A new genus record (Tephroderma) for the Turkish mycota

Abstract

The basidiomata of Tephroderma fuscopallens Musumeci & Contu were collected for the first time from Turkey. Descriptions were made according to the morphological, ecological and molecular characteristics and, given with macroslides and microscopic illustrations. Tephroderma Musumeci & Contu is thus far collected only from northern France and the East Black Sea coast of Turkey.

Full text

www.biodicon.com Biological Diversity and Conservation
ISSN 1308-8084 Online; ISSN 1308-5301 Print 9/2 (2016) 202-206
Research article/Araştırma makalesi
A new genus record (Tephroderma) for the Turkish mycota
Ertuğrul SESLİ
*
1, Ayşegül TOPCU SESLİ 2
1 Karadeniz Teknik Üniversitesi, Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı, Trabzon, Türkiye
2 IMKB Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Yenicuma Mah., Adres Sokak, Ortahisar, Trabzon, Türkiye
Abstract
The basidiomata of Tephroderma fuscopallens Musumeci & Contu were collected for the first time from
Turkey. Descriptions were made according to the morphological, ecological and molecular characteristics and, given
with macroslides and microscopic illustrations. Tephroderma Musumeci & Contu is thus far collected only from
northern France and the East Black Sea coast of Turkey.
Key words: Tephroderma fuscopallens, new record, Trabzon
----------  ----------
Türkiye mikotası için yeni bir cins (Tephroderma) kaydı
Özet Tephroderma fuscopallens Musumeci & Contu’nun bazidiyokarpları Türkiye’den ilk kez toplanmıştır.
Betimler morfolojik, ekolojik ve moleküler karakterlere göre yapılarak arazi ve mikroskopik resimleri ile birlikte
verilmiştir. Tephroderma Musumeci & Contu şimdiye kadar sadece Fransa’nın Kuzeyinden ve Doğu Karadeniz
sahilinden toplanmıştır.
Anahtar kelimeler: Tephroderma fuscopallens, yeni kayıt, Trabzon
1. Giriş
Son yıllarda Türkiye makromantarlarına önemli katkılar yapılmıştır (Kaşık vd., 2011; Akata vd., 2014; Acar
vd., 2015; Kaya ve Uzun, 2015; Doğan ve Kurt, 2016).
Gymnopus trabzonensis Vizzini, Antonín, E. Sesli & Contu (Vizzini vd., 2015) ve Clitolyophyllum
akacaabatense E. Sesli, Vizzini & Contu (Sesli vd, 2016) türleri bilim dünyası için ilk kez tanımlanmıştır.
Mevcut çalışmanın konusu olan Tephroderma Contu & Musumeci, Agaricales takımına bağlı bir cins olarak
ilk kez Fransa’nın Kuzeyi’nden toplanan bazidiyokarplara dayandırılarak betimlenmiş ve bu cinse bağlı olarak
tanımlanan ilk türe Tephroderma fuscopallens Musumeci & Contu adı verilmiştir (Musumeci ve Contu, 2014).
Mantar Türkiye’de Karadeniz Teknik Üniversitesi Kanuni Yerleşkesindeki çam ağaçları altından toplanmıştır.
Yetişme alanı Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesi’nin Kolşik Kesimi’nde kalmakta ve tipik olarak Karadeniz iklimi
özelliği göstermektedir. Mantarın yetiştiği saha çam ağaçları ile kaplı, her mevsim yağışlı, yazları serin ve kışları ılık
olup bol miktarda bitkisel atıklar içermektedir.
Tephroderma cinsi morfolojik yapısı yönünden Clitocybe cinsine benzer görünse de, sekans analizleri sonucu
genetik yönden Clitocybeae ailesinden oldukça farklı olduğu; Tricholomatace, Entolomataceae ve Lyophyllaceae
ailelerine daha yakın olduğu saptanmıştır (Musumeci ve Contu, 2014).
2. Materyal ve yöntem
Çalışmanın materyali, Karadeniz Teknik Üniversitesi Kanuni Kampüsü içerisindeki ağaçlık alanlara 2015 yılı
Sonbahar aylarında gerçekleştirilen arazi gezileri sırasında toplanmıştır. Materyalin bütün kısımlarını
*
Corresponding author / Haberleşmeden sorumlu yazar: Tel.: +904623777307; Fax.: +904622487344; E-mail: ertugrulsesli@yahoo.com
© 2008 All rights reserved / Tüm hakları saklıdır BioDiCon. 537-0316

Ertuğrul SESLİ et al., A new genus record (Tephroderma) for the Turkish mycota
Biological Diversity and Conservation – 9 / 2 (2016) 203
görüntüleyebilmek için, yetişme yerindeki otlar temizlenmiş, bazidiyokarplar küçük saksı küreği ile sökülerek, şapka
yüzeyi, lamel ve sap kısımları yukarıya bakacak biçimde dizilmiş ve makro objektifli Canon 600D fotoğraf makinesi ile
çekim yapılmıştır. Tat, koku, renk, büyüklük vb. özellikler not edilmiş ve yeterli sayıda (5-15 arası) olgun ve genç
bazidiyokarp toplanarak kese kağıtları içerisinde laboratuvara getirilmiştir. Kurutma işlemi için yağ ısıtma sistemli,
elektrikli seyyar bir radyatör kullanılmıştır. Kuru materyalden yaklaşık 200 mg alınarak standart yöntemlerle DNA
izolasyonu, PCR ve ITS analiz çalışmaları yapılmıştır (White vd., 1990). Mikroskopik çalışmalar için şapka yüzeyi,
lamel ve saptan kesitler alınarak üzerlerine öncelikle %10’luk seyreltik amonyak çözeltisi, daha sonra Kongo Kırmızısı
damlatılmış ve bir süre beklendikten sonra boyanın fazlası kurutma kağıdı ile uzaklaştırılmıştır. Bazidiyumlar, şapka ve
sap hifleri Zeiss Axio Imager A2 araştırma mikroskobu üzerine monte edilmiş Axiocam 105 renkli kamera yardımıyla
görüntülenmiş ve Imager yazılım programı sayesinde analiz edilmiştir. Spor yapılarının görüntülenmesi ve mikroskopik
ölçümleri için spor izleri kullanılmıştır. Mikroskopik çalışmaların seyrinde Clémençon (2009)’dan esinlenilmiştir.
Türün teşhisi hem morfolojik karakterlere hem de moleküler analiz sonuçlarına göre yapılmıştır (Musumeci ve Contu
(2014).
Şekil 1. Tephroderma fuscopallens: a−c. bazidiyokarplar (ölçek çubukları: a= 25 mm, b ve c= 50 mm).

Ertuğrul SESLİ et al., A new genus record (Tephroderma) for the Turkish mycota
204 Biological Diversity and Conservation – 9 / 2 (2016)
3. Bulgular
3.1. Tephroderma Contu & Musumeci
Cinsin Türkçe ismi ve etimolojisi: Yapılan araştırmada halkımızın bu mantarı tanımadığı ve dolayısı ile herhangi bir
Türkçe isminin olmadığı saptanmıştır. Türkiye’de yeni saptanan bu cinse “Tuğrul mantarı” adı verilmiştir. “Tuğrul
mantarı” ismi materyal toplama çalışmalarına yardımcı olan oğlumuz Tuğrul Sesli’nin onuruna verilmiştir.
3.1.1. Tephroderma fuscopallens Musumeci & Contu (Şekil 1−3)
Türün Türkçe ismi ve etimolojisi: Türkiye’de yeni saptanan bu türe “Gri Tuğrul” adı verilmiştir. “Gri Tuğrul” ismi
bazidiyokarpların rengine izafeten verilmiştir.
Şapka; 20−50 mm, başlangıçta yarı küremsi veya konveks, olgunlaştıkça düz; merkezi az veya çok çukurlaşmış olup
huni veya borazanı andırır. Kenarları düzensiz veya dalgalı olup, yaklaşık üçte birine yakın yüzey kısmı çizgilidir.
Yüzeyi düz, higroskopik, siyahımsı kahverengi veya grimsi kül renginde ve zamanla daha koyu olur. Lameller orta
derecede sık, esnek, kalın, farklı uzunlukta, fazlasıyla dekürrent, genç üyelerde beyazımsı gri, zamanla grimsi
kahverengi ve kenarları genellikle düzdür. Sap; 20−65 × 3−7 mm kalınlıkta, sert, elastik, şapkadan daha açık renkli, düz
yüzeyli, parlak, bazen yukarı kısmında beyazımzı-gri küçük hiflerle kaplı, silindik, bazen yassılaşmış, eğri ve tabanda
beyaz miselyum ile kaplanmıştır. Şapka içeriği elastik, grimsi kahverengi, kokusu başlangıçta belirgin olmayıp;
çiğnendiği zaman iticidir ve muhtemelen yenmez. Bazidiyosporlar, 6.5−8.5 × 4−6 µm, şeffaf, inamiloyid, elipsoit veya
yuvarlağımsı elipsoit, ince çeperli, çoğunlukla birbirine yapışık ve belirgin bir apikulusa sahiptir. Bazidiyumlar 20−28
× 4−6 mikron, 2-4 sporlu (çoğunlukla 4 sporlu), çomak şeklinde ve bazal kancalara sahiptir. Himeniyum hifleri
silindirik, kalın, düzenli veya düzensiz olarak sıralanmıştır. Şapka yüzeyi gri-kahverengi pigmentler içeren uzun
hiflerden oluşur. Sap derisi şeffaf, paralel, kalın ve bazen nodüllü hiflerden oluşmuştur. Bütün hücrelerde kanca
oluşumu izlenmiştir. Moleküler çalışmalar kapsamında tarafımızdan saptanan DNA analiz sonuçları aşağıdaki tabloda
gösterilmiştir (Çizelge 1) (115920_F7_F7+6530_1F+ ITS4).
Çizelge 1. Türkiye’den toplanan Tephroderma fuscopallens nümunelerine ait DNA analiz sonuçları
1
GGACGGGGAA
CCTACCTGAT
TTGAGGTCAA
ATGTCAAGTGA
TTGTCCATAA
GACGATTAGA
60
61
AGCCAAACCT
CTTATAAAGC
TGCTTCCCAA
ATGGCGTAGA
TAATTATCAC
ACCAGATATG
120
121
GTCAGCAAAG
GTCTTGCTAA
TGCATTTAAG
GAGAGCCGAC
TTCTGAGAAG
CCCGCAACCC
180
181
CCACTATCCA
AGCCCAACTA
ACTAATAAAA
GCAAGAAAGG
TTGAGAATTT
AATGACACTC
240
241
AAACAGGCAT
GCTCCTCGGA
ATACCAAGGA
GCGCAAGGTG
CGTTCAAAAA
TTCGATGATT
300
301
CACTGAATTC
TGCAATTCAC
ATTACTTATC
GCATTTCGCT
GCGTTCTTCA
TCGATGCGAG
360
361
AGCCAAGAGA
TCCGTTGTTG
AAAGTTGTAT
TTAATTTAAA
GGCACTAGAC
CTATTTAATG
420
421
ACATTCTGTT
ACATTCTTAG
AGTATAATAA
AGACATAGGC
CAGAAATGTA
AGGAAAGCCA
480
481
GCTTGCGCAC
GGCAGTCCTC
AAACCAAAAG
GTATCCAGGC
CTACAAAGGG
TGCACAGGTG
540
541
GTAAAATTGG
TGCCAGGCGT
GCACATGCTC
ATGAAGCCAG
CAGCAACCCA
ACCAAATTTA
600
601
TTCAATAATG
ATCCTTCCGC
AGGTTCACCT
ACGGAAACCT
TGTTACGACT
TTTACTTCCT
660
661
CAAAATGAAA
CCAAGGAAAA
AAAAAA
686
İncelenen materyal: Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi Kanuni Yerleşkesi, Elektronik Mühendisliği
Bölümü’nün 100 metre güneydoğusu, 40°59′36.09"K, 39°46′22.84"D, 97 m yükseklik, 01 Kasım 2015, tek tek veya
gruplar halinde çam ağaçları altında, T. Sesli, Fatih Eğitim Fakültesi Kişisel Fungaryumu 3638.
4. Sonuçlar ve tartışma
Tephroderma Contu & Musumeci cinsinin Türkiye için yeni kayıt olduğu Sesli ve Denchev (2014) ve Solak
vd. (2015)’e göre belirlenmiştir.
Tephroderma fuscopallens’e ait bazidiyokarplar toplama sırasında morfolojik yönden bir miktar Clitocybe
cinsine benzetilmekle birlikte, lastiksi bir yapıya sahip olması, parlak gri-siyahımsı ve zamanla daha da koyulaşan
renginden dolayı farklı bir cins olabileceği izlenimi vermiştir.
Yeni kaydın özellikle şapka hiflerinin çeper yapılarının kalın oluşu onu Clitocybe cinsinden ayıran önemli bir
özelliktir (Musumeci ve Contu, 2014). ALVALAB’ın yardımı ile gerçekleştirilen DNA analizi, PCR ve sekanslama
sonuçları Gen Bankası ile karşılaştırıldığında daha önce Musumeci ve Contu (2014) (KJ701326) tarafından holotipten
izole edilen tek bir gen dizisi ile %100 oranında uyumlu olduğu saptanmıştır.

Ertuğrul SESLİ et al., A new genus record (Tephroderma) for the Turkish mycota
Biological Diversity and Conservation – 9 / 2 (2016) 205
Şekil 2. Tephroderma fuscopallens: a. bazidiyosporlar, b. şapka derisi hifleri, c. sap derisi hifleri (ölçek çubukları:
a−c=10 µm).
Holotip ile Türkiye örneği makroskopik olarak karşılaştırıldığında, yeni kaydın şapka ve sap boyutlarının
yaklaşık 1 cm daha küçük olduğu görülmüştür. Bu durumun, Türkiye örneğinin biraz genç; Fransa örneğinin ise daha
yaşlı iken toplanmış olmasından kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Türkiye’den toplanan materyal ile Fransa’dan
toplanan holotipin mikroskopileri birbirine oldukça yakındır. Öyleki; iki farklı örneğin bazidiyum boyutları hemen
hemen aynı olarak ölçülmüş olmasına rağmen (Türkiye örneği 20−28 × 4−6 μm ve Fransa örneği 20−30 × 4−6 μm),
spor boyutlarında bir miktar farklılık olduğu (Fransa örneği 5.5−7 × 3.5−4.5 μm iken, Türkiye örneği 6.5−8.5 × 4−6
µm) saptanmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda, her iki toplama sahasının da Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik
Bölgesi’nde yer almasına rağmen bu farkın ekolojik koşullardan veya ölçüm hatalarından veyahut da henüz bilinmeyen
neden veya nedenlerden kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir.
Teşekkür
Bu araştırmanın finansmanı Karadeniz Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimince (BAP No:
11300) sağlanmıştır. Tephroderma cinsini ilk kez tanımlayan yazarlardan birisi olan, ilgili literatürü bize gönderen Dr.
Marco Contu’ya (İtalya) ve moleküler analiz çalışmalarına yardımcı olan Dr. Pablo Alvarado (ALVALAB-İspanya)’ya
teşekkürü bir borç biliriz.

Ertuğrul SESLİ et al., A new genus record (Tephroderma) for the Turkish mycota
206 Biological Diversity and Conservation – 9 / 2 (2016)
Şekil 3. Tephroderma fuscopallens: a−c. Bazidiyumlar ve bazidiyoller (ölçek çubukları: a−c= 10 µm).
Kaynaklar
Acar, İ., Uzun, Y., Demirel, K., Keleş, A. 2015. Macrofungal diversity of Hani (Diyarbakır/Turkey) district. Biological Diversity and
Conservation. 8/1: 28−34.
Akata, I., Kaya, A., Uzun, Y. 2014. Two new Lachnum records for Turkish Mycobiota. Journal of Applied Biological Sciences. 8/1:
28−30.
Clémençon, H. 2009. Methods for working with macrofungi: laboratory cultivation and preparation of larger fungi for light
microscopy. Berchtesgadener Anzeiger, Berchtesgaden, Germany.
Doğan, H.H. and Kurt, F. 2016. New macrofungi records from Turkey and macrofungal diversity of Pozantı-Adana. Turkish Journal
of Botany. 40: 209−217.
Musumeci, E. and Contu, M. 2014. Tephroderma (Agaricomycetydae, Tricholomatoid clade), un nuovo genere di basidiomiceti
lamellati dalla Francia, Bollettino dell'Associazione Micologica ed Ecologica Romana. 91: 20-30.
Kaşık, G., Uçar, S., Aktaş, S. 2011. İskilip (Çorum) ilçesi makrofungusları. Mantar Dergisi. 2: 9–13.
Kaya, A. and Uzun, Y. 2015. Six new genus records for Turkish Pezizales from Gaziantep province. Turkish Journal of Botany. 39:
506−511.
Sesli, E. and Denchev, C.M. 2014. Mycotaxon webpage. Available from: http://www. mycotaxon.com/resources /weblists.html
[accessed 12 July 2016].
Sesli, E., Vizzzini, A., Enrico, E., Contu, M. 2016. Clitolyophyllum akcaabatense gen. nov., sp. nov. (Agaricales, Tricholomatineae),
a new fan shaped clitocyboid agaric from Turkey. Botany 94: 73–80.
Solak, M.H., Işıloğlu, M., Kalmış, E., Allı, H. 2015. Macrofungi of Turkey. Checklist vol 2.Üniversiteliler Ofset, İzmir.
Vizzini, A., Antonin, V., Sesli, E., Contu, M. 2015. Gymnopus trabzonensis sp. nov. (Omphalotaceae) and Tricholoma virgatum var.
fulvoumbonatum var. nov. (Tricholomataceae), two new white-spored agarics from Turkey. Phytotaxa. 226/2: 119–130.
White, T.J., Bruns, T., Lee, S., Taylor, J.W. 1990. Amplification and direct sequencing of fungal ribosomal RNA genes for
phylogenetics. M.A., Gelfand, D.H., Sninsky, J.J. , White, T.J. (eds.) PCR protocols: a guide to methods and applications.
Academic Press Inc., New York. 315–322.
(Received for publication 20 March 2016; The date of publication 15 August 2016)