Marta Onyskiw, Hanna Knysz, Daria Mielnik, Pieśnie Bojków, wsi Petranka, Wydawnictwo Kamula, Lwów 2013, ss. 192 + ss. 32 wklejki

Full text

362 Recenzje
Ìàðòà Îíèñüê³â, Ãàííà Êíèø, Äàð³ÿ Ìåëüíèê, ϳñí³ áîéê³âñüêîãî
ñåëà Ïåòðàíêà, Ëüâ³â: Êàìóëà, 2013, 192 ñ. + 32 ñ. âêëåéêè
(Marta Onyskiw, Hanna Knysz, Daria Mielnik, Pienie Bojków,
wsi Petranka, Wydawnictwo Kamula, Lwów 2013, ss. 192 + ss. 32
wklejki).
W 2013 r. ukaza³a siê ksi¹¿ka w jêzyku ukraiñskim trzech autorek Marty
Onyskiw, Hanny Knysz i Darii Mielnik (ukr. Ìàðòà Îíèñüê³â, Ãàííà Êíèø,
Äàð³ÿ Ìåëüíèê) pod tytu³em Pienie Bojków, wsi Petranka. Publikacja jest
cennym opracowaniem, gdy¿ dot¹d nikt poza autorkami ksi¹¿ki nie przedstawi³
bogatego dziedzictwa sztuki Bojków ze wsi Petranka (Kresy Wschodnie dawnej
Rzeczypospolitej, dzisiaj wie w granicach Ukrainy Zachodniej, woj. Iwano-
-Frankowskie). Jako pierwsze usystematyzowa³y zebrany materia³, który
w ksi¹¿ce przedstawi³y w piêciu rozdzia³ach; dokona³y rekonstrukcji pieni ro-
dzinnej wsi, zbada³y niektóre obrzêdy charakteru rodzinnego jako zjawiska et-
niczno-kulturowego.
Urodzone w bojkowskiej wsi, swe m³ode ¿ycie autorki zwi¹za³y z ochron¹,
pielêgnowaniem i popularyzowaniem rodzinnej kultury. Bêd¹c wiadkami diame-
tralnych przemian, jakie mia³y miejsce na wsi na prze³omie XXXXI w., od
najm³odszych lat stara³y siê zachowaæ wiadectwo kultury, która ich ukszta³to-
wa³a. Rejestrowa³y j¹ i utrwala³y, m.in. w programach zespo³ów folklorystycz-
nych, z którymi wspó³pracuj¹ pocz¹wszy od roku 2008 a¿ do dzi. Poszukuj¹c
tematów do prezentacji scenicznych, gromadzi³y materia³y etnograficzne, pro-
wadz¹c, w miarê mo¿liwoci i umiejêtnoci, amatorskie badania terenowe, wspie-
rane jednak i ukierunkowane merytorycznie przez muzealników, folklorystów,
etnografów i ró¿nych badaczy kultury ludowej. Zainspirowana folklorem i etno-
grafi¹ M. Onyskiw zebra³a materia³y o historii rodzinnej wsi, H. Knysz, muzyk,
zapisa³a nuty zebranych pieni, natomiast D. Mielnik zebra³a pieni i przeprowa-
dzi³a badania nad kultur¹ ludow¹, m.in. w zakresie wi¹t, niektórych obrzêdów
rodzinnej wsi (zwyczaje zwi¹zane z narodzinami i wychowaniem dziecka wród
Bojków oraz zwyczaje i obrzêdy weselne wród mieszkañców Petranki).
Zawarte w omawianym opracowaniu materia³y dotycz¹ce ludowych zwy-
czajów i obrzêdów wsi Petranka pochodz¹ w wiêkszoci z badañ terenowych
autorek, przeprowadzanych sukcesywnie w latach 20082012. Autorki posze-
rzy³y zakres tych badañ, uzupe³niaj¹c materia³y informacjami publikowanymi,
w tym historycznymi. Na pracê z³o¿y³y siê nastêpuj¹ce zagadnienia, ujête
w tematycznych rozdzia³ach: Dyskurs historyczny (ukr. ²ñòîðè÷íèé åêñêóðñ,
ss. 1129), Zimowe zwyczaje i obrzêdy bojkowskiej wsi Petranka (ukr.
Êàëåíäàðí³ çèìîâ³ ñâÿòà é îáðÿäè áîéê³âñüêîãî ñåëà Ïåòðàíêà, ss. 3091),

363
Recenzje
Zwyczaje zwi¹zane z narodzeniem i wychowaniem dziecka w Petrance, (ukr.
Íàðîäæåííÿ é âèõîâàííÿ áîéê³âñüêî¿ äèòèíè â Ïåòðàíö³, ss. 92108),
Zwyczaje weselne Bojków w miejscowoci Petranka (ukr. Áîéê³âñüêå âåñ³ëëÿ
â Ïåòðàíö³, ss. 109144), Pienie mi³osne (ukr. ϳñí³ ïðî êîõàííÿ, ss. 145173).
Publikacjê zamykaj¹ aneksy.
W trakcie pracy nad ksi¹¿k¹ opracowano równoczenie niektóre zwyczaje
na potrzeby prezentacji scenicznych. Jednak wiêkszoæ materia³u to zapisy do-
kumentalne i opis antropologiczny. Pod ka¿dym opisem, w zale¿noci od jego
formy, autorki poda³y ród³a pochodzenia zawartych informacji, wymieniaj¹c
z nazwiska informatorów. Szczególnie cenne jest to, ¿e we wszystkich przypad-
kach zanotowane zosta³y daty prowadzonych badañ, u³atwiaj¹ce analizê w kon-
tekcie chronologicznym. Wydaje siê, ¿e autorki nie mia³y du¿ych problemów
z zapisem gwary u¿ywanej przez informatorów, gdy¿ od dzieciêcych lat obco-
wa³y z ni¹ codziennie. Wielkim walorem opracowania jest uzupe³nienie tekstów
piewanych zapisem nutowym, dokonanym przez muzyka H. Knysz, g³ównie na
podstawie nagrañ przeprowadzonych przez autorki.
We wstêpie autorki zawar³y podstawowe informacje na temat badañ oraz
krótkie refleksje, odnosz¹c siê do zebranego materia³u. W pracy jednak¿e brakuje
zakoñczenia oraz wykazu informatorów, jak i bibliografii. Wieñcz¹cym opracowa-
nie jest aneks, w którym pomieszczono ró¿ne informacje etnograficzne, odnoto-
wane przy dodatkowych badaniach oraz ma³y s³owniczek gwary regionalnej,
a tak¿e zdjêcia, kolêdy i cenne notatki zwi¹zane z wa¿nymi wydarzeniami wsi.
W dzisiejszych czasach globalnych przemian kulturowych, potrzeby okre-
lania to¿samoci i wiedzy na temat w³asnego pochodzenia, jak i wszystkie
opracowania dotycz¹ce rodzimej kultury, za zw³aszcza te, które maj¹ charakter
dokumentalny, s¹ bardzo wa¿ne1. Ze wzglêdu na to, mimo ¿e do prezentowane-
go przez autorki materia³u mo¿na mieæ uwagi odnonie do poprawnoci warsz-
tatu badawczego, w¹tpliwoci co do zapisu czy interpretacji zebranych materia-
³ów, nie sposób nie doceniæ ich pe³nej pasji i zaanga¿owania pracy, której
uwieñczeniem jest ta publikacja. Tym bardziej wiêc, uznaj¹c ogrom pracy, któr¹
wykona³y autorki i wspó³pracuj¹ce z nimi osoby, nale¿y doceniæ przede wszyst-
kim ród³owy charakter omawianej pozycji i mo¿liwoæ jej wykorzystania do
pracy naukowo-badawczej, edukacyjnej oraz na potrzeby folklorystyczne. Po-
winni po tê ksi¹¿kê siêgn¹æ zw³aszcza etnografowie, krajoznawcy, nauczyciele
oraz studenci pisz¹cy pracê z zakresu obrzêdowoci. Przedstawione autentyczne
teksty kolêd, przypiewek, ³atkanek (tzn. pieni ludowych, piewanych najczêciej
1A. Toffler, Szok przysz³oci, Warszawa 1972, s. 19; por. K. Pankowska, Kultura  sztuka
 edukacja w wiecie zmian. Refleksje antropologiczno-pedagogiczne, Warszawa 2013, ss. 228; J. Urry,
Leisure and Social Identity, Time and Society 3/2 (1994).

364 Recenzje
na weselach) i innych okazjonalnych pieni mo¿na wykorzystaæ w ró¿noraki
sposób, np. w rekonstrukcji zanik³ych elementów tej czy innej obrzêdowoci,
upowszechnianiu ich w dzisiejszym przeobra¿aj¹cym siê spo³eczeñstwie, w³¹-
czaj¹c je do repertuarów zespo³ów folklorystycznych, jak równie¿ organizuj¹c
ró¿norodne uroczystoci/wiêta. Teksty autentyczne mog¹ byæ równie¿ dobrym
materia³em do aran¿acji.
Z analizy ksi¹¿ki p³yn¹ pozytywne wnioski. Niezaprzeczaln¹ wartoci¹ jest
pole badawcze m³odych badaczek  twórczoæ i tradycja ludowa. Co wa¿ne,
publikacja mo¿e byæ zachêt¹ do dalszej pracy badawczej, prowadzonej przez
innych naukowców, zw³aszcza dotycz¹cej warsztatu folklorystycznego w reflek-
sji nad otaczaj¹cym nas wiatem. A tu trzeba dodaæ, ¿e kolejny wiat zosta³
ocalony  Bojków ze wsi Petranka.
Roman Kordonskyy
Olsztyn
Panie, błogosław ten dom. Modlitewnik dla rodziny. W roku kano-
nizacji Jana Pawła II, wybór i opracowanie H. Wołącewicz, Wy-
dawnictwo Jedność, Kielce 2014, ss. 511.
rodowisko Kocio³a lokalnego na Kielecczynie podjê³o siê wydania dru-
kiem nowego modlitewnika, adresowanego do polskich rodzin z racji kanoniza-
cji Jana Paw³a II. Ksi¹¿ka zaopatrzona jest w imprimatur kocielne, które wyda³
ks. inf. Jan Szafek Wikariusz Generalny w Kielcach (23.10.2013).
Hubert Wo³¹cewicz to katolik spo³ecznie aktywny, który stara siê ³¹czyæ
¿ycie religijne z zaanga¿owaniem na rzecz rodowiska, w którym ¿yje. Przyk³a-
dem tego mo¿e byæ inna ksi¹¿ka tego autora pt. 365 stron ¿ycia, 2014, w której
po³¹czy³ kalendarz i kompendium wiedzy przydatnej w rodzinnym domu.
W ogólnym, praktycznym terminarzu zamieci³ ró¿ne ciekawostki, przepisy kuli-
narne, porady dnia, a tak¿e teksty niedzielnych Ewangelii i komentarze do nich
oraz pozostawi³ miejsce na sporz¹dzanie notatek. O tyle konieczne jest wspo-
mnienie tego domowego kalendarza, ¿e odpowiada on na potrzeby popularnej
pobo¿noci ludowej. Natomiast ksi¹¿ka Panie, b³ogos³aw ten dom... ucielenia
ambicje autora dotarcia do elit i zredagowania modlitewnika teologiczno-prak-
tycznego, skierowanego do odbiorców wykszta³conych, wiadomie prowadz¹-
cych pog³êbione ¿ycie religijne.
Na publikacjê Panie, b³ogos³aw ten dom... sk³ada siê piêæ rozdzia³ów:
¯ycie chrzecijañskie (s. 798); Eucharystia (s. 99168); Trójca Przenajwiêt-