Content uploaded by Güneş Erdoğan
Author content
All content in this area was uploaded by Güneş Erdoğan on Feb 26, 2018
Content may be subject to copyright.
oppler USG B-mod USG ile incelenmesi mümkün olmayan hareketli organ
ve dokuların incelenmesi amacıyla geliştirilmiş, özellikle ilgili dokunun da-
marlaşma düzeyi ve akım özellikleri hakkında verilerin toplanmasına yar-
dımcı olan bir tekniktir. Uygulamanın noninvaziv, pratik, hızlı olması ve incelenen
organların hemodinamik yapısı hakkında gerçek zamanlı sonuçlar vermesi nede-
niyle etkin bir ön tanı aracı olarak kabul edilmektedir.
Bu görüntüleme tekniğinde hareketli eritrositlerin farklı oranlarda geri gön-
derdiği ses dalgaları sonucu oluşan Doppler kayması spektral mod ya da renk kod-
ları üzerinden ekrana yansıtılmaktadır. Bu renk kodları B-Mod görüntüye analog
olarak, operatörün belirlediği alan içerisinde yerleştirilir. Proba yaklaşmakta olan
akımlar kırmızı renk, uzaklaşan akım ise mavi renk kodundadır.1Renkli Doppler
(Color Doppler: CD) olarak adlandırılan bu tip cihazlarda akımın haritası, yönünü
ve hızı belirlenebilir. Anevrizma, tromboz ve damar daralmaları gibi hastalıkların
tanısı yapılabilir.2Ovaryum gibi düşük akımlı dokular için Renkli Doppler’in zen-
ginleştirilmiş sürümü olan Power Doppler (PD) özellikli cihazlar tercih edilir. Bu
uygulamada eritrositlerin hareket hızlarının yerine sinyal amplitüdü üzerinden per-
füzyonun şiddeti ölçülebilir, ancak akımın yönü belirlenemez.2Diğer bir Doppler
uygulaması olan Kesintili dalga/Spektral Doppler (Pulsed Wave Doppler: PWD) ise
Turkiye Klinikleri J Vet Sci Obstet Gynecol-Special Topics 2018;4(1):43-9
43
Veteriner Jinekolojide
Doppler Ultrasonografi Kullanım Alanları
ÖÖZZEETT Tıbbi görüntüleme alanındaki teknolojik gelişmelere paralel olarak, veteriner jinekoloji pra-
tiğindeki ultrasonografik muayenelerin niteliği de çeşitlilik kazanmaktadır. Geçmişte genital or-
ganlar sadece B-mod cihazlar ile morfolojik açıdan değerlendirilebilirken, günümüzde farklı hayvan
türlerinde Doppler ultrasonografi cihazları ile maternal/fetal dokuların hemodinamik yapısı ve
fonksiyonel durumu hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür. Bu derlemede veteriner obstetrik ve
jinekoloji alanında yapılmış olan bazı Doppler çalışmalarının kısa bir özeti sunulmaktadır.
AAnnaahh ttaarr KKee llii mmee lleerr::Veteriner jinekoloji; ultrasonografi, Doppler
AABBSS TTRRAACCTT As parallel to technological innovations in the medical imaging, the ultrasonographic
examinations in veterinary gynecology are getting diversified. In the past, genital organs could be
examined with morphologically by only B-mode devices, today it can also be have knowledge of
the hemodynamic structure and functional status of maternal/ fetal tissues by using Doppler ultra-
sonography machines in different animal species. In this review, a brief summary of some Doppler
studies carried out the field of veterinary obstetrics and gynecology is presented.
KKeeyywwoorrddss:: Veterinary gynecology; ultrasonography, Doppler
Güneş ERDOĞANa
aDoğum ve Jinekoloji AD,
Adnan Menderes Üniversitesi
Veteriner Fakültesi,
Aydın
Ge liş Ta ri hi/Re ce i ved: 31.10.2017
Ka bul Ta ri hi/Ac cep ted: 12.02.2018
Yazışma Adresi/Correspondence:
Güneş ERDOĞAN
Adnan Menderes Üniversitesi
Veteriner Fakültesi,
Doğum ve Jinekoloji AD,
Aydın, TÜRKİYE
gunesems@yahoo.com
Copyright © 2018 by Türkiye Klinikleri
DERLEME
renkli Doppler’de sabitlenen akım dalga formundaki gö-
rüntüsü üzerinden akım hızı, pulsatilite/rezistans direnç
değeri (PI/RI) ölçümleri yapılarak bölgenin perfüzyonu
hakkında daha detaylı bilgi toplanabilir. Pozitif kaymayı
oluşturan yaklaşan akım spektrum çizgisinin pozitif,
uzaklaşan negatif kayma ise spektrum çizgisinin negatif
alanında yer alır. Özellikle obstetrik ölçümlerde açıdan
bağımsız parametrelere duyulan ihtiyaç sonucu PI ve RI
değerleri önem taşır. Operatör PWD muayenelerini
renkli kodlama kullanılmaksızın (Duplex) ya da renk
kodları üzerinden yapılacak örnekleme alanı üzerinden
(Triplex) gerçekleştirir.1,2
Yukarıda kısaca özetlenen Doppler muayene uygu-
lamalarını içeren araştırma sonuçları dişi reprodüktif
süreç göz önünde tutularak, gebelik öncesi, gebelik sü-
reci ve doğum sonrası olmak üzere üç ana başlık altına
sunulmuştur.
A. SİKLİK HAYVANLARDA
DOPPLER USG KULLANIM ALANLARI
FOLLİKÜLER YAPILARIN İNCELENMESİ
Östrus siklusu boyunca ovaryum üzerindeki fonksiyo-
nel yapıların izleminde Doppler USG etkin bir uygula-
madır.3İnek ovaryumlarında folliküler seleksiyonun 1
gün öncesinden itibaren vasküler yapısı tespit edilebilen
2,5 mm üzerindeki folliküllerin gelişime devam ettikleri
tespit edilmiştir.4Aynı şekilde yüksek perfüzyon değer-
lerinin dominant follikül seçiliminde ve sürecin devam-
lılığında belirleyici olduğunu destekleyen araştırma
sonuçları bulunmaktadır.5Bununla birlikte follküler kan
akımının plazma östrojen seviyesi ile ilişkili olduğu; at-
retik follikülerin düşük kan akımına sahip olduğu da
gözlenmiştir.6Elde edilen bulgular ışığında erken geli-
şim döneminde folliküllerin perfüzyon oranları üzerin-
den bir sonraki DF’nin tespiti ve çoklu olgularda
yapılacak sayım ile süperovulasyona alınan yanıtın de-
ğerlendirilmesi mümkündür.7
OVULASYONUN TAKİBİ
Ovulasyon dönemine ait Doppler çalışmaları daha çok
ineklerde yoğunlaşmıştır. İneklerde ovulasyonun hemen
öncesinde follikül çeperinin perfüzyon değerleri maksi-
mum değerine ulaşmaktadır.8Araştımacılar yüksek ös-
trojen düzeyinin follikül duvarının nitrik oksitten
yararlanma oranını arttırarak hızlı bir vazodilatasyonun
şekillendiğini bildirmektedir.9,10 Ovulasyon öncesinde
Graff follikülünden alınan CD görüntülerinin kumulus
oosit kompleksi ve embriyo kalitesinin değerlendirilme-
sinde kullanılabileceği; dolayısıyla da gebelik oranlarını
da etkileyebileceğine dair veriler bulunmaktadır.10-12 Oy-
saki kısraklarda yapılan çalışmalarda ise ineklerdekin-
den farklı olarak ovulasyondan 4 saat öncesinden
itibaren folliküler duvarın kanlanmasında belirgin bir
azalma olduğu bildirilmiştir.13 Köpeklerde ise periovula-
torik süreçte yapılacak CD’nin ovulasyon zamanının be-
lirlenmesinde B-mod USG’ye oranla daha etkin olduğu
düşünülmektedir.14,15 Ovulasyon zamanının kesin tanısı
içim günlük Doppler muayeneleri vajinal sitoloji ve
serum progesteron değerleri ile birlikte değerlendirile-
bilir.
KORPUS LUTEUM İZLEMİ VE ERKEN GEBELİK TANISI
Luteal fonksiyonların değerlendirilmesi amacıyla serum
progesteron değeri dışında kolay ve hızlı sonuç veren
tekniklerin geliştirilmesi önemli bir araştırma konusu-
dur. İneklerde luteal kanlanma düzeyinin ile serum pro-
gesteron düzeyi arasında ilişki olduğu, ancak bu
durumun luteal fazın farklı dönemlerinde değişkenlik
gösterdiği bilinmektedir.16 Korpus hemorajikumun şe-
killendiği 2-5. günlerdeki kanlanma düzeyi luteal fonk-
siyon değerlendirilmesinde oldukça güvenilir iken; orta
dönemde (9-12. günler) ise bu korelasyon yok denecek
kadar azdır ve luteal Doppler sonuçlarının tanı değeri ol-
dukça düşüktür.6,17 Yine geç luteal dönemde (17-18. gün-
ler) alınan luteal kan akım değerleri mevcut yapının
regrese olup olmayacağı hakkında bilgi verebilir.7İzle-
yen çalışmalarda regresyon döneminde luteal kanlanma
miktarının luteal büyüklük ölçülerine oranla daha iyi bir
parametre olabileceğine işaret etmektedir.16,18
İneklerde geç luteal dönem kanlanma oranlarının
luteal fonksiyonların belirlenmesindeki etkisinin kanıt-
lanmasıyla Doppler USG’nin erken gebelik tanısındaki
rolü araştırılmaktadır. Araştırmacılar luteal kanlan-
manın gebe olmayan hayvanların tespitinde daha
uygun olduğunu, ancak hassasiyet oranlarının da
düşük olduğunu bildirmişlerdir.19 Bununla birlikte to-
humlamaları izleyen 19-21. günlerde gebe ineklerde
yüksek luteal kan akım değerlerinin gözlendiği bildiril-
miştir.20 Elde edilen değişken sonuçlar nedeniyle klinik
rutini için henüz yeterli görülmemektedir. Kısraklardan
alınan ölçümlerde ise luteal kanlanma görüntülerinin
bireysel farklılıklar gösterdiğini, erken gebelik tanısı
açısından yetersiz kaldığını, ancak 16. güne ait görün-
tülerin luteolizis olgusunun incelenmesi açısından
ümit vadettiğini bildirmişlerdir.21,22 Köpeklerde ise
korpora lutea perfüzyonunun CD, PWD ve PD ile pra-
tik olarak incelenebildiği, gebeliğin 40-58. günlerinde
Güneş ERDOĞAN Turkiye Klinikleri J Vet Sci Obstet Gynecol-Special Topics 2018;4(1):43-9
44
uterin arter (UTA)’daki dilasyonun ovaryan kanlanma
üzerinde belirgin artışa yol açtığı kaydedilmiştir.23
Uterin perfüzyon değişimleri üzerinden yapılacak
erken gebelik tanısına ilişkin olarak, ineklerde ve kıs-
raklarda tohumlamaları izleyen ilk üç hafta içerisinde
gebe kornudaki perfüzyon artışı ve düşük rezistans göz-
lenmekle birlikte bireysel varyasyonlar nedeniyle bu
bulguların erken gebelik tanısında kullanımı henüz ke-
sinleşmemiştir.24,25
OVARYUM KİSTLERİ
Kistik ovaryum olgularının ayırıcı tanısında Doppler
muayenelerin B-mod USG’ye oranla daha güvenilir ol-
duğunu destekleyen araştırma sonuçları bulunmaktadır.
Araştırmacılar luteinize folliküllerin tanısında kist du-
varı perfüzyon düzeyinin kalınlık ölçümlerine oranla
çok daha etkili bir parametre olduğunu bildirmiştir.26
Yine PGF2α enjeksiyonunu izleyen günlerde luteal kist-
lerdeki azalan damarlaşma CD ile tespit edilebilir.3
UTERİN İNCELEMELER
Seksüel siklusun uterin perfüzyon üzerindeki etkisi
erken dönem Doppler çalışmalarının ortak konusudur.
İneklerde seksüel siklus boyunca yapılan UTA Doppler
incelemelerinde proöstrus ve östrus dönemlerinde per-
füzyonun en yüksek, damar direncinin en düşük sevi-
yede seyrettiği görülmüştür.27,28 Benzer şekilde siklik
kısraklarda yapılan benzer çalışmalarda da UTA üzerin-
den yapılacak çeşitli Doppler ölçümlerinin etkin ve pra-
tik şekilde uygulanabildiği kanıtlanmıştır.29-31
B. GEBE HAYVANLARDA
DOPPLER USG KULLANIM ALANLARI
EMBRİYONİK KAYIPLAR
Erken gebelik dönemindeki yavru kayıplarında ovaryan
ve uterin hemodinamik verilerin araştırılması bir diğer
önemli araştırma konusudur. Luteal fonksiyonun belir-
lenmesinde Doppler ölçümlerinin B-mod ölçümlerden
daha hassas olduğu varsayımına dayanarak, tohumla-
maları izleyen 25 gün içerisindeki azalmış perfüzyonun
embriyonik kaybın ilk belirtileri olabileceği düşünül-
mektedir.7Ancak gebelik tanısı için sıklıkla tercih edilen
34. gün civarındaki luteal akım incelemelerinin ise riskli
gebeliklerin tespitinde etki olmadığı görülmüştür.32 Kö-
peklerde ise 2-4. hafta embriyonik rezorbsiyon olgula-
rında B-mod bulguları şekillenmeden önce UTA
indekslerinde artış, koyunlarda ise UTA dalgalarındaki
diastolik çentiklenmelere dikkat çekilmiştir.33,34
Yavru ölümlerinin tanısında feto/plasental kanlan-
manın araştırılması daha güvenilir olduğu düşünülmek-
tedir. İlk 60 gün içerisindeki a. umbilikalis (UMA) ve
plasental akım incelemeleri kalıcı korpus luteum ile
seyreden yavru ölümlerinin tanısında ve olguların pa-
tofizyolojisininin anlaşılması için daha etkili olduğu kay-
dedilmiştir.18
FETO-MATERNAL İZLEM
Riskli gebeliklerde yapılacak Doppler uygulamaları fetal
hipoksinin erken tanısı, uygun sağaltım protokollerinin
belirlenmesi ve doğuma kadar olgunun doğru yöneti-
minde etkili bir seçenektir.35 Feto-maternal dokuların
USG’sinde incelenecek damarlardan biri olan UTA’da
akım düzeyinin giderek artar, erken dönemlerde
sadece sistolik olan akım dalgasının bifazik özellik ka-
zanır, bunun sonucu olarak da damar direnci azalmak-
tadır.36-40 Yine ineklerde gebelik boyunca UTA’daki kan
akımının giderek arttığı, yükselen eğrinin 8. aydan sonra
plato evresine geçtiği bildirilmiştir.37 Perfüzyondaki artış
eğrisinden yararlanarak ineklerde uterin kan akımı ile
yavru doğum ağırlığı arasında ilişki ortaya konmuş ve
fetal doğum ağırlık tahmini için en uygun zamanın 39.
hafta olduğu bildirilmiştir.41,42 Diğer bir çalışmada ise 22-
26. haftadan itibaren görülen bifazik akım dalgası (sisto-
lik/ diastolik dalga) sağlıklı fetal kanlanmanın önemli bir
bulgusu olarak kabul edilmektedir.36,39 Kısraklarda ise bi-
fazik akım dalgası 18-26. haftalarından itibaren gözlenir
ve diğer türlerde olduğu gibi damar direnci zamanla
azalma eğilimindedir.38
Köpeklerde yapılan çalışmalarda uteroplasental arter
PD’de yüksek RI değerlerinin plasental abnormalitelere
işaret ettiği ve diagnostik değeri olabileceği düşünülmekle
birlikte, bu verilerin hayvan büyüklüklerine göre değiş-
kenlik göstermesi sonucu rutin kullanımı önerilmez.43-45
İzleyen çalışmalarda sağlıklı köpek fetüslerinde 16-21.
günlerde UTA’da erken diastolik çentiklenmenin (notch)
kaybolduğu kaydedilmiştir.46 Yine son dönem çalışma-
larda ise yüksek indeksli UTA akımının bazı fetal defor-
masyonlara (hidrosefalus, fetal hidrops, gelişim geriliği
vb.) sebep olabileceğine işaret etmektedir.33
UTA Doppler’i genel taramalar için tercih edilir-
ken, riskli gebeliklerde yapılacak fetal Doppler’ler hi-
poksi tanısı yönünden yardımcıdır. Bu amaçla
değerlendirilen başlıca fetal damarlar Umbilikal arter
(UMA) ve ven, fetal aorta, duktus venosus, vena kava
kaudalis ve orta serebral arter (Middle cerebral artery:
MCA)’dir. Fetal izlemde ilk sırada yer alan UMA öl-
çümleri fetüsten çok plasental vasküler yapı hakkında
Güneş ERDOĞAN Turkiye Klinikleri J Vet Sci Obstet Gynecol-Special Topics 2018;4(1):43-9
45
bilgi verir. Örneklemelerde kordonun orta serbest hattı
kullanılmalıdır. Damar direnci kordonun fetüsa yakın
bölümlerinde daha yüksek iken, plasentaya yaklaştıkça
azalır. Scotti ve ark., maksimum PI ve RI değerlerinin
kaydedildiği erken gebelik döneminin plasental akımda
maksimum direnç noktası olarak kabul etmektedir.47 Di-
astolik akımın görüntülendiği bifazik dalgalar kısrak-
larda 18-26. hafta, kedi ve köpeklerde 4-5. haftadan
sonra gözlendiği, feto-plasental dolaşımdaki progressif
sürece bağlı olarak RI’nin azaldığı görülmüştür.24,44-49 En-
feksiyona bağlı riskli gebeliklerde fetal stres düzeyinin
tespiti için UMA Doppler bulguları oldukça kısıtlıdır.50
Çoğul gebeliklere ait fetal gelişim eğrilerinin çıkartılması
ve tekil gebelerle olan hemodinamik farklılıkların araş-
tırılması amacıyla yapılan araştırmalarda fetüsler ara-
sında benzer değerler görülmekle birlikte, UMA kan
akımı fetüs sayısı ve gebelik dönemine bağlı olarak de-
ğişimler gösterebilir.34,51 Küçük ruminantlarda farklı
noktalardan alınan Doppler indeksleri fetüs sayısı ve ge-
belik dönemine bağlı farklılıklar gösterebilir.51,52 Dola-
yısıyla, muayene edilen tür ve ırk üzerinden çoğul
gebelik olgusuna yaklaşmak daha doğru olacaktır.
Veteriner obstetride farklı türlere ait fetal aorta,
umblikal ven ve vena kava kaudalis Doppler verilerinin
sayısı giderek artmaktadır.34,44,45,47,51,53 Bu veriler sağlıklı
gebeliklere ait olup türe özel intrauterin gelişim eğrile-
rinin çıkartılması açısından önem taşır. Fetal döneme ait
bir damar olan duktus venozusun PWD incelemelerde
azı dişine benzer bifazik karakterli dalga görünümü
koyun ve köpek fetüslerinde tespit edilmiştir.34,54,55 Ko-
yunlardan elde edilen verilerin gebelik süresince var-
yasyonlar gösterdiği, köpeklerde ise üç fazlı duktus
venosus dalga görüntülerinin perinatal ölümler ile bağ-
lantılı olduğu kaydedilmiştir. Fetal stres tanısında ve
beyin patolojilerinin tanısında etkin bir yer tutan
MCA’ya ilişkin köpek fetuslarına ait bir çalışmada gebe-
liğin ikinci yarısında görülecek indeks değişimlerinin
hidrosefalus benzeri hastalıkların tanısında kullanımı-
nın mümkün olabileceğine işaret etmektedir.56
Fetal damarlarda incelenen bir diğer önemli para-
metre ise kalp atım sayısı (FHR) olarak karşımıza çıkar.
B-mod ultrasonografi ile karşılaştırıldığında FHR’nin he-
saplanması Doppler uygulamalarda daha kolay olup, fe-
tusun devamlı monitörize etme olanağı da sunmaktadır.
Genel olarak FHR değeri erken gebelikte kısa bir artış
gösterse de pik noktasına ulaştıktan sonra doğuma kadar
azalma eğilimine geçer.40,51,52,57 Gebeliğin son 3 haftasın-
daki ineklerde yapılan monitorizasyonda ortalama 110
bpm seyreden FHR değerlerindeki değişimlerin 30 dk’lık
uygulamalar ile kolaylıkla izlenebileceği, doğumdan
yaklaşık 2 gün öncesinden FHR’nın stabil hale geçtiği
görülmüştür. Grafikteki akselerasyonların birçoğu fetal
hareketlerle bağlantılı olsa da ilişki kurulamadığı du-
rumlar da söz konusudur.58 FHR değişimlerinin fetal
davranış siklusları (uyku-uyanıklık) içerisinde değerlen-
dirilmesi doğru olacaktır.59 Yine köpeklerde yapılan ça-
lışmalarda fetal stresin tanısı ve uygun sezaryen
zamanının belirlenmesi için FHR bulguları etkin rol oy-
namaktadır.60
Tavşan plasentasının hemokoriyal-diskoidal yapı-
sının kadın plasentası ile uyumlu olması nedeniyle ge-
nellikle deneysel çalışmalarda tercih edilse de veteriner
alandaki yeni bulguların elde edildiği görülmektedir.53,57
Genel olarak diğer memeli hayvanlardaki benzer fetal
dolaşım özelliklerine rastlanan bu türde gebeliğin 20. gü-
nünde UMA indekslerinde belirgin değişimler olduğu,
FHR sayısı ile gebelik yaşı arasında düşük bir korelasyo-
nun gözlendiği bildirilmiştir.57 Gebelik ketozisi bulunan
bir çalışma grubunda ise fetal UA Doppler USG’nin ta-
nıda etkili olmadığı kaydedilmiştir.61
DOĞUM VE GÜÇ DOĞUM
Bu alanda yapılmış fazla sayıda çalışma bulunmamakla
birlikte, elde edilen bulgular klinik değerlendirmede
umut vadetmektedir. Köpeklerde doğum zamanının
öngörülmesinde FHR ve UMA rezistans değerlerinin
belirleyici olabilir. Araştırma sonuçlarında doğum za-
manından 12 saat öncesinde UMA RI değerinin 0,7’nin
altına indiği ve FHR’de %27 oranında varyasyon şekil-
lendiği görülmüştür.62 Gebeliğin son haftasında bu öl-
çütlere göre yapılacak ultrasonografik muayenelerde bu
iki verinin göz önüne alınması faydalı olabilir. Dystocia
olgularında ise fetal stres seviyesinin belirlenmesinde çe-
şitli fetal damarlardan alınacak Doppler ölçümlerinin
tanı ve tedavideki etkinliği veteriner alanında oldukça
yenidir. Sezaryen sonrası ilk 24 saat içerisinde kaybedi-
len kedi yavrularında preoperatif fetal Dopplerde bradi-
kardi ile birlikte UMA PI artışının progresif hipoksi
tanısında kullanılabileceği kaydedilmiştir. Ayrıca araş-
tırmacılar umbilikal vende pulzasyon ve aortada diasto-
lik akımdaki azalmaya işaret etmişlerdir.63
C. DOĞUM SONRASI
DOPPLER USG KULLANIM ALANLARI
MEME GELİŞİMİNİN İNCELENMESİ
Gebelik dönemi ve sonrasında a. pudentalis üzerinde
yapılacak muayenelerde meme loblarının perfüzyon
Güneş ERDOĞAN Turkiye Klinikleri J Vet Sci Obstet Gynecol-Special Topics 2018;4(1):43-9
46
derecesi ile laktasyon performansının tahminine yö-
nelik bazı çalışmalar bulunmakla birlikte elde edilen
sonuçlar klinik uygulama için henüz yeterli düzeyde
değildir.64,65
PUERPERAL DÖNEM
Doğum sonrası hızla küçülme eğilimindeki uterusun
perfüzyonu da değişime uğramaktadır. İneklerde post-
partum ilk günlerde ve izleyen haftalarda involusyon sü-
recine paralel olarak uterin kanlanmada azalma ve UTA
PI değerlerinde artış görülür.66,67 Perfüzyon düzeyindeki
azalmanın 86. güne kadar devam etmesi puerperal
dönem ile histolojik involusyon sınırını aşması yönün-
den dikkat çekicidir.67 Yine retensiyo olgularında utero-
tonik ilaçların etkinliğinin izlenmesi için Doppler
uygulamalarından faydalanılabilir. Magata ve ark., oksi-
tosin enjeksiyonlarının uterus üzerindeki etkisini UTA
kan akımından azalma ve PI değerindeki artış ile ortaya
koymuşlardır.68
Puerperal dönem UTA PI ve RI’leri için benzer
artış eğilimi kedi ve köpekler için de geçerlidir.48,69-71
Ancak bu türlerde her bir kornu üzerindeki yavru sa-
yısının ve doğum şeklinin (sezaryen operasyonu/vaji-
nal doğum) PI ve RI üzerinde etkili olduğuna dikkat
çekilmektedir.69,70 Postpartum uterus problemleri bu-
lunan ineklerde 45. günden itibaren uterin perfüzyo-
nun sabit kaldığını bildiren araştırma sonuçlarına
rağmen, Doppler bulgularının tanıdaki yeri henüz ke-
sinleşmemiştir.72
SONUÇ
Doppler USG farklı hayvan türlerinde tüm reprodüktif
süreçlerde uygulanabilecek alternatif bir tanı tekniği ola-
rak veteriner pratikteki yerini almak üzeredir. Gelecek
çalışmalarda elde edilecek bulguların bu alandaki temel
bilgi açığını doldurması ve yeni araştırmaların bu zemin
üzerinde ilerlemesi erken tanı ve etkin sağaltım yolunda
klinisyenler için yardımcı olacaktır.
Güneş ERDOĞAN Turkiye Klinikleri J Vet Sci Obstet Gynecol-Special Topics 2018;4(1):43-9
47
1. Dickey RP. Doppler ultrasound investigation
of uterine and ovarian blood flow in infertility
and early pregnancy. Hum Reprod Update
1997;3(5):467-503.
2. Schmidt W, Kurjak A. Fizik ve uygulama tek-
niği ile ilgili temeller. Ertan AK, Tanrıverdi HA,
editörler. Obstetri ve Jinekolojide Renkli Dopp-
ler Sonografi. 1. baskı. İstanbul: Nobel Tıp Ki-
tapevi; 2003. p.8-34.
3. Aslan S, Bollwein H, Stolla R. İneklerde
follikül, corpus luteum, ovaryum kistleri olgu-
larında renkli Doppler ultrasonografi
aracılığıyla vaskülarizasyon değişikliklerinin in-
celen- mesi. Ankara Üniv Vet Fak Derg
2008;55(2): 89-94.
4. Ginther OJ, Rakesh HB, Hoffman MM. Blood
Flow of Follicles and CL During Development
of the Periovulatory Follicular Wave in Heifers.
Theriogenolgy 2014;82(2):304-11.
5. Acosta TJ, Hayashi KG, Matsui M. Miyamoto
A Changes in Follicular Vascularity during the
First Follicular Wave in Lactating Cows. J Re-
prod Dev 2005;51(2):273-80.
6. Acosta TJ, Hayashi KG, Matsui M, Miyamoto
A. Local Changes in Blood Flow within the
Preovulatory Follicle Wall and Early Corpus
Luteum in Cows. Reproduction 2003;125(5):
759-67.
7. Bollwein H, Heppelmann M, Lüttgenau J. Ul-
trasonographic Doppler Use for Female Re-
production Management. Vet Clin North Am
Food Anim Pract 2016;32(1):149-64.
8. Matsui M, Miyamoto A. Evaluation of ovarian
blood flow by colour Doppler ultrasound: Prac-
tical use for reproductive management in the
cow. Vet J 2009;181(3):232-40.
9. Acosta TJ. Studies of follicular vascularity as-
sociated with follicle selection ovulation in cat-
tle. J Reprod Dev 2007;53(1):39-44.
10. Pancarci SM, Güngör Ö, Atakişi A, Ciğremiş
Y, Arı UÇ, Bollwein H. Changes in follicular
blood flow and nitric oxide levels in follicular
fluid during follicular deviation in cow. Anim
Reprod Sci 2011;123:149-56.
11. Siddiqui MAR, Gastal EL, Gastal MO, Alma-
mun M, Beg MA, Ginther OJ. Relationship of
vascular perfusion of the wall of the preovula-
tory follicle to in vitro fertilisation and embryo
development in heifers. Reproduction
2009;137(4):689-97.
12. Siddiqui MAR, Almamun M, Ginther OJ. Blood
flow in the wall of the preovulatory follicle and
its relationship to pregnancy establishment in
heifers. Anim Reprod Sci 2009;113(1-4):287-
92.
13. Gastal EL, Gastal MO, Ginther OJ. Relation-
ships of Changes in B-mode Echotexture and
Colour-Doppler Signals in the Wall of the Pre-
ovulatory Follicle to Changes in Systemic
Oestradiol Concentration and the Effects of
Human Chorionic Gonadotropin in Mares. Re-
production 2006;131(4):699-709.
14. Köster K, Poulsen Nautrup C, Günzel-Apel
AR. A Doppler ultrasonographic study of cyclic
changes of ovarian perfusion in the beagle
bitch. Reproduction 2001;122(3):453-61.
15. Bergeron LH, Nykamp SG, Brisson BA,
Madan P, Gartley, CJ. An Evaluation of B-
mode and Color Doppler Ultrasonography for
Detecting Periovulatory Events in the Bitch.
Theriogenology 2013;79(2):274-83.
16. Herzog K, Brockhan-Ludemann M, Kaske M,
Beindorff N, Paul V, Niemann H, et al. Luteal
Blood Flow is a More Appropriate Indicator for
Luteal Function During the Bovine Estrous
Cycle than Luteal Size. Theriogenology
2010;73(5):691-7.
17. Lüttgenau J, Ulbrich SE, Beindorff N, Honnens
A, Herzog K, Bollwein H. Plasma proges-
terone concentrations in the mid-luteal phase
are dependent on luteal size, but independent
of luteal blood flow and gene expression in
lactating dairy cows. Anim Reprod Sci
2011;56(1-4):307-14.
18. Miyamoto A, Shirasuna K, Hyashi K, Kamada
D, Kawashima C, Kaneko E, et al. A potential
use of color ultrasound as a tool for reproduc-
tive management: New observations using
color ultrasound scanning that were not pos-
sible with imaging only in black and white. J
Reprod Dev 2006;52(1):153-60.
19. Utt MD, Johnson GL, Beal WE. The evalua-
tion of corpus luteum blood flow using color-
flow Doppler ultrasound for early pregnancy
diagnosis in bovine embryo recipients. Theri-
ogenology 2009;71(4):707-15.
KAYNAKLAR
Güneş ERDOĞAN Turkiye Klinikleri J Vet Sci Obstet Gynecol-Special Topics 2018;4(1):43-9
48
20. Siqueira LGB, Areas VS, Ghetti AM, Fonseca
JF, Palhao MP, Fernandes CA, et al. Color
Doppler Flow Imaging for the Early Detection
of Nonpregnant Cattle at 20 Days After Timed
Artificial Insemination. J Dairy Sci 2013;
96(10):6461-72.
21. Bollwein H, Mayer R, Weber F, Stolla R.
Luteal blood flow during the estrous cycle in
mares. Theriogenology. 2003;57(8):2043-51.
22. Sichtar J, Rajmon R, Hoskkova K, Rehak D,
Vostry L, Hartlova H. The luteal blood flow,
area and pixel intensity of corpus luteum, lev-
els of progesterone in pregnant and nonpreg-
nant mares in the period of 16 days after
ovulation. Czech J Anim 2013;58(11):512-9.
23. Polisca A, Zelli R, Troisi A, Orlandi R, Brec-
chia G, Boiti C. Power and pulsed Doppler
evaluation of ovarian hemodynamic changes
during diestrus in pregnant and nonpregnant
bitches. Theriogenology 2013;79(2):219-24.
24. Bollwein H, Mayer R, Stolla R. Transrectal
Doppler sonography of uterine blood flow dur-
ing early pregnancy in mares. Theriogenology
2003;60(4):597-605.
25. Honnens A, Voss C, Herzog K, Niemann H,
Rath D, Bollwein H. Uterine blood flow during
the first 3 weeks of pregnancy in dairy cows.
Theriogenology 2008;70(7):1048-56.
26. Rauch A, Kruger L, Miyamoto A, Bollwein H.
Colour Doppler sonography of cyctic ovarian
follicles in cows. J Reprod Dev 2008;54(6):
447-53.
27. Bollwein H, Meyer HHD, Maierl J, Weber F,
Baumgartner U, Stolla R. Transrectal Doppler
sonography of uterine blood flow in cows dur-
ing the estrous cycle. Theriogenology
2000;53(8):1541-52.
28. Hassan M, Khan AS, Bilal M, Avais M, Sattar
A, Erdoğan G, et al. Measurement of resist-
ance index of uterine artery with Doppler
sonography during estrous cycle in sahiwal
cow. Proceedings of 18th International Con-
gress on Animal Reproduction 2016;542.
29. Bollwein H, Maierl J, Mayer R, Stolla R. Tran-
srectal color Doppler sonography of the A.
Uterina in Cyclic Mares. Theriogenology
1998;49(8):1483-8.
30. Ludwig S, Blaich U, Schoon D, Aupperle H,
Schoon HA, Bartmann CP, et al. Functional
pathology of the uterine blood flow in the
mare-pathohistologic and Doppler sono-
graphic investigations. Theriogenology 2002;
58(2-4):511-3.
31. Bollwein H, Weber F, Steffens S, Stolla R. The
effect of acetylsalicylic acid and captopril on
uterine and ovarian blood flow during the es-
trous cycle in mares. Theriogenology 2004;
61(2-3):301-9.
32. Kelley DE, Galvão KN, Mortensen CJ, Risco
CA, Ealy AD. Using Doppler ultrasonography
on day 34 of pregnancy to predict pregnancy
loss in lactating dairy cattle. J Dairy Sci
2017;100(4):3266-71.
33. Freitas LA, Mota GL, Silva HV, Carvalho CF,
Silva LD. Can maternal-fetal hemodynamics
influence prenatal development in dogs? Anim
Reprod Sci 2016;172:83-93.
34. Turna Yılmaz Ö, Gündüz MC, Evkuran Dal G,
Uçmak M, Günay Uçmak Z, Karaçam E, et al.
Evaluation of changes in Doppler ultrasonog-
raphy indices and levels of maternal serum
angiogenic factors throughout pregnancy in
ewes. Theriogenology 2017;89:183-91.
35. Filkins K, Koos JB. Ultrasound and fetal diag-
nosis. Curr Opin Obstet Gynecol 2005;17(2):
185-95.
36. Harrington K, Cooper D, Less C, Hecher K,
Campbell S. Doppler ultrasound of the uterine
arteries: the importance of bilateral notching
in the prediction of pre-eclampsia, placental
abruption or delivery of a small-for-
gestational-age baby. Ultrasound Obstet Gy-
necol 1996;7(3):182-8.
37. Bollwein H, Baumgartner U, Stolla R. Tran-
srectal Doppler sonography of uterine blood
flow in cows during pregnancy. Theriogenol-
ogy 2002;57(8):2053-61.
38. Bollwein H, Weber F, Woschee I, Stolla R.
Transrectal Doppler sonography of uterine
and umbilical blood flow during pregnancy in
mares. Theriogenology 2004;61(2-3):499-509.
39. Panarace M, Garnil C, Marfil M, Jauregui G,
Lagioia J, Luther E, et al. Transrectal Doppler
sonography for evaluation of uterine blood
flow throughout pregnancy in 13 cows. Theri-
ogenology 2006;66(9):2113-9.
40. Blanco PG, Rodriguez R, Olguin S, Rube A,
Tortora M, Gobello C. Doppler ultrasono-
graphic assessment of maternal and fetal ar-
teries during normal feline gestation. Anim
Reprod Sci 2014;146(1-2):63-9.
41. Herzog K, Koerte J, Flachowsky G, Bollwein
H. Variability of uterine blood flow in lactating
cows during the second half of gestation. The-
riogenology 2011;75(9):1688-94.
42. Hartmann D, Honnens A, Piechotta M, Lüttge-
nau J, Niemann H, Rath D, et al. Effects of a
Protracted Induction of Parturition on the Inci-
dence of Retained Placenta and Assessment
of Uterine Artery Blood Flow as a Measure of
Placental Maturation in Cattle. Theriogenology
2013;80(3):176-84.
43. Blanco PG, Gobello C. Doppler Ultrasound in
Canine Pregnancy. J Ultrasound Med 2008;
27(12):1745-50.
44. Nautrup CP. Doppler ultrasonography of ca-
nine maternal and fetal arteries during normal
gestation. J Reprod Fertil 1998;112(2):301-14.
45. Di Salvo P, Bocci F, Zelli R, Polisca A. Doppler
evaluation of maternal and fetal vessels during
normal gestation in the bitch. Res Vet Sci
2006;81(3):382-8.
46. Miranda SA, Domingues SFS. Conceptus
echobiometry and triplex Doppler ultrasonog-
raphy of uterine and umbilical arteries for
assessment of fetal viability in dogs. Theri-
ogenology 2010;74(4):608-17.
47. Scotti L, Di Salvo P, Bocci F, Pieramanti C,
Polisca A. Doppler evaluation of maternal and
foetal vessels during normal gestation in
queen. Theriogenology 2008;69(9):1111-9.
48. Serin G, Tarımcılar T. Obstetrics Doppler ul-
trasound findings in a german shepherd bitch
at pregnancy and puerperium. Macedonian J
Anim Sci 2011;1(1):239-44.
49. Serin G, Tarımcılar T. Umbilical artery Doppler
velocimetry in canine fetuses at six weeks of
gestation. Macedonian J Anim Sci 2012;2(2):
219-21.
50. Serin G. Obstetrics Doppler sonography in
late pregnant sheep complicated with gan-
grenous mastitis. Repro Dom Anim 2011;
46(3):148-9.
51. Serin G, Gokdal Ö, Tarımcılar T, Atay O. Um-
blical artery Doppler Sonography in saanen
goat fetuses during singleton and multiple preg-
nancies. Theriogenology 2010;74(6):1082-7.
52. Erdogan G, Cetin H, Ceylan A, Serin İ, Be-
ceriklisoy HB. Comparison of Foetal Growth
in Singleton and Twin Pregnancies by B Mode
and Doppler Ultrasonography in Karya Ewes.
Turkish J Vet Anim Sci 2016; 40(5):616-21.
53. Polisca A, Scoti L, Orlandi R, Brecchia G, Boiti
C. Doppler evaluation of maternal and fetal
vessels during normal gestation in rabbits.
Theriogenology 2010;73(3):358-66.
54. Panarace M, Garnil C, Cané L, Rodríguez E,
Medina M. Echo-Doppler ultrasonographic as-
sessment of resistance and velocity of blood
flow in the ductus venosus throughout gesta-
tion in fetal lambs. Theriogenology 2008;70(4):
648-5.
55. Barella G, Faverzani S, Faustini M, Groppetti
D, Pecile A. Doppler ultrasonographic evalua-
tion of ductus venosus blood flow in 55 canine
fetuses. J Ultrasound 2014;17(4):287-92.
56. Feliciano MA, Nepomuceno AC, Crivalero
RM, Oliveira ME, Coutinho LN, Vicente WR.
Foetal echoencephalography and Doppler ul-
trasonography of the middle cerebral artery in
canine foetuses. J Small Anim Pract 2013;
54(3):149-52.
57. Turna, Erdoğan G. Assessment of fetal growth
by B mode and Doppler ultrasonography in
rabbit during pregnancy. Fırat Üniv Sağlık Bil
Vet Derg 2016;30(2):89-93.
58. Buczinski SMC, Fecteau G, Comeau G, Boy-
sen SR, Lefebvre RC, Smith LC. Ultrasono-
graphic fetal well-being assessment, neonatal
and postpartum findings of cloned pregnan-
cies in cattle: A preliminary study on 10 fe-
tuses and calves. Can Vet J 2009; 50(3):
261-9.
Güneş ERDOĞAN Turkiye Klinikleri J Vet Sci Obstet Gynecol-Special Topics 2018;4(1):43-9
49
59. Breukelman S, Mulder EJH, Oord RV, Jonker
H, Van der Weijden BC, Tavene MAM. Con-
tinuous fetal heart rate monitoring during late
gestation in cattle by means of Doppler ultra-
sonography: Reference values obtained by
computer-assisted analysis. Theriogenology
2006;65(3):486-98.
60. Zone MA, Wanke MM. Diagnosis of canine
fetal health by ultrasonography. J Reprod Fert
Suppl 2001;57:215-9.
61. Ural S, Erdoğan G. Gebe Tavşanlarda Deney-
sel Ketozis Olgularında Fetal Umbilikal Arter
Doppler Uygulamalarının Diagnostik Etkin-
liğinin İncelenmesi. Erciyes Univ Vet Fak Derg
2017; baskıda.
62. Giannico AT, Garcia DA, Gil EM, Sousa MG,
Froes TR. Assessment of umbilical artery flow
and fetal heart rate to predict delivery time in
bitches. Theriogenology 2016;86(7):1654-61.
63. Turna Yılmaz, Uçmak M, Günay M, Karaçam
EÇ, Erzengin ÖM. Doppler evaluation of fetal
and fetomaternal vessels during dystocia in
cats: Four cases. Kafkas Univ Vet Fak Derg
2014;20(6):971-4.
64. Piccione G, Arcigli A, Assenza A, Percipalle
M, Caola G. Pulsed wave-doppler ultrasono-
graphic evaluation of the mammary blood flow
in the ewe. Acta Vet Brno 2004;73:23-7.
65. Barbagianni MS, Gouletsou PG, Valasi I,
Petridis IG, Giannenas I, Fthenakis GC. Ul-
trasonographic findings in the ovine udder dur-
ing lactogenesis in healthy ewes or ewes with
pregnancy toxaemia. J Dairy Res 2015;82:
293-303.
66. Heppelmann M, Krüger L, Leidl S, Bollwein H.
Transrectal Doppler sonography of uterine
blood flow during the first two weeks after par-
turition in simmenthal heifers. J Vet Sci
2013;14(3):323-7.
67. Krueger L, Koerte J, Tsousis G, Herzog K,
Flachowsky G, Bollwein H. Transrectal
Doppler sonography of uterine blood flow
during the first 12 weeks after parturition in
healthy dairy cows. Anim Reprod Sci
2009;114(1-3):23-31.
68. Magata F, Hartmann D, Ishii M, Miura R,
Takahashi H, Matsui M, et al. Effects of ex-
ogenous oxytocin on uterine blood flow in
puerperal dairy cows: The impact of days after
parturition and retained fetal membranes. Vet
J 2013;196(1):76-80.
69. Pereira BS, Freire LMP, Pinto JN, Domingues
SFS, Silva LDM. Triplex Doppler evaluation of
uterine arteries in cyclic and pregnant domes-
tic cats. Anim Reprod Sci 2012;130(1-2):99-
104.
70. Barbosa CC, Souza MB, Freitas LA, Silva
TFP, Domingues SFS, Silva LDM. Assess-
ment of uterine involution in bitches using B-
mode and Doppler ultrasonography. Anim
Reprod Sci 2013;139(1-4):121-6.
71. Batista PR, Gobello C, Corrada Y, Pons E,
Arias DO, Blanco PG. Doppler ultrasono-
graphic assessment of uterine arteries during
normal canine puerperium. Anim Repro Sci
2013;141(3-4):172-6.
72. Heppelmann M, Weinert M, Brömmling A,
Piechotta M, Hoedemarker M, Bollwein H. The
effect of puerperal uterine disease on uterine
involution in cows assessed by Doppler
sonography of the uterine arteries. Anim Re-
prod Sci 2014;143(1-4):1-7.
