Content uploaded by Vassiliki I Kati
Author content
All content in this area was uploaded by Vassiliki I Kati on Sep 27, 2018
Content may be subject to copyright.
Κλείδα αναγνώρισης
των Ορθοπτέρων της Ελλάδας
Willemse, L.P.M., R.M.J.C. Kleukers & B. Odé 2018.
The grasshoppers of Greece. EIS Kenniscentrum Insecten & Naturalis Biodiversity Center, Leiden.
Μετάφραση: Κατή, Β.
Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ελλάδα.
1η έκδοση (1/9/2018). Διαθέσιμο από: www.grasshoppersofeurope.com/greece
2 3
Μορφολογίας
Μπροστινά φτερά
Πίσω φτερά
Κεραία
Πρόνωτο Μπροστινό
πόδι
Μεσαίο
πόδι
Πίσω
πόδι
Ταρσός
Κνήμη
Μηρός
Μάτι
Κεφάλι
Θώρακας
Κοιλιά
Εικόνα 8. Μέρη του σώματος των ακρίδων.
Όπως σε όλα τα έντομα, το σώμα των ακρίδων χωρίζεται στο κεφάλι, το θώρακα και την κοιλιά (εικ. 8).
Το κεφάλι φέρει τα μάτια, τις κεραίες και τα στοματικά μόρια. Τα φτερά και τα πόδια είναι προσκολλημένα
στο θώρακα. Τα πόδια διαχωρίζονται στο ισχίο (coxa), μηρό (femur), κνήμη (tibia) και στους ταρσούς
(tarsi). Σε πολλά είδη τα πίσω ή και τα μπροστινά φτερά είναι κοντά, και το μήκος τους αποτελεί σημαντικό
χαρακτηριστικό αναγνώρισης. Το πρόνωτο κανονικά καλύπτει το πρώτο τμήμα του θώρακα, αλλά στους τέτριγες
(Tetrigidae) καλύπτει όλο το θώρακα και την κοιλιά. Η άκρη της κοιλιάς φέρει σημαντικά χαρακτηριστικά για
την αναγνώριση των ειδών. Στις τεττιγονίδες,(Tettigonidae) είναι σημαντικό το σχήμα του ωοαποθετήρα στα
θηλυκά (εικ. 9-10), όπως επίσης και η διαμόρφωση της κάτω πλευράς του τελευταίου τμήματος της κοιλιάς
(εικ. 11). Αντίστοιχα στα αρσενικά είναι σημαντικά τόσο το σχήμα της κάτω πλευράς του τελευταίου κοιλιακού
τμήματος όσο και το σχήμα των κέρκων (εικ. 12-13). Τόσο στις τεττιγονίδες όσο και στους γρύλλους
(Gryllidae) είναι σημαντικό χαρακτηριστικό αναγνώρισης για την επιβεβαίωση του είδους το σχήμα των
εσωτερικών γενετικών οργάνων των αρσενικών. Ωστόσο, αυτό το χαρακτηριστικό δεν χρησιμοποιείται στον
οδηγό, γιατί ενέχει πολύπλοκες τεχνικές εξαγωγής των οργάνων και τη χρήση στερεοσκοπίου.
Εικόνα 9-11. Σημαντικά χαρακτηριστικά στα θηλυκά των τεττιγονίδων., 9-10. το σχήμα του ωοαποθετήρα μπορεί να είναι
κυρτό έως ίσο. 11. το τελευταίο τμήμα της κοιλιάς μπορεί να είναι επίπεδο ή με αύλακες και εξογκώματα (κάτω άποψη).
9 10 11
Τα Καϊλοφόρα (Caelifera) έχουν μια δομή παραγωγής ήχου τερετίσματος (σειρά δοντιών) στην εσωτερική
πλευρά του πίσω μηρού. Αυτή μπορεί να είναι σημαντική στην αναγνώριση των ειδών, αλλά δεν
χρησιμοποιείται στον οδηγό γιατί είναι ορατή μόνο στεροσκοπικά. Το όργανο ακοής (τύμπανο) τοποθετείται
πλευρικά της κοιλιάς (εικ 14). Στα Ξιφοφόρα (Ensifera) η δομή παραγωγής ήχου βρίσκεται στην κάτω πλευρά
σε ένα από τα φτερά. Το τύμπανο βρίσκεται στην μπροστινή κνήμη (εικ. 15), Σε ορισμένα είδη της οικογένειας
των Παμφάγων (Pamphagidae) το δεύτερο κοιλιακό τμήμα φέρει πλευρικά μια αδρή πλάκα, το λεγόμενο όργανο
του Krauss, το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή του ήχου..
Εικόνα 14-15. Θέση του οργάνου ακοής 14. στην πλευρά της κοιλιάς στα Καϊλοφόρα. 15. στην μπροστινή κνήμη στα
Ξιφοφόρα.
Εικόνα 12-13. Το σχήμα του τελευταίου κοιλιακού τμήματος και οι κέρκοι είναι σημαντικά χαρακτηριστικά στα
αρσενικά άτομα των τεττιγονιδών (πάνω άποψη).
12 13
14 15
4 5
Κλείδα αναγνώρισης
Ο παρών οδηγός παρέχει τα μέσα για την αναγνώριση των Ελληνικών Ορθοπτέρων στο πεδίο. Απευθύνεται
κυρίως σε μη ειδικούς, όπως επί παραδείγματι οι νέοι ερευνητές, οι φοιτητές και οι φωτογράφοι της φύσης.
Χρησιμοποιεί επομένως απλά και εύκολα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά, όπως είναι τα χρωματικά πρότυπα,
τα οποία και παρατηρούνται εύκολα στο πεδίο χωρίς να χρειάζονται μεγάλες μεγεθύνσεις. Για κάποια
χαρακτηριστικά, όπως ο λοβός των φτερών στο γένος Chorthippus, χρειάζεται μεγεθυντικός φακός. Άλλα
σημαντικά χαρακτηριστικά, όπως είναι η νεύρωση των φτερών ή το σχήμα των εσωτερικών οργάνων στους
γρύλλους και στις τεττιγονίδες, δεν χρησιμοποιούνται σε αυτόν τον οδηγό, καθώς η παρατήρησή τους απαιτεί τη
χρήση στερεοσκοπίου.
Η κλείδα καταλήγει στην αναγνώριση των γενών και σε αρκετές περιπτώσεις των ειδών. Για εκείνα τα γένη
όπου η αναγνώριση των ειδών είναι δύσκολη και μη εφικτή χωρίς τη χρήση στερεοσκοπίου, δεν παρέχεται
κλείδα ειδών. Για ορισμένα εξ’ αυτών, όπως για τα γένη Poecilimon και Rhacocleis, έχουν συμπεριληφθεί
συμπληρωματικοί πίνακες με το ιδιαίτερο σχήμα του κέρκου των αρσενικών. Για ορισμένα γένη με πολλά είδη,
όπως τα γένη Dolichopoda, Poecilimon, Eupholidoptera, Parnassiana, Rhacocleis and Oropodisma, η θέση
ενδημίας βοηθά πολύ στην αναγνώριση των ειδών, καθώς πολλά είδη ζουν αποκλειστικά σε συγκεκριμένες
γεωγραφικές περιοχές. Για το σκοπό αυτό, η Ελλάδα διαχωρίστηκε σε 13 μεγάλες περιφέρειες (εικ. 63) με βάση
τη διοικητική διαίρεση της χώρας έως το 2011. Αυτή η διαίρεση εξυπηρετεί τις ανάγκες του βιβλίου, ως προς τις
υπάρχουσες βιβλιογραφικές αναφορές για την κατανομή των ειδών.
Τα άτομα μπορούν να συλλέγονται και να τοποθετούνται προσωρινά σε ένα διαφανές δοχείο για τη μελέτη των
χαρακτηριστικών τους. Η συλλογή και θανάτωση των ορθοπτέρων δεν είναι πάντα απαραίτητη. Η φωτογραφία
ή μάλλον μια σειρά από φωτογραφίες υπό διαφορετικές γωνίες, αποτελούν μια καλή εναλλακτική λύση
επιβεβαίωσης της καταγραφής του είδους. Αν όμως θέλεις να μελετήσεις εις βάθος την πανίδα μιας περιοχής,
είναι απαραίτητο να συλλέξεις άτομα για ορισμένες ταξινομικές ομάδες και είναι καλό να κάνεις και ηχητικές
Εικόνα 63. Οι 13 μεγάλες περιφέρειες της Ελλάδας όπως χρησιμοποιούνται στον παρόντα οδηγό αναγνώρισης.
καταγραφές [Κεφάλαιο Ήχοι (Sounds)]. Στην Εισαγωγή του βιβλίου [Υποκεφάλαιο Επιπλέον Μελέτη
(Further Reading)], δίνονται επιπλέον βιβλιογραφικές πηγές, ορισμένες εκ των οποίων περιλαμβάνουν κλείδες.
Όταν θέλεις να αναγνωρίσεις ένα ορθόπτερο, είναι σημαντικό να είσαι εξοικειωμένος με τα διαφορετικά
τμήματα του σώματος και να μπορείς να ξεχωρίσεις τις νύμφες από τα ενήλικα και τα αρσενικά από τα θηλυκά.
Αυτό εξηγείται στο κεφάλαιο της μορφολογίας (Morphology).
Το μήκος των φτερών (wing length) είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό αναγνώρισης. Τα βραχύπτερα είδη
μπορούν ενίοτε να έχουν και μορφές με μακριά φτερά (κεφάλαιο Morphology). Με εξαίρεση τις ομάδες των
Conocephalus και Tetrigidae, αυτές οι μορφές δεν συμπεριλαμβάνονται στην κλείδα.
Το μήκος του σώματος των ορθοπτέρων μετράται από την αρχή του κεφαλιού έως την κατάληξη της κοιλιάς,
χωρίς να προσμετρούνται άλλες προσθήκες όπως οι κέρκοι και ο ωοαποθετήρας (εικ. 64). Ειδικά στις Τετριγίδες,
το μήκος μετράται από την αρχή του κεφαλιού έως την κατάληξη του προνώτου (εικ. 65).
Οι παρακάτω κατηγορίες μεγεθών χρησιμοποιούνται σε όλο το βιβλίο για την περιγραφή του μεγέθους:
πολύ μεγάλο: > 35 mm
μεγάλο: 25-35 mm
μεσαίο: 15-25 mm
μικρό: 10-15 mm
πολύ μικρό: 5-10 mm
μικροσκοπικό: < 5 mm
Τα τραγούδια είναι πολύ σημαντικά στην αναγνώριση των ορθοπτέρων, αλλά αυτό το χαρακτηριστικό δύσκολα
ενσωματώνεται σε ένα βιβλίο. Τα παλμογραφήματα των ειδών που τραγουδούν παρουσιάζονται στην σελ.
346-358. Μπορείτε να κατεβάσετε τα αρχεία των τραγουδιών στην ιστοσελίδα
https://www.grasshoppersofeurope.com/Greece
Εικόνα 64. Μέτρηση του μήκους των περισσότερων. Εικόνα 65. Μέτρηση του μήκους των Τετριγίδων
ορθοπτέρων.
6 7
66 67 73
68 69
74
70 71 72
Βασικές ομάδες
1 Είδος με κεραίες μακρύτερες από το σώμα (εικ. 66) ή με πεπλατυσμένα μπροστά πόδια (εικ. 73)
ή με σώμα μικροσκοπικό (< 5 mm) και ωοειδές που ζει σε φωλιές μυρμηγκιών (εικ. 69)· ♀:
ωοαποθετήρας συνήθως προεκτεταμένος (εικ. 66-68)· ♂: ο ήχος παράγεται με τριβή των
μπροστινών φτερών μεταξύ τους ............................................................................... Ξιφοφόρα /Ensifera 2
– Κεραίες κοντύτερες από το σώμα (g. 70-72)· ♀: ωοαποθετήρας μη εμφανής και μη
προεκτεταμένος (εικ. 74)· ♂: ο ήχος παράγεται με τριβή των πίσω ποδιών πάνω στα
μπροστινά φτερά ...................................................................................................... Καϊλοφόρα/Caelifera 4
2 Σώμα με μεγαλύτερο πλάτος από ότι ύψος (όπως η κατσαρίδα) (εικ. 68-69) ή καμπουριαστό
(και άπτερο) (εικ. 67)· ♂: κέρκοι μακριοί, ίσοι και με μακριές τρίχες (εικ. 76)· ♀: ωοαποθετήρας σαν
βέλος (εικ. 68) ή σαν χατζάρι (εικ. 67) ή στενός δρεπανοειδής· σώμα άτονο καφέ, κίτρινο ή μαύρο ...........3
– Σώμα με μεγαλύτερο ύψος από ότι πλάτος (εικ. 66)· ♂: κέρκοι κοντοί, άτριχοι ή με κοντές τρίχες,
συχνά με πλευρικό δόντι (εικ. 75)· ♀: ωοαποθετήρας στενός, με μορφή χατζαριού, ξίφους ή φαρδιού
δρεπανιού) (εικ. 66)· χρωματισμός σώματος άτονος (καφετί) ή πιο ζωηρός πράσινος με κίτρινα ή
κοκκινωπά στοιχεία ................................................................Τεττιγονίδες [Tettigonidae/Bush-crickets] 28
3 Με ή χωρίς φτερά· σώμα μαύρο, καφέ ή κίτρινο, πιο φαρδύ από ότι ψηλό (όπως η κατσαρίδα)
(εικ. 68-69) ...................................................................................................... Γρύλοι [Gryllidae/Crickets] 5
– Άπτερο· σώμα πράσινο-καφέ, πιο ψηλό από ότι φαρδύ και καμπουριαστό (εικ. 67)· ζει σε σπηλιές
και παρόμοιες σκοτεινές και υγρές θέσεις .............. Σπηλαιο-γρύλοι [Rhaphidophoridae/Cave-crickets] 27
4 Μικροσκοπικό έως μικρό, 4-15 mm· πρόνωτο εκτεταμένο πέραν της κοιλιάς (εικ. 71) ή σφαιρικό
και γυαλιστερό μαύρο (εικ. 72)· ως επί το πλείστον σε υγρές θέσεις, όπως οι όχθες
......................... Τετριγίδες [Tetrigidae/Groundhoppers] & Τριδάκτυλοι [Trydactilidae/Molehoppers] 126
– Μικρό έως πολύ μεγάλο (συνήθως > 10 mm έως 90 mm)· πρόνωτο (εικ. 70) μη προεκτεταμένο,
ούτε σφαιρικό και γυαλιστερό μαύρο· σε ποικίλα ενδιαιτήματα, συμπεριλαμβάνοντας όχθες
........................................................................................................... Ακρίδες [Caelifera/Grasshoppers] 141
Γρύλοι
5 Μπροστινά πόδια τροποποιημένα για σκάψιμο (εικ. 73)· σε τρύπες μέσα στο έδαφος.
........................................................................................................ Gryllotalpa [Κρεμμυδοφάγοι] (σελ. 146)
Στην Ελλάδα 2 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Μπροστινά πόδια μη τροποποιημένα. ............................................................................................................ 6
6 Σώμα μικροσκοπικό 2.5-4 mm, ωοειδές (εικ. 69)· μόνο σε μυρμηγκοφωλιές .... Myrmecophilus (σελ. 147)
Στην Ελλάδα 3 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Σώμα μεγαλύτερο από 3.5 mm, επίμηκες (εικ. 68)· ποτέ σε μυρμηγκοφωλιές .............................................7
7 Απουσία φτερών (εικ. 77), ή φτερά εκφυλισμένα, χωρίς νεύρωση (εικ. 79) ................................................8
– Φτερά παρόντα, με νεύρωση (εικ. 78, 80) ................................................................................................... 11
75 76
77 78
79 80
8 9
8 Το σώμα και ιδιαίτερα τα πόδια καλύπτονται από μακριές λευκές ορθές τρίχες (εικ. 81)·
σε βλάστηση, ιδιαίτερα σε άνθη ....................................................................... Arachnocephalus (σελ. 138)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. vestitus
– Το σώμα χωρίς μακριές λευκές ορθές τρίχες (εικ. 85-87)· στο έδαφος, στη φυλλοστρωμνή,
ή κάτω από τα βράχια στις παραλίες .............................................................................................................9
9 Το άκρο της πίσω κνήμης με έντονη οδόντωση αλλά χωρίς μεγάλες άκανθες (εικ. 82)··
άπτερο ................................................. Mogoplistes, Paramogoplistes & Pseudomogoplistes (σελ. 140) 23
Στην Ελλάδα 5 είδη
– Το άκρο της πίσω κνήμης είτε λείο είτε με οδόντωση και επιπλέον με μεγάλες άκανθες (εικ. 83-84)·
άπτερο ή με εκφυλλισμένα φτερά ................................................................................................................10
10 Σώμα μονόχρωμο, ανοιχτό ή σκούρο καφέ (εικ. 86) ..................................................... Ovaliptila (σελ. 134)
Στην Ελλάδα 7 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Σώμα ανοιχτόχρωμο με σκούρες κηλίδες (εικ. 87) ................................................ Gryllomorpha (σελ. 132)
Στην Ελλάδα 4 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
81
85
88
82 83 84
86 87
89
11 Στοματικά μόρια προβάλλουν μπροστά, ορατά από πάνω (εικ. 88) · πρόνωτο με
μεγαλύτερο μάκρος από όσο πλάτος (εικ. 88) · σε βλάστηση ................................Oecanthus (σελ. 136) 22
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Στοματικά μόρια προς τα κάτω, μη εμφανή από πάνω (εικ. 89) ·πρόνωτο με ίσο μήκος
και πλάτος, ή με μεγαλύτερο πλάτος από όσο μήκος (εικ. 89) · πάνω στο έδαφος ή στη
βλάστηση σε υγρές περιοχές ....................................................................................................................... 12
12 Άκανθες της πίσω κνήμης μεγάλες, περίπου X 3 της διαμέτρου της πίσω κνήμης (εικ. 84) ·
περιοχή κεφαλιού ανάμεσα από τα μάτια με ορθές τρίχες (εικ. 92) ............................................................ 13
– Άκανθες της πίσω κνήμης κοντύτερες, < Χ 2 της διαμέτρου της πίσω κνήμης (εικ. 83) ·
περιοχή κεφαλιού ανάμεσα από τα μάτια χωρίς ορθές τρίχες (εικ. 93) .......................................................14
13 Πρόνωτο ξεκάθαρα στενεύει προς το κεφάλι (εικ. 90) ......................................... Stenonemobius (σελ. 143)
Στην Ελλάδα 1 είδος: S. gracilis
– Πρόνωτο ανεπαίσθητα στενεύει προς το κεφάλι (εικ. 91) .....................................Pteronemobius (σελ. 142)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. heydenii
14 Κεφάλι τελείως μαύρο (εικ. 93) ................................................................................................................... 15
– Κεφάλι όχι τελείως μαύρο, και αν σκούρο, τότε πάντα με λευκή γραμμή (εικ. 94) ....................................17
90 91
9392 94
10 11
15 Μικροσκοπικό (< 5 mm)· πίσω πόδια ανοιχτόχρωμα· μπροστινά φτερά διογκωμένα,
δίνοντας μια εικόνα σκαθαριού· ♀: ωοαποθετήρας κυρτός, δρεπανοειδής (εικ. 95)
................................................................................................................................... Trigonidium (σελ. 145)
Στην Ελλάδα 1 είδος: T. cicindeloides
– Μικρό έως μεσαίο μέγεθος (> 12 mm)· πίσω πόδια κυρίως μαύρα· μπροστινά φτερά επίπεδα·
♀: ωοαποθετήρας ίσος, σαν βέλος (εικ. 96-97) ........................................................................................... 16
16 Βάση μπροστινών φτερών κίτρινη (εικ. 96) ................................................................ Gryllus (σελ. 124) 20
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Βάση μπροστινών φτερών μαύρη· επιμήκης λωρίδα κατά μήκος των φτερών
(εικ. 97) .................................................................................................................. Melanogryllus (σελ. 126)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. desertus
17 Κεφάλι όλο ανοιχτόχρωμο καφέ (εικ. 98)· μικροσκοπικό, 4-5 mm· μόνο σε καλαμώνες
σε δέλτα ποταμών ............................................................................................................... Natula (σελ. 144)
Στην Ελλάδα 1 είδος: N. averni
– Κεφάλι σκούρο καφέ με λευκή ή κίτρινη εγκάρσια ζώνη (ες) (εικ. 99-100)· μικρού έως
μεσαίου μεγέθους 11-20 mm· απαντάται σε ποικίλα ενδιαιτήματα ..........................................................18
18 Κεφάλι με δύο πλατιές ανοιχτόχρωμες εγκάρσιες ζώνες (εικ. 99)· κοντά ή μέσα σε
οικισμούς ........................................................................................................................... Acheta (σελ. 123)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. domesticus
– Κεφάλι με μία στενή ανοιχτόχρωμη εγκάρσια ζώνη (εικ. 100)· ζει σε ποικιλία ενδιαιτημάτων ................19
95 96 97
9998 100
19 Προφίλ κεφαλιού με εξόγκωμα κάτω από τη μέση (εικ. 101)· μεσαίου μεγέθους
14-16 mm ................................................................................................................ Tartarogryllus (σελ. 128)
Στην Ελλάδα 1 είδος: T. tartarus
– Προφίλ κεφαλιού ομοιόμορφα κυρτό, με εξόγκωμα στη μέση (εικ. 102)·
μικρό 11-15 mm .............................................................. Eumodicogryllus & Modicogryllus (σελ. 130) 21
Στην Ελλάδα 2 είδη
Κλείδα ειδών γρύλλων
Gryllus (σελ. 124)
20 Το κεφάλι πιο πλατύ από το πρόνωτο (εικ. 103)· τα πίσω φτερά δεν προεκτείνονται πέρα
από τα μπροστινά φτερά ........................................................................................................... G. campestris
– Το κεφάλι πιο στενό από το πρόνωτο (εικ. 104)· τα πίσω φτερά προεκτείνονται πέρα από
τα μπροστινά φτερά ............................................................................................................... G. bimaculatus
Modicogryllus & Eumodicogryllus (σελ. 130)
21 ♂: μπροστινά φτερά με περίπου τόσο μήκος όσο και πλάτος (εικ. 105)·
♀: μπροστινά φτερά όχι πολύ μακρύτερα από το μήκος του προνώτου (εικ. 107) ................... M. truncatus
– ♂: μπροστινά φτερά με μεγαλύτερο μήκος από ότι πλάτος (εικ. 106)·
♀: μπροστινά φτερά με μήκος Χ 2 μήκους προνώτου (εικ. 108) ......................................... E. bordigalensis
101 102 103 104
105
107
106
108
12 13
Oecanthus (σελ. 136)
22 Διακεκομμένο τραγούδι .............................................................................................................. O. pellucens
– Συνεχόμενο τραγούδι .............................................................................................................. O. dulcisonans
Mogoplistes, Pseudomogoplistes & Paramogoplistes (σελ. 140)
23 ♂: Κοιλιά δε στενεύει προς το τέλος (εικ. 109)· ♀: ωοαποθετήρας μακρύτερος από το πρόνωτο
(εικ. 111)· κατά μήκος της ακτογραμμής, σε παραλίες κάτω από βράχια, βότσαλα και συντρίμμια ......... 24
– ♂: Κοιλιά στενεύει προς το τέλος (εικ. 110)· ♀: ωοαποθετήρας κοντύτερος από το πρόνωτο
(εικ. 112)· ενδοχώρα, σε σκιερές τοποθεσίες σε φυλλοστρωμνή ............................................................... 25
24 Νησί της Θάσου ......................................................................................................................... Ps. byzantius
– Νησιά του Ιονίου, Πελοπόννησος, Κρήτη ............................................................................... Ps. squamiger
25 ♂: Πρόνωτο τετράγωνο ή λίγο πιο μακρύ από ότι πλατύ (εικ. 113)· ♀: πίσω περιθώριο
υπογεννητικής πλάκας με εκτομή σχήματος U. .......................................................................................... 26
– ♂: Πρόνωτο με ελαφρώς μεγαλύτερο πλάτος από ότι μήκος (εικ. 114)· ♀: πίσω περιθώριο
υπογεννητικής πλάκας ίσο έως ελαφρώς καμπυλωτό .................................................................... Pa. novaki
26 Νησί της Καρπάθου ................................................................................................................ M. kinzelbachi
– Ελληνική ενδοχώρα, νησιά του Ιονίου, Κυκλάδες και Ρόδος ................................................... M. brunneus
Σπηλαιο-γρύλλοι
27 Πόδια όχι τόσο λεπτά και μακριά, μήκος μηρού των μπροστινών και μεσαίων ποδιών
μισό από το μήκος του σώματος, μήκος μηρού του πίσω ποδιού όσο και του σώματος
(εικ. 115)· άκρη του πρώτου ταρσικού τμήματος οδοντωτή, με μία μεγάλη άκανθα
(εικ. 117) ................................................................................................................... Troglophilus (σελ. 152)
Στην Ελλάδα 7 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Πόδια πολύ λεπτά και μακριά, μήκος μηρού των μπροστινών και μεσαίων ποδιών
όσο και το μήκος σώματος, ο πίσω μηρός πολύ πιο μακρύς (εικ. 116)· άκρη του
πρώτου ταρσικού τμήματος στρογγυλεμένη, λεία, χωρίς άκανθα στην άκρη
(εικ. 118) ................................................................................................................... Dolichopoda (σελ. 148)
Στην Ελλάδα 29 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
117115
109
111
113
110
112
114
116
118
Τεττιγονίδες
28 Τα μπροστινά φτερά φτάνουν ή προεκτείνονται πέρα από την άκρη της κοιλιάς (εικ. 119-121) .............. 29
– Τα μπροστινά φτερά δεν φτάνουν την άκρη της κοιλιάς (εικ. 122-123) ή κρύβονται κάτω από
το πρόνωτο (εικ. 124) ................................................................................................................................. 38
29 Το προφίλ του κεφαλιού μυτερό (εικ. 125-126) ......................................................................................... 30
– Το προφίλ του κεφαλιού σχεδόν τετράγωνο (εικ. 127) .............................................................................. 31
30 Πάνω πλευρά του προνώτου με μία σκούρα μεσαία ζώνη (εικ. 125)· μικρότερο
(< 17 mm) ........................................................................................................ Conocephalus (σελ. 196) 101
Στην Ελλάδα 6 είδη
– Πρόνωτο χωρίς σκούρα ζώνη (εικ. 126)· μεγαλύτερο (> 20 mm) ................................... Ruspolia (σελ. 198)
Στην Ελλάδα 1 είδος: R. nitidula
31 Μπροστινά φτερά καφέ ή πράσινα, με λευκά στίγματα ή/και ρίγες (εικ. 120) .......................................... 32
– Μπροστινά φτερά τελείως πράσινα ή κιτρινωπά (εικ. 119, 121) ............................................................... 34
119 120 121
122 123 124
125 126 127
14 15
32 Πρόνωτο σφαιρικό, χωρίς ενδιάμεση καρίνα (εικ. 128)· σε ψηλούς θάμνους και
δέντρα ......................................................................................................................... Drymadusa (σελ. 210)
Στην Ελλάδα 1 είδος: D. dorsalis
– Πρόνωτο επίπεδο, με ενδιάμεση καρίνα τουλάχιστον στο πίσω μισό (εικ. 129-130)· στο
έδαφος, στα χόρτα και στους θάμνους ......................................................................................................... 33
33 Πρόνωτο με ενδιάμεση καρίνα στο πίσω μισό (εικ. 129)· μέγεθος μεσαίο έως
μεγάλο, 15-31 mm .................................................................................................. Platycleis (σελ. 238) 120
Στην Ελλάδα 4 είδη
– Πρόνωτο με ενδιάμεση καρίνα σε όλο το μήκος (εικ. 130)· μεγάλο έως πολύ μεγάλο,
26-42 mm .................................................................................................................. Decticus (σελ. 206) 111
Στην Ελλάδα 2 είδη
34 Τα πίσω φτερά στο ♂ όπως επίσης συνήθως και στο ♀ ξεπερνούν τα μπροστινά φτερά,
το προεξέχον τμήμα πράσινο (εικ. 131)· ♀: ο ωοαποθετήρας φαρδύς, κοντός και έντονα
κυρτός προς τα πάνω (εικ. 132) .................................................................................................................. 35
– Τα πίσω φτερά δεν ή ελάχιστα ξεπερνούν τα μπροστινά φτερά, το προεξέχον τμήμα δεν
είναι ποτέ πράσινο· ♀: ωοαποθετήρας στενότερος, μακρύτερος και ίσιος ή ελαφρώς κυρτός
προς τα πάνω (εικ. 133) .............................................................................................................................. 37
35 Τα κάτω περιθώρια των πλευρικών πτερυγίων του προνώτου ίσα και παράλληλα με
τα άνω περιθώρια (εικ. 134)· μάτια ωοειδή (εικ. 134) ..................................................... Tylopsis (σελ. 188)
Στην Ελλάδα 1 είδος: T. lilifolia
– Τα κάτω περιθώρια των πλευρικών πτερυγίων του προνώτου κυρτά και όχι παράλληλα
με τα άνω περιθώρια (εικ. 135)· μάτια στρογγυλά (εικ. 135) ..................................................................... 36
128 129 130
131 132 133
36 Κεραίες λευκές ή κίτρινες· η βάση των μεσαίων και μπροστινών ποδιών κοκκινωπή
(εικ. 136)· ανοιχτόχρωμη ρίγα κατά μήκος του κάτω περιθωρίου του πλευρικού
πτερυγίου του προνώτου που επεκτείνεται έως τα μάτια (εικ. 136)· μεγάλο
(> 20 mm) ............................................................................................................ Acrometopa (σελ. 154) 91
Στην Ελλάδα 3 είδη
– Κεραίες πράσινες· η βάση των μεσαίων και μπροστινών ποδιών πράσινη
(εικ. 137)· τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου ομοιόμορφα πράσινα,
χωρίς ανοιχτόχρωμη ρίγα (εικ. 137)· μικρότερο (< 17 mm) ............................ Phaneroptera (σελ. 186) 98
Στην Ελλάδα 2 είδη
37 Η πάνω πλευρά του προνώτου με ανοιχτόχρωμη λωρίδα στη μέση, η οποία
περιβάλλεται στο πίσω τμήμα της από δύο καφέ στίγματα (εικ. 138)· ♀:
ο ωοαποθετήρας με ελαφρά κλίση προς τα πάνω (εικ. 140)· μικρότερο
(< 15 mm)· στα δέντρα ............................................................................................... Meconema (σελ. 199)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. thalassinum
– Το πρόνωτο τελείως πράσινο ή πράσινο με καφέ μεσαία λωρίδα (εικ. 139)· ♀:
ο ωοαποθετήρας ευθύς (εικ. 141)· μεγαλύτερο (> 25 mm)· στα χόρτα, στους
θάμνους και σπάνια στα δέντρα ............................................................................. Tettigonia (σελ. 256) 124
Στην Ελλάδα 3 είδη
134 135
136 137
138
139
140 141
16 17
38 Το προφίλ του κεφαλιού μυτερό (εικ. 142) .................................................................................................39
– Το προφίλ του κεφαλιού σχεδόν ορθογώνιο (εικ. 143) ...............................................................................40
39 Πολύ μεγάλο (> 45 mm) (εικ. 144)· τα μπροστινά φτερά στο ♂ σχηματίζουν ράχη
(εικ. 146), ενώ είναι απόντα στο ♀ ....................................................................... Saga (σελ. 200) 106
Στην Ελλάδα 6 είδη
– Μικρότερο (< 20 mm) (εικ. 145)· τα μπροστινά φτερά παρόντα και στο ♂
και στο ♀, και επίπεδα καθώς διπλώνουν (εικ. 147) ......................................Conocephalus (σελ. 196) 101
Στην Ελλάδα 6 είδη, εκ των οποίων 4 βραχύπτερα
40 Οι κεραίες ξεκινούν κάτω από τα μάτια (εικ. 148)· ιδιαίτερα χοντρά και ογκώδη
ζώα (εικ. 150) ......................................................................................................... Bradyporus (σελ. 190) 99
Στην Ελλάδα 3 είδη
– Οι κεραίες ξεκινούν στο κάτω περιθώριο των ματιών (εικ. 149) ή ανάμεσα από
τα μάτια· όχι τόσο χοντρά και ογκώδη ........................................................................................................41
142 143
144
146
145
147
41 Το πρόνωτο σε σχήμα σέλλας, με επιφανειακές εσοχές (εικ. 151-152)· το πίσω μέρος
του κεφαλιού έντονα μπλε ή μαύρο (εικ. 149, 152) .................................................................................... 42
– Το πρόνωτο όχι ιδιαίτερα σε σχήμα σέλλας, η πάνω πλευρά επίπεδη (εικ. 153), αν είναι
σε σχήμα σέλλας, τότε η επιφάνεια λεία (εικ. 154)· το πίσω μέρος του κεφαλιού όχι μπλε
ή μαύρο (εικ. 153-154) ................................................................................................................................ 43
42 Τα μπροστινά φτερά ανοιχτά καφέ, με μια μεγάλη μαύρη κηλίδα στη βάση (εικ. 151)·
το πίσω τμήμα στην πάνω πλευρά του κεφαλιού μπλε (εικ. 149)· Κρήτη,
Πελοπόννησος .............................................................................................................. Uromenus (σελ. 194)
Στην Ελλάδα 1 είδος: U. elegans
– Τα μπροστινά φτερά τελείως ανοιχτά καφέ (εικ. 152)· το πίσω μέρος του κεφαλιού
μαύρο (εικ. 152)· Βόρεια ηπειρωτική Ελλάδα ............................................................ Ephippiger (σελ. 192)
Στην Ελλάδα 1 είδος: E. ephippiger
150
151
153
152
154
148 149
18 19
43 Τα μάτια σχετικά μικρά (εικ. 155)· αργοκίνητα ζώα, πράσινα, συχνά με κίτρινα και κόκκινα
χρωματικά Πρότυπα· ♂: υπογεννητική πλάκα χωρίς ακίδες (εικ. 157)· ♀: ωοαποθετήρας
φαρδύς, η άκρη του οδοντωτή ή πριονωτή (εικ. 159-160) ......................................................................... 44
– Τα μάτια σχετικά μεγάλα (εικ. 156)· ενεργητικό πήδημα · ομοιόμορφα καφέ, ενίοτε πράσινα· ♂:
υπογεννητική πλάκα με ακίδες (εικ. 158)· ♀: ωοαποθετήρας στενός, η άκρη του λεία (εικ. 161) ............ 59
44 Ωοαποθετήρας απών -αρσενικά (♂:) (εικ. 162-163) .................................................................................. 45
– Ωοαποθετήρας παρόν-θηλυκά (♀) (εικ. 159-160) ..................................................................................... 52
45 Οι κέρκοι σε σχήμα S (εικ. 162) .............................................................................Barbitistes (σελ. 160) 93
Στην Ελλάδα 2 είδη· πολύ σπάνια, στο βορειότερο τμήμα της ηπειρωτικής χώρας μόνο
– Οι κέρκοι ευθείς ή με όμοια κλίση(εικ. 163) .............................................................................................. 46
155 156
159 161160
162 164163
157
158
46 Τα μπροστινά φτερά ασπρόμαυρα (εικ. 164) ............................................................... Ancistrura (σελ. 156)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. nigrovittata· εκτενής εξάπλωση στη Μακεδονία και Θράκη
– Τα μπροστινά φτερά με άλλο χρώμα .......................................................................................................... 47
47 Τα άκρα από τους κέρκους σε σχήμα πένσας (εικ. 165) ....................................... Metaplastes (σελ. 198) 96
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Τα άκρα από τους κέρκους σε διάφορα σχήματα αλλά ποτέ σε σχήμα πένσας (εικ. 163, 166) ................. 48
48 Ο τελευταίος κοιλιακός τεργίτης επεκτείνεται προς το μέσο με τη μορφή
γλώσσας και έχει ίσιο μήκος με τους κέρκους (εικ. 167) ....................................... Andreiniimon (σελ. 158)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. nuptialis
– O τελευταίος κοιλιακός τεργίτης δεν ή ελάχιστα επεκτείνεται, το μήκος της
επέκτασης είναι έως το μισό μήκος των κέρκων (εικ. 163, 168) ................................................................ 49
49 Τα περιθώρια των μπροστινών φτερών με μια διακριτή λευκή ζώνη (εικ. 169) .............. Isophya (σελ. 162)
Στην Ελλάδα 8 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Τα περιθώρια των μπροστινών φτερών χωρίς διακριτή λευκή ζώνη (εικ. 170) ......................................... 50
50 Οι μπροστινές κνήμες πιο κοντές από το πρόνωτο (εικ. 171)· ♂ περπατά και
τερετίζει · το τραγούδι δυνατό, ακούγεται εύκολα με γυμνό αυτί ......................... Polysarcus (σελ. 184) 97
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Οι μπροστινές κνήμες μακρύτερες από το πρόνωτο (εικ. 172)· ♂ στέκεται και
τερετίζει · το τραγούδι σιγανό, δεν ακούγεται ή ακούγεται δύσκολα με γυμνό αυτί ................................. 51
169
171
170
172
165 166 167 168
20 21
51 Μπροστινές και μεσαίες κνήμες μακρύτερες, > 2 x το μήκος του προνώτου
(εικ. 173) ................................................................................................................ Leptophyes (σελ. 166) 94
Στην Ελλάδα 4 είδη
– Μπροστινές και μεσαίες κνήμες κοντύτερες, το μέγιστο 1.5 x το μήκος του προνώτου
(εικ. 174) ...................................................................................................................... Poecilimon (σελ. 170)
Στην Ελλάδα 45 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
52 Ωοαποθετήρας φαρδύτερος, η άκρη του μάλλον λεία (εικ. 175) ............................................................... 53
– Ωοαποθετήρας στενότερος, η άκρη του πριονωτή (εικ. 176-177) .............................................................. 54
53 Η βάση της ράχης χωρίς μαύρο στίγμα (εικ. 178) ................................................ Leptophyes (σελ. 166) 94
Στην Ελλάδα 4 είδη
– Η βάση της ράχης με μαύρο στίγμα στη μέση (εικ. 179) ....................................... Andreiniimon (σελ. 158)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. nuptialis
54 Το κάτω περιθώριο του ωοαποθετήρα ομοιόμορφα κυρτό (εικ. 176) .............................. Isophya (σελ. 162)
Στην Ελλάδα 8 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Η βάση του κάτω περιθωρίου του ωοαποθετήρα ευθεία (εικ. 177) ........................................................... 55
175 176 177
178 179
173 174
55 Τα μπροστινά φτερά δεν φαίνονται ή ελάχιστα εξέχουν κάτω από το πρόνωτο, με μήκος το
πολύ έως ¼ του μήκους του προνώτου (εικ. 180) ...................................................................................... 56
– Τα μπροστινά φτερά ξεκάθαρα εξέχουν κάτω από το πρόνωτο, με μήκος συνήθως κάπου
1/3 του μήκους του προνώτου (εικ. 181) .................................................................................................... 57
56 Οι μπροστινές και μεσαίες κνήμες μακρύτερες του προνώτου εικ. 182) ................... Poecilimon (σελ. 170)
Στην Ελλάδα 45 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Οι μπροστινές και μεσαίες κνήμες κοντύτερες του προνώτου (εικ. 183) .............. Polysarcus (σελ. 184) 97
Στην Ελλάδα 2 είδη
57 Ο ωοαποθετήρας σχετικά ευμεγέθης, μήκος 3-4 Χ του φάρδους, και 1.5 Χ του
μήκους του προνώτου (εικ. 184) .......................................................................... Metaplastes (σελ. 168) 96
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Ο ωοαποθετήρας πιο λεπτός, μήκος 6 x το φάρδους, και x 2 του μήκους του
προνώτου (εικ. 185) .................................................................................................................................... 58
58 Ο ωοαποθετήρας με μια αύλακα κοντά στη βάση (εικ. 186) .................................Barbitistes (σελ. 160) 93
Στην Ελλάδα 2 είδη, πολύ σπάνια, στο βορειότερο τμήμα της ηπειρωτικής χώρας
– Ο ωοαποθετήρας χωρίς αύλακα κοντά στη βάση (εικ. 187) .........................................Ancistrura (σελ. 156)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. Nigrovittata· με εκτενή εξάπλωση στη Μακεδονία και τη Θράκη
180
182
184
185
183
181
186 187
22 23
59 Το πρόνωτο επεκτείνεται έντονα, επιφάνεια αδρή, με εσοχές (εικ. 188) ............... Psorodonotus (σελ. 242)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. macedonicus
– Το πρόνωτο δεν ή ελάχιστα επεκτείνεται, αν ναι, τότε η επιφάνειά του λεία (εικ. 189) ............................ 60
60 Το τελευταίος κοιλιακό τμήμα στα ♂ και συχνά στα ♀ μαύρο (εικ. 191)· κοιλιά
ανοιχτή πράσινη, λαδί ή κιτρινοκαφέ· ο πίσω μηρός συνήθως φέρει τυπικό σχήμα
ψαροκόκαλου, τα πίσω γόνατα συνήθως μαύρα (εικ. 191) ..................................Eupholidoptera (σελ. 213)
Στην Ελλάδα 23 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Το τελευταίος κοιλιακό τμήμα ποτέ μαύρο· κοιλιά καφέ, αν πράσινη τότε μόνο
πλευρικά· πίσω μηρός χωρίς σχήμα ψαροκόκαλου, τα πόδια με ομοιόμορφο χρωματισμό,
συμπεριλαμβανομένων των πίσω γονάτων ..................................................................................................61
61 Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με σαφή λευκά, και μερικές φορές πρασινωπά
περιθώρια σχήματος U (εικ. 190) ............................................................................................................... 62
– Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με ή χωρίς λευκά περιθώρια, αλλά ποτέ σε σχήμα U
(εικ. 189) ...................................................................................................................................................... 65
62 Τα κοιλιακά τμήματα με ανοιχτά περιθώρια (εικ. 192)· ♂: οι κέρκοι με πλευρικό δόντι
στη μέση (εικ. 194)· ♀: ο ωοαποθετήρας όχι κυρτός προς τα πάνω (εικ. 192) .........Gampsocleis (σελ. 212)
Στην Ελλάδα 1 είδος: G. abbreviata
– Τα κοιλιακά τμήματα με ομοιόμορφο χρωματισμό (εικ. 193)· ♂: οι κέρκοι με πλευρικό
δόντι στη μέση ή στο πάνω ένα τρίτο (εικ. 195)· ♀: ο ωοαποθετήρας κυρτός προς τα πάνω (εικ. 193) ... 63
188 189 190
191
192
193
63 Τα μπροστινά φτερά έντονα δίχρωμα, ανοιχτόχρωμα και σκουρόχρωμα (εικ. 196)·
πρόσωπο συνήθως πορτοκαλί (εικ. 199) .......................................................................... Sepiana (σελ. 249)
Στην Ελλάδα 1 είδος: S. sepium
– Τα μπροστινά φτερά με διαφορετικό χρωματισμό (εικ. 197-198)· πρόσωπο ποτέ πορτοκαλί ................... 64
64 Τα μπροστινά φτερά με σκουρόχρωμη νεύρωση (εικ. 197)· ♀: ο ωοαποθετήρας
ελάχιστα μακρύτερος από το πρόνωτο (εικ. 200)· μόνο σε υγροτόπους ..................... Roeseliana (σελ. 248)
Στην Ελλάδα 1 είδος: R. ambitiosa
– Τα μπροστινά φτερά με μικροσκοπικές μαύρες κηλίδες (εικ. 198)· ♀:
ο ωοαποθετήρας δυο φορές πιο μακρύς από το όσο το πρόνωτο (εικ. 201)·
είδος των ψηλών βουνών ............................................................................................. Modestana (σελ. 230)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. ebneri
65 Πρόσωπο τουλάχιστον στη βάση μισό πορτοκαλί (εικ. 202)· η πάνω πλευρά του
πίσω μηρού με ένα ξεκάθαρο μαύρο σημάδι κοντά στη βάση (εικ. 203)· κοιλιά
με δυο παράλληλες ανοιχτόχρωμες επιμήκεις ρίγες (εικ. 204) ........................... Bucephaloptera (σελ. 226)
Στην Ελλάδα 1 είδος: B. bucephala
– Πρόσωπο ποτέ πορτοκαλί · μηρός χωρίς μαύρο σημάδι · κοιλιά χωρίς δυο ανοιχτόχρωμες ρίγες ............. 66
199 202194 195
203
204
200 201
196
197
198
24 25
66 Το σώμα κυρίως πράσινο (εικ. 205)· ♂: το πρόνωτο φαρδαίνει προς τα πίσω· ♀:
ο ωοαποθετήρας μακρύς, ευθύς έως ελάχιστα κυρτός προς τα πάνω (εικ. 207)
................................................................................. Parapholidoptera & Pholidoptera (σελ. 219, 220) 113
Στην Ελλάδα 10 είδη
– Το σώμα σε διάφορες αποχρώσεις καφέ έως μαύρες· εάν σώμα πρασινωπό (εικ. 206), τότε
το πρόνωτο ♂δεν φαρδαίνει και ο ωοαποθετήρας κοντός και κυρτός προς τα πάνω (εικ. 208) ................67
67 Ωοαποθετήρας απών - αρσενικά (♂) ........................................................................................................... 68
– Ωοαποθετήρας παρόν – θηλυκά (♀) ............................................................................................................79
68 Το ορατό τμήμα των φτερών με μεγαλύτερο μήκος από ότι πλάτος, η άκρη κωνοειδής (εικ. 209) ............ 69
– Το ορατό τμήμα των φτερών με ίσο ή μεγαλύτερο πλάτος από ότι μήκος, η άκρη πολύ
στρογγυλεμένη (εικ. 210) ............................................................................................................................76
205 206
209 210
207 208
69 Τα μπροστινά φτερά σκοτεινά με άσπρα σημάδια ή κηλίδες (εικ. 211-212)·
μεγάλα έως πολύ μεγάλα > 30 mm· Περιορίζεται στην Εύβοια και στα νησιά
του Αιγαίου (εκτός Κρήτης) ......................................................................... Anadrymadusa (σελ. 208) 112
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Τα μπροστινά φτερά καφέ με ή χωρίς πιτσιλωτό πρότυπο (εικ. 209, 213-214)·
μεσαίου μεγάθους < 20 mm ........................................................................................................................ 70
70 Πάνω πλευρά του προνώτου δίχρωμη, μπροστινό τμήμα γκριζωπό, πίσω τμήμα
καστανωπό (εικ. 215)· οι κέρκοι με μικροσκοπικό πλευρικό δόντι, η άκρη του
πεπλατυσμένη (εικ. 218) .............................................................................................. Anterastes (σελ. 224)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. serbicus
– Το πρόνωτο μονόχρωμο (εικ. 213)· οι κέρκοι με μικρό ή μεγάλο πλευρικό δόντι, η άκρη
του κωνική (εικ. 219-220) ........................................................................................................................... 71
71 Η κοιλιά με μια ευδιάκριτη μαύρη κηλίδα (εικ. 216)· οι κέρκοι με μεγάλο πλευρικό
δόντι στη μέση (εικ. 219) ................................................................................................. Montana (σελ. 232)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. macedonica· μόνο στη Μακεδονία
– Η κοιλιά χωρίς μαύρη κηλίδα (εικ. 217)· οι κέρκοι με μικρό πλευρικό δόντι στο πάνω
ένα τρίτο (εικ. 220) ..................................................................................................................................... 72
211
216
212 215
213
217
214
218 219 220
26 27
72 Ο τελευταίος τεργίτης με δύο μακριές ακανθώδεις προεξοχές (εικ. 221) ..................... Incertana (σελ. 227)
Στην Ελλάδα 1 είδος: I. incerta
– Ο τελευταίος τεργίτης με δύο κοντές προεξοχές σαν δόντια, τριγωνικές ή στρογγυλές (εικ. 222-224) .... 73
73 Τα μπροστινά φτερά πιτσιλωτά (εικ. 225)· το σώμα στο χρώμα του άχυρου .......Tessellana (σελ. 252) 123
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Τα μπροστινά φτερά όχι πιτσιλωτά (εικ. 226-227)· το σώμα όχι στο χρώμα του άχυρου ......................... 74
74 Ο πίσω μηρός (εικ. 226) και οι κέρκοι λεπτοί (εικ. 223) ................. Metrioptera & Vichetia (σελ. 228) 119
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Ο πίσω μηρός (εικ. 227) και οι κέρκοι χοντροί (εικ. 222, 224) .................................................................. 75
75 Σε χαμηλά υψόμετρα (< 750 m) στην Ανατολική Θράκη και ορισμένα νησιά
του Αιγαίου .................................................................................................................. Sporadiana (σελ. 250)
Στην Ελλάδα 1 είδος: S. sporadarum
– Σε ψηλά υψόμετρα (> 1400 m) στα βουνά της οροσειράς της Πίνδου, της
Κεντρικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου ............................................................. Parnassiana (σελ. 235)
Στην Ελλάδα 13 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
225 226
221 222
224
223
227
76 Οι κέρκοι πεπλατυσμένοι προς την άκρη (εικ. 228) ...................................................... Yersinella (σελ. 254)
Στην Ελλάδα 1 είδος: Y. raymondii
– Οι κέρκοι κωνικοί, μη πεπλατυσμένοι προς την άκρη (εικ. 229-233) ........................................................ 77
77 Οι κέρκοι ευθείς χωρίς πλευρικό δόντι, δεν πλαταίνουν προς τη βάση
(εικ. 229) .................................................................................................................. Pachytrachis (σελ. 234)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. gracilis
– Οι κέρκοι κυρτοί με πλευρικό δόντι, συνήθως πλαταίνουν προς τη βάση (εικ. 230-233) ......................... 78
78 Το πρόνωτο φαρδαίνει προς τα κάτω (εικ. 234)· οι κέρκοι
μακρείς και λεπτοί, πλευρικό δόντι κοντά στη βάση ή κοντά
στη μέση (εικ. 230-231) .......................................... Parapholidoptera & Pholidoptera (σελ. 219, 220) 113
Στην Ελλάδα 10 είδη
– Το πρόνωτο δεν ή ελάχιστα φαρδαίνει προς τα κάτω (εικ. 235)·
οι κέρκοι κοντοί και χοντροί, συνήθως με εσωτερικό δόντι στη βάση
(εικ. 232-233) ............................................................................................................... Rhacocleis (σελ. 244)
Στην Ελλάδα 16 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
79 Τα μπροστινά φτερά ορατά από πάνω, μήκος τουλάχιστον όσο και το πλάτος (εικ. 236-237) ................. 80
– Τα μπροστινά φτερά καλύπτονται από το πρόνωτο (εικ. 238) ή όταν είναι ορατά με μεγαλύτερο
πλάτος από ότι μήκος .................................................................................................................................. 86
234 235
236 237 238
228 229 230 231 232 233
28 29
80 Ο ωοαποθετήρας ευθύς ή το κάτω περιθώριό του με ελαφρά κλίση προς τα κάτω
(εικ. 239)· μεγάλο έως πολύ μεγάλο, > 30 mm· περιορισμένο στην Εύβοια και τα
νησιά του Αγίου (εκτός Κρήτης) ................................................................... Anadrymadusa (σελ. 208) 112
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Ο ωοαποθετήρας με κυρτός προς τα πάνω (εικ. 240)· μικρό έως μεσαίο μέγεθος, < 20 mm .................... 81
81 Ωοαποθετήρας κοντός (εικ. 241) ............................................................................................................... 82
– Ωοαποθετήρας μακρύς (εικ. 242) ............................................................................................................... 84
82 Το πρόνωτο δίχρωμο, η πάνω πλευρά ανοιχτόχρωμη, τα πλευρικά πτερύγια σκούρα (εικ. 241)·
♀: το κάτω περιθώριο της υπογεννητικής πλάκας σχεδόν ίσο (εικ. 245) ...................... Incertana (σελ. 227)
Στην Ελλάδα 1 είδος: I. incerta
– Το πρόνωτο μονόχρωμο, εάν δίχρωμο τότε τα πλευρικά πτερύγια πρασινωπά (εικ. 243-244)·
♀: το κάτω περιθώριο της υπογεννητικής πλάκας με τομή στη μέση (εικ. 246) ....................................... 83
83 Το σώμα εν μέρει πρασινωπό ή ανοιχτό καφέ· τα μπροστινά φτερά μη
πιτσιλωτά (εικ. 244) ....................................................................... Metrioptera & Vichetia (σελ. 228) 119
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Το σώμα στο χρώμα του άχυρου · τα μπροστινά φτερά πιτσιλωτά (εικ. 243) ......Tessellana (σελ. 252) 123
Στην Ελλάδα 2 είδη
239
241
243
240
242
244 247
245
246
84 Τα μπροστινά φτερά με μήκος ίσο ή μεγαλύτερο του προνώτου· σώμα ανοιχτό, κοιλιά
με μαύρες κηλίδες (εικ. 242) .......................................................................................... Montana (σελ. 232)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. macedonica· μόνο στη Μακεδονία
– Τα μπροστινά φτερά κοντύτερα από το πρόνωτο· σώμα καφέ έως σκούρο καφέ · κοιλιά
χωρίς μαύρες κηλίδες (εικ. 247) ................................................................................................................. 85
85 Σε υψηλά υψόμετρα (> 1400 m) στα βουνά της οροσειράς της Πίνδου, στην
Κεντρική Ελλάδα και στην Πελοπόννησο .................................................................Parnassiana (σελ. 235)
Στην Ελλάδα 13 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Σε χαμηλά υψόμετρα (< 750 m) ................................................................................. Sporadiana (σελ. 250)
Στην Ελλάδα 1 είδος: S. sporadarum
86 Ο ωοαποθετήρας κοντύτερος, έντονα κυρτός προς τα πάνω (εικ. 248-249) .............................................. 87
– Ο ωοαποθετήρας μακρύτερος, ίσος ή με ελαφρά κλίση προς τα πάνω (εικ. 250-251) .............................. 88
87 Το σώμα έντονα δίχρωμο, η ράχη ανοιχτόχρωμη, οι πλευρές σκούρες (εικ. 248) ........ Yersinella (σελ. 254)
Στην Ελλάδα 1 είδος: Y. raymondi
– Το σώμα με άλλο χρωματισμό (εικ. 249) ...............Parapholidoptera & Pholidoptera (σελ. 219, 220) 113
Στην Ελλάδα 10 είδη
248
250
249
251
30 31
88 Τα κάτω περιθώρια από τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου άσπρα αλλά μη ευδιάκριτα,
ή με μια μόνο λευκή άσπρη κηλίδα (εικ. 252-253) ..................................................... Rhacocleis (σελ. 244)
Στην Ελλάδα 16 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Τα κάτω περιθώρια από τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου ξεκάθαρα άσπρα (εικ. 254-256) ............... 89
89 Πάνω πλευρά του προνώτου δίχρωμη, το πίσω ένα τρίτο καστανόχρωμο (εικ. 255)·
είδος των υψηλών βουνών ............................................................................................ Anterastes (σελ. 224)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. serbicus
– Το πρόνωτο μονόχρωμο ή το πίσω ένα τρίτο ξεκάθαρα πιο ανοιχτόχρωμο (εικ. 256)·
από την επιφάνεια της θάλασσας στα υψηά υψόμετρα .............................................................................. 90
90 Μεγαλύτερο (> 22 mm), λιγότερο λεπτό · πίσω μηρός με έντονα μαύρα σημάδια
(εικ. 257)· τα πρώτα κοιλιακά τμήματα δεν είναι πλευρικά μαύρα (εικ. 257)
................................................................................ Parapholidoptera & Pholidoptera (σελ. 219, 220) 113
Στην Ελλάδα 10 είδη
– Μικρότερο (< 20 mm), πιο λεπτό, πίσω μηρός χωρίς ή με μη διακριτά μαύρα
σημάδια (εικ. 258)· τα πρώτα κοιλιακά τμήματα πλευρικά μαύρα (εικ. 258) ..........Pachytrachis (σελ. 234)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. gracilis
253252
254
257
255
258
256
Κλείδα ειδών Τεττιγονιδών
Acrometopa (♂ μόνο αρσενικά) (σελ. 154)
91 Οι κέρκοι στρέφονται έντονα προς τα μέσα σε ολόκληρο το μήκος (εικ. 259) .......................... A. cretensis
– Οι κέρκοι στρέφονται ελαφρώς προς τα μέσα (εικ. 260) ή είναι ευθείς αλλά η άκρη τους
έντονα κυρτή προς τα μέσα (εικ. 261) ........................................................................................................ 92
92 Οι κέρκοι χωρίς ραμφοειδή άκρη (εικ. 260) ................................................................................... A. syriaca
– Οι κέρκοι με ραμφοειδή άκρη (εικ. 261) ...................................................................................... A. servillea
Barbitistes (♂ μόνο αρσενικά) (σελ. 160)
93 Η υπογεννητική πλάκα με προεξοχή σαν μύτη (εικ. 262) ..............................................................B. ocskayi
– Η υπογεννητική πλάκα χωρίς προεξοχή σαν μύτη ........................................................................... B. yersini
259 260 261
262
32 33
Leptophyes (σελ. 166)
94 ♂: Τα μπροστινά φτερά τόσο μακριά όσο και το πρόνωτο (εικ. 265)· οι κέρκοι κυρτοί
(εικ. 263)· ♀: τα μπροστινά φτερά 0.5 x μήκους προνώτου (εικ. 268) ............... L. punctatissima & L. lisae
– ♂: Τα μπροστινά φτερά κοντύτερα του προνώτου (εικ. 266-267)· οι κέρκοι ευθείς (εικ. 264)· ♀:
τα μπροστινά φτερά 0.3 x μήκους προνώτου (εικ. 269) .............................................................................. 95
95 Κοιλιά με άτονο χρώμα, πάνω πλευρά συνήθως καφετί (εικ. 270), στα ♀ επίσης πράσινη·
♂: μπροστινά φτερά 0.5 x μήκους προνώτου (εικ. 266)· κοινό σε ανοιχτά ξηρά ενδιαιτήματα
με πόες ........................................................................................................................................ L. albovittata
– Κοιλιά φωτεινή πράσινη (εικ. 271)· ♂: μπροστινά φτερά 0.2 x μήκους προνώτου (εικ. 267)·
πολύ σπάνιο, σε ξέφωτα δασών με πλούσια βλάστηση ...................................................................... L. boscii
Metaplastes (♂ μόνο αρσενικά) (σελ. 168)
96 Άκρη του κέρκου αμβλεία (εικ. 272)· Πελοπόννησος και νότια ηπειρωτική Ελλάδα .................. M. oertzeni
– Άκρη του κέρκου μυτερή (εικ. 273)· ηπειρωτική Ελλάδα πλην της νότιας περιοχής ....................M. ornatus
263 272 273264
270 271
265
268 269
266 267
Polysarcus (σελ. 184)
97 Η περιοχή του κεφαλιού μεταξύ των κεραιών φαρδιά (εικ. 274) ............................................. P. denticauda
– Η περιοχή του κεφαλιού μεταξύ των κεραιών στενή (εικ. 275)· Πάρα πολύ σπάνιο .................... P. scutatus
Phaneroptera (σελ. 186)
98 Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με μεγαλύτερο ύψος από όσο πλάτος (εικ. 276)·
♂: οι άκρες των κέρκων στενές (εικ. 278) .......................................................................................... P. nana
– Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με μεγαλύτερο πλάτος από όσο ύψος (εικ. 277)·
♂: οι άκρες των κέρκων πλατιές (εικ. 279) ..................................................................................... P. falcata
Bradyporus (σελ. 190)
99 Το πρόνωτο τελείως (μεταλλικό) μαύρο (εικ. 280)· ♀: ο ωοαποθετήρας μακρύς, σαν
χατζάρι με μυτερή άκρη (εικ. 280) ............................................................................................... B. dasypus
– Το πρόνωτο όχι τελείως μαύρο (εικ. 281)· ♀: ο ωοαποθετήρας κοντός, η άκρη τραχεία (εικ. 281) ......... 100
100 Ηπειρωτική Ελλάδα, Πελοπόννησος, Κυκλάδες ........................................................................... B. oniscus
– Ανατολική Θράκη, Λέσβος, Ρόδος ........................................................................................ B. macrogaster
280 281
274 276275 277
278 279
34 35
Conocephalus (σελ. 196)
101 Τα μπροστινά φτερά φτάνουν ή ξεπερνούν τα πίσω γόνατα (εικ. 282) .................................................... 102
– Τα μπροστινά φτερά φτάνουν το πολύ έως τη μέση του πίσω μηρού (εικ. 283) ...................................... 104
102 ♂: Το εσωτερικό δόντι των κέρκων κοντά στο κέντρο (εικ. 284)· ♀: ο ωοαποθετήρας ευθύς
(εικ. 288)· ♀: υπογεννητική πλάκα με μεγαλύτερο μήκος από ότι πλάτος (εικ. 295) ......... C. conocephalus
– ♂: Το εσωτερικό δόντι των κέρκων κοντά στην άκρη (εικ. 285)· ♀: ο ωοαποθετήρας
κυρτός προς τα πάνω (εικ. 289-290), αν όμως ευθύς, τότε η υπογεννητική πλάκα με
μεγαλύτερο πλάτος από ότι μήκος (εικ. 296) ........................................................................................... 103
103 ♀: Ο ωοαποθετήρας ξεκάθαρα κυρτός προς τα πάνω (εικ. 290)· ♂: ο τελευταίος
τεργίτης φέρει στη μέση δύο αμβλείες προεξοχές (εικ. 291) ......................(μακρύπτερη μορφή) C. ebneri
– ♀: Ο ωοαποθετήρας ελάχιστα κυρτός προς τα πάνω (εικ. 289)· ♂:
ο τελευταίος τεργίτης φέρει στη μέση δύο στρογγυλωπούς λοβούς (εικ. 292) .............................. C. fuscus
104 Τα μπροστινά φτερά πολύ μακρύτερα από ό,τι το πρόνωτο (εικ. 293) ........................................... C. ebneri
– Τα μπροστινά φτερά τόσο μακριά ή κοντύτερα από το πρόνωτο (εικ. 294) ............................................ 105
105 ♂: Τα άκρα των κέρκων πλατιά (εικ. 286)· Πελοπόννησος και ηπειρωτική
Ελλάδα έως την Κεντρική Μακεδονία ................................................................ C. kisi & C. grebenchikovi
– ♂: Τα άκρα των κέρκων λεπτά (εικ. 287)· Θράκη ........................................................................ C. hastatus
282 283
288 289 290
284 285 286 287
291
293
292
294
295
296
Saga (σελ. 200)
106 Το πίσω περιθώριο του προνώτου με μια στενή έως φαρδιά μαύρη ζώνη (εικ. 297)·
πρόσωπο ρυτιδωμένο ή στικτό (εικ. 300) ................................................................................................. 107
– Το πίσω περιθώριο του προνώτου χωρίς μαύρη ζώνη (εικ. 298-299)· πρόσωπο λείο (εικ. 301) ............. 108
107 Ρόδος ...........................................................................................................................................S. rhodiensis
– Μακεδονία, Θράκη, Χίος, Λέσβος και Σάμος ............................................................................... S. natoliae
108 Η κάτω πλευρά των πλευρικών πτερυγίων του προνώτου με μία φαρδιά λευκή ζώνη (εικ. 298) ........... 109
– Η κάτω πλευρά των πλευρικών πτερυγίων του προνώτου με μία στενή λευκή ζώνη (εικ. 299) .............. 110
109 ♂: Το πάνω περιθώριο των μπροστινών φτερών λίγο πριν το λοβό κορυφής είναι κοίλο
(εικ. 302)· Μακεδονία, Θράκη, Σαμοθράκη, Λήμνος ................................................................. S. campbelli
– ♂: Το πάνω περιθώριο των μπροστινών φτερών λίγο πριν το λοβό κορυφής είναι καμπυλωτό
(εικ. 303)· Μακεδονία, Β.Δ. της Θεσσαλονίκης ............................................................................ S. rammei
110 Οι μαύρες κηλίδες στη μέση της κοιλιάς συγκλίνουν προς την πλάτη σχηματίζοντας ένα
“U” ή “V” (εικ. 304)· ηπειρωτική Ελλάδα (εκτός από την περιοχή ανατολικά της
Θεσσαλονίκης), Πελοπόννησος, Κέρκυρα, Λευκάδα και Άνδρος ............................................... S. hellenica
– Οι μαύρες κηλίδες στη μέση της κοιλιάς παράλληλες ή αποκλίνουν προς την πλάτη
(εικ. 305)· απαντάται μόνο στα βόρεια σύνορα της ηπειρωτικής Ελλάδας ........................................ S. pedo
297 298 299
304
300 301 303302
305
36 37
Decticus (σελ. 206)
111 Τα μπροστινά φτερά ξεπερνούν αρκετά την άκρη της κοιλιάς (χωρίς τον ωοαποθετήρα)
(εικ. 306)· το σώμα ποτέ πράσινο, τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με εμφανή λευκά
περιθώρια (εικ. 306) .................................................................................................................... D. albifrons
– Τα μπροστινά φτερά ελάχιστα μόνο ξεπερνούν την άκρη της κοιλιάς (εικ. 307)· το σώμα
συχνά πράσινο· τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου πολύ σπάνια με υπόλευκα περιθώρια
(εικ. 307) ............................................................................................................................... D. verrucivorus
Anadrymadusa (σελ. 208)
112 Τα μπροστινά φτερά με μήκος ίσο ή μικρότερο του προνώτου (εικ. 308)· Εύβοια, Σκύρος
και Κυκλάδες .......................................................................................................................... A. brevipennis
– Τα μπροστινά φτερά με μήκος μεγαλύτερο του προνώτου (εικ. 309)· Λέσβος, Σάμος,
Πάτμος, Σύμη, Ρόδος ............................................................................................................ A. ornatipennis
Pholidoptera (σελ. 220) & Parapholidoptera (σελ. 219)
113 Σώμα κυρίως πράσινο (εικ. 310)· μόνο στην οροσειρά της Ροδόπης ...................................... P. frivaldszkyi
– Σώμα καφέ (εικ. 311-312) ή πρασινοκαφέ ............................................................................................... 114
306
313
307
315
314
308
309310 311
312
114 Η πάνω πλευρά του προνώτου δίχρωμη, το πίσω τμήμα πιο ανοιχτόχρωμο από το υπόλοιπο,
και μερικές φορές μόνο στις γωνίες (εικ. 313-315) ............ P. aptera, P. lucasi, P. macedonica & P. stankoi
P. aptera (οροσειρά Ροδόπης), P. lucasi (Όρος Πήλιο, Έυβοια), P. macedonica
(Μακεδονία, Θράκη), P. stankoi (οροσειρά της Πίνδου, Κεντρική Ελλάδα)
– Το πρόνωτο μονόχρωμο (εικ. 316-317) .................................................................................................... 115
115 Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου χωρίς ανοιχτόχρωμα περιθώρια (εικ. 318) .................. P. griseoaptera
– Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με ανοιχτόχρωμα περιθώρια (εικ. 319-321) ................................. 11 6
116 Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με ανοιχτόχρωμα περιθώρια, το πάνω τους τμήμα
χωρίς ξεκάθαρο χρωματισμό (εικ. 319)· μόνο στη Θράκη .......................................................... P. brevipes
– Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με ξεκάθαρα (λερωμένα) λευκά ή κιτρινωπά περιθώρια
κατά μήκος του κάτω και πίσω περιθωρίου (εικ. 320-321) ...................................................................... 117
117 Το σώμα πρασινοκαφέ · τα περιθώρια των πλευρικών πτερυγίων του προνώτου
κιτρινωπά (εικ. 320) ..........................................................................................................Pa. castaneoviridis
– Το σώμα καφέ · τα περιθώρια των πλευρικών πτερυγίων του προνώτου (λερωμένα)
άσπρα (εικ. 321) ........................................................................................................................................ 11 8
118 ♂: Τα μπροστινά φτερά 0.2 x μήκος του προνώου (εικ. 316)· ♀: ωοαποθετήρας σχεδόν ευθύς
(εικ. 322)· ηπειρωτική Ελλάδα, Πελοπόννησος, Ιόνια Νησιά, Εύβοια και Άνδρος ..................... P. femorata
– ♂: Τα μπροστινά φτερά 0.5 x μήκος του προνώτου (εικ. 317)· ♀: ωοαποθετήρας ξεκάθαρα
κυρτός προς τα πάνω (εικ. 323)· σπάνιο, μόνο πολύ βόρεια στην ηπειρωτική Ελλάδα .................... P. fallax
316
318
320
317
319 322
321 323
38 39
Metrioptera & Vichetia (♀ θηλυκά μόνο) (σελ. 228)
119 Οι λοβοί της υπογεννητικής πλάκας μυτεροί (εικ. 324) .........................................................V. oblongicollis
– Οι λοβοί της υπογεννητικής πλάκας στρογγυλεμένοι (εικ. 325) .............................................. M. tsirojanni
Platycleis (♀ θηλυκά μόνο ) (σελ. 238)
120 O στερνίτης VII επίπεδος (εικ. 326-327) .............................................................................. P. albopunctata
– O στερνίτης VII είτε με εγκάρσιες πτυχώσεις είτε με εξόγκωμα (εικ. 328-333) ....................................... 121
121 Ο στερνίτης VII με ζεύγος εγκάρσιων πτυχώσεων (εικ. 328-329) ............................................ P. intermedia
– Ο στερνίτης VII με εξόγκωμα (εικ. 330-333) ............................................................................................122
122 Μόνο ο στερνίτης VII με εξόγκωμα (εικ. 330-331)· οι λοβοί της υπογεννητικής πλάκας
όχι μυτεροί (εικ. 330) ......................................................................................................................... P. afnis
– Οι στερνίτες VI και VII με εξόγκωμα (εικ. 332-333)· οι λοβοί της υπογεννητικής πλάκας
μυτεροί (εικ. 332) ........................................................................................................................... P. escalerai
324 325
326 328 330
327 329 331 333
332
Tessellana (σελ. 252)
123 Η μεσαία καρίνα σε όλο το μήκος του προνώτου με μαύρη γραμμή (εικ. 334)· γενικά στη
Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη και Σάμο ...................................................................................... T. carinata
– Η μεσαία καρίνα πιο έντονη στο πίσω μισό του προνώτου χωρίς μαύρη γραμμή (εικ. 335)·
Ιόνια νησιά, δυτική και νότια ηπειρωτική Ελλάδα, Πελοπόννησος και Κως ....................................T. orina
Tettigonia (σελ. 256)
124 Τα μπροστινά φτερά φτάνουν ή ελάχιστα ξεπερνούν τα πίσω γόνατα (εικ. 336)· μόνο στο
βόρειο τμήμα της Μακεδονίας ....................................................................................................T. balcanica
– Τα μπροστινά φτερά προεκτείνονται καθαρά πέρα από τα πίσω γόνατα (εικ. 337) ..................................125
125 Το κάτω μέρος των πίσω μηρών χωρίς ευδιάκριτα μαύρα αγκάθια (εικ. 338) .......................... T. viridissima
– Το κάτω μέρος των πίσω μηρών με ευδιάκριτα μαύρα αγκάθια (εικ. 339) .................................... T. caudata
334
336
338
335
337
339
40 41
Τετριγίδες & Τριδάκτυλοι
126 Το πρόνωτο σφαιρικό και γυαλιστερό μαύρο, δεν προεκτείνεται
(εικ. 340) .......................................................................................... Bruntridactylus & Xya (σελ. 344) 127
– Το πρόνωτο επεκτείνεται και καλύπτει την κοιλιά (εικ. 341) ................. Paratettix & Tetrix (σελ. 342) 129
Κλείδα ειδών Τετρίγων & Τριδακτύλων
Bruntridactylus & Xya (σελ. 344)
127 Το κάτω περιθώριο του προνώτου τελείως άσπρο (εικ. 346) ..................................................... X. variegata
– Το κάτω περιθώριο του προνώτου μαύρο, με μια λευκή κηλίδα στην πίσω κάτω γωνία
(εικ. 340) ................................................................................................................................................... 128
128 Λευκή κηλίδα στην πίσω κάτω γωνία του προνώτου και κάτω από τα μάτια (εικ. 340)·
κοντά στη θάλασσα, πιθανόν σε υφάλμυρα ενδιαιτήματα ......................................................... B. irremipes
– Πολύ μικρή μόνο λευκή κηλίδα στην πίσω κάτω γωνία του προνώτου (εικ. 347)· σε
ενδιαιτήματα γλυκού νερού ....................................................................................................... X. pfaendleri
Paratettix & Tetrix (σελ. 342)
129 Η μεσαία καρίνα του προνώτου τελειώνει πριν το μπροστινό άκρο του προνώτου
(εικ. 342)· η περιοχή της κεφαλής ανάμεσα από τα μάτια πιο στενή από το
πλάτος του ματιού (εικ. 344) ................................................................................. P. meridionalis (σελ. 342)
– Η μεσαία καρίνα του προνώτου τελειώνει στο μπροστινό άκρο (εικ. 343)· η περιοχή της
κεφαλής ανάμεσα από τα μάτια τουλάχιστον τόσο πλατιά όσο και το πλάτος του ματιού (εικ. 345) ....... 130
340
346 342
347 344
341
343
345
Tetrix (σελ. 342)
130 Τα μπροστινά φτερά απόντα (εικ. 348)· το πάνω περιθώριο του πίσω μηρού χωρίς
εγκοπή στο πίσω γόνατο (εικ. 350) ...................................................................... νεαρά (μη αναγνωρίσιμα)
– Τα μπροστινά φτερά παρόντα (εικ. 349)· το πάνω περιθώριο του πίσω μηρού με εγκοπή (εικ. 351) ....... 131
131 Η πάνω πλευρά του προνώτου πιέζεται προς τα κάτω στο ύψος των φτερών, ώστε να
δημιουργείται μια εγκοπή στη μεσαία καρίνα (εικ. 352) .............................................................. T. depressa
– Το πρόνωτο δεν πιέζεται προς τα κάτω, μεσαία καρίνα χωρίς εγκοπή εικ. 353) ...................................... 132
132 Τα πίσω φτερό δεν ή ελάχιστα επεκτείνονται πέρα από την άκρη του προνώτου (εικ. 354-355)·
το πρόνωτο δεν ή ελάχιστα επεκτείνεται πέρα από τα πίσω γόνατα (εικ. 354-355) ................................. 133
– Τα πίσω φτερό ξεκάθαρα επεκτείνονται πέρα από την άκρη του προνώτου (εικ. 356)· το πρόνωτο
ξεκάθαρα επεκτείνεται πέρα από τα πίσω γόνατα (εικ. 356) ....................................................................137
133 Το πάνω περιθώριο του πίσω μηρού σχηματίζει γωνία πριν το πίσω γόνατο, συνήθως με
ευδιάκριτα λευκά κονδυλώματα κοντά στη γωνία (εικ. 357) ....................................................................134
– Το πάνω περιθώριο του πίσω μηρού χωρίς γωνία (εικ. 358) ..................................................................... 135
348 349 350
351
356355
358357
354
352 353
42 43
134 To κάτω περιθώριο του μεσαίου μηρού έντονα κυματιστό (εικ. 359) ...............................................T. tuerki
– To κάτω περιθώριο του μεσαίου μηρού συνήθως ελαφρά κυματιστό (εικ. 360) .......T. ceperoi & T. bolivari
Σπάνιες μορφές με κοντό πρόνωτο
135 Η πάνω πλευρά του προνώτου επίπεδη, έχοντας το ίδιο ύψος με αυτό των μπροστινών
φτερών, φτάνει και ξεπερνά τα πίσω γόνατα (εικ. 361) ............................................................... T. subulata
– Η πάνω πλευρά του προνώτου σαν σκεπή, έχοντας μεγαλύτερο ύψος από αυτό των
μπροστινών φτερών, δεν ξεπερνά τα πίσω γόνατα (εικ. 362-363) ............................................................ 136
136 Τα πίσω φτερά δεν ξεπερνούν την άκρη του προνώτου, το διάστημα μεταξύ της άκρης των
πίσω φτερών και της άκρης του προνώτου μεγάλο, με μήκος τουλάχιστον όσο και αυτό των
μπροστινών φτερών (εικ. 362)· οι κεραίες κοντύτερες, το μήκος των τμημάτων τους το πολύ
x 3 το πλάτος τους (εικ. 364)· το μπροστινό τμήμα του κεφαλιού μυτερό (εικ. 366) .................... T. kraussi
– Τα πίσω φτερά σχεδόν φτάνουν στην άκρη του προνώτου, το διάστημα μεταξύ της άκρης
των πίσω φτερών και της άκρης του προνώτου μικρότερο, με μήκος μικρότερο αυτού των
μπροστινών φτερών (εικ. 363)· οι κεραίες μακρύτερες, το μήκος των μεσαίων τμημάτων
τους x 5 το πλάτος τους (εικ. 365)· το μπροστινό τμήμα του κεφαλιού ίσο (εικ. 367) ............ T. tenuicornis
360
365
367
361
362
363
359
364
366
137 Το πάνω περιθώριο του πίσω μηρού σχηματίζει γωνία πριν το πίσω γόνατο, συνήθως
με ευδιάκριτα λευκά κονδυλώματα κοντά στη γωνία (εικ. 368) ...............................................................138
– Το πάνω περιθώριο του πίσω μηρού χωρίς γωνία (εικ. 369) ..................................................................... 140
138 To κάτω περιθώριο του μεσαίου μηρού έντονα κυματιστό (εικ. 370) ...............................................T. tuerki
– To κάτω περιθώριο του μεσαίου μηρού συνήθως ελαφρά κυματιστό (εικ. 371) ......................................139
139 Η μεσαία καρίνα του προνώτου ομοιόμορφα ανασηκωμένη (εικ. 372) ..........................................T. ceperoi
– Η μεσαία καρίνα του προνώτου ανασηκωμένη στο μπροστινό μέρος αλλά
πεπλατυσμένη κοντά στα μπροστινά φτερά (εικ. 373) ................................................................... T. bolivari
140 Η μεσαία καρίνα του προνώτου επίπεδη ή ελαφρά σε σχήμα στέγης, με πάχος το
πολύ έως αυτό τον μπροστινών φτερών (εικ. 374) ....................................................................... T. subulata
– Η μεσαία καρίνα του προνώτου ανασηκωμένη, σε σχήμα στέγης, με πάχος
πολύ μεγαλύτερο από αυτό των μπροστινών φτερών (εικ. 375) .........................T. tenuicornis & T. kraussi
Σπάνιες μακρύπτερες μορφές
369
371
373
374
375
368
370
372
44 45
Ακρίδες
141 Κεφάλι πολύ μυτερό στο προφίλ και η κάτω πλευρά του κοίλη (εικ. 376-377) ........................................ 142
– Κεφάλι μυτερό στο προφίλ (εικ. 378) ή ορθογώνιο (εικ. 379), αν μυτερό τότε η κάτω πλευρά
του δεν είναι ποτέ κοίλη αλλά ίσια (εικ. 378) ............................................................................................144
142 Κεφάλι ελαφρά επιμηκυσμένο (εικ. 376) ............................................................... Pyrgomorpha (σελ. 340)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. conica
– Κεφάλι έντονα επιμηκυσμένο (εικ. 377) ...................................................................................................143
143 Τα εγκάρσια νεύρα των πίσω φτερών ανοιχτόχρωμα και στα δύο φύλα (εικ. 380)·
♀: τα πίσω φτερά κίτρινα (εικ. 380)· ♂: η κοιλιά καταλήγει σε έντονα επιμηκυμένο
άκρο (εικ. 382) · ενήλικο τον Ιούλιο-Οκτώβριο .............................................................. Acrida (σελ. 258)
Στην Ελλάδα 2 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Τα εγκάρσια νεύρα των πίσω φτερών σκούρα και στα δύο φύλα (εικ. 381)·
♀: τα πίσω φτερά σε απόχρωση του ροζ (εικ. 381)· ♂: η άκρη της κοιλιάς αμβλεία
με μια μικρή προεξοχή σαν μύτη (εικ. 383)· ενήλικο τον Απρίλιο – Ιούνιο .................... Truxalis (σελ. 260)
Στην Ελλάδα 1 είδος: T. nasuta
376 380
378
377
379 381
382 383
144 Ακρίδες σωματώδεις με πρωτόγονη μορφή (εικ. 384-386), η εξωτερική πλευρά
του πίσω μηρού με κονδυλώματα και μικρές ακμές (εικ. 389), η εσωτερική πλευρά
του πίσω μηρού ή/και η εσωτερική πλευρά της πίσω κνήμης με ζωηρό χρωματισμό
(εικ. 385)· το πρόνωτο με μικρά κονδυλώματα ή ακμές, τουλάχιστον στο πρώτο
μισό σχηματίζεται ευκρινώς ράχη (εικ. 391) .................................................................... Pamphagidae 145
– Συνήθως αρκετά λεπτοκαμωμένες ακρίδες, (εικ. 387-388), η εξωτερική πλευρά του
πίσω μηρού με κανονικό μοτίβο μορφής φτερού (εικ. 390)· η εσωτερική πλευρά του
πίσω μηρού ή ολόκληρη η πίσω κνήμη με άτονο ή με ζωηρό χρωματισμό, συνήθως
λεία και επίπεδη (εικ. 392), μερικές φορές με ευδιάκριτη μεσαία καρίνα ή κονδυλώματα
και ακμές (εικ. 393) ..................................................................................................................Acrididae 152
145 Φτερά απόντα (εικ. 384) ........................................................................................................................... 146
– Φτερά παρόντα (εικ. 385) ......................................................................................................................... 147
146 Η μεσαία καρίνα των κοιλιακών τεργιτών δεν έχει κατεύθυνση προς τα πίσω
(εικ. 394)· πάνω από 1100 m ...................................................................................... Nocaracris (σελ. 334)
Στην Ελλάδα 1 είδος: N. bulgaricus
– Η μεσαία καρίνα των κοιλιακών τεργιτών έχει κατεύθυνση προς τα πίσω
(εικ. 395)· κάτω από 1000 m ................................................................................. Paranocarodes (σελ. 336)
Στην Ελλάδα 2 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
147 Τα φτερά πολύ κοντά, εκφυλισμένα, δεν εφάπτονται ή μόλις που αγγίζουν το ένα το άλλο
(εικ. 386, 396) ........................................................................................................................................... 148
– Τα φτερά κοντά, εφάπτονται, φτάνουν τουλάχιστον στο μέσο του πίσω μηρού (εικ. 385) ..................... 151
384
387
394 395 390
388
386 396385
389
391 392 393
46 47
148 Οι κεραίες πεπλατυσμένες και φαρδιές προς τη βάση (εικ. 397)· η εσωτερική πλευρά
του πίσω μηρού με μη ζωηρό χρωματισμό (εικ. 399)· δέλτα του Αχελώου, δυτική
Πελοπόννησος, Κρήτη, Δωδεκάνησα ...........................................................................Orchamus (σελ. 338)
Στην Ελλάδα 3 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Οι κεραίες μη πεπλατυσμένες και φαρδιές στη βάση (εικ. 398)· η εσωτερική πλευρά
του πίσω μηρού κιτρινωπή ή πορφυρή (εικ. 400) ......................................................................................149
149 Η κεντρική καρίνα του προνώτου υπερυψωμένη σε όλο το μήκος του, η πίσω κατάληξη
του προνώτου μυτερή, με έντονη φορά προς τα πίσω (εικ. 402)· Ήπειρος ...........♀ Prionotropis (σελ. 323)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. willemsorum
– Η κεντρική καρίνα του προνώτου μη εμφανής ή εμφανής μόνο στο πρώτο μισό (εικ. 404-405),
η πίσω κατάληξη του προνώτου μη μυτερή, στρογγυλοποιημένη (εικ. 403-404) .................................... 150
150 Η κεντρική καρίνα του προνώτου μη εμφανής (εικ. 404)· νότια ηπειρωτική Ελλάδα
και βόρεια Πελοπόννησος ........................................................................................... Glyphanus (σελ. 330)
Στην Ελλάδα 1 είδος: G. obtusus
– Η κεντρική καρίνα του προνώτου εμφανής μόνο στο πρώτο μισό (εικ. 405)·
ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα ............................................................................. Glyphotmethis (σελ. 332)
Στην Ελλάδα 1 είδος: G. heldreichi
151 Η κεντρική καρίνα του προνώτου με ακανόνιστο σχήμα στο πρώτο μισό
(εικ. 401)· Μακεδονία και Θράκη .............................................................................. Asiotmethis (σελ. 328)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. limbatus
– Η κεντρική καρίνα του προνώτου κανονικού σχήματος και υπερυψωμένη
(εικ. 402)· Ήπειρος ................................................................................................♂ Prionotropis (σελ. 323)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. willemsorum
397
401
398
402
399
400
403 404 405
152 Τα μάτια με κάθετες ραβδώσεις (εικ. 406), τουλάχιστον εν μέρει ............................................................153
– Τα μάτια χωρίς ραβδώσεις (εικ. 407) ......................................................................................................... 162
153 Πολύ μεγάλο (> 30 mm) και μακρύπτερο (εικ. 408-409) ..........................................................................154
– Μικρότερο (συνήθως < 25 mm), βραχύπτερο ή μακρύπτερο ...................................................................155
154 Τα μπροστινά φτερά με μεγάλα σκούρα σημάδια (εικ. 408)· οι πίσω κνήμες
όχι μπλε ..................................................................................................................... Schistocerca (σελ. 267)
Στην Ελλάδα 1 είδος: S. gregaria· γνωστό από παρατηρήσεις λίγων ατόμων
– Τα μπροστινά φτερά με μικρά συνήθως σκούρα σημάδια (εικ. 409)· οι πίσω
κνήμες μπλε ................................................................................................................ Anacridium (σελ. 266)
Στην Ελλάδα 1 είδος: A. aegyptium· παρουσία σε όλη την Ελλάδα
155 Οι κεραίες πλατιές, τουλάχιστον στη βάση τους (εικ. 410)· παραλιακές περιοχές .... Duroniella (σελ. 259)
Στην Ελλάδα 1 είδος: D. fracta
– Οι κεραίες δεν είναι πλατιές (εικ. 411) ......................................................................................................156
156 Σώμα λεπτό, σαν μολύβι (εικ. 412)· κεφάλι μυτερό στο προφίλ (εικ. 413)· το
πρόνωτο σφαιρικό (εικ. 414)· η εσωτερική πλευρά του πίσω μηρού κοκκινωπή,
η πίσω κνήμη γαλαζωπή (εικ. 416)· σε καλαμώνες ................................................... Tropidopola (σελ. 326)
Στην Ελλάδα 2 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Σώμα χοντρό· κεφάλι στο προφίλ ελαφρά μυτερό έως ορθογώνιο (εικ. 406-407)· η πάνω
πλευρά του προνώτου επίπεδη, σχηματίζοντας γωνία με τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου
(εικ. 415)· αν η εσωτερική πλευρά του πίσω μηρού κοκκινωπή, τότε η πίσω κνήμη όχι γαλαζωπή ........157
406
410 409
415
407
411
408
414
412
413
416
48 49
157 Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου σχηματίζουν έντονη γωνία, σχεδόν σε σχήμα Χ (εικ. 417) ...........158
– Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου σχεδόν ίσες (εικ. 418) ....................................................................159
158 Η πάνω πλευρά του σώματος φέρει μία κίτρινη ζώνη στη μέση που πλαισιώνεται από
μαύρες ζώνες εκατέρωθεν· τα μπροστινά φτερά στο χρώμα του άχυρου με μικρά
μαύρα στίγματα, η άκρη φτερών σκούρα (εικ. 419) .................................................. Ramburiella (σελ.292)
Στην Ελλάδα 1 είδος: R. turcomana
– Χωρίς έντονες κίτρινες και μαύρες ζώνες· η άκρη των μπροστινών
φτερών όχι σκούρα (εικ. 420) ........................................ Dociostaurus & Notostaurus (σελ. 274, 276) 214
Στην Ελλάδα 5 είδη
159 Τα φτερά εκφυλλισμένα, δεν εφάπτονται (εικ. 421) ............................................ Paracaloptenus (σελ. 264)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. caloptenoides
– Τα φτερά μακριά, φτάνουν ή ξεπερνούν τα πίσω γόνατα (εικ. 422) .........................................................160
160 Η μισή πίσω κνήμη, στη βάση, γαλάζια (εικ. 423)· ο μπροστινός και μεσαίος
μηρός φαίνονται πρησμένοι (εικ. 425)· παράκτιες περιοχές ................................ Eyprepocnemis (σελ. 268)
Στην Ελλάδα 1 είδος: E. plorans
– Η μισή πίσω κνήμη, στη βάση ροζ (ανοιχτό), κιτρινωπή έως πορτοκαλί με ή χωρίς σκούρα
δαχτυλίδια (εικ. 424, 427)· ο μπροστινός και μεσαίος μηρός μη πρησμένοι (εικ. 426) ............................ 161
161 Ο πίσω μηρός λεπτός, η εξωτερική πλευρά με μαύρες ζώνες (εικ. 427)· παράκτιες
περιοχές ........................................................................................................................ Heteracris (σελ. 269)
Στην Ελλάδα 1 είδος: H. littoralis
– Ο πίσω μηρός χοντρός, η εξωτερική πλευρά χωρίς μαύρες ζώνες (εικ. 428) .. .. Calliptamus (σελ. 262) 209
Στην Ελλάδα 4 είδη
417
419
421 427
428
423
420
422
424
425
426
418
162 Φτερά τελείως απόντα (εικ. 429-432) .......................................................................................................163
– Φτερά παρόντα, μερικές φορές εκφυλλισμένα (εικ. 433-438) ..................................................................164
163 Η πάνω πλευρά του σώματος σκούρα καφέ έως μαύρη, συχνά το πρόνωτο και το
σώμα με μια μεσαία υπόλευκη γραμμή (εικ. 429, 431) ............................................. Oropodisma (σελ. 304)
Στην Ελλάδα 10 είδη· δεν παρέχεται κλείδα ειδών
– Η πάνω πλευρά του σώματος πιο ανοιχτόχρωμη, γκριζοπράσινη (εικ. 430, 432)·
♂: η κοιλιά έντονα κίτρινη (εικ. 430) ....................................................................... Peripodisma (σελ. 306)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. tymphii
164 Τα φτερά είτε εκφυλισμένα και δεν εφάπτονται (εικ. 433-435), ή πολύ κοντά, εφάπτονται
αλλά δεν φτάνουν στο μισό του πίσω μηρού (εικ. 436) ............................................................................ 165
– Τα φτερά είτε κοντά φτάνοντας στο μισό του πίσω μηρού (εικ. 438), ή μακριά, φτάνοντας
ή ξεπερνώντας τα πίσω γόνατα (εικ. 437) ................................................................................................. 173
429
432 433 434
437435 436
438
430 431
50 51
165 Σώμα εν μέρει πράσινο (εικ. 439-442) ...................................................................................................... 166
– Σώμα με διάφορα χρώματα αλλά χωρίς πράσινο (εικ. 443-450) ...............................................................168
166 Η πλευρά του κεφαλιού και του προνώτου με μια ευδιάκριτη έντονη μαύρη ζώνη
που ξεκινά πίσω από τα μάτια (εικ. 439, 442)· το πρόνωτο χωρίς πλευρικές
καρίνες, σφαιρικό ................................................................................................. Odontopodisma (σελ. 303)
Στην Ελλάδα 1 είδος: O. decipiens
– Η πλευρά του κεφαλιού και του προνώτου χωρίς ή με δυσδιάκριτη μαύρη ζώνη (εικ. 440-441)·
το πρόνωτο με πλευρικές καρίνες, η έναρξη των πλευρικών πτερυγίωντου προνώτου σχηματίζει
γωνία με την πάνω πλευρά του προνώτου .................................................................................................. 167
167 Όλο το σώμα λαμπερό πράσινο, τα μπροστινά φτερά κοκκινωπά, πιο σπάνια
κιτρινωπά (εικ. 440)· ♀: ωοαποθετήρας μακρύτερος (εικ. 451) .............................. ♀ Euthystira (σελ. 273)
Στην Ελλάδα 1 είδος: E. brachyptera, ♀: βραχύπτερο
– Σώμα άτονο πράσινο έως κίτρινο, μπροστινά φτερά όχι κόκκινα ή κιτρινωπά
(εικ. 441)· ♀: ωοαποθετήρας κοντός (εικ. 452) ..............................................Pseudochorthippus (σελ. 278)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. parallelus, ♀: βραχύπτερο
168 Κάτω μέρος του πίσω μηρού και της πίσω κνήμης πορφυρό· η άκρη των
μπροστινών φτερών μυτερή και τριγωνική (εικ. 453)· μορφή όπως στην
εικ. 454· ανατολική Θράκη μόνο ........................................................................♀ Chrysochraon (σελ. 272)
Στην Ελλάδα 1 είδος: C. dispar, ♀: βραχύπτερο
– Κάτω μέρος του πίσω μηρού χωρίς έντονο χρωματισμό ή κοκκινωπό, πίσω κνήμη άτονα
κόκκινη ή γαλάζια · η άκρη των μπροστινών φτερών λιγότερο ή περισσότερο στρογγυλεμένη ............... 169
169 Κάτω μέρος του πίσω μηρού κοκκινωπό (εικ. 455), πίσω κνήμη κοκκινωπή ή γαλάζια (εικ. 444,455) .... 170
– Κάτω μέρος του πίσω μηρού και πίσω κνήμη με άτονο χρωματισμό (εικ. 449), χωρίς κόκκινο ή μπλε ... 172
439
442
440 441
451
454 455453
452
170 Πρόνωτο με πλευρικές καρίνες ξεκάθαρα κίτρινες, σχηματίζοντας ένα ανοιχτό ‘X’
(εικ. 443) ................................................................................................................ Arcyptera (σελ. 270) 212
Στην Ελλάδα 3 είδη
– Πρόνωτο χωρίς πλευρικές καρίνες, χωρίς ευδιάκριτο σχήμα ‘X’ (εικ. 444-447) ...................................... 171
171 Τα μπροστινά φτερά μικρά, εκφυλλισμένα, κοντύτερα από το πρόνωτο, με έντονα
στρογγυλεμένη άκρη· η πίσω κνήμη γαλάζια (εικ. 444-445) .......................................... Podisma (σελ. 307)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. pedestris
– Τα μπροστινά φτερά μακρύτερα από το πρόνωτο με άκρη κωνική· πίσω κνήμη
κόκκινη (εικ. 446-447) ............................................................................................... Melanoplus (σελ. 302)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. frigidus
172 Τα μπροστινά φτερά εκφυλλισμένα, μόλις που φτάνουν τη βάση του πίσω μηρού,
κοντύτερα από το πρόνωτο (εικ. 449-450)· πρόνωτο χωρίς πλευρικές καρίνες .... Pezotettix (σελ. 324) 260
Στην Ελλάδα 3 είδη
– Τα μπροστινά φτερά φτάνουν πέρα από τη βάση του πίσω
μηρού, μακρύτερα από το πρόνωτο (εικ. 448) · πρόνωτο
με πλευρικές καρίνες ............................................................ Chorthippus (Glyptobothrus) (σελ. 278) 218
Στην Ελλάδα 12 είδη
173 Μεγάλο έως πολύ μεγάλο, ♂ > 30 mm, ♀ > 35 mm· κάτω γνάθος γαλάζια (εικ. 456) .... Locusta (σελ. 314)
Στην Ελλάδα 1 είδος: L. migratoria
– Μικρότερο, κάτω γνάθος όχι γαλάζια ........................................................................................................174
443
446 447 448
456450449
444 445
52 53
174 Κυρίως πράσινο, με έντονα κόκκινες πίσω κνήμες και επιμήκεις μαύρες ζώνες
εκατέρωθεν της μεσαίας καρίνας στην μπροστινή πλευρά του προνώτου
(εικ. 457)· μόνο σε υγροτόπους ................................................................................. Paracinema (σελ. 312)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. tricolor
– Αν πρασινωπό, τότε η πίσω κνήμες όχι έντονα κόκκινες και άνευ μαύρων ζωνών εκατέρωθεν
της μεσαίας καρίνας του προνώτου ........................................................................................................... 175
175 Πρασινο-κίτρινο με δύο μαύρες ζώνες κατά μήκος των πλευρών του προνώτου
και του κεφαλιού (εικ. 458)· μόνο σε υγροτόπους .................................................. Mecostethus (σελ. 321)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. parapleurus· παρουσία μόνο δίπλα στη λίμνη Κερκίνη
– Άλλο χρώμα, αν πράσινο, τότε χωρίς μαύρες ζώνες .................................................................................176
176 Σώμα στο χρώμα του άχυρου και μαύρο, η πάνω πλευρά με μια κίτρινη ζώνη στη
μέση και με δύο μαύρες ζώνες εκατέρωθεν · φτερά στο χρώμα του άχυρου με
μερικά μαύρα στίγματα, η άκρη φτερών σκούρα (εικ. 459) ..................................... Ramburiella (σελ. 292)
Στην Ελλάδα 1 είδος: R. turcomana
– Άλλο χρώμα σώματος, αν στο χρώμα του άχυρου, τότε η πάνω πλευρά χωρίς τις έντονες
κίτρινες και μαύρες ζώνες και η άκρη των φτερών όχι σκούρα ...............................................................177
177 Σώμα με λαμπερά χρώματα κόκκινου, μαύρου, κίτρινου και λευκού · η κοιλιά
έντονα κίτρινη, η κάτω πλευρά του πίσω μηρού και της πίσω κνήμης λαμπερό
κόκκινο (εικ. 460-461) ........................................................................................... Arcyptera (σελ. 270) 212
Στην Ελλάδα 3 είδη
– Σώμα γκρίζο, πράσινο ή καφέ · εάν με λαμπερό χρωματισμό, ΄τότε η κοιλιά όχι
έντονα κίτρινη και η κάτω πλευρά του πίσω μηρού ή της πίσω κνήμης όχι κόκκινο ...............................178
178 Η άκρη της κεραίας ροπαλοειδής ή φαρδιά (πιο ευδιάκριτη στο ♂ από το ♀) (εικ. 462-464) ................. 179
– Η άκρη της κεραίας απλή, ενίοτε ελαφρά πιο σκουρόχρωμη ή πιο ασπριδερή (εικ. 465) ........................182
457
462
465
458
460 461
459
463 464
179 Το πρόνωτο πρησμένο (εικ. 466), λιγότερο εμφανές στο ♀· ♂: μπροστινές
κνήμες πρησμένες (εικ. 466) ................................................................................... Gomphocerus (σελ. 287)
Στην Ελλάδα 1 είδος: G. sibiricus
– Το πρόνωτο όχι πρησμένο (εικ. 467)· ♂: μπροστινές κνήμες όχι πρησμένες (εικ. 467) ...........................180
180 Κεραία με επιμηκυσμένο ρόπαλο και άσπρη άκρη (εικ. 462) ........................... Gomphocerippus (σελ. 286)
Στην Ελλάδα 1 είδος: G. rufus
– Κεραία με συμπαγές ρόπαλο, τελείως μαύρο (εικ. 463-464) .................................................................... 181
181 Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου σχηματίζουν γωνία (εικ. 468)· η πίσω
κνήμη καφέ ή κίτρινες .......................................................................................... Myrmeleotettix (σελ. 288)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. maculatus
– Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου ελαφρά λυγισμένες (εικ. 469)· η πίσω
κνήμη ζωρά (πορτοκαλί) κόκκινη ............................................................. Stenobothrus (σελ. 298) 242
Στην Ελλάδα 8 είδη
182 Οι κεραίες φαρδαίνουν στη βάση (εικ. 470) .............................................................................................. 183
– Οι κεραίες δεν φαρδαίνουν (εικ. 472) ........................................................................................................184
183 Ανοιχτόχρωμο σώμα με σκούρες επιμήκεις ζώνες (εικ. 472)· εγκάρισα αύλακα
προνώτου πέρα από τη μέση, οι πλευρικές καρίνες στο πίσω μισό του προνώτου
αποκλείνουν ελάχιστα (εικ. 474) .................................................................................. Ochrilidia (σελ. 290)
Στην Ελλάδα 1 είδος: O. pruinosa
– Σώμα όλο καφέ ή άτονο πράσινο, με μια ευδιάκριτη λευκή λωρίδα στο φτερό
(εικ. 473)· εγκάρσια αύλακα προνώτου στη μέση, οι πλευρικές καρίνες στο πίσω
μισό του προνώτου εμφανώς αποκλίνουν (εικ. 475) .................................................. Duroniella (σελ. 259)
Στην Ελλάδα 1 είδος: D. fracta
466 467
468 469
470 472 474
471 473 475
54 55
184 Τα πίσω φτερά με λαμπερό χρώμα κόκκινο, γαλάζιο, κίτρινο, ή πορτοκαλί και συχνά με μια
σκούρα ζώνη (εικ. 476) ή σκούρα άκρη (εικ. 477), ή τα πίσω φτερά τελείως διαφανή γαλάζια
(εικ. 478)· το κεφάλι στο προφίλ ορθογώνιο (εικ. 480)· η μεσαία καρίνα του προνώτου είτε μη
ανασηκωμένη, είτε ανασηκωμένη με κανονικό ή ακανόνιστο σχήμα, η εγκάρσια αύλακα είτε
δεν υπάρχει ή υπάρχει πριν τη μέση (εικ. 482-487) ..................................................................................185
– Τα πίσω φτερά άχρωμα, εάν όμως έχουν γαλαζοπράσινη απόχρωση, τότε η άκρη τους κάπως
σκούρα (εικ. 479)· Το κεφάλι στο προφίλ ελαφρώς μυτερό (εικ. 481)· η μεσαία καρίνα του προνώτου
μη ανασηκωμένη, και η εγκάρσια αύλακα στη μέση, πριν ή πίσω από τη μέση (εικ. 488-489) ...............193
185 Η μεσαία καρίνα του προνώτου αψιδωτή, ανασηκωμένη, χωρίς εγκάρσια αύλακα (εικ. 482, 484) .........186
– Η μεσαία καρίνα του προνώτου μη εμφανής, (εικ. 486-487), εάν καρίνα ανασηκωμένη, τότε πάντα
με εγκάρσια αύλακα (εικ. 483, 485) .......................................................................................................... 187
476 477 478
479480 481
482 483
485 486 487
484
186 Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου οριοθετούνται ξεκάθαρα με λευκό χρώμα και
σχηματίζουν διακριτή γωνία σε σχήμα ανοιχτού “X” (εικ. 490)· τα πίσω φτερά
κιτρινωπά με μια μεσαία σκούρα ζώνη (εικ. 492)· η πίσω κνήμη κοκκινωπή ...............Oedaleus (σελ. 315)
Στην Ελλάδα 1 είδος: O. decorus
– Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου ασαφείς, χωρίς να σχηματίζουν “X” (εικ. 491)·
τα πίσω φτερά κόκκινα, με σκούρα άκρη (εικ. 493)· η πίσω κνήμη όχι κοκκινωπή ....... Psophus (σελ. 316)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. stridulus· μόνο στην οροσειρά της Ροδόπης
187 Τα πίσω φτερά πορφυρά ή κόκκινα .......................................................................................................... 188
– Τα πίσω φτερά κίτρινα ή γαλάζια .............................................................................................................. 190
188 Η πάνω πλευρά του προνώτου πεπιεσμένη, το πίσω περιθώριο του προνώτου πολύ
στρογγυλεμένο (εικ. 494) συχνά άσπρο σημάδι στα πλευρικά πτερύγια του προνώτου
(εικ. 496)· η σκούρα ζώνη στα πίσω φτερά περιορισμένη, δεν φτάνει στην μπροστινή
άκρη του φτερού (εικ. 498) ..................................................................................... Acrotylus (σελ. 308) 250
Στην Ελλάδα 3 είδη
– Η πάνω πλευρά του προνώτου ελαφρά ανασηκωμένη, το πίσω περιθώριο του προνώτου
σχηματίζει γωνία στη μέση, (εικ. 495), χωρίς άσπρο σημάδι στα πλευρικά πτερύγια του
προνώτου (εικ. 497)· τα πίσω φτερά είτε με μαύρη άκρη, είτε με μαύρη ζώνη που φτάνει
στη μπροστινή άκρη του φτερού (εικ. 499-500) .......................................................................................189
488
494 496
490489
492 493
491
495 497
498
56 57
189 Τα πίσω φτερά ροζαλί, το μπροστινό τους περιθώριο μαυριδερό (εικ. 499)· ♂: τελείως
μαύρο σώμα .......................................................................................................................... Celes (σελ. 317)
Στην Ελλάδα 1 είδος: C. variabilis
– Τα πίσω φτερά βαθύ κόκκινο στη βάση τους με μαύρη μπορντούρα, η άκρη
τους ημιδιαφανής (εικ. 500)· ♂: ποτέ μαύρο σώμα ................................................ Oedipoda (σελ. 318) 253
Στην Ελλάδα 5 είδη
190 Πίσω φτερά κίτρινα έως πρασινο-κίτρινα (εικ. 501), σπάνια πορτοκαλί .................................................. 191
– Πίσω φτερά γαλάζια (εικ. 502) ..................................................................................................................192
191 Λεπτό σώμα· η πάνω πλευρά του προνώτου πεπιεσμένη, τα πλευρικά πτερύγια του
προνώτου με άσπρο σημάδι (εικ. 496), το πίσω περιθώριο του προνώτου πολύ
στρογγυλεμένο (εικ. 507)· πίσω φτερά ανοιχτό κίτρινο ή πορτοκαλί χωρίς μαύρη
ζώνη (εικ. 504) ....................................................................................................... Acrotylus (σελ. 308) 250
Στην Ελλάδα 3 είδη
– Γεροδεμένο σώμα· η πάνω πλευρά του προνώτου ελαφρά ανασηκωμένη, τα
πλευρικά πτερύγια του προνώτου χωρίς άσπρο σημάδι (εικ. 497), το πίσω
περιθώριο του προνώτου σχηματίζει γωνία στη μέση (εικ. 508)· πίσω φτερά
με μαύρη ζώνη (εικ. 501) ....................................................................................... Oedipoda (σελ. 318) 253
Στην Ελλάδα 5 είδη
192 Πίσω φτερά βαθύ γαλάζιο με μαύρη ζώνη (εικ. 502)· μεσαία καρίνα του
προνώτου ανασηκωμένη, τουλάχιστον στο μπροστινό τμήμα (εικ. 505) .............. Oedipoda (σελ. 318) 253
Στην Ελλάδα 5 είδη
– Πίσω φτερά ανοιχτό γαλάζιο χωρίς μαύρη ζώνη (εικ. 503)·
μεσαία καρίνα του προνώτου μη ανασηκωμένη (εικ. 506)
............................................................................................ Sphingoderus & Sphingonotus (σελ. 322) 258
Στην Ελλάδα 5 είδη
499
502
500
503
506
507
508
505
501
504
193 Τα μπροστινά φτερά με μεγάλα ακανόνιστα ανοιχτόχρωμα και σκούρα σημάδια (εικ. 509, 513)·
τα πίσω φτερά ημιδιαφανή και συχνά πρασινο-γαλάζια με την άκρη τους λίγο πολύ πιο σκούρα
(εικ. 513)· οι πίσω μηροί κάτω από τα πίσω γόνατα συχνά με ένα τμήμα ανοιχτόχρωμο, με
ένα σκούρο δακτύλιο στη συνέχεια, και ένα τμήμα χρώματος ροζ έως κοκκινωπό (εικ. 514) .................194
– Τα μπροστινά φτερά χωρίς μεγάλα ακανόνιστα ανοιχτόχρωμα και σκούρα σημάδια (εικ. 511-512)·
τα πίσω φτερά ημιδιαφανή και μπορεί κατ’ εξαίρεση κάπως σκούρα · οι πίσω κνήμες μονόχρωμες
(εικ. 515) .................................................................................................................................................... 195
194 Τα μπροστινά φτερά ξεπερνούν ξεκάθαρα τα πίσω γόνατα (εικ. 509)· η εγκάρσια
αύλακα του προνώτου πριν τη μέση του (εικ. 516) ................................................ Aiolopus (σελ. 310) 252
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Τα μπροστινά φτερά ελάχιστα ξεπερνούν τα πίσω γόνατα (εικ. 510)· η εγκάρσια
αύλακα του προνώτου στη μέση του (εικ. 517)· αλατούχα παράκτια ενδιαιτήματα
στη Θράκη και τη Μακεδονία .................................................................................... Platypygius (σελ. 313)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. crassus
195 Η πάνω πλευρά του πίσω μηρού με ευδιάκριτα μαύρα σημάδια
(εικ. 512)· η πάνω πλευρά του προνώτου με ένα ανοιχτό λευκό “X”
(εικ. 512), τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου με ένα λευκό σημάδι
(εικ. 512)· η άκρη των κεραιών όχι σκούρα .................. Dociostaurus & Notostaurus (σελ. 274, 276) 214
Στην Ελλάδα 5 είδη
– Ο πίσω μηρός χωρίς ευδιάκριτα μαύρα σημάδια ή μόνο με ασαφή σκοτεινά σημάδια
(εικ. 518), σε κάθε περίπτωση οι κεραίες ροπαλοειδής ή τουλάχιστον με σκουρόχρωμη
άκρη · η πάνω πλευρά του προνώτου με ή χωρίς ανοιχτό λευκό “X”, τα πλευρικά
πτερύγια χωρίς λευκό σημάδι (εικ. 511, 518) ............................................................................................196
509
516
511
510
517
512 513
514 515
518
58 59
196 Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου σχεδόν ευθείες (εικ. 519-521) ......................................................... 197
– Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου ή λυγίζουν απαλά (εικ. 522) ή σχηματίζουν γωνία (εικ. 523) ......... 202
197 Τα φτερά λίγο ή πολύ κοντά, χωρίς να φτάνουν τα πίσω γόνατα (εικ. 524-527) ...................................... 198
– Τα φτερά μακριά, φτάνουν ή ξεπερνούν τα πίσω γόνατα (εικ. 528-529) ..................................................201
198 Το σώμα στο χρώμα του άχυρου, το κεφάλι και το πρόνωτο με σκούρες και
πιο ανοιχτόχρωμες ζώνες (εικ. 527) .............................................................. Euchorthippus (σελ. 284) 236
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Το σώμα πράσινο ή κιτρινωπό, το κεφάλι και το πρόνωτο χωρίς σκούρες και πιο
ανοιχτόχρωμες ζώνες (g, 524-526) ..........................................................................................................199
199 Η άκρη της κοιλιάς αμβλεία (εικ. 530) ...................................................... ♂ Pseudochorthippus (σελ. 278)
Στην Ελλάδα 1 είδος: P. parallelus
– Η άκρη της κοιλιάς μυτερή (εικ. 531) ........................................................................................................200
200 Χρώμα μεταλλικό πράσινο, τα πίσω γόνατα κάπως σκούρα αλλά όχι μαύρα
(εικ. 524)· βουνά της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας ............................................ Euthystira (σελ. 273)
Στην Ελλάδα 1 είδος: E. brachyptera
– Χρώμα λαμπερό κίτρινο – χρυσαφί, τα πίσω γόνατα μαύρα (εικ. 525)·
πεδινά της Θράκης .................................................................................................. Chrysochraon (σελ. 272)
Στην Ελλάδα 1 είδος: C. dispar
201 Το σώμα στο χρώμα του άχυρου, το κεφάλι και το πρόνωτο με σκούρες
και πιο ανοιχτόχρωμες ζώνες (εικ. 527)· ♂: η άκρη της κοιλιάς μυτερή
(εικ. 531) ....................................................................................................... Euchorthippus (σελ. 284) 236
Στην Ελλάδα 2 είδη
– Το χρώμα του σώματος ποικίλο, το κεφάλι και το πρόνωτο χωρίς
σκούρες και πιο ανοιχτόχρωμες ζώνες (εικ. 528-529)· ♂: η άκρη
της κοιλιάς στρογγυλωπή (εικ. 530) .......................................... Chorthippus (Chorthippus) (σελ. 278) 231
Στην Ελλάδα 5 είδη
519 520 521 522 523
524 525 526
530
531
527 528 529
202 Η μεσαία περιοχή των μπροστινών φτερών διευρυμένη, στο ♂ σε μορφή σκάλας (εικ. 532-534) .........203
– Η μεσαία περιοχή των μπροστινών φτερών όχι διευρυμένη (εικ. 535) ..................................................... 207
203 Το μπροστινό περιθώριο των μπροστινών φτερών ευθύ (εικ. 536) ...........................................................204
– Το μπροστινό περιθώριο των μπροστινών φτερών με μικρή διόγκωση (εικ. 537) ....................................205
204 Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου σχηματίζουν έντονη γωνία σε σχήμα X
(εικ. 538)· η άκρη της κεραίας φαρδαίνει ελαφρά και είναι σκούρα (εικ. 540)·
♀: ο ωοαποθετήρας χωρίς φυμάτια (εικ. 541) .............................................. ♀ Myrmeleotettix (σελ. 288)
Στην Ελλάδα 1 είδος: M. maculatus
– Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου λυγίζουν απαλά (εικ. 539) · η άκρη της
κεραίας δεν φαρδαίνει· ♀: ο ωοαποθετήρας με δύο φυμάτια (εικ. 542)… ...... Stenobothrus (σελ. 298) 242
Στην Ελλάδα 8 είδη
532
535
533
536
538
541
539
542
534
537
540
60 61
205 Τα φτερά μακρύτερα, ξεπερνούν ξεκάθαρα τα πίσω γόνατα στο ♂ (εικ. 543)
και φτάνουν στα πίσω γόνατα στο ♀ (εικ. 544)· τα πίσω φτερά σκούρα ................. Stauroderus (σελ. 289)
Στην Ελλάδα 1 είδος: S. scalaris
– Τα φτερά κοντύτερα, μόλις που ξεπερνούν τα πίσω γόνατα στο ♂ (εικ. 545), δεν
φτάνουν στα πίσω γόνατα στο ♀ (εικ. 546)· τα πίσω φτερά διαφανή ....................................................... 206
206 Το πρόνωτο πρησμένο, οι πλευρικές καρίνες κάπως ανασηκωμένες (εικ. 547)·
η άκρη της κεραίας φαρδαίνει και είναι σκούρα (εικ. 550) ................................ ♀ Gomphocerus (σελ. 287)
Στην Ελλάδα 1 είδος: G. sibiricus
– Το πρόνωτο όχι πρησμένο (εικ. 548-549), οι πλευρικές καρίνες
όχι ανασηκωμένες··η άκρη της κεραίας δεν είναι σκούρα .....Chorthippus (Glyptobothrus) (σελ. 278) 218
Στην Ελλάδα 12 είδη
207 Το μπροστινό περιθώριο των μπροστινών φτερών ευθύ (εικ. 536) ..................... Omocestus (σελ. 294) 237
Στην Ελλάδα 6 είδη
– Το μπροστινό περιθώριο των μπροστινών φτερών με μια μικρή διόγκωση (εικ. 537 ...............................208
208 Η εγκάρσια αύλακα του προνώτου πριν ή στη μέση του
(εικ. 548) ................................................................................ Chorthippus (Glyptobothrus) (σελ. 278) 218
Στην Ελλάδα 12 είδη
– Η εγκάρσια αύλακα του προνώτου ξεκάθαρα μετά τη μέση του (εικ. 549)·
γνωστή παρουσία μόνο στην Κω, στη Ρόδο και στη Λέσβο ...................................... Xerohippus (σελ. 277)
Στην Ελλάδα 1 είδος: X. solerii
543
546
544
547
548 549
545
550
Κλείδα ειδών ακρίδων
Calliptamus (σελ. 266)
209 Εσωτερική πλευρά του πίσω μηρού πορτοκαλί με ένα μαύρο σημάδι να καλύπτει μεγάλο
μέρος της συνολικής επιφάνειάς του (εικ. 551)· είδος πολύ κοινό σε όλη την Ελλάδα .............. C. barbarus
– Εσωτερική πλευρά του πίσω μηρού ελάχιστα χρωματισμένη ή ροζαλί, με ατελή επιμήκυνση
των πάνω μαύρων ζωνών (εικ. 552) ..........................................................................................................210
210 Πίσω κνήμες κίτρινες ................................................................................................................ C. tenuicercis
– Πίσω κνήμες (σκούρο) πορτοκαλί ή μωβ έως ροζ λιλά ............................................................................ 211
211 Τα φτερά ξεπερνούν τα πίσω γόνατα (εικ. 553)· πίσω κνήμη κόκκινη· ♂: η άκρη της κοιλιάς
φέρει πέος οξύληκτο με φορά προς τα πίσω (εικ. 555)· είδος πολύ κοινό σε όλη την Ελλάδα ...... C. italicus
– Τα φτερά δεν φτάνουν στα πίσω γόνατα (εικ. 554)· πίσω κνήμη πορφυρή· ♂ η άκρη της
κοιλιάς φέρει πέος μη εμφανές χωρίς φορά προς τα πίσω (εικ. 556)· πολύ σπάνιο ........... C. coelesyriensis
Arcyptera (σελ. 270)
212 Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου μάλλον ίσα (εικ. 557) ............................................................. A. fusca
– Τα πλευρικά πτερύγια του προνώτου σχηματίζουν γωνία (εικ. 558) ......................................................... 213
213 Τα μπροστινά φτερά φτάνουν το πολύ στο μέσο του πίσω μηρού (εικ. 559-560) ......................... A. labiata
– Τα μπροστινά φτερά προεκτείνονται πέραν του μέσου του πίσω μηρού (εικ. 561-562) .......... A. microptera
551
555 556
557
561
562559 560
558553 554
552
62 63
Dociostaurus (σελ. 274) & Notostaurus (σελ. 276)
214 Πίσω κνήμες πορτοκαλί έως κόκκινες (εικ. 563) ......................................................................................215
– Πίσω κνήμες κίτρινες ή γαλαζωπές (εικ. 567) ...........................................................................................216
215 Τα φτερά μόλις που φτάνουν στα πίσω γόνατα (εικ. 563-564) .................................................D. brevicollis
– Τα φτερά ξεπερνούν τα πίσω γόνατα (εικ. 565-566) ............................................................. D. maroccanus
216 Τα φτερά δεν φτάνουν στα πίσω γόνατα (εικ. 567-568) ............................................................N. anatolicus
– Τα φτερά φτάνουν ή ξεπερνούν τα πίσω γόνατα (εικ. 569-570) ...............................................................217
217 Τα πίσω γόνατα ευδιάκριτα μαύρα (εικ. 569)· Μακεδονία ...............................................................D. genei
– Τα πίσω γόνατα και οι πίσω μηροί μονόχρωμοι (εικ. 570)· μόνο στα Δωδεκάνησα ......................... D. jagoi
563
565
567
566
568
569
570
564
Chorthippus (Glyptobothrus) (σελ. 278)
Αυτή η κλείδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τα δύο φύλα, αλλά οι χαρακτήρες είναι πιο ευδιάκριτοι στα
αρσενικά. Τα αρσενικά μπορούν επίσης να αναγνωριστούν εύκολα από το τραγούδι τους.
218 Φτερά κοντά, πιο κοντά από τον πίσω μηρό, τα μπροστινά φτερά φτάνουν το πολύ έως τη μέση
του πίσω μηρού (εικ. 571) .........................................................................................................................219
– Φτερά μακριά, ίσα ή μακρύτερα από τον πίσω μηρό, φτάνοντας ή ξεπερνώντας την άκρη της
κοιλιάς (εικ. 572) .......................................................................................................................................222
219 Στα νησιά ...................................................................................................................................................220
– Στην ηπειρωτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο .......................................................................................221
220 Ιόνια νησιά ................................................................................................................................. C. sangiorgii
– Κρήτη και Κυκλάδες ........................................................................................................................... C. biroi
221 Τυμπανικό άνοιγμα φαρδύ (εικ. 573)· πίσω κνήμες κυρίως πορτοκαλί έως κόκκινες ................C. willemsei
– Τυμπανικό άνοιγμα στενό (εικ. 574)· πίσω κνήμες κίτρινες, αλλά στο βορειότερο τμήμα
της κατανομής του κοκκινωπές ................................................................................................... C. pulloides
222 Η μεσαία περιοχή των μπροστινών φτερών φαρδιά (εικ. 575-576)· βουνά της βόρειας
ηπειρωτικής Ελλάδας ................................................................................................................. C. apricarius
– Η μεσαία περιοχή των μπροστινών φτερών όχι πολύ φαρδιά (εικ. 577) ................................................. 223
223 Η άκρη των μπροστινών φτερών φτάνει την άκρη της κοιλιάς, μήκος φτερών σχεδόν όσο ο
πίσω μηρός, το τμήμα πέρα από το στίγμα (λευκό σημάδι φτερών) μη ανεπτυγμένο (εικ. 578) ..............224
– Η άκρη των μπροστινών φτερών ξεπερνά την άκρη της κοιλιάς, μήκος φτερών μεγαλύτερο
του πίσω μηρού, το τμήμα πέρα από το στίγμα καλά ανεπτυγμένο (εικ. 579) .......................................... 227
571
579
572
573
575
574
576
578
577
64 65
224 Το κεφάλι κάπως πρησμένο (εικ. 580)· ανατολική Πελοπόννησος ........................................................... 225
– Το κεφάλι όχι πρησμένο (εικ. 581)·
Ιόνια νησιά, ηπειρωτική Ελλάδα, δυτική και κεντρική Πελοπόννησος .................................................... 226
225 Νησί Πόρος, Β.Α. Πελοπόννησος ............................................................................................. C. crassiceps
– Νησί Κύθηρα, Ν.Α. Πελοπόννησος ................................................................................................ C. parnon
226 Ν.Δ. Πελοπόννησος ....................................................................................................................C. moreanus
– Ηπειρωτική Ελλάδα, Ιόνια νησιά ..................................................................................................... C. mollis
227 Το μπροστινό περιθώριο των μπροστινών φτερών στο ♂ κάπως γυρτό με μεγάλα διάκενα
μεταξύ των μπροστινών νεύρων (εικ. 583), όχι τόσο εμφανές στο ♀ ................................... C. biguttulus
– Το μπροστινό περιθώριο των μπροστινών φτερών στο ♂ στο ♀ όχι τόσο έντονα γυρτό (εικ. 582) ........228
228 Η βάση του θώρακα πολύ τριχωτή (εικ. 584)· τα μπροστινά φτερά ισχνά, η απόσταση
μεταξύ του στίγματος και της άκρης του φτερού μακρύτερη (εικ. 586) ................................... C. bornhalmi
– Η βάση του θώρακα με σποραδικές τρίχες (εικ. 585)· τα μπροστινά φτερά λιγότερο ισχνά,
η απόσταση μεταξύ του στίγματος και της άκρης του φτερού κοντύτερη (εικ. 587) ................................229
229 Τα μπροστινά φτερά εκτείνονται πέρα από τα πίσω γόνατα (εικ. 587) .......................... C. vagans dissimilis
– Τα μπροστινά φτερά φτάνουν τα πίσω γόνατα (Εικ. 588) .........................................................................230
230 Ηπειρωτική Ελλάδα .......................................................................................................................... C. mollis
– ΝΔ Πελοπόννησος ......................................................................................................................C. moreanus
584587586
580 581
582
583
588
585
Chorthippus (Chorthippus) & Pseudochorthippus (σελ. 278)
231 ♂: Τα μπροστινά φτερά φτάνουν σχεδόν στην άκρη της κοιλιάς (εικ. 589)· τα πίσω φτερά
ξεκάθαρα πιο κοντά από τα μπροστινά φτερά· ♀: Τα μπροστινά φτερά κοντά και
τριγωνικά (εικ. 592) .................................................................................................................... P. parallelus
– ♂: Τα μπροστινά φτερά φτάνουν ή ξεπερνούν την άκρη της κοιλιάς (εικ. 590-591)· τα πίσω
φτερά είναι τόσο μακριά όσο τα μπροστινά· ♀: Τα μπροστινά φτερά μακριά (εικ. 593-595) .................. 232
232 Οι άκρες των κεραιών, και οι ταρσοί των μπροστινών και μεσαίων ποδιών λευκοί (εικ. 590) ................233
– Οι άκρες των κεραιών, οι ταρσοί των μπροστινών και μεσαίων ποδιών όχι λευκοί (εικ. 591) ................234
233 Δυτική Ήπειρος ............................................................................................................................. C. lacustris
– Β.Α. Ήπειρος και Β. Μακεδονία ..................................................................................................... C. oschei
234 Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου σχεδόν ευθείες (εικ. 596)· το ακτινικό νεύρο σε
σχήμα S (εικ. 599)· βόρεια Πελοπόννησος ............................................................................... C. ferdinandi
– Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου λυγίζουν ελαφρά (εικ. 597-598)· το ακτινικό νεύρο
ευθύ ή με ομοιόμορφη κλίση (εικ. 600)· ηπειρωτική χώρα και Πελοπόννησος ........................................235
235 Λεπτοκαμωμένο, τα φτερά ξεπερνούν τα πίσω γόνατα στα αρσενικά (εικ. 591) και στα
θηλυκά (εικ. 593)· οι πλευρικές καρίνες του προνώτου προεξέχουν (εικ. 597) ............................. C. loratus
– Λιγότερο λεπτοκαμωμένο, τα φτερά δεν ξεπερνούν τα πίσω γόνατα στα αρσενικά (εικ. 594)
και τα θηλυκά (εικ. 595)· οι πλευρικές καρίνες του προνώτου προεξέχουν λιγότερο (εικ. 598)
...................................................................................................................................................... C. dichrous
589 590 591
596
597
598
598
592
594 595
593
600599
66 67
Euchorthippus (σελ. 284)
236 Τα φτερά φτάνουν μόλις πίσω από τη μέση του πίσω μηρού (εικ. 601-602)· η άκρη της
κοιλιάς πολύ μυτερή (εικ. 601) ..................................................................................................... E. declivus
– Τα φτερά φτάνουν σχεδόν στα πίσω γόνατα (εικ. 603-604)· ♂: η άκρη της κοιλιάς
πιο στρογγυλωπή (εικ. 603) ...................................................................................................... E. pulvinatus
Omocestus (σελ. 294)
237 Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου με ελαφρά κλίση (εικ. 605) ............................................................. 238
– Οι πλευρικές καρίνες του προνώτου σχηματίζουν γωνία (εικ. 606) ..........................................................239
238 ♂: Σκούρο καφέ έως μαύρο· άκρη της κοιλιάς και πίσω πόδια μερικώς πορτοκαλί ή κόκκινα
(εικ. 607)· ♀: Η άκρη του ωοαποθετήρα κοντή και μαύρα περιθώρια (εικ. 609)· είδος κοινό
σε όλη την ηπειρωτική χώρα και την Πελοπόννησο ...................................................................... O. rupes
– ♂: Ανοιχτό καφέ ή η πάνω πλευρά πράσινη· άκρη της κοιλιάς και πίσω πόδια χωρίς ξεκάθαρο
χρωματισμό (εικ. 608)· ♀: η άκρη του ωοαποθετήρα μακρύτερη και χωρίς μαύρα περιθώρια
(εικ. 610)· είδος με τοπική εξάπλωση, βουνά στη βόρεια ηπειρωτική χώρα .............................. O. viridulus
601
605 606 609 610
602
603 607
604 608
239 Τα φτερά φτάνουν πέρα από τα πίσω γόνατα (εικ. 611-614) .................................................................... 240
– Τα φτερά δεν φτάνουν τα πίσω γόνατα (εικ. 615-618) ..............................................................................241
240 Σώμα ανοιχτό καφέ έως γκριζοκαφέ· ♂: η άκρη της κοιλιάς χωρίς έντονο χρωματισμό
(εικ. 611) ....................................................................................................................................... O. minutus
– Σώμα σκούρο καφέ· ♂: η άκρη της κοιλιάς κιτρινωπή (εικ. 613)· μόνο σε αμμοθίνες ............. O. raymondi
241 Πάνω πλευρά κεφαλιού, πρόνωτο και μπροστινά φτερά συχνά πράσινα· ♂: η άκρη
της κοιλιάς μερικές φορές κόκκινη (εικ. 615)· πάνω από τα 1200 m, σπάνια κάτω
από τα 1000 m ................................................................................................................. O. haemorrhoidalis
– Κεφάλι, πρόνωτο και μπροστινά φτερά ποτέ πράσινα· ♂: η κοιλιά χωρίς κόκκινο
(εικ. 617)· κάτω από τα 1000 m, σπάνια έως τα 1200 m .............................................................. O. petraeus
611 612
614613
615
617 618
616
68 69
Stenobothrus (σελ. 298)
242 Οι κεραίες φαρδαίνουν στην άκρη, ιδιαίτερα στο ♂ (εικ. 619) παρά στο ♀(εικ.620)·
Ήπειρος (όρος Τόμαρος και όρος Ξεροβούνι) .............................................................................. S. clavatus
– Οι κεραίες δεν φαρδαίνουν στην άκρη (εικ. 621) ...................................................................................... 243
243 Τα μπροστινά φτερά φαρδιά, μαυριδερά, στο ♂ φτάνουν ή ελάχιστα ξεπερνούν τα πίσω γόνατα·
το στίγμα στη μέση ή κοντά στη μέση των μπροστινών φτερών (εικ. 622-623) .......................................244
– Τα μπροστινά φτερά στενά, ανοιχτόχρωμα, δεν φτάνουν τα πίσω γόνατα· στίγμα πιο κοντά στην
άκρη των μπροστινών φτερών (εικ. 627), αν το στίγμα πιο κοντά στη μέση των μπροστινών
φτερών (εικ. 624), τότε το πρόσωπο κα η κάτω πλευρά του προνώτου ασπριδερή .................................. 245
244 Τα μπροστινά φτερά πολύ φαρδιά, μαύρα με ευθύ στίγμα (εικ. 622)· ♂ κάνει
χαρακτηριστικό θόρυβο κροταλίσματος ............................................................................... S. rubicundulus
– Τα μπροστινά φτερά λιγότερο φαρδιά, συχνά με λίγο πράσινο, το στίγμα σαν δρεπάνι
(εικ. 623)·· ♂: δεν κάνουν θόρυβο κροταλίσματος, το τραγούδι σαν βόμβος ............................... S. lineatus
245 Το στίγμα των μπροστινών φτερών πιο κοντά στη μέση παρά στην άκρη (εικ. 624) .................... S. scheri
– Το στίγμα των μπροστινών φτερών πιο κοντά στην άκρη παρά στη μέση (εικ. 627) ............................... 246
619 620
622 623
624
621
246 Τα πίσω γόνατα πιο ανοιχτόχρωμα (εικ. 625-626) ....................................................................................247
– Τα πίσω γόνατα πιο σκούρα (εικ. 627) ...................................................................................................... 248
247 Κεραίες και πρόσωπο στο ♂ όχι άσπρες (εικ. 628)· μεγάλα υψόμετρα, μόνο στην
οροσειρά της Ροδόπης ............................................................................................................. S. stigmaticus
– Κεραίες ή/ και πρόσωπο στο ♂ λευκές (εικ. 629)· μεγάλα υψόμετρα: Πίνδος, Ροδόπη,
και από το Βέρμιο έως νότια στον Όλυμπο ....................................................................... S. nigromaculatus
248 Νότια ηπειρωτική Ελλάδα και Πελοπόννησος .............................................................................. S. graecus
– Ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα: Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη .......................... S. eurasius macedonicus
625 626
627
628 629
70 71
Acrotylus (σελ. 308)
250 Πίσω φτερά χωρίς μαύρη ζώνη, η βάση τους ανοιχτό κίτρινο (εικ. 630), σπάνια πορτοκαλί·
σχεδόν αποκλειστικά σε παραλίες και αμμοθίνες ........................................................................ A. longipes
– Πίσω φτερά με μαύρη ζώνη, η βάση τους κόκκινη (εικ. 631-632)· παράλια και ενδοχώρα ..................... 251
251 Η μαύρη ζώνη των πίσω φτερών δεν φτάνει στο άκρο τους, η άκρη φτερών όχι σκούρα
(εικ. 631)· σώμα συμπαγές· τα μπροστινά φτερά φτάνουν στο πρώτο μισό της πίσω κνήμης
................................................................................................................................................... A. insubricus
– Η μαύρη ζώνη των πίσω φτερών φτάνει στο άκρο τους, η άκρη φτερών σκούρα (εικ. 632)·
σώμα λεπτό· τα μπροστινά φτερά φτάνουν στο δεύτερο μισό της πίσω κνήμης ........................ A. patruelis
Aiolopus (σελ. 310)
252 Ο πίσω μηρός πιο φαρδύς, με μήκος έως και 3.5 x το μέγιστο πλάτος του (εικ. 633) ................. A. strepens
– Ο πίσω μηρός πιο στενός, με μήκος έως και 4 x το μέγιστο πλάτος του (εικ. 634) ................ A. thalassinus
630 633
634631
632
Oedipoda (σελ. 318)
253 Η βάση των πίσω φτερών γαλάζια (εικ. 635) ........................................................................O. caerulescens
– Η βάση των πίσω φτερών κιτρινωπή ή κοκκινωπή (εικ. 636-640) ...........................................................254
254 Η βάση των πίσω φτερών κίτρινη ή κιτρινωπή (εικ. 636-637) .................................................................255
– Η βάση των πίσω φτερών κόκκινη ή κοκκινωπή (εικ. 638-639) ...............................................................257
255 Η βάση των πίσω φτερών λαμπερή κίτρινη, η μαύρη ζώνη με ξεκάθαρα όρια (εικ. 637)·
Λέσβος, Κως, Σάμος ......................................................................................................................... O. aurea
Η βάση των πίσω φτερών πρασινο-κιτρινωπή, η μαύρη ζώνη χωρίς ξεκάθαρα όρια (εικ. 636, 640) .......256
256 Κρήτη ............................................................................................................................................. O. venusta
Ρόδος .............................................................................................................................................. O. miniata
Είδος με κόκκινα φτερά και σπάνια με κίτρινα
257 Η βάση των πίσω φτερών λαμπερό κόκκινο, η μαύρη ζώνη φτάνει στο πίσω περιθώριο
των φτερών (εικ. 638)· κατανομή στην ενδοχώρα σε χαμηλά και μεγάλα υψόμετρα .............. O. germanica
– Η βάση των πίσω φτερών ροζ-κόκκινο, η μαύρη ζώνη δεν φτάνει στο πίσω περιθώριο
των φτερών (εικ. 639)· κυρίως σε χαμηλά υψόμετρα, κοντά στη θάλασσα .................................. O. miniata
635
638
636
639
637
640
72
Sphingonotus & Sphingoderus (σελ. 322)
258 Η μπροστινή πλευρά του προνώτου πολύ περιορισμένη (εικ. 641), η μεσαία
καρίνα προεξέχει αλλά είναι κοντή, η εγκάρσια αύλακα βαθιά (εικ. 643)·
περιορίζεται στις παράκτιες περιοχές στην ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα ........... Sphingoderus carinatus
– Η μπροστινή πλευρά του προνώτου λιγότερο περιορισμένη (εικ. 642), η μεσαία
καρίνα απούσα ή μη προεξέχουσα , η εγκάρσια αύλακα λιγότερο βαθιά (εικ. 644) ................................259
259 Τα εσωτερικά αγκάθια στην άκρη της πίσω κνήμης μακρύτερα (εικ. 645)· σπάνιο,
περιορίζεται στις παράκτιες περιοχές της Κέρκυρας, της Δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας
και στην Πελοπόννησο ............................................................................................................. S. personatus
– Τα εσωτερικά αγκάθια στην άκρη της πίσω κνήμης κοντύτερα
(εικ. 646)· κοινά είδη σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά
........................................................................................................ S. caerulans, S. crivellarii, S. rubescens
Pezotettix (σελ. 324)
260 ♂: Οι κέρκοι κωνικοί, δεν φαρδαίνουν προς την άκρη (εικ. 647)· ♀: Ο ωοαποθετήρας
στο προφίλ καμπυλωτός (εικ. 649) ................................................................................................. P. giornae
– ♂: Οι κέρκοι φαρδαίνουν προς την άκρη (εικ. 648)· ♀: Ο ωοαποθετήρας στο προφίλ
ευθύς ή ελάχιστα καμπυλωτός (εικ. 650) ..................................................................................................261
261 Δωδεκάνησα: Κάλυμνος, Κως, Ρόδος ................................................................................................ P. lagoi
– Λέσβος ......................................................................................................................................... P. anatolica
641
643 644 647
648 649 650
642 645 646