SANAYİ 4.0’IN EKONOMİK ETKİLERİ
Uğur Salğar (İstanbul University), Deniz Dilara Dereli (İstanbul Kültür University)
Abstract:
Industrialization leads to drastic changes in all areas of life. e world is on the verge of the fourth industrial revo-
lution by the eect of transformations in production technologies, which today, is called Industrial 4.0. e process
indicates signicant transformations in countries’ production structures, through which cyber systems are integrated
with physical systems and the tools of production communicate with each other via internet. While digitizing produc-
tion processes give speed, exibility and eciency to production, the growth rates and competitiveness of the countries
increase. e change in the production structures of the countries leads to increases in the production capacities, while
the economic life is reshaped in terms of growth, productivity, investment and employment. In this context, this paper
explains the main characteristics and principles of Industry 4.0 and discusses the possible impacts of Industry 4.0 on
economy.
Key Words: Industry 4.0, Production, Growth
1.Giriş
Tarihsel süreçte yaanan tüm sanayi devrimleri ile değien üretim süreçleri, ekonomik yapıları dönütürmek suretiyle
toplumlar üzerinde iktisadi ve sosyal pek çok etki yaratmıtır. Her sanayi devrimi bir öncekinden daha büyük ve
hızlı değiimlere sebep olmu, toplumsal yaamı yeniden ekillendirmitir. Yeni bir sanayileme dalgasının eiğinde
olan dünya, bugün üçüncü sanayi devrimi ile dördüncü sanayi devrimi olarak adlandırılan Sanayi 4.0 sürecinin
ortasında, yeniden ekillenen üretim süreçlerinin hayata geçirilmesi çabasındadır. Biliim teknolojilerindeki geliimin
daha da hızlanmasıyla artık bu teknolojilerin üretim süreçlerinde daha fazla yer aldığı görülmektedir. Üçüncü sanayi
devriminin dinamikleri üzerinde dördüncü sanayi devrimi daha hızlı ekillenmektedir.
Siber-ziksel sistemler üzerinden yeniden yapılandırılan üretim süreçleri ile üretim araçları birbirine bağlanmakta
ve birbirleriyle iletiim kurmaktadır. Veriler anlık olarak toplanmakta, saklanmakta, analiz edilmekte, bu veriler
üzerinden üretim araçlarına karar alma yetenekleri kazandırılmakta ve süreçler sanal ortamda simüle edilerek hata
payları minimum düzeye çekilmektedir. Ülkeler gelimilik seviyeleri ile orantılı olarak bu dönüümü yaamakta,
hatta Almaya gibi ülkeler adeta dönüünüm kendisi olmaktadır. Diğer yandan gelime hızı daha düük ülkeler
yeniden yapılanmak için belirli bir zamana ihtiyaç duymaktadır.
Önceki sanayi devrimlerinden farklı olarak Sanayi 4.0’ın ayırt edici unsurları hız, genilik, derinlik ve sistem etkisi
olmaktadır. Diğer devrimlerin aksine doğrusal değil, üstel bir hızla gelien, bağlantılı ve çok yönlü bir dünya
kurgulanmaktadır. Teknolojik yeniliklerin ve dijitallemeye bağlı olarak ortaya çıkan bu devrim ekonomi, toplum
ve birey üzerinde yeni paradigmalar yaratacaktır. Etkileri henüz net olarak belirginlememekle birlikte muhtemel
etkiler, gelimilik seviyelerine göre her ülkede farklılıklar gösterecektir. Özellikle gelimekte olan ekonomilerin yeni

154
SANAYİ 4.0’IN EKONOMİK ETKİLERİ
Uğur Salğar (İstanbul University), Deniz Dilara Dereli (İstanbul Kültür University)
olanaklardan nasıl yararlanacakları dünya refahı açısından önemlidir. Bu noktada, gereken stratejilerin anlaılması,
gelitirilmesi ve adaptasyonu ülkeler için büyük önem taımaktadır (Schwab, 2016).
2.Sanayi 4.0
Bilgi, iletiim ve sanayi teknolojilerinin entegrasyonuna dayanan Sanayi 4.0 sürecinde siber-ziksel sistemlerin
vasıtasıyla daha esnek bir üretim modelinin kurulması, üretim süreci içerisinde insan, ürün ve araçların gerçek
zamanlı olarak etkileimi amaçlanmaktadır. Sanayi 4.0, endüstriyel üretim metotlarının dijital sistemlerin kullanımıyla
birlikte daha zeki hale getirilmesi, üretimin dijitallemesi olarak ifade edilmektedir (Zhou, Liu, Zhou, 2015). Üretim
ve tüketim ilikilerini yeniden yapılandıracak olan Sanayi 4.0, tüketicinin değien ihtiyacına anlık cevaplar veren
üretim sistemlerinin tesisini hedeemektedir. Bu bağlamda makineler ve diğer tüm üretim araçlarının birbirleriyle
ve ürünlerle iletiim halinde olmasını sağlayarak yüksek düzeyde kiiselletirilmi ve çapraz bağlantılandırılmı
üretim süreçlerini pratiğe dönütürmektedir (Alçın, 2016; Ege, 2014).
İlk üç sanayi devrimi ile mekanik, elektrik ve enformasyon teknolojilerinin temelinde bir dizi endüstriyel geliime
yaanmıtır. Birinci sanayi devriminde buhar gücünün kullanımı üretimde verimliliğin artmasını sağlamıtır. İkinci
sanayi devriminde elektrik ile birlikte seri üretim balamıtır (Zhou, Liu, Zhou, 2015). Üçüncü sanayi devrimi ise
1970’li yıllardan itibaren biliim ve iletiim teknolojilerinde yaanan gelimeler ıığında dijitalleen üretim süreçleri
ile kendini göstermitir. Yarı-yapay zekaya sahip makinelerin programlanması ile 20. yüzyılın son çeyreğinde üretim
süreçlerinde daha esnek bir yapıya geçilmi, bilgisayarların sanayi üretiminde daha fazla yer alması ile tedarik ve
lojistik gibi alanlarda değiimler yaanmıtır (Stock ve Seliger, 2016). Ortaya çıkan yeni pazarların ihtiyaçlarına
yönelik üretim ve pazarlama metotlarının gelitirildiği bu dijital çağda, ölçek ekonomisi de yerini kapsam ekonomisine
bırakmıtır. Üretim dijitallemi, büyük bir hızla devam eden teknolojik gelimeler dördüncü sanayi devriminin
zeminini hazırlamıtır (Özsoylu, Endüstri 4.0, 2017).
Teknolojik gelimeler sayesinde yeni nesil sensörlerle tüm bilgiler her zaman ve her yerde rahatlıkla algılanıp
toplanabilmekte, robotik alanındaki gelimelerle ziksel kısıtlamalar aılmakta ve insanın ziksel gücünün
gerçekletirebileceğinin ötesinde yetenekler ortaya çıkarılmaktadır. Kablosuz ağlar, geni bant ve internet teknolojilerinin
geliimi, iletiim kapasitesini arttırırken, bulut biliim ve yapay zeka ile analitik yeteneklerin gelimesi mümkün
olmaktadır (Chen, 2012).
3.Sanayi 4.0’ın Unsurları
Yeni bir üretim modeli olarak ortaya çıkan Sanayi 4.0 ile içeriğindeki dijital ve akıllı unsurlar ile yeni nesil ürün ve
üretim süreçleri tasarlanmakta, kontrol ve koordine edilebilmekte ve bu sayede daha hızlı, etkin ve hatasız üretim
gerçeklemektedir. Bu bağlamda süreç içerisinde yer alan unsurlar Sanayi 4.0’ın etkilerinin ortaya konulması
açısından belirleyici olmaktadır. Dördüncü sanayi devrimi siber ziksel sistemler, nesnelerin interneti, büyük veri,
bulut sistemi, akıllı fabrikalar, eklemeli üretim, otonom robotlar, yapay zeka, artırılmı gerçeklik, yatay ve dikey
entegrasyonlar, simülasyon ve siber güvenlik gibi unsurlar ile ekillenmektedir.
3.1. Siber-Fiziksel Sistemler
İnternet üzerinden veri eriimi ve veri ileme servislerine ulaım sağlayan siber-ziksel sistemler, ziksel dünya
ve onun devam süreçleriyle bağlantı içinde olan sistemler bütünüdür. Günümüzde bu sistemlerin sürücüsüz

CURRENT DEBATES IN ECONOMICS
Ayşe Cebeci, Erika Torres, H. Gülçin Beken
VOLUME 18
155
arabalar, robotik cerrahi, akıllı binalar, akıllı elektrik ebekesi, akıllı üretim gibi birçok uygulama örneği mevcuttur
(Monostori, 2014). Merkezi olmayan bu sistemler topladıkları veriyi karmaık algoritmalar halinde ilemekte ve
sonuçları daha ileri gömülü sistemlere ve büyük merkezi bilgi ilem tesislerine aktarmakta, yüksek performanslı
bilgisayar ağlarından, veri tabanlarından ve diğer sistemlerden de veri alabilmektedir (Berger, Hees, Braunreuther,
Reinhart, 2016).
3.2. Nesnelerin İnterneti
İlk olarak Amerikalı bilgisayar bilimci Mark Weiser’in 1991 yılında yayımladığı “e Computer for the 21st Century”
balıklı makalesinde ortaya atılan nesnelerin interneti kavramı ise 1999 yılında teknoloji ve radyo frekansı tanımlama
uzmanı İngiliz Kevin Ashton tarafından adlandırılmıtır. Bilgisayarların sensörlerle veri alıveriinde bulunduğu bir
sistem olarak tanımlanan nesnelerin interneti kavramı, günümüzde tüm süreç, veri, kii gibi unsurların içerisinde
yer aldığı bir sistem olarak ifade edilmektedir. Kiisel bilgisayarlara duyulan ihtiyacın giderek azalacağı ve yerini
giysiler, binalar, ulaım araçları gibi çeitli araç ve gereçlerle entegre olan sensörlerle donatılmı, internet yoluyla
iletiime geçen akıllı elektronik sistemlere bırakacağı bir gelecek kurgulanmakta ve nesnelerin interneti ile insan
müdahalesine gerek duyulmadan gündelik yaamın kolaylatırması amaçlanmaktadır (Ege, 2014). Verilerin farklı
kaynaklardan toplanması, çoğaltılması ve organize edilmesini ifade eden, akıllı fabrikaların, ürünlerin ve servislerin
temelini oluturan nesnelerin interneti, sunduğu bağlantısız veri yönetimi ile süreç kontrollerinin hızlandırılmasına
imkan tanımakta, büyük veriden alınan bilginin siber-ziksel sisteme aktarılmasında etkili olmaktadır (Alçın, 2016).
3.3. Büyük Veri ve Bulut Sistemi
Büyük veri boyut itibariyle çok miktarda kümelenmi, tipik veri tabanlı yazılım araçlarının saklama, yönetme,
analiz etme gibi fonksiyonları sürdüremeyeceği ölçüdeki veri setlerini ifade etmektedir (Yin ve Kaynak, 2015). Akıllı
fabrikalardaki i süreçlerinin ilerliği, bulut biliim sistemlerinde bulunan büyük verilerin makineler tarafından
kullanılması ile mümkün olmaktadır. Üretim sürecinin otomatik olarak ilemesine sunduğu katkıların yanında
büyük veri, ürün tasarımı ve planlaması gibi aamalarda da önemli roller üstlenmektedir (Yıldız, 2018).
Bulut sistemi ise kullanıcıların yazılım uygulamaları, veri depolama ve ilem kapasitesi hizmetlerine zaman ve
mekandan bağımsız olarak internet üzerinden eriimine olanak tanıyan bir teknoloji olarak tanımlanmaktadır
(Yıldırım ve Önay, 2013). Self-servis, geni ağ eriimi, kaynak havuzu, hızlı elastikiyet ve ölçülebilir hizmet
olanakları olmak üzere be karakteristik özelliği bulunan bulut sistemi, ziki sistemlere oranla daha fazla veri
saklama kapasitesine sahip olması, tasarruf yaratması ve bilgiye daha kolay eriime aracılık etmesi gibi önemli
faydalara sahiptir (Bhardwaj, Jain, Jain, 2010). Kurumsal kaynak planlaması, nansal yönetim ve veri analizi gibi
operasyon yönetimlerini dönütüren bulut sistemi, ayrıca ürün gelitirme maliyetlerini düüren ve pazara daha hızlı
çıkı imkanı tanıyan yenilikleri ile ürün aratırması, tasarlanması ve gelitirilmesi aamalarında da önemli avantajlar
sağlamaktadır (American Enterprise Institute ve Information Technology and Innovation Foundation, 2017).
3.4. Akıllı Fabrikalar
Üretimin tamamen sensörlerle ve otonom sistemlerle gerçekletirildiği yapılardan oluan akıllı fabrikalar, bütünsel
olarak dijitallemi üretim ve fabrika modelleri ile biliim teknolojilerinin bir araya geldiği akıllı teknolojinin
kullanım alanlarıdır (Lasi, Fettke, Feld, Homann, 2014). En belirgin özelliği bilgi eaığı, otonom kontrol

156
SANAYİ 4.0’IN EKONOMİK ETKİLERİ
Uğur Salğar (İstanbul University), Deniz Dilara Dereli (İstanbul Kültür University)
ve sürdürülebilir imalatı mümkün kılması olan akıllı fabrikalar, birbirleriyle ve diğer sistemlerle sürekli iletiim
halinde olan malzemeler, depolar ve makinelerden olumaktadır. Akıllı fabrikalar yer ve zamandan bağımsız olarak
üretimi veya hizmeti kontrol ve izleme imkanı sunarken, mevcut koullara ve tüketici verilerine göre en uygun
çalıma eklini belirlemekte, böylece akıllı ürünler üretmektedir (Radziwon, Bilberg, Bogers, Madsen, 2014).
Sensör teknolojileri, veri aktarım sistemleri ve bilgisayar ağlarının artan oranda kullanımı ile yoğunlaan rekabet,
günümüz sanayi kurulularını ileri teknoloji uygulamalarına yöneltmektedir. Akıllı fabrikaların yaygınlamasıyla
birlikte üretim verimliliğin artması, farklılaan ve anlık değiimler gösteren tüketim eğilimlerine anında yanıt veren
fabrikalar oluması söz konusu olmaktadır (Alçın, 2016).
3.5. Eklemeli Üretim
Eklemeli üretim, nesnelerin internetinin endüstriyel alanda kullanımıyla üretim yapılmasını sağlayan bir teknolojidir.
3D yazıcılar, bilgisayarda tasarlanan bir görüntüyü üç boyutlu bir nesne halinde basabilmektedir. Uçak, araba
ve hatta sağlık sektöründe kullanılan endüstriyel nesneleri üretebilen üç boyutlu yazıcılar, daha ucuz ve hızlı bir
üretim modeli sunmaktadır (Gilchrist, 2016). Karmaık yapıdaki teçhizata gereksinim duymadan çok karmaık
ürünler yaratabilen üç boyutlu yazıcılar plastik, alüminyum, çelik, seramik ya da farklı alaımlar kullanabilmekte
ve bir fabrikanın yapabileceği her eyi kendi baına üretebilmektedir (Schwab, 2016).
3.6. Otonom Robotlar
Otonom robotlar, algılama, analiz ve veri depolama hususlarında her geçen gün daha yetenekli hale gelmektedir.
Eski tip robotlar, genellikle vasıfsız alanlarda üretime destek verirken, otonom robotlar üst düzey zeka, algılama ve
karar alma yeteneğine sahip olması yönüyle üretim sürecinde daha etkili alanlarda görev almakta, insani özelliklerle
donatılarak bağımsızlatırılmaktadır. Otonom robotlar, nesnelerin interneti ile uzaktan algılama sistemleri sayesinde
ve diğer gelimi teknolojik sistemlerin desteğiyle kendi balarına üretim faaliyetlerinde bulunabilmektedir (Görçün,
2017).
3.7. Artırılmış Gerçeklik
Artırılmı gerçeklik, sanal çevre veya daha yaygın kullanımıyla sanal gerçeklik kavramının bir varyasyonudur. Sanal
gerçeklik teknolojileri, kullanıcıları sentetik bir dünyanın içine çekmekte ve bu esnada kullanıcının gerçek dünya
ile iletiimini kesmektedir. Buna karın artırılmı gerçeklik, dijital veya bilgisayarlar tarafından üretilen imaj, ses,
video ya da dokunsal bilgilerin gerçek zamanlı olarak değerlendirilmektedir. Artırılmı gerçeklikten be duyuyu
gelitirmeye yönelik faydalanılmakla beraber daha çok görsel alanda kullanılmaktadır. Sanal gerçeklikten farklı
olarak, sanal nesneler ile gerçek dünyayı birletirmesi sayesinde kullanıcıların gerçek dünyayı da görebilmesine
olanak tanımaktadır. Bu yönüyle gerçeklikle tamamen yer değitirmek yerine, sanal ve gerçek olanı harmanlayan
bir özelliğe sahip olan artırılmı gerçeklik, bilginin görsel olarak sunulmasına izin vermektedir. Artırılmı gerçeklik
yalnızca tek bir teknoloji değil, birlikte çalıarak dijital bilgiyi algılanabilir bir görsele dönütüren birçok teknolojinin
kombinasyonu olarak değerlendirilmelidir (Kipper ve Rampolla, 2012).

CURRENT DEBATES IN ECONOMICS
Ayşe Cebeci, Erika Torres, H. Gülçin Beken
VOLUME 18
157
3.8. Yapay Zeka
Yapay zeka alanındaki ilk sistem, 1950 yılında Alan Turing’in yapay oyun ismini verdiği ve özünde yapay zekanın
ilevsel bir testine dayanan problem çözme uygulamasıyla ortaya çıkmıtır. Alan Turing’in yapay oyununun ardından,
1955 yılında ilk yapay zeka sistemi, Allen Newell ve Herbert A. Simon tarafından tasarlanmı, J. Cliord Shaw
tarafından Carnegie Mellon Üniversitesi’nde uygulanmıtır (Flasinski, 2016). Endüstriyel bağlamda yapay zeka,
bir sanayi kolunda mevcut durumun makine zekasıyla nasıl artırılabileceği veya makine sensörlerinin, nesnelerin
ve insan etkileimine dayalı kombinasyonun nasıl gerçekletirilebileceği ile ilgilenmektedir. Dördüncü sanayi
devriminde kullanılan tüm teçhizatların yapay zeka temelli akıllı sistemler ile birletirilmesi söz konusu olmaktadır
(Skilton ve Hovsepian, 2016).
3.9. Yatay ve Dikey Sistem Entegrasyonu
Bilgi teknolojileri sistemlerinin büyük çoğunluğu birbirine tamamen entegre değildir. Ancak Sanayi 4.0 ile
irketler, departmanlar, fonksiyonlar ve yetenekler daha uyumlu hale gelmektedir. Çünkü, veri entegrasyon ağları
evrimlemekte ve tamamen otomatiklemi değer zincirleri etkinlemektedir (Rüßmann et al., 2015). Yatay
entegrasyon, i ortakları ve müteriler gibi farklı aktörler ile i ve ibirliği modellerinin entegrasyonunu içeren değer
yaratma ağlarının oluturulması anlamına gelirken, dikey ağlar akıllı üretim sistemleri, akıllı ürünler, akıllı lojistik
ağları, üretim ve pazarlama ile hizmet gibi alanlarla ilgili olmaktadır (Mrugalska ve Wyrwicka, 2017).
3.10. Siber Güvenlik
Günümüzde birçok sistem hala bağlantısız, kapalı yönetim ve üretim sistemleri üzerinden çalımaktadır. Ancak
Sanayi 4.0 ile birlikte standart iletiim protokollerinin artan kullanımı, kritik endüstriyel sistemlerin siber
saldırılara karı korunması ihtiyacını doğurmaktadır. Nitekim makinelerin ve kullanıcıların karmaık kimlik ve
eriim yönetiminin yanı sıra güvenli iletiim kurması gerekmektedir (Rüßmann et al, 2015). Siber güvenlik, bilgi
güvenliği ve bilgisayar güvenliği kavramları ile benzer anlamlarda kullanılmaktadır. Bilginin gizliliği, bütünlüğü ve
eriilebilirliği hususları öne çıkmaktadır. Gizlilik, bilginin kapalı olmasını değil, yalnızca yetkili kiilerce eriilebilir
olmasını ifade ederken, bilginin bütünlüğü ise depolanan verinin değitirilmemi, tahrif edilmemi veya silinmemi
olmasıdır. Eriilebilirlik ise bilginin gizlilik ilkesi bağlamında, yetkililerce gerektiğinde kolayca ulaılabilir olması
durumudur (Hekim ve Baıbüyük, 2013). Siber güvenliğin sağlanamaması durumunda ortaya çıkacak olumsuz
sonuçların öngörülmesi zordur. Bu açıdan Sanayi 4.0 uygulayıcıları için güçlü bir siber güvenlik konseptinin
oluturulması önemli olmaktadır (Oks, Fritzsche ve Möslein, 2016).
3.11. Simülasyon
Simülasyon, gerçek bir sistemin modellenmesini, bu sayede sistem davranılarının anlaılması ve sistemin ileyiine
yönelik stratejilerin oluturulması ve değerlendirilmesi ilemlerini ifade etmektedir (White ve Ingalls, 2008).
İ sistemlerinin dinamiklerinin anlaılmasında önemli roller üstlenen simülasyon, Sanayi 4.0 sürecinin önemli
unsurlardan biri olmaktadır. Operasyonel ve stratejik planlama süreçlerinin vazgeçilmez bir aracı konumundadır.
Artan ürün çeitliliği ve özelletirilmi ürünler için daha esnek üretim sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Sanayi
4.0 sürecinde üretim ve diğer sistemlerin, akıllı fabrikalar ve süreç kontrollerinde kullanılan, operasyonel sistemleri
düzenleyen otonom robotları da içeren yapay zeka üzerinden modellenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda

158
SANAYİ 4.0’IN EKONOMİK ETKİLERİ
Uğur Salğar (İstanbul University), Deniz Dilara Dereli (İstanbul Kültür University)
yeni modelleme paradigması, modellemenin tüm aamalarında simülasyonun yaygınlatırılmasını, ürünlerin sanal
ortamlarda gelitirilmesini ve test edilmesini ifade eden dijital ikiz kavramı ile açıklanmaktadır. Dijital ikiz kavramı,
gerçek yaam verilerini simülasyon verileri ile birletirerek doğru üretim ve bakım tahminlerinin yapılmasını
sağlamaktadır (Rodic, 2017).
4. Sanayi 4.0’ın Prensipleri
Siber-ziksel sistemler yoluyla akıllı fabrikalardaki süreçlerin izlenmesini ve ziksel dünyanın sanal kopyasının
oluturularak merkezden bağımsız karar alma olanaklarının sunulmasını sağlayan Sanayi 4.0, teknoloji ve teknolojiye
dayalı unsurların ortak organizasyonudur. Nesnelerin interneti sayesinde siber-ziksel sistemler birbirleriyle gerçek
zamanlı iletiim kurarak aralarında ibirliği tesis etmektedir. Sanayi 4.0 süreci birlikte ilerlik, sanallatırma,
merkezsizletirme, gerçek zamanlı yetenek, hizmet oryantasyonu ve modülerlik olmak üzere altı temel prensibe
dayanmaktadır (Hermann, Pentek ve Otto, 2015).
Birlikte ilerlik iki sistemin birbirini anlaması ve birbirlerinin ilevselliğini kullanabilmesi olarak ifade edilmekte, iki
sistemin bilgi paylaımı ve veri değiimi kapasitesini göstermektedir. Birlikte ilerlik, Sanayi 4.0’ın yazılım bileenlerini,
uygulama çözümlerini ve i süreçlerini çeitlendirilmi, heterojen ve otonom prosedürlerle sentezlemektedir. Bu
prensip; operasyonel, sistematik, teknik ve semantik olmak üzere dört düzeyde oluturulmaktadır. Operasyonel
birlikte ilerlik, siber-ziksel sistemler ile Sanayi 4.0’a yönelik kavram, standart, dil ve ilikilerin genel yapılarını
ifade etmektedir. Sistematik birlikte ilerlik ise metodoloji, standartlar, alanlar ve modellerin genel ilkelerini
tanımlamaktadır. Teknik birlikte ilerlik, bilgi ve iletiim teknolojileri ile buna bağlı yazılımlara yönelik tüm araç
ve platformları açıklarken, semantik birlikte ilerlik ise insan, uygulama ve kurumlar arasındaki bilgi alıveriini
ifade etmektedir (Lu, 2017).
Sanallatırma prensibi güncel ilemlerin ve makinelerin takibinin ziksel dünyada gerçekletirilerek sensör verilerine
dönütürülmesini ve bu verilerin simüle edilerek modellenmesini ifade etmektedir. Bu süreçte, ilem mühendisleri
ve tasarımcılar, sanallatırdıkları ziksel süreçleri etkilemeksizin değiiklikleri ve güncellemeleri özelletirebilmekte
ve test edebilmektedirler. Sanayi 4.0 üreticileri, akıllı fabrikanın sanal ikizini yaratmak suretiyle mevcut ürün ve
süreçleri gelitirerek yeni ürün modelleme sürecini kısaltmaktadır (Gilchrist, 2016).
Belirli koullar altında üretimin sürekliliği için daha hızlı karar alma süreçlerine ihtiyaç duyulmakta, bu ise ancak
organizasyonel hiyerarinin azaltılmasına olanak tanıyan ve bağımsız karar alma yeteneğini ifade eden merkezsizleme
ile mümkün olmaktadır (Lasi, Fettke, Feld, Homann, 2014). Büyük veri analizinde merkezilik bir bakıma daha
avantajlı olsa da üretim süreci gibi gerçek zamanlı ilerde merkezsizlemi modüller büyük faydalar sağlamaktadır.
Siber-ziksel sistemler, merkezsizleme prensibinin ilediği en önemli unsurlardandır. Etkiletirici faktör, ilem
gücündeki artı ile birlikte teknik birleenlerin sürekli minyatürlemesidir. Böylelikle, çoklu karmaık süreçler artık
bilgi sistemleri birimlerine bağlı olmamakta, merkezsizletirilmi ağ çözümlerine dayalı olarak daha yalın ve daha
hızlı bir ekilde gerçeklemektedir (Oks, Fritzsche ve Möslein, 2016).
Üretim sürecinde veri toplanması, geri bildirimlerin alınması ve tüm süreçlerin izlenmesi aamalarının gerçek
zamanlı kılınması hedeenmektedir (Gilchrist, 2016). Gerçek zamanlılık verilerin anlık temin edilmesi, toplanması
ve analiz edilmesi yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Böylelikle sistem, bir makinenin arızasına tepki verebilmekte
ve üretimi yeniden baka bir makineye yönlendirebilmektedir (Lom, Pribyl ve Svitek, 2016)

CURRENT DEBATES IN ECONOMICS
Ayşe Cebeci, Erika Torres, H. Gülçin Beken
VOLUME 18
159
Modüler sistemler ile tüm bireysel modüllerin geniletilerek veya dönütürülerek değien taleplere uyum sağlamasını
mümkün kılmaktadır (Wang ve Wang, 2016). Esneklik sayesinde akıllı fabrikalar kendilerini değien koul ve
ihtiyaçlara adapte edebilmektedir. Modüler ürünler tasarlayan ve üretim sistemleri ina eden bu fabrikalar, üretimde
esneklik ve farklılama yaratabilmektedir. Üreticiler ise ürün hatlarını değitirebilmekte, geniletebilmekte ve
gelitirebilmektedir (Gilchrist, 2016). Akıllı ürünlere gerektiğinde geniletilmi ilevsellik ansı da veren modülerlik,
ürünlerin kullanıcıların tercihlerine göre ayarlanmasını sağlamaktadır (Oks, Fritzsche ve Möslein, 2016).
Hizmet oryantasyonu ile siber-ziksel sistemler, insanlar ve irketler nesnelerin interneti üzerinden eriilebilir
olmakta ve tüm siber-ziksel sistemlerin fonksiyonları bir web sitesi ekline dönütürülmektedir. Siber-ziksel
sistemleri birlikte ilerlik, sanallama ve merkezsizleme prensiplerine dayanırken, nesnelerin interneti birlikte ilerlik
prensibine dayanmaktadır. Akıllı fabrikalar ise birlikte ilerlik, sanallama, merkezsizleme, gerçek zamanlılık ve
hizmet oryantasyonu prensipleriyle çalımaktadır (Wang ve Wang, 2016).
5. Sanayi 4.0’ın Ekonomik Etkileri
Ürün maliyet ve yatları ile ihtiyaç duyulan sermaye düzeyinin optimizasyonuna dayanan günümüz sanayi üretim
modeli, daha fazla üretimin, daha az birim maliyetle üretilmesini, üretim kapasitesinin yükseltilirken maliyetlerinin
düürülmesini amaçlamaktadır (Roland Berger, 2016). Sanayi 4.0 sürecinin ekonomik etkilerinin değerlendirilmesinde
mevcut üretim süreçlerinin yeniden yapılandırılması suretiyle kaynak kullanımında etkinlik sağlanması, emek
faktörünün değerlendirilmesi gibi temel konular önem arz etmektedir. Sanayi 4.0’ın temel birleenlerinin tüm
süreçlere adaptasyonunun verimlilik, büyüme, yatırım ve istihdam üzerinde önemli etkilere yol açması beklenmektedir.
Dönüümün devam ettiği bu süreçte ortaya çıkabilecek olası etkileri belirlemeye yönelik gerçekletirilen birçok
çalımada büyüme ve sürdürülebilir kalkınma odağından hareket ile çeitli analizlerde bulunulmutur.
Geleceğin sanayi üretiminin nasıl ekilleneceği ve Sanayi 4.0 unsurlarının bu süreçte nasıl katkılar sağlayacağının
ortaya konulabilmesi için bu unsurların potansiyel etkilerinin anlaılması gerekmektedir. Bu kapsamda üretimin çeitli
aamalarında sağlanacak birtakım yararlar mevcuttur. Doğacak etkiler süreç unsurları üzerinden değerlendirilmelidir
(Rüßmann et al., 2015):
• Üretimdekullanılmayabaşlananbüyükverilerveanalizyöntemleriilekaliteartmakta,enerjitasarrufusağlanmakta
ve ekipman hizmetleri kolaylamaktadır. Sanayi 4.0 kapsamında üretim sistemlerinde olduğu gibi kurumsal ve
müteri odaklı yönetim sistemlerinde de birçok farklı verinin toplanması ve değerlendirilmesi mümkün olmakta,
gerçek zamanlı karar alma süreçleri standartlamaktadır.
• Çeşitlisektörlerdeüreticilertarafındankullanılanrobotteknolojisiileyetkinliklergeliştirilmektevedahaotonom,
esnek ve ibirliğine yatkın bir yapı oluturulmaktadır. Bu yeni süreç içerisinde robotların birbiriyle etkileimleri
artarken, insanlar ile yan yana daha güvenli bir ekilde çalıtırılmaları ve öğrenme kabiliyetlerini gelitirmeleri
mümkün olmaktadır.
• Ürün,malzeme veüretimsüreçlerindeüçboyutlu simülasyondan yararlanılmaktadır.Gerçekzamanlıveriler
ile yapılandırılan sanal modeller, makine, ürün ve insanları içermekte ve ziksel dünyanın sanal gerçekliği
oluturmaktadır. Üretim aamalarında, öncelikle sanal dünyada test yapılmakta, makine parametreleri bu testler
doğrultusunda ayarlanabilmektedir. Bu sayede makine kurulum ve hazırlık süreleri kısalırken, ürün kalitesi de
yükselmektedir.

160
SANAYİ 4.0’IN EKONOMİK ETKİLERİ
Uğur Salğar (İstanbul University), Deniz Dilara Dereli (İstanbul Kültür University)
• Bilişimteknolojisiiledesteklenenunsurlarınentegrasyonusayesindekarmaşıkoperasyonsüreçleribasitleşmekte,
birbirine uyumlu hale getirilmekte ve birbirine bağlanmaktadır. Tasarım ile üretim ve sonrasında da hizmet
fonksiyonlarını uçtan uça birbirine bağlayan yatay ve dikey sistem entegrasyonu ile süreçlerin etkin yönetilmesi
sağlanmaktadır.
• Nesnelerininternetiilebugünsınırlıyapayzekaveotomasyonkontrolsistemlerinesahipsensörvecihazların
ötesinde daha fazla cihaza, belli ölçüdeki yarı mamüllerin dahi standart teknolojiler ile birbirine bağlanarak
tümleik veri ilemeden faydalanmasına izin veren bir kapı açılacaktır. Böylelikle donamımlar hem birbirleriyle
hem de merkezi kontrol sistemleriyle iletiim kurabilecek, karar alma süreçlerinin merkezsizlemesiyle gerçek
zamanlı karar alma süreçleri hayata geçecektir.
• Bağlanabilirliğinartmasıileendüstriyelsistemlerveüretimhatlarısiber güvenlik tehditleri ile saldırılaraaçık
hale gelmektedir. Bu doğrultuda makinelerin kimliklerinin belirlenmesi ve bu makinelere eriimin güvenli bir
ekilde tesisi gerekmektedir.
• Birtakımkurumsal veanalitik uygulamalarda kullanılanbulut tabanlıyazılımlar üzerinden ileridönemlerde
taraarın ürünler ile ilgili daha fazla veri paylaması gerekecektir. Bulut teknolojilerinin performansındaki artı
ile milisaniyeye düecek tepki süresi sayesinde bu platformda yer alan makinelere ait veriler ve ilevsellikleri
artacak ve üretim sistemlerinde veriye dayalı daha fazla hizmet sunulacaktır. Bunun ötesinde bu süreçlerin takip
ve kontrollerinin de bulut tabanlı yürütülmesi de söz konusu olabilecektir.
• Üçboyutlubaskıileparçalarınprototipinioluşturmakveüretiminiyapmakgibieklemeliüretimtekniklerinin
hayata geçmesi ile ileride daha karmaık ve haf tasarımlar oluturulabilecek, özel ürünlerin de az sayıda üretimi
mümkün olacaktır. Yüksek performanslı ve merkezi olmayan bu üretim sistemleri ile lojistik maliyetleri, ve stok
seviyeleri azalacaktır.
• Parçaseçimivemobilcihazlaratamirattalimatıgöndermekgibiçeşitlidesteklerisağlayanartırılmışgerçeklikten
yararlanan sistemlerin, ileride karar alma ve operasyon süreçlerini iyiletirerek ve çalıanlara gerçek zamanlı bilgi
taıyarak yararlar sağlaması beklenmektedir.
Sanayi 4.0 ile İyileen üretim süreçlerinde kaynak kullanımda reler azalacaktır. Siber-ziksel sistemler süreçlerin
gerçek zamanla gözlenmesine olanak tanırken, imalatın hızlı ve hatasız gerçeklemesi de kaynak maliyetlerini
düürecektir. Üretimdeki sorunlara otomatik ve hızlı bir ekilde müdahale edilme olanağı doğması ile üretimde
%3-5 seviyesinde verimlilik artıı sağlanması beklenmektedir. Makinelerin performanslarının yükseltilmesine yönelik
bakımların akıllı sistemler sayesinde önceden tahmin edilmesi ve gerçekletirilmesi sayesinde üretimde karılaılabilecek
problemler önlenebilecektir. Üretimin farklı aamaları arasındaki bekleme süreleri kısalacak, hızlanan Ar-Ge
çalımaları ile insan-robot ibirliği artacak ve igücü verimliliği yükselecektir. Gelien süreç kontrolleri sayesinde
istikrasız üretim, yeniden ileme ve buna bağlı ekstra maliyeler engellenecek, bu sayede ürün kalitesinin yükselmesi
ve %10-20 düzeylerinde maliyetlerde tasarruf sağlanması söz konusu olabilecektir. Doğru üretim planlaması ve
gerçek zamanlı tedarik zinciri optimizasyonu ile stok maliyetlerinde %20-50 oranında düüler öngörülmektedir.
Talebin en iyi ekilde karılanması ile talep tahmin paylarının %85 seviyesine yükselmesi, gereksiz envanter ve
depolama maliyetlerini önleyecektir. Süreçle birlikte hızlı ürün tasarımı, üretimi ve pazarlanması, gelirlerin artmasına
neden olacaktır (Werthmann ve Blunck, 2017).
İgücünün de dönüümüne ihtiyaç duyulan süreç içerisinde robotların insan gücü yerine kullanılacağı ve isizliğin
oluacağı öngörüsüne karın günümüzde bir milyon civarında kullanılmakta olan endüstriyel robotun üç milyon
yeni iin olumasına neden olduğu ifade edilmektedir. Robotlama ve yapay zeka ile birlikte yaanacak dönüümden

CURRENT DEBATES IN ECONOMICS
Ayşe Cebeci, Erika Torres, H. Gülçin Beken
VOLUME 18
161
ilgili endüstrilerdeki igücü üphesiz etkilenecektir. Özellikle değiime açık olmayan igücü yapılarında bu etki
fazlaca hissedilecektir. Ancak yeni nesil igücünün biliim sistemleri bilgisi ve yetenekleri yüksek, veri ve bilgi ileme
yetkinliğine sahip, analitik, istatistiki bilgi birikimi olan, organizasyon ve i süreçlerini iyi anlayabilen, değiime
açık, sosyal ve iletiim becerileri yüksek, takım çalımasına yatkın olması beklenmektedir (Özdoğan, 2017).
SONUÇ
Sanayi 4.0 ile üretim araçlarının ağlar üzerinden birbiriyle iletiime geçtiği ve bağımsız hareket edebildiği yeni bir
sistem ortaya çıkmaktadır. Otonom robotlar, akıllı makine ve fabrikalar, yapay zeka gibi teknoloji tabanlı unsurların
üretim süreçlerine adapte edilmesiyle emek faktörü yapısal bir değiime uğrayacaktır. Üretim ve üretim sonrası
süreçlerin yönetimi, koordinasyonu ve kontrolünün akıllı sistemler ile gerçekletirilmesi mümkün olmaktadır.
Böylelikle ilgili süreçlerde sağlanacak hız ve etkinlik ile maliyetlerde düü, kalitede artı sağlanacaktır.
Ekonomiler üzerinde önemli etkiler yaratacak olan dördüncü sanayi devrimi olarak adlandırılan bu sürecin getireceği
pek çok yenilik ve sağlayacağı avantaj, ülkelerin bu sürece uyum kabiliyetleri ile yakından ilgili olacaktır. Süreç
unsurlarının ekonomiler üzerinde yaratacağı potansiyel etkiler ve bu unsurların üretim süreçlerini nasıl ekillendireceği,
ilgili unsurların kullanım alanı bulmalarıyla ortaya çıkabilecektir. Gelimi ülkelerde daha hızlı kullanım alanı bulan
teknoloji tabanlı tüm yenilikler ile artık yeni bir çağ balamıtır. Siber bir devrim niteliğindeki Sanayi 4.0 ile elde
edilecek pek çok kazanım mevcuttur. Ancak yaanacak bu dönüümün nitelik itibariyle gelimi ülkelerde daha hızlı
gerçeklemesi ülkeler arasındaki uçurumların artmasına da neden olabilecektir. Az gelimi ülkelerin yetersiz gelir,
tasarruf ve yatırım düzeyleri, yeni nesil üretim araçlarının edinilmesi ve Sanayi 4.0 unsurlarının üretim yapılarına
adapte edilmesi gibi hususlarda bu ülkeleri zorlayacaktır.
Genel çerçevede Sanayi 4.0’ın verimlilik, büyüme, yatırım ve istihdam üzerinde birtakım etkiler yaratması
beklenmektedir. üphesiz yeni nesil üretim süreçleri ile maliyet düüleri ile üretim aamalarında büyük tasarruar
sağlanacak, seri üretim ve özelletirilebilen ürünler çoğalacak, milli gelirde artı kaydedilerek makroekonomik
büyüme ve refah artıı gerçekleecektir. Ancak ülkelerin dönüümlerini gerçekletirebilmelerine yönelik olarak
ihtiyaç duydukları tedbirleri almaları gerekmektedir. Yenilikçi bir eksende hareket etmek ve Ar-Ge yatırımlarını
arttırmak, küresel ibirlikleri tesis etmek ve bu suretle sahip olmadıkları teknolojilerden yararlanabilmek gibi çözümler
gelitirmek, daha da yoğunlaan rekabet ortamında sürdürebilir büyümeyi mümkün kılacaktır. Diğer yandan
istihdamın yapısında meydana gelecek değiimler ön vadede igücü piyasalarında olumsuzluk yaratabilecekken,
ileri vadede farklı yetkinliklere sahip nitelikli igücünün istihdam edilmesi söz konusu olacak, yeni i kollarının
yaratılmasıyla yararlar artacaktır. Bu doğrultuda mevcut igücünün akıllanan makine ve süreçleri yaratabilecek
ve yönetebilecek ekilde dönüümünün gerçekletirilmesi ve yeni nesil igücüne, ihtiyaç duyulan yetkinliklerin
kazandırılması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
Alçın, S. (2016), “Üretm İçn Yen Br İzlek: Sanay 4.0”, Journal of Economcs, 8: 19-30.
Amercan Enterprse Insttute ve Informaton Technology and Innovaton Foundaton. (2017), “How Cloud
Computng Enables Modern Manufacturng”, (Ed.) Ezell, S. ve Swanson, B, Washngton DC.

162
SANAYİ 4.0’IN EKONOMİK ETKİLERİ
Uğur Salğar (İstanbul University), Deniz Dilara Dereli (İstanbul Kültür University)
Berger, C., Hees, A., Braunreuther, S., ve Reınhart, G. (2016), “Characterzaton of Cyber-Physcal Sensor
Systems”, Proceda CIRP, 41: 638-643.
Bhardwaj, S., Jan, L., ve Jan, S. (2010), “Cloud Computng: A Study Of Infrastructure As A Servce (IAAS)”,
Internatonal Journal of Engneerng and Informaton Technology, 2(1): 60-63.
Chen, Y. (2012), “Challenges and Opportuntes of Internet of ngs”, Asa and South Pacfc Desgn Auto-
maton Conference, Sydney.
Ege, B. (2014), “4. Endüstr Devrm Kapıda Mı?”, Blm ve Teknk: 27-29.
Flasnsk, M. (2016), “Introducton to Artfcal Intellgence”, Swtzerland, Sprnger.
Glchrst, A. (2016), “Industry 4.0: e Industral Internet of ngs”, New York, Apress.
Görçün, Ö.F. (2017), “Endüstr 4.0”, Ankara, Beta Basım.
Hekm, H. ve Baıbüyük O. (2013), “Sber Suçlar ve Türkye’nn Sber Güvenlk Poltkaları”, Uluslararası
Güvenlk ve Terörzm Dergs, 4(2): 135-158.
Hermann, M., Pentek, T., Otto, B. (2015), “Desgn Prncples for Industre 4.0 Scenaros: A Lterature Re-
vew”, https://pdfs.semantcscholar.org/069c/d102faebef48fbb7b531311e0127652d926e.pdf, Er-
m tarh: 01.11.2017.
Kpper, G. ve Rampolla, J. (2012), “Augmented Realty”, http://web.b.ebscohost.com/ehost/ebookvewer/ebo-
ok/ZTAwMHh3d19fNDg2NjM0X19BTg2?sd=b26b7fe4-ec22-4a51-a30b-590af3c917cc@sess-
onmgr103&vd=1&format=EB&rd=6 adresnden alınmıtır.
Las, H., Fettke, P., Feld, T., Homann, M. (2014), “Industry 4.0”, Busness and Informaton Systems Engne-
erng, 6(4): 239-242.
Lom, M., Prbyl, O., Stvek, M. (2016), “Industry 4.0 as a Part of Small Ctes”, Smart Ctes Symposum: 1-6.
Lu, Y. (2017). “Industry 4.0: A Survey on Technologes, Applcatons and Open Research Issues”, Journal of
Industral Informaton Integraton, 6: 1-40.
Monostor, L. (2014), “Cyber-Physcal Producton Systems: Roots. Expectatons and R&D Challenges”, Pro-
ceda CIRP, 17: 9-13.
Mrugalska, B. ve Wyrwcka, M.K. (2017), “Towards Lean Producton n Industry 4.0”, Proceda Engneerng,
182: 466-473.
Oks, S.J., Frıtzsche, A. ve Mösleın, K.M. (2016), “An Applcaton Map for Industral Cyber-Physcal Systems”.
(Eds.), Sabna Jeschke, Chrstan Brecher, Houbng Song, Danda B. Rawat, Industral Internet of
ngs: Cybermanufacturng Systems, Swtzerland, Sprnger: 21-46.
Özdoğan, O. (2017), “Endüstr 4.0”, İstanbul, Pusula 20 Teknoloj ve Yayıncılık.

CURRENT DEBATES IN ECONOMICS
Ayşe Cebeci, Erika Torres, H. Gülçin Beken
VOLUME 18
163
Özsoylu, A.F. (2017), “Endüstr 4.0”, Çukurova Ünverstes İİBF Dergs, 21(1): 41-64.
Radzwon, A., Blber, A., Bogers, M., ve Madsen, E.S., (2014), “e Smart Factory: Explorng Adaptve and
Flexble Manufacturng Solutons”, Proceda Engneerng, 69: 1184-1190.
Rodč, B. (2017), “Industry 4.0 and the New Smulaton Modellng Paradgm”, Organzacja, 50(3): 193-207.
Roland Berger. (2016), “e Industre 4.0 Transton Quantfed: How e Fourth Industral Revoluton Is
Reshung e Economc, Socal and Industral Model”, (Ed.) Dujn, A. ve Gessler, C., Munch.
Rüßmann, M., Lorenz, M., Gerbert, P., Waldner, M., Justus, J., Engel, P. ve Harnsch, M. (2015), “Industry
4.0: e Future of Productvty and Growth n Manufacturng Industres”, e Boston Consultng
Group.
Schwab, K. (2016), “Dördüncü Sanay Devrm”, Çev.: Zülfü Dclel, İstanbul, Optmst Yayınları.
Sklton, M. ve Hovsepan, F. (2016), “e 4th Industral Revoluton: Respondng to the Impact of Artfcal
Intellgence on Busness”, Palgrave Macmllan.
Stock, T., Selger; G. (2016), “Opportuntes of Sustanable Manufacturng n Industry 4.0”, Proceda CIRP,
40: 536-541.
Wang, L. ve Wang, G. (2016), “Bg Data n Cyber-Physcal Systems, Dgtal Manufacturng and Industry 4.0”,
Internatonal Journal of Engneerng and Manufacturng, 6(4): 1-8.
Werthmann, H. ve Blunck, E. (2017), “Industry 4.0: An Opportunty to Realze Sustanable Manufacturng
and Its Potental For A Crcular Economy”, Dubrovnk Internatonal Economc Meetng, 3(1): 644-
666.
Whte, K.P. ve Ingalls, R.G. (2008), “Introducton to Smulaton”, (Eds.) S. J. Mason, R. R. Hll, L. Mönch, O.
Rose, T. Jeerson ve J. W. Fowler, Proceedngs of the 2008 Wnter Smulaton Conference: 17-26.
Yıldırım, B.F. ve Önay, O. (2013), “Bulut Teknolojs Frmalarının Bulanık AHP-MOORA Yöntem Kullanıla-
rak Sıralanması”, İstanbul Ünverstes İletme Fakültes İletme İktsadı Ensttüsü Yönetm Dergs,
24(75): 59-81.
Yıldız, A. (2018), “Endüstr 4.0 ve Akıllı Fabrkalar”, Sakarya Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü Dergs,
22(2): 546-556.
Yn, S. ve Kaynak, O. (2015), “Bg Data for Modern Industry: Challenges and Trends”, Proceedngs of the
IEEE, 103(2): 143-146.
Zhou, K., Lıu, T. ve Zhou, L. (2015), “Industry 4.0: Towards Future Industral Opportuntes and Challenges”,
12th Internatonal Conference on Fuzzy Systems and Knowledge Dscovery (FSKD). Insttute of
Electrcal and Electroncs Engneers Inc.: 2147-2152.