Content uploaded by Yetkin Bulut
Author content
All content in this area was uploaded by Yetkin Bulut on Jan 10, 2019
Content may be subject to copyright.
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 76 -
Giresun’daki Fındık Fabrikalarının
Etkinlik Analizi: Malmquist – TFV
Endeksi Uygulaması
Efficiency Analysis Of The Hazelnut
Factories In The City Of Giresun
The Application of Malmquist – TFP
Index
Hatice DOĞAN
1
, Yetkin BULUT
2
1
Öğretim görevlisi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, hatice.dogan@giresun.edu.tr,
Giresun
2
Yard. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, yetkin.bulut@hotmail.com,
Samsun
Özet
Bu çalışmanın amacı 2006–2012 dönemi için Giresun’daki fındık fabrikalarının
performanslarını incelemektir. Belirlenen dönemler için her bir fabrikanın Toplam Faktör
Verimliliğindeki değişim, Malmquist- Toplam Faktör Verimliliği Endeksi yöntemi
kullanılarak incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre 2006–2012 yılları arasında
fabrikaların toplam faktör verimliliğinde azalma olduğu görülmüştür. Bu azalış hem teknik
etkinlikteki değişimden hem de teknolojik değişimden kaynaklandığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Fındık Fabrikaları, Etkinlik Analizi, Malmquist- Toplam Faktör
Verimliliği Endeksi
Abstract
The purpose of this study is to analyse the performances of the hazelnut factories
in Giresun within the period of 2006–2012. For the indicated period, the change within the
Total Factor Productivity was analyzed by using Malmquist- Total Factor Productivity
Index method. According to the obtained results, it was observed that there was a decrease
in the Total Factor Productivity of the factories between the years 2006–2012.
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 77 -
1. Giriş
Günümüzde teknolojik alanda yaşanan büyük çaptaki gelişmeler ve değişimler tarım
sektöründe de etkisini göstermiştir. Tarım sektöründeki verimliliği artırabilmek için gelişen teknoloji
kullanmak gerekmektedir. Türkiye’de tarım, hem ekonomiye katkısı hem de istihdam alanı olması
bakımından büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de tarım sektörü içerisinde fındık önemli bir paya
sahiptir.
2011 yılında dünyada yaklaşık 904 bin hektar (ha) alanda fındık yetiştirildiği tahmin
edilmektedir. Türkiye tek başına dünya fındık alanının 697 bin hektar alanına sahiptir. Dünyadaki
fındık ekim alanlarının yaklaşık % 77’si Türkiye’de bulunmaktadır. İtalya % 8’lik payla ikinci sırada
yer almaktadır. Diğer ülkeler arasında sırasıyla Gürcistan, Azerbaycan, ispanya ve ABD izlemektedir.
International Nut Council (2012) raporuna göre 2005-2012 yılları arasında dünya fındık ihracatı
ortalaması 842 bin ton (kabuklu fındık cinsinden) olup, bunun yaklaşık %70’i Türkiye
gerçekleştirmiştir. Dünyada fındık tüketiminin neredeyse tamamına yakını (%91), Avrupa Birliği ve
diğer Avrupa ülkeleri tarafından gerçekleştirilmekte ve büyük ölçüde (%80’i) çikolata ve şekerleme
sanayinde hammadde olarak kullanılmaktadır (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel
Müdürlüğü 2012 Yılı Fındık raporu, 2013).
Türkiye’nin tarımsal yapısı çoğunlukla kendi arazisini işleyen, sermayesi yetersiz, eğitim ve
teknoloji bakımından yetersiz, uygun olmayan büyüklükte faaliyet gösteren bir yapıya sahiptir.
Devletin fındığa 1964 yılından bu yana maliyetlerin üzerinde fiyatlardan alım garantisi vermesi,
fındığın diğer ürünlere göre nispeten az emekle yetiştirilen bir ürün olması, bölgeden yapılan göçler vb.
etkenlerden dolayı önce Batı Karadeniz Bölgesi, daha sonra ise diğer bölgelere yayılmıştır.
Türkiye’nin 1970’li yıllarda 260 bin ton civarında olan fındık üretimi 2008 yılında 801 bin ton, 2009
yılında 500 bin ton, 2010 yılda 600 bin ton ve 2011 yılında ise yaklaşık 430 bin ton olarak
gerçekleşmiştir (TÜİK, 2011).
Ülkemizde yaşanan ekonomik krizlerden dolayı kuruluşların kaynaklarının kullanımını ve
performansın geliştirilmesi için yapılan çalışmaları arttırmıştır. İşletmelerin göstermiş oldukları iyi
veya kötü performansı belirlemek diğer bir deyişle etkin ve etkin olmayan işletmeleri birbirlerinden
ayırt etmek gerekmektedir. Etkin olmayan işletmeleri belirlemek ve bu etkinsizliğin nedenini tespit
edebilmek için de kullanılan tekniklerden biri de Veri Zarflama Analizi (VZA) dır.
VZA, temel olarak belirli bir çıktı düzeyinin minimum girdi miktarıyla elde edilmesini
amaçlayan girdi yönelimli model ve belirli bir girdi düzeyi ile maksimum çıktının sağlanmasını
amaçlayan çıktı yönelimli model olmak üzere iki yönlü uygulanabilen bir matematiksel programlama
tekniğidir. VZA, uygulandığı birimlerin etkinliğini yalnızca bir dönem için ölçebilen statik bir kesit
analizidir. Başka bir deyişle VZA, birimlerin etkinliğinin zaman içinde nasıl değiştiğini
It was determined that this decrease resulted from both transformation at technical
efficiency and technological transformation.
Keywords: Hazelnut Factories, Efficiency Analysis, Malmquist- Total Factor
Productivity Index
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 78 -
ölçememektedir. Malmquist-Toplam Faktör Verimliliği Endeksi (MTFVE), karar verme birimlerinin
(KVB) ortak bir teknolojiye göre her bir veri noktasının uzaklıklarının oranlarını hesaplayarak, farklı
zamana ait iki veri noktası arasındaki toplam faktör verimliliğindeki (TFV) değişimi ölçen ve yaygın
olarak kullanılan bir tekniktir (Lorcu, 2010: 279).
Bu çalışmanın amacı, Giresun’daki fındık fabrikalarının göreli etkinliklerinin 2006-2012
yılları arasında nasıl değişim gösterdiğini Malmquist- Toplam Faktör Verimliliği endeks ile ölçmektir.
Aynı zamanda yapılan ölçüm sonrasında meydana gelen değişimin nelerden kaynaklandığını da ortaya
koymaktır. 2013 yılına ait veriler henüz hazırlanmadığından çalışmaya dahil edilememiştir.
Çalışma, altı ana başlık altında toplanmıştır. İkinci bölümde, tarım sektöründe yapılan
Malmquist-TFV endeksi çalışmalarını içeren literatür araştırmasına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde,
Malmquist–TFV Endeksi yöntemine ait teorik bilgiler anlatılmıştır. Dördüncü bölümde, uygulama
aşamasında kullanılacak veriler ve değişkenler anlatılmıştır. Beşinci bölümde, analiz sonuçları ortaya
konulmuş, altıncı ve son bölümde ise sonuçlar değerlendirilerek önerilerde bulunulmuştur.
2. Literatür Araştırması
Malmquist–Toplam Faktör Verimliliği Endeksi’nin başlıca uygulama alanları, bankalar (Cingi
ve Tarım, 2000; Öncü ve Aktaş, 2007; Dağ, 2011), hastaneler (Aktan ve Tosun, 2010; Şahin, 2009;
Sülkü, 2011), özel sektör imalat sanayi (Zaim ve Taşkın, 1997; Arcelus ve Arozena, 1999; Deliktaş,
2002; Chen, 2003; Kesbiç ve diğerleri, 2004; Kayalı, 2007; Perçin ve Ustasüleyman, 2007; Dinçer,
2008; Kula ve diğerleri, 2009; Lorcu, 2010), kamu kuruluşları (Demirci, 2001; Kutlar ve diğerleri,
2010; Çakır, 2011), üniversiteler (Küçükşimşek, 2004), tarım (Coelli ve Rao, 2003; Raheman ve
diğerleri, 2009; Demirci, 2003; Candemir ve Deliktaş, 2006; Sevim, 2006; Özok, 2006; Bozbağ, 2007;
Avcı ve Kaya, 2008; Ar ve Baki, 2009; Mollavelioğlu, 2009; Kılıç ve diğerleri, 2009; Candemir ve
diğerleri, 2011) yer almaktadır.
Tarım sektörüne yönelik yapılmış ve etkinlik karşılaştırmasını içeren çalışmalara yer verilen
bu bölümde ilk olarak Dünya’daki tarım sektörüne yönelik uygulamalar ortaya konulmuştur. Bu
çalışmaların ilkinde Coelli ve Rao (2003), 1980-2000 yılları arasında 93 ülkede tarımdaki verimlilik
değişimini Malmquist–TFV endeksi yardımıyla ölçmüştür. Tarımda verimlilikteki gelişmeleri
yakalamak ya da bazı durumlarda olası uyuşmazlık konuları global çerçevede ele alıp incelenmiştir.
Raheman ve diğerleri (2009) tarafından, Pakistan’ da faaliyet gösteren ve Karaçi Borsası’na kote
olmuş 20 adet şeker fabrikası üzerine yapılan çalışmada ise fabrikaların 1998-2007 yılları arasındaki
TFV değişimi MTFVE yöntemiyle ölçülmüştür. Sonuç olarak, söz konusu fabrikalarda TFV
endeksinde toplamda % 0,1’lik bir azalma tespit edilmiştir.
Dünyada yapılan bu çalışmalara ek olarak Türkiye’deki kuruluşlara yönelik olarak da
Malmquist-TFV endeksi ölçümü yapılmıştır. Demirci (2003) tarafından, 18 adet TŞFAŞ (kamu), 2
adet karma (TŞFAŞ ve PANKOBİRLİK) ve 3 adet özel (PANKOBİRLİK) olmak üzere toplam 23
Şeker fabrikasında, 1987-1999 yıllarını kapsayan 13 yıllık dönem için VZA ile etkinlik ölçümü
yapılmıştır. Sonuç olarak, fabrikaların büyük bir kısmının zaman içinde teknik etkinliği yakaladığı
görülmüştür. Candemir ve Deliktaş (2006), 1999-2003 arasındaki dört yıllık dönem için Tarım
İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne (TİGEM) bağlı devlet üreme çiftliklerinin üretim performanslarını ve
toplam faktör verimliliklerindeki değişimini incelemiştir. Araştırma sonucunda, 1999-2003 döneminde
devlet üretme çiftliklerinin toplam faktör verimliliğinde yıllık ortalama %3,3 artış olduğu görülmüştür.
Bu artışın teknolojik ilerlemeden kaynaklandığı saptanmıştır. Sevim (2006), Avrupa Birliği ve aday 28
ülkenin 1993-2002 dönemi için tarımsal etkinliklerini Malmquist-TFV endeksi ile incelemiştir.
Çalışmanın sonucunda toplam faktör verimlilik endeksinde %0,9 oranında bir azalma olduğu
görülmüştür. Özok (2006), 1998-2003 yılları için Türkiye’deki İllerin Tarım Etkinliklerinin
incelenmesinde VZA ve Malmquist–TFV endeksi yöntemiyle incelemiştir. Sonuç olarak toplam faktör
verimliliğinin %0,70 oranında bir artış gösterdiğinin bu artışın %1 teknik değişimdeki artıştan, %0,3
etkinlik değişimi azalışından olduğu saptanmıştır. Bozdağ (2007) tarafından, TŞFAŞ ve özel şeker
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 79 -
fabrikalarının tümünde ve AB ülkelerinde VZA ile 1990-2005 dönemi için etkinlik ölçümü yapılmış
ve her ülkenin üretim etkinlikleri karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Malmquist-TFV endeksi
ile de Türkiye ve AB ülkelerinin şeker sanayilerinin üretim etkinliklerindeki değişimi incelenmiştir.
Çalışma sonucunda, Türkiye şeker sanayisinin üretim etkinliğinin yüksek olduğu ve AB pazarı içinde
üretimde rekabetçi bir yapıya sahip olduğu ortaya konulmuştur. Avcı ve Kaya (2008), 1992-2004
yılları arasında Türkiye ile geçiş ekonomileri olarak adlandırılan ülkelerin tarım sektörü
performanslarını VZA ve Malmquist-TFV endeksi yöntemi kullanarak incelemiştir. Çalışmanın
sonucunda, geçiş ekonomilerinin ortalama teknik etkinlikteki değişim değeri %1,6; teknolojik değişim
değeri %0,7 ve toplam faktör verimliliğindeki değişimi %2,3 olarak belirlenmiştir. Türkiye’nin teknik
etkinlikteki değişim değeri diğer ülkelerin ortalaması ile aynı kalırken teknolojik değişim oranı %0,1
oranında azalmış ve toplam faktör verimliliği %0,6 oranında artmıştır. Ar ve Baki (2009), 2003-2008
dönemi için Çaykur’a bağlı 44 çay fabrikasının etkinlik analizini yapmış ve belirtilen dönemler içinde
Malmquist-TFV endeksi yöntemini kullanarak değerlendirmede bulunmuştur. Sonuçların olumlu
yönde değiştiği gözlenmiş ancak teknolojik etkinlik artarken, teknik etkinliğin azaldığı tespit
edilmiştir. Mollavelioğlu (2009) 1995-2005 döneminde sürdürülebilir tarımın ölçümü ve Türkiye
açısından performansının değerlendirilmesini Malmquist-TVF endeksi yöntemi kullanarak ölçmüştür.
Çalışmada toplam faktör verimlilik endeksinde bir atış olduğu bu artışın teknolojik gelişmeden
kaynaklandığı tespit edilmiştir. Kılıç, Ceyhan ve Alkan (2009), 2005-2006 yılları için fındık
bahçelerinin verimliliklerini karşılaştırmayı amaçlamış ve rastgele seçilen 151 bahçe için VZA
yöntemini kullanmıştır. Çalışmanın sonucunda etkinsiz çıkan bahçelerin üretim maliyetlerini %44
oranında azaltması gerektiği tespit edilmiştir. Candemir, Özcan, Güneş ve Deliktaş (2011),
Türkiye’nin Fındık Satış Kooperatifleri Birliklerinin 2004-2008 dönemi için etkinlik değişimini
Malmquist-TFV endeksi kullanarak incelemiştir. Çalışma sonucuna göre, teknik etkinlik yıllık %1,3
gelişmiş, teknolojik değişim %3 azalmış ve Toplam Faktör Verimliliği ise %1,7 azalmıştır. Çakır
(2011), 2002-2009 dönemleri arasında Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketine ait 25 kamu şeker
fabrikasının etkinliklerinin zaman içindeki değişimlerini Malmquist-TFV endeksi yöntemiyle
incelemiştir. Sonuçta, %0,6 oranında toplam faktör verimliliği artışı görülmüş ve bu artışın teknolojik
gelişim ve etkinlik artışından (sırasıyla %0,5 ve %0,1) kaynaklandığı tespit edilmiştir.
Bu çalışmada, 2006-2012 yılları arasında Giresun’daki fındık fabrikalarının performans
düzeyleri Malmquist-TFV endeksi kullanılarak hesaplanmıştır. İlk olarak her fabrikanın teknik
etkinlikleri belirlenmekte ve sonra toplam faktör verimliliklerindeki değişmeler ölçülmekte ardında ise
bu değişmelere neden olan bileşenlerdeki değişme ölçülmektedir. Ayrıca Fındık Fabrikalarının
etkinlik analizi ölçümünde Malmquist-Toplam Faktör Verimliliği Endeksi yöntemine rastlanmamıştır.
3. Yöntem
Fındık fabrikalarının etkinlik ölçümlerini yapmak için kullanılacak VZA ve Malmquist-TFV
endeksi yöntemleri sırasıyla aşağıda açıklanmıştır.
3.1 . Veri Zarflama Analizi
Veri zarflama analizi, Malmquist-Toplam Faktör Verimliliği Endeksinin hesaplanmasında
gerekli olan uzaklık fonksiyonlarının tahmininde kullanılan bir yöntemdir.
VZA, aynı girdileri kullanarak aynı çıktıları üreten homojen karar birimlerinin göreli
performansını ölçmeye yönelik olarak kullanılan ve doğrusal programlamayı esas alan parametrik
olmayan bir tekniktir. Etkin karar verme birimlerinin oluşturduğu etkin üretim sınırına göre her bir
karar biriminin etkinliğini hesaplamaktadır (Ar ve Baki, 2009). Bir karar biriminin göreli etkinliği, o
karar biriminin ağırlıklı çıktılarının toplamının ağırlıklı girdilerinin toplamına oranlanmasıdır (Guan,
Yam, Mok ve Ma, 2006, 972). Eğer bulunan oran 1 ise karar birimi etkin, 1’den küçükse etkin değildir
(Donthu, Hershberge ve Osmonbekov, 2005, 1476).
VZA’da CCR ve BCC modelleri olmak üzere iki temel model yer alır. CCR modeli Charnes,
Cooper ve Rhodes (1978) tarafından çıkarılmıştır. Temel varsayımı ölçeğe göre sabit getiri (CRS)
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 80 -
modelidir. BCR modeli ise Banker, Charnes ve Cooper (1984) tarafından geliştirilerek ölçeğe göre
değişken getiri (VRS) varsayımı esas alınmıştır. Her iki modelde de girdi yönlü ve çıktı yönlü olarak
kullanılabilmektedir.
3.2 . Malmquist- Toplam Faktör Verimliliği Endeksi
Malmquist-TFV endeksi, uzaklık fonksiyonlarına dayalı olarak ifade edilir ve her veri
noktasının ortak teknolojiye olan uzaklık oranlarını hesaplayarak, iki veri noktası arasındaki toplam
faktör verimliliğindeki değişimi ölçmektedir. Uzaklık fonksiyonu çoklu girdi ve çıktı söz konusu
olduğu durumlarda maliyet en küçüklemesi veya kar en büyüklenmesi gibi hedefleri belirtmeden
üretim teknolojilerini tanımlamaktadır (Ar ve Baki, 2009: 82). Girdi uzaklık fonksiyonu, çıktı vektörü
veri iken oransal olarak en çok büzülen girdi vektörüne bağlı olarak üretim teknolojisini tanımlarken;
çıktı uzaklık fonksiyonu, girdi vektörü veri iken oransal olarak en çok genişleyen girdi vektörüne bağlı
olarak üretim teknolojisini tanımlar (Tarım, 2001: 152-153). Bu çalışmada uzaklık fonksiyonu girdi
eksenli olarak alınmıştır.
Çok sayıda girdi ve çıktı bulunduran üretim teknolojilerini sadece miktar verilerine dayandıran
fonksiyonlar uzaklık fonksiyonu olarak adlandırılmaktadır (Fare ve diğerleri, 1994: 68). Shephard
(1970) ve Fare (1988) takip edilerek t dönemine ait çıktı uzaklık fonksiyonunu:
şeklinde ifade edilmiştir. Caves, Christensen ve Diewert (1982, CCD), ölçeğe göre sabit getiri (CRS)
olasılığı durumunda herhangi bir t dönemi ve t+1 dönemi için Malmquist Endeksini:
şeklinde ifade edilmiştir. Aynı şekilde t+1 dönemi alındığında:
şeklinde ifade edilmiştir. CCD tarafından oluşturulan yukarıdaki (1) ve (2) numaralı eşitliklerin
geometrik ortalaması alınarak Malmquist- TFV değişimi indeksi tanımlanmaktadır. Bunlar aşağıdaki
gibi ifade edilmiştir (Fare ve diğerleri, 1994: 70):
Yukarıdaki eşitliğin diğer bir yazılış şekli ise aşağıdaki gibidir:
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 81 -
Toplam Faktör Verimliliği Teknik Etkinlik Teknolojik Değişim (TD)
Değişimi (TFVD) Değişimi (TED)
𝗑
(6)
Saf Teknik Etkinlik Ölçek Etkinliği
Değişimi (STED) Değişim (ÖED)
(6) numaralı eşitlikte teknik etkinlik değişim, saf teknik etkinlik değişimi ve ölçek etkinlik
değişimi olarak ikiye ayrılmıştır. Saf teknik etkinlik değişimi, yönetim uygulamalarındaki gelişmeyi,
ölçek etkinliliği değişimi ise maliyet kontrolüne dayalı olarak optimal ölçek büyüklüğündeki
gelişmeyi tanımlamaktadır. Dolayısıyla Malmquist-TFV endeksi yaklaşımına göre etkinlikteki
değişimin nedeni, yönetim uygulamalarında ya da optimal ölçek büyüklüğündeki iyileşmelerden
kaynaklanmaktadır (Isik ve Hassan, 2003: 293).
Teknolojik değişim, etkin sınırın zaman içerisindeki değişimini belirtir. Toplam Faktör
Verimliliği Değişimi ise t dönemden t+1 dönemine kadar toplam faktör verimliliğindeki oluşan
değişimi ifade eder.
Malmquist-TFV endeksine ilişkin bu hesaplamaların ardından elde edilen sonuçları
değerlendirmek gerekmektedir. Yapılan bu matematiksel işlemler sonucunda bulunan değer üç farklı
şekilde ortaya çıkar. Toplam faktör verimliliğindeki değişmeyi gösteren Malmquist-TFV endeksinin;
1'den büyük olması ilgili dönemde bir önceki döneme göre toplam faktör verimliliğinde bir
artış olduğunu gösterir.
1’e eşit olması ilgili dönemde bir önceki döneme göre toplam faktör verimliliğinde bir
değişme olmadığını gösterir.
1’den küçük olması ilgili dönemde bir önceki döneme göre toplam faktör verimliliğinde bir
azalış olduğunu gösterir.
4. Uygulama
Giresun’da 2013 yılı için Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü kayıtlarına göre 27 fındık
fabrikası mevcuttur. Bazı fabrikaların faaliyette olmaması ve bazı fabrikaların 2006–2012 yılları
arasında üretimde bulunmamasından dolayı etkinlik ölçümü için 13 fındık fabrikası alınmıştır.
Araştırmanın güvenilir sonuçlar verebilmesi için girdi ve çıktı sayılarına bağlı olarak karar verme
birimleri seçilmelidir. Karar birimi sayısı girdi ve çıktı sayısı toplamının en az iki katı olmalıdır
(Boussofiance, Dyson ve Rhodes, 1991) kuralına göre karar biriminin sayısı yeterli olduğu sonucuna
varılmıştır.
4.1. Girdi ve Çıktıların Belirlenmesi
Girdi ve çıktılar belirlenirken dikkat edilmeli ve önemli bir değişken dışarıda
bırakılmamalıdır. Çalışmada bu durum göz önüne alınarak girdi ve çıktılar belirlenmeye çalışılmıştır.
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 82 -
Buna göre, fındık fabrikalarının etkinlik karşılaştırmasında 4 girdi ve 1 çıktıdan oluşan bir girdi seti
kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan girdi ve çıktı verileri fabrikaların 2006–2012 yılları için işletme
cetvellerinden yararlanılarak derlenmiştir. Girdi ve çıktıya ilişkin genel bilgiler aşağıdaki tabloda
(Tablo-1) verilmiştir.
Tablo – 1: Analizde Kullanılan Girdi ve Çıktılar
Tür
Birim
Açıklama
Girdi
Çalışan Sayısı
Adet
Her bir fabrika için çalışan mühendis, teknisyen, idari
personel ve işçi sayıları toplanarak elde edilmiştir.
Yıllık Makine
Kapasitesi
Ton
Her bir fabrikadaki mevcut makinelerin belirtilen
dönemdeki yıllık üretim kapasitesi dikkate alınarak
hesaplanmıştır.
Hammadde
Ton
Her bir fabrikanın ilgili dönemde kullanmak üzere almış
olduğu yıllık kabuklu fındık miktarı dikkate alınarak
hesaplanmıştır.
Enerji
Kwh
İlgili dönemde fabrikanın bütün bölümlerinde kullanılan
elektrik enerjisi miktarı toplanarak hesaplanmıştır.
Çıktı
Üretilen İç Fındık
Ton
İlgili dönemde her bir fabrikanın ürettiği iç fındık miktarı
toplanarak hesaplanmıştır.
Şekil 1: Fındık Fabrikaları Etkinlik Analiz Modeli
4.2. Modelin Belirlenmesi
Malmquist-TFV modelleri girdi ve çıktı yönelimli olarak çözülebilmektedir. Çıktı yönelimli
kullanılan modelde amaç belirli bir miktarda girdi ile en fazla çıktıyı belirlemeye yöneliktir. Girdi
yönelimli modelde ise belirli bir çıktıyı elde edebilmek için en az girdiyi kullanmayı amaçlar. Bu
araştırmada girdiye yönelik model kullanılmıştır. Burada amaç belirli bir çıktıyı elde edebilmek için
elde bulunan girdilerde israfı en aza indirmektir. Malmquist- TFV endeksin verilerinin
hesaplanmasında ölçeğe göre sabit getiri (CRS) modeli kullanılmıştır.
Yıllık Makine
Kapasitesi
Çalışan Sayısı
Hammadde
Enerji
Fındık
Fabrikası
Üretilen İç
Fındık
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 83 -
4.3. Modelin Çözümü
Bu çalışma kapsamında Giresun’da faaliyette bulunan 13 fındık fabrikasının 2006–2012 yılları
arasındaki etkinlik değişimi ve bu değişimin nedenlerini belirlemek amacıyla Malmquist–TFV endeksi
değerleri hesaplanmıştır. Verilerin analizinde DEAP 2.1 bilgisayar paket programı kullanılmıştır. Elde
edilen sonuçlar Tablo 2 ve Tablo 3’te verilmiştir.
Tablo – 2 Fabrikalara Göre Analiz Sonuçları
Teknik
Etkinlik
Değişimi
(TED)
[A=C*D]
Teknolojik
Değişim
(TD)
[B]
Saf Teknik
Etkinlik
Değişimi
(STED)
[C]
Ölçek
Etkinliği
Değişimi
(ÖED)
[D=A/C]
Toplam
Faktör
Verimliliği
Değişimi
(TFVD)
[E=A*B]
A
0,945
1,022
1,000
0,945
0,966
B
1,039
1,025
1,000
1,039
1,065
C
1,000
0,981
1,000
1,000
0,981
D
1,046
0,985
1,000
1,046
1,030
E
0,957
1,029
0,976
0,980
0,984
F
0,986
1,017
0,989
0,998
1,003
G
0,989
0,962
1,000
0,989
0,951
H
0,973
0,923
0,992
0,980
0,897
I
0,957
1,004
1,005
0,952
0,962
K
0,961
0,814
0,962
0,999
0,782
L
0,988
0,989
1,000
0,988
0,977
M
1,000
1,263
1,000
1,000
1,263
N
0,990
0,966
1,000
0,990
0,956
Ortalama
0,987
0,994
0,994
0,992
0,981
Analiz sonucunda elde edilen TFVD değeri karar verme birimleri açısından bakıldığında
fabrikaların 9’u (%69,2) belirlenen dönem itibariyle 1’in altındadır. Tablo–2’ye göre fındık
fabrikalarında 2006–2012 yılları arasında TFV endeksi ortalama %1,9 oranında TFV endeksinde
azalış olduğu görülmektedir. Bu azalışın %0,6’sı teknolojik değişimden, %1,3’ü ise teknik etkinlik
oranındaki azalıştan kaynaklanmaktadır. Fabrikalar bazında değerlendirildiğinde ise 13 fındık
fabrikasının 4’ü ( B, D, F, M) TFV artışı yaşadığı görülmektedir. M fındık fabrikası %26,3 artış ile en
fazla TFV artışı yaşayan fabrika olmuştur. İkinci sırada %6,5 artış ile B fındık fabrikası yer alırken
onu %3’lük artış ile D fabrikası ve %0,3 ile F fabrikası izlemektedir. TFV değişimi 1’den küçük olan
9 fındık fabrikası içerisinde K fındık fabrikası (0,782) ve H fındık fabrikası (0,897) TFV’si en fazla
azalan fabrikalar olmuştur.
Teknik etkinlik kara verme birimleri açısından değerlendirildiğinde fındık fabrikalarının 9’
unun (%69,2) belirlenen dönemde teknik etkinlikteki değişim değeri 1’in altında kalmıştır. 2 fabrikan
(%15,4) 1’in üzerinde teknik etkinlik değerine sahiptir. 2 fındık fabrikasının ise teknik etkinlik
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 84 -
değerinde bir değişim olmamıştır. Teknik etkinlik değeri en yüksek olan %4,6 ile D fabrikası, en
düşük olan ise %5,5 ile A fabrikası olmuştur.
Teknolojik etkinlikteki değişime bakıldığında 6 fabrikanın (A, B, E, F, I, M) %46 oranında
teknolojik ilerleme gösterdiği görülmektedir. Bu fabrikalar ilgili dönemde teknolojik gelişme
göstererek aynı girdi miktarı ile daha fazla çıktı üretebilmiştir. M fabrikası 1,263 teknolojik değişim
skoruyla (%26,3) en fazla teknolojik değişim artışı göstermiştir. Diğer taraftan 7 fındık fabrikasında
(C, D, G, H, K, L, N) teknolojik değişim skorunda azalma tespit edilmiştir. Bu fabrikalarda teknolojik
gerileme nedeniyle ilgili dönemde üretim durumlarında azalma meydana gelmiştir. K fındık fabrikası
0,814 skoru ile ilgili dönemde en fazla (%18,6) teknolojik gerileme gösteren karar birimidir.
Karar birimlerinin saf teknik etkinlik değişimi incelendiğinde, 4 fındık fabrikası (E, F, H, K)
(%30) 1’in altında saf teknik etkinlik değişim değerine sahiptir. 8 fındık fabrikasında (A, B, C, D,G, L,
M, N) ise herhangi bir artış ya da azalış olmamıştır. I fındık fabrikasının 1,005 skoru ile (%0,5) ilgili
dönemde saf teknik etkinlik değişiminde artış gösteren tek fabrika olduğu görülmüştür.
Ölçek etkinlik değişiminde 2 fındık fabrikası (B, D) (%15,3) 1’in üstünde ölçek etkinlik
değişimine sahiptir. 9 fındık fabrikası (A, E, F, G, H, I, K, L,N) (%69,2) 1’in altında ölçek etkinlik
değişimine sahiptir. 2 fındık fabrikasında (C, M) ise herhangi bir azalış ya da artış olmamıştır.
Malmquist–TFV endeksinde yıllar itibariyle yaşanan değişim Tablo–3’te verilmiştir.
Tablo - 3 Yıllara Göre Analiz Sonuçları
YILLAR
Teknik
Etkinlik
Değişimi
(TED)
[A=C*D]
Teknolojik
Değişim
(TD)
[B]
Saf Teknik
Etkinlik
Değişimi
(STED)
[C]
Ölçek
Etkinliği
Değişimi
(ÖED)
[D=A/C]
Toplam Faktör
Verimliliği
Değişimi
(TFVD)
[E=A*B]
2007
0,957
0,920
0,977
0,980
0,881
2008
1,005
1,205
0,984
1,021
1,211
2009
0,966
1,063
1,010
0,956
1,027
2010
1,072
0,698
1,022
1,050
0,749
2011
0,949
1,097
0,954
0,995
1,041
2012
0,974
1,070
1,019
0,956
1,042
Ortalama
0,987
0,994
0,994
0,992
0,981
Teknik etkinlik değişiminin 2008 ve 2010 yıllarında bir önceki yıllara göre arttığı, 2007, 2009,
2011 ve 2012 yıllarında ise bir önceki yıllara göre azaldığı görülmüştür. Değişim dereceleri
incelendiğinde ise 2008 ve 2010 yıllarında sırasıyla %0,5 ve %7,2 arttığı, 2007, 2009, 2011 ve 2012
yıllarında ise sırasıyla %4,3; %3,4; %5,1 ve %2,6 oranında azalış olduğu görülmüştür. Yıllık
teknolojik etkinlik değişiminin ortalamasına bakıldığında ise 13 fabrikanın 2006–2012 yılları arasında
%1,3 oranında azalma olduğu görülmüştür.
Teknolojik değişiminin 2008, 2009, 2011 ve 2012 yıllarında bir önceki yıllara göre arttığı,
2007 ve 2010 yıllarında ise bir önceki yıllara göre azaldığı görülmüştür. 2008, 2009, 2011 ve 2012
yılları sırasıyla %20,5; %6,3; %9,7 ve %7 oranında artış olmuştur. 2007 ve 2010 yıllarında ise %8 ve
%30’luk bir azalış olmuştur. Yıllar itibariyle ortalamaya bakıldığında ise %0,6 oranında bir azalış
olduğu görülmüştür.
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 85 -
TFV’deki değişim yıllar itibariyle bakıldığında 2008, 2009, 2011 ve 2012 yıllarında bir önceki
yıllara göre arttığı, 2007 ve 2010 yıllarında ise bir önceki yıllara göre azaldığı görülmüştür. 2008,
2009, 2011 ve 2012 yılları sırasıyla %21,1; %2,7; %4,1 ve %4,2 oranında artış olmuştur. 2007 ve 2010
yıllarında ise %11,9 ve %25,1’lik bir azalış olmuştur. Yıllar itibariyle ortalamaya bakıldığında ise
%1,9 oranında bir azalma olduğu görülmüştür.
5. Sonuç ve Öneriler
Günümüzde rekabetin giderek artması nedeniyle fabrikaların mevcut girdileri ile en fazla
çıktıyı elde etmek veya mevcut çıktılarını az girdiyle sağlayabilmek için yoğun bir çaba
göstermektedir. Firmalar bulundukları durumu benzer işletmelerle kıyaslamaya başlamıştır. Bu
çalışmada 2006-2012 yılları arasında 13 fındık fabrikasının etkinliklerindeki değişimin nedenini
belirleyebilmek için Malmquist-TFV Endeksi yöntemi kullanılmıştır.
Malmquist–TFV Endeksi sonuçlarına bakıldığı zaman, ilgili dönemde TFV’nin olumsuz
yönde değiştiği tespit edilmiştir. Bu azalışın nedenine bakıldığında, teknik etkinlikte ve teknolojik
etkinlikteki azalmalar dikkat çekmektedir. Sonuçta, teknolojik etkinlikte yaşanan gerileme TFV
endeksini olumsuz etkilemiş ve azalmaya neden olmuştur. Fabrikalar teknik olarak ve teknolojik
olarak etkinsizlerdir. Bu da fabrikaların teknolojik ve teknik açıdan gelişim gösteremedikleri anlamına
gelmektedir.
Yıllara göre fabrikaların TFV endeksi sonuçlarına bakıldığında 2008 yılında TFV endeksinde
en yüksek artışın yaşandığı görülmektedir. 2008 yılında yaşanan bu artış hem teknolojik değişimden
hem de teknik etkinlik değişiminden kaynaklanmaktadır. Ancak bu yılda saf teknik etkinlik değerinin
düşük olması teknik etkinlik değerinin azalmasına ve dolayısıyla da TFV endeksinin azalmasına neden
olmuştur. Diğer dikkat çeken yıl ise TFV endeksinin en düşük olduğu 2010 yılıdır. 2010 yılında
yaşanan bu azalışın tamamı teknolojik değişimden kaynaklanmakta ve 2006–2012 yılları içerisinde en
düşük teknolojik değişim değeri olduğu görülmüştür. Teknolojik alanda yeniliklere gidilirse TFV
endeksi artışı daha yüksek oranda olacaktır.
Giresun ilindeki fındık fabrikalarının yarıdan fazlası küçük ölçekli işletmeler niteliğindedir.
Bölgedeki iklim şartları fındığın kurutulma aşamasında kalitesizliğin önüne geçilebilmesi için yapay
kurutma teknolojisinin kurulması gerekmektedir. Ancak fabrikaların sermaye yetersizliğinde dolayı bu
durum dikkate alınamamaktadır. Bu fabrikalara yönelik olarak Ar-Ge çalışmalarının artırılması
gerekmektedir. Yaşanan ekonomik olumsuzluklardan dolayı birçok fabrika, kapasitelerini küçültmüş
ve atıl kapasite ile çalışmak zorunda kalmıştır. Fabrikaların verimliliklerini ancak fabrikaların
teknolojik ve teknik altyapısının artırılması ile mümkün olacaktır. Sektörel ve bölgesel teşviklerde
bulunulması gerekmektedir.
Sonuç olarak enerji, üretilen malın satılabilmesi, kalitesi, işçi maliyetlerini en uygun hale
getirmek için teknolojinin mutlaka takip edilmesi ve yöneticilerin uyguladıkları politikaları ve
yöntemleri gözden geçirmesi gerekmektedir.
Giresun’daki 13 fındık fabrikasının 2006-2012 yılları arasındaki etkinliğini değerlendirmek
için yapılan bu çalışmanın birçok kısıtın olabileceği göz ardı edilmemelidir. Özellikle fındığın kalitesi
ve ihracat verileri modele dahil edilememiştir. Çıktılardaki kısıt ise çıktı türünün bir tane olmasıdır. Bu
nedenle fabrikaların etkinlik değişimi değerleri birbirine çok yakın çıkmıştır. Sonuçlar yorumlanırken
bu konulara dikkat etmek gerekmektedir. Ayrıca elde edilen sonuçların belirtilen dönemlerde kurulan
model için geçerli olduğu, farklı modeller kullanıldığında ise farklı sonuçların oluşabileceği göz ardı
edilmemelidir. Bu çalışmanın yanı sıra gelecekte aynı modelin Türkiye genelindeki fındık
fabrikalarına uygulanması ve bu çalışmada eksik olan kısıtlarında modele ilave edilerek geliştirilmesi,
fabrikaların bölgesel olarak ayrıştırılarak etkinliklerinin sonuçları incelenebilir.
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 86 -
KAYNAKÇA
Aktan, H.E. ve Tosun Ö.,(2010), “SSK hastanelerinin Sağlık Bakanlığı'na devrinin hastane
verimlilikleri üzerindeki etkileri”, Tisk Akedemijavascript:__doLinkPostBack('','ss%7E%7EJN
%22TİSK AKADEMİ%22%7C%7Csl%7E%7Erl','');, 5(10), 112-129.
Ar, İ.M., Baki, B. (2009), “ Çaykur’ a Bağlı Fabrikaların Etkinliklerinin Ölçülmesi “, İktisat İşletme ve
Finans, 24(284), 3-18.
Arcelus, F. J., and Arozena, P., (1999), “Measuring Sectoral Productivity Across Time and Across
Countries”, European Journal of Operational Research, 119, 254-266.
Avcı, M. A ve Kaya, A (2008), “Geçiş Ekonomileri ve Türk Tarım Sektöründe Etkinlik ve Toplam
Faktör Verimliliği Analizi (1992- 2004)”, Ege Akademik Bakış, 8(2), 843-860.
Banker, Rajiv D., Charnes, A., and Cooper, W.W. (1984), “Some Models for Estimating Technical
and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis”, Management Science, 30 (9), 1078-
1092.
Boussofiance, A., Dyson, R., and Rhodes, E.(1991), “Applied Data Envelopment Analysis”,
European Journal of Operational Research, 2(6), 1-15.
Bozdağ, Emre G., (2007), Şeker Sanayinde İktisadi Etkinlik: Avrupa Birliği-Türkiye Karşılaştırılması,
Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Candemir, M ve Deliktaş, E. (2006), “TİGEM işletmelerinde Teknik Etkinlik, Ölçek Etkinliği, Teknik
İlerleme, Etkinlikteki Değişme ve Verimlilik Analizi: 1999- 2003”, Ankara, Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü (Yayın No: 141).
Candemir, M., Özcan, M., Güneş, M., Deliktaş, E., (2011), “Technical Efficiency and Total Factor
Productivity Growth in The Hazelnut Agricultural Sales Cooperatives Unions in Turkey”,
Mathematical and Computational Applications, 16(1), 66-67.
Chen, Y.A. (2003), “ Non-Radical Malmquist Productivity Index With an Illustrative To Chinese
Major Industries”, International Journal of Production Economics. 83(1), 27-35.
Charnes, A., Cooper and Rhodes, W. (1978), “ Measuring the Efficiency of Decision Making Units.”
European Journal of Operational Research, 2, 429-444.
Cingi, S. ve Tarım, A.,(2000), “Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü DEA- Malmquist TFP
Endeksi Uygulaması”, Türkiye Bankalar Birliliği Araştırma Tebliğleri serisi, 2000-01.
Coelli, T.J. and Rao, D.S.P. (2003), “Total Factor Productivity Growth in Agriculture: A Malmquist
Index Analysis of 93 Countries, 1980-2000”, Agricultural Economics, 32, 115–134.
Çakır, S., (2011). “ Kamu Şeker Fabrikalarında Etkinlik Ölçümü: Bir VZA ve Malmquist TFV
Uygulaması”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi.
Dağ, S., (2011), “Türkiye’deki Katılım ve Mevduat Bankalarının etkinlikleri”, Dumlupınar
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Deliktaş, E. (2002), “Türkiye özel sektör imalat sanayinde etkinlik ve Toplam Faktör verimliliği
analizi”, ODTU Dergisi, 3(4), 247-284.
Demirci, S. (2001), “Şeker Fabrikalarının Performans Analizi ve Toplam Faktör Verimliliklerinin
Ölçümü: DEA ve Malmquist Indeks Yaklaşımı”, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal
Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara, 67.
Demirci, S., (2003), “Şeker Kanunundaki Değişiklikle Olası Etkilerin Ekonomik Analizi”, Tarımsal
Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ankara, 102.
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 87 -
Dinçer, S.E., (2008), “2005-2006 döneminde IMKB uygulaması”, Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F.
Dergisi, 25(2), 824-846.
Donthu, N., Hershberger, E. K., and Osmonbekov, T. (2005), “Benchmarking Marketing Productivity
Using Data Envelopment Analysis”, Journal of Business Research. 58(11), 1474-1482.
Fare, R., Grosskopf, S., Norris, M., and Zhang, Z. (1994), “Productivity Growth, Technical Progress,
and Efficiency Change in Industrialized Countries”, The American Economic Review, 84 (1),
66-83.
Guan J.C., Yam R.C.M., Mok, C.K., and Ma, N. (2006), “ A Study of the Relationship Between
Competitiveness and Technological Innovation Capability Based on DEA Models”, Europen
Journal of Operational Research. 170(3), 971-986.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü 2012 Yılı Fındık Raporu,2013,
http://koop.gtb.gov.tr/data/51f7a45f487c8e14b4454603/2012%20Y%C4%B1l%C4%B1%20F
%C4%B1nd%C4%B1k%20Raporu.pdf [10. 05. 2014].
Işik, I. Ve Hassan, M.K., (2003), “Financial disruption and bank productivity. The 1994 experience of
Turkish banks”, The Quarterly Review of Economics and Finance, 43, 291-320.
Kayalı C., A.,(2007), “Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin 2000-2006 dönemindeki
etkinlik analizi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F., 14(2), 103-115.
Kesbiç, C.Y., Tokatlıoğlu, İ., ve Ürüt, S., (2004), “Rekabet gücü göstergeleri; Türk sanayi için VZA-
Malmquist TFV Endeksi uygulaması”, İktisat İşletme ve Finans dergisi, 19(220), 63-75.
Kılıç, O., Ceyhan, V., Alkan, I., (2009), “Determinants of Economic Efficiency: a Case Study of
Hazelnut (Corylus avellana) Farms in Samsun Province, Turkey”, New Zealand Journal of
Crop and Horticultural Science, 37, 263-270.
Kula, V., Kandemir, T. ve Özdemir, L.,(2009), “IMKB’ ye Koteli Çimento şirketleri üzerine bir
araştırma”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F., 11(17), 187-202.
Kutlar, A., Bakırcı, F. ve Yüksel, F., (2010), “Endeksle Etkinlik Ölçümü:Belediyeler Üzerine Bir
Uygulama”, Bilgi Dergisi, 12(1), 20.
Küçükşimşek, M., (2004), “1999-2003 döneminde Türkiye'deki ortaöğretim kurumlarının ÖSS'deki
etkinliklerinin DEA-Malmquist TFP endeksi ile incelenmesi”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Lorcu, F., (2010), “Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: Türk Otomotiv Sanayi
Uygulaması”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 39 (2), 276-289.
Mollavelioğlu, M. Ş., (2009), “Sürdürülebilir Tarımın Ölçümü ve Türkiye açısından
Değerlendirilmesi”, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış
Doktora Tezi.
Öncü, S. ve Aktaş, R., (2007), “Yeniden Yapılandırma Döneminde Türk Bankacılık Sektöründe
Verimlilik Değişimi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F., 14(1), 247-266.
Özok, U., (2006), “Türkiye’deki İllerin Tarım Etkinliklerinin İncelenmesi: Bir VZA ve Malmquist
TFV uygulaması”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi.
Perçin, S. ve Ustasüleyman, T., (2007), “ Tekstil ve Gıda sektöründe Etkinlik ölçümü: VZA-
Malmquist TFV Endeksi uygulaması”, İktisat İşletme ve Finans, 22(250), 154-171.
Raheman, A., Qayyum, A., and Afza, T., (2009), “Efficiency Dynamics of Sugar Industry in
Pakistan", Pakistan Development Review, 48 (4), 921-938.
Sevim, C., (2006), “Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Türk Tarımının Yapısı, Tarım Politikaları ve
etkinlik karşılaştırması”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi.
Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3 (Sf. 76-88)
Adnan Menderes University, Journal of Institute of Social Sciences, Vol.1 Issue 3 (Pp. 76-88)
- 88 -
Sülkü, N.S., (2011), “Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Kamu Hastanelerinin Verimliliği
Üzerine Etkileri”, Maliye Dergisi, 160, 242-268.
Şahin, İ., (2009), “Sağlık Bakanlığı’na Devredilen SSK Hastanelerinin Teknik Etkinliği ve Toplam
Faktör Verimliliği Analizi”, İktisat işletme ve Finans dergisi, 24(283), 9-40.
Tarım, A. (2001), “Veri Zarflama Analizi: Matematiksel Programlama Tabanlı Göreli Etkinlik
Ölçümü Yaklaşımı”, T.C. Sayıştay Başkanlığı Yayınları, No:15, Ankara.
TÜİK, (2011), http://www.tuik.gov.tr. [15.04.2014]
Zaim, O., ve Taşkın, F, (1997), “The Comparative Performance of the Public Enterprise Sector in
Turkey: A Malmquist Productivity Index Approach”, Journal of Comparative Economics,
25(2), 129-157.
