Content uploaded by Mustafa Yagci
Author content
All content in this area was uploaded by Mustafa Yagci on Dec 24, 2017
Content may be subject to copyright.
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
241
MUAYENEHANE OTOMASYONU TASARIM AŞAMALARI VE
GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
Mustafa Yağcı1, İnan Güler2
1 Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir Meslek Yüksekokulu, Bilgisayar Teknolojileri
Bölümü, 40050, Kırşehir, Türkiye
2 Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümü,
06500, Ankara, Türkiye
Özet
Günümüzde bilgisayarlar; değişik sektörlerde bilginin yönetilmesi ve hizmete ait
işleyiş mekanizmalarının düzenlenerek standardize edilmesi için kullanılmaktadır. Bu
sayede hizmet kalitesinin artırılması amaçlanmaktadır. Bilginin yönetilmesi ve işleyiş
mekanizmalarının iyileştirilmesinin gerekli olduğu hizmet sektörlerinden biri de sağlık
sektörüdür. Sağlık sektöründe ise ana hizmetlerin verildiği yerlerin başında hastaneler
ve muayenehaneler gelmektedir. Muayenehanelerde bilgisayarlı bilgi yönetim
sistemleri, hem bilginin yönetilmesi hem de iş akışlarının düzenlenmesi ve kontrol
edilmesi amaçları ile kullanılabilir. Burada amaç muayenehanelerde yapılan hasta kayıt
işlemlerini kolaylaştırmak ve hızlandırmak, arşiv kayıtlarına hızlı ulaşım sağlayarak
tedavi anında gerekli bilgilere hızlı, doğru ve güvenilir olarak erişmek, mali ve
istatistiksel bilgilerin düzenlenmesini sağlamaktır. Bu çalışmada; Kırşehir Devlet
Hastanesinde çalışan birçok uzman doktor ile yapılan görüşmelerde, bir muayenehane
otomasyon programında bulunması gereken modüllerin ve programın taşıması gereken
özelliklerin değerlendirilmesi sonucunda hazırlanan; kullanımı kolay, güvenilir ve güçlü
bir otomasyon programının gelişim aşaması sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Muayenehane Otomasyonu, Sistem Analizi, Sistem Tasarımı,
Otomasyon Sistemi
MEDICAL OFFICE AUTOMATION DESIGN AND IMPLEMENTATION OF
THE PRACTICE
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
242
Abstract
Computers are today used to manage information in different fields and to
arrange and standardize the mechanisms in terms of the service given and the main aim
of this is to increase the service quality. One of the service sectors, in which the
management of the data and the improvement of the working mechanisms are also
needed, is the health sector. Computerized data management systems in medical offices
are used with the aim of both managing the data and arranging and controlling the
business. The goal here is to ease and accelerate the patient’s registration, to reach the
correct data in the archive fast during the treatment and to arrange the financial and
statistical data more easily. In this study, the development stage of a dependable, strong
and easy-to-use automation program, which has been prepared by interviewing many
specialists working in Kırşehir State Hospital and by evaluating the necessary features
and modules that a medical office automation program should have, has been presented.
Keywords: Medical Offices Automation, System Analysis, System Design, Automation
System
1. Giriş
Bilgisayar alanındaki teknolojik gelişmeler, bu araçların kısa sürede tüm meslek
gruplarında ve iş dallarında kabul görmesine sebep olmuştur. 1900’lü yılların başında
devletlerarası rekabet ortamında temelleri atılan bilgisayarlar, İkinci Dünya savaşı
sonrası kendi sektörünü oluşturarak gelişme performansını yakalamıştır [1]. Sektör
içerisinde pazar payı arayan kuruluş sayısının artması, beraberinde üretimi hızlandırmış,
rekabet ortamından dolayı fiyatları aşağıya çekmiş ve üretilen teknolojinin çok kısa
zaman dilimi içerisinde yenilenmesini ve gelişmesini sağlamıştır [2].
Çok hızlı gelişen bilgisayar teknolojisi, muayenehanelerde yeni bir ihtiyacı
[Faaliyetleri sağlam, güvenilir, desteği güçlü yazılımlar ile kontrol etmek, izlemek ve
işlemek] ortaya çıkarmıştır. Bu ihtiyaca cevap vermek ve iyi bir otomasyon sistemi
oluşturmak için “Muayenehane Otomasyon” yazılımı hazırlanmıştır.
Bilgisayar, tüm meslek dallarında kullanılan, vazgeçilmez bir araç haline
gelmiştir. Tıpta da bu aracın hem teşhiste hem de tedavide etkin olarak kullanılması
hem verimliliğin artırılması hem de insan gücünün minimum seviyede tutulabilmesi için
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
243
gereklidir. Teşhiste ve teşhisin seyrinin takibinde, geçmişe dair bilgilerin taranmasında
ve tasnif edilmesinde hekimlere büyük kolaylıklar sağlamaktadır.
Çalışmanın ikinci bölümünde, muayenehane otomasyonu üzerine hazırlanmış
yazılımlar incelenerek özellikleri ve avantajları özetlenmiştir.
Üçüncü bölümde, muayenehane otomasyonunun sistem analizi ve yazılım
geliştirme aşaması ele alınmıştır.
Dördüncü bölümde ise programın menü – ekran tasarımı ve kullanımı
anlatılmaktadır.
2. Muayenehane Otomasyonu Üzerine Hazırlanmış Yazılımlar
Sağlık sektöründe ve özellikle muayenehanelerde kullanılmak üzere geliştirilmiş
birçok yazılım mevcuttur. Bunlardan bazıları şöyledir;
2.1. TKBBV Hasta Takip Programı V.3
Bu program hastaya yapılan müdahalelerin hatırlanmasını, geriye dönük teşhis
ve tedavi kayıtlarının izlenmesini kolaylaştırmak amacıyla yapılmıştır [3].
2.2. Asistan
Sağlık sektörüne yönelik yazılımlar üreten interMEDIA Yazılım'ın son ürünü
olan Asistan özellikle bağımsız çalışan muayenehane hekimleri ile küçük çaplı klinikler
için tasarlanmış genel amaçlı bir hasta takip programıdır. Bu program, muayenehane
için genel işlemler yapmaktan öte gidememiştir. Bu projede, Asistan yazılımı' nda eksik
görülen, örneğin randevu takibi, tahsilat, adres ve telefon rehberi gibi birçok modüle
daha yer verilmiştir.
2.3. Muayenehane Yönetim Programı
ARGON, İnternational Consultancy şirketi tarafından geliştirilmiş bir yazılımdır.
Bu program, doktor, hemşire ve sekreter tarafından, bir muayenehanenin tüm
fonksiyonlarının değişik öncelik haklarıyla bilgisayar ortamında etkin bir biçimde
yönetilip düzenlenmesini sağlamaktadır [6].
2.4. Ofis Muayenehane Yönetim Programı
Ofis Bilgisayar Sanayi Ve Ticaret Anonim Şirketi tarafından hazırlanmış
muayenehane yazılımıdır [6].
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
244
2.5. Projenin Amacı, Özellikleri Ve Avantajları
Yukarıda bahsedilen yazılımlar incelenerek; amacı, genel özellikleri ve
avantajları aşağıda verilen Muayenehane Otomasyonu Yazılımı, bir muayenehanenin
tüm faaliyetlerini güvenilir ve desteği güçlü yazılımlar ile kontrol etmek, izlemek ve
işlemek isteyen doktorlar için hazırlanmıştır. Bu çalışmanın amacı, hekimlerin hastaları
ile ilgili olan bütün kayıt ve bilgileri bilgisayar ortamında tutmalarını sağlamaktır.
Böylece, hasta kayıtlarında herhangi bir bilgi eksikliği veya bilginin silinmesi gibi bir
durumdan söz etmek mümkün değildir.
Programın genel hedefleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Kayıt kapasitesi yüksek, kayıtlara erişim hızlı olmalıdır.
Kullanımı, temel bilgisayar bilgisi olan bir kullanıcının kısa süre içerisinde
öğrenebileceği nitelikte olmalıdır.
Programda mouse desteğinin yanında, işlemlerin klavye kısa yol tuşları ile de
yapılması sağlanmalıdır.
Menü ve ekran tasarımları, kullanım hataları göz önünde bulundurularak dizayn
edilmelidir.
Muayenehane için gerekli olan, adres ve telefon numarası bilgilerini tutabilmeli,
randevu ve tahsilat işlemlerini yapabilmelidir.
Hastaya ait muayene formuna yakınma, özyaşam, fiziki bulgular, tanı ve tedavi
bilgileri hazır listelerden girilebilmeli ve bu listelere sonradan kayıt
yapabilmelidir.
3. MUAYENEHANE OTOMASYONU
3.1. Otomasyonun Tanımı
Otomasyon dar anlamda otomatik kontrol olarak tanımlanabilir. Geniş anlamda
ise işin, birey ile ekipman arasında paylaşılmasıdır. Toplam işin paylaşım yüzdesi
otomasyon düzeyini belirler. Borç-alacak veya telefon defteri bilgilerinin alınması gibi,
düşük seviyedeki işlerin çoğunun insan tarafından, nüfus kütük bilgilerinin, telefon
faturası bilgilerinin kaydedilmesi gibi yüksek seviyedeki işlerin ise makineler tarafından
yapıldığını ifade eder. Ancak işlerin nitel açıdan paylaşımı da önem taşır. İşi
yapabilmek için enerjinin yanı sıra düşünceye de gereksinim vardır. Otomasyonun
ortaya çıkışı endüstri devriminin hemen ardından olmuş ve kas gücünün yerini alan
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
245
düzenekler geliştirilmiştir. Günümüzün nitelikli iş ortamını otomatize edebilmek için;
insan yerine düşünebilen, hatta bu işi insandan daha iyi yapabilen sistemler oluşturmak
gerekmektedir. Yapay zeka olarak ifade edilen bu çalışma alanı sadece üretim
sektörüyle değil, savaş endüstrisini ve sosyal yaşamı da etkileyecek buluş ve
uygulamalarla ilgilenmektedir [7]. İnsanın tepki süresinin uzunluğu, insanın veri işleme
kapasitesinin sınırlı oluşu, insanın iş üretme hızının düşüklüğü, insanın tekrarlı işlerde
tutarlığı sürdüremeyip sapmalara neden oluşu ve insanın konsantrasyon süresinin
kısalığı otomasyon sistemlerinin gerekliliğini ortaya koymuştur.
Sonuç olarak; otomasyon analizlerine ilişkin kararlar, değişik ve fonksiyonel
olarak birbirlerini tamamlayan niteliklere sahip üyelerin bulunduğu takımların bilimsel
yöntemleri kullanmaları neticesinde verilmelidir. Bu amaçla “Muayenehane Yazılımı’
nda doktorların, hastane idari personelinin, daha önce benzer çalışmalar yapmış ve
programlama tekniği iyi olan programcıların fikirlerinden azami derecede istifade
edilmeye çalışılmıştır. Bir "Muayenehane Yazılımı" ndan beklenen özellikler; tekrar
edilen işlerin hızlı ve az insan gücü ile otomatik olarak yapılmasının yanında teşhis ve
tedavi süreci içerisinde elde edilen bilgiyi depolama ve depolanmış bir bilgiyi hızlı,
doğru ve güvenilir bir şekilde, istenildiği gibi raporlayarak tekrar bu sürece iade
etmektir. Bu çalışmada yukarıda ifade edilen tüm özellikler dikkate alınarak yapılan
Muayenehane Otomasyon Programının hazırlık aşaması sunulmuştur.
3.2. Programın Oluşumu
Program geliştirme aşamasında Kırşehir’ deki muayenehanelerde inceleme ve
araştırma yapılmıştır. Gözlemci olarak buralarda işlemlerin nasıl yürüdüğü tespit
edilmiştir. Değişik muayenehanelerdeki sorumlu doktorlar ile görüşülerek konu ile
ilgili detaylı bilgi edinilmiş, ayrıca programla ilgili öneriler not edilerek, bu öneriler
programlama esnasında göz önünde bulundurulmuştur. Program tamamlandıktan sonra
görüşme yapılan bazı doktorlara programın birer kopyası verilerek üzerinde inceleme
yapmaları istenmiştir. Bu inceleme sonuçlarına göre programda eksik veya hatalı
görülen bölümlere ilişkin eklemeler ve düzeltmeler yapılmıştır.
3.3. Muayenehane Otomasyonu Sistem Analizi
3.3.1. Sistem geliştirme: Sistem analizi ve tasarım aşamaları
Her kurumda iyi veya kötü bir bilişim sistemi vardır. Alınan siparişler,
gönderilen ürünler, alacaklar, borçlar, hammadde alımları vb. hakkında bilgiler sürekli
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
246
takip edilmek zorundadır. Bu yüzden sistem analizi, problemin tanımından başlayarak,
problemi çözecek yeni bir sistem tasarımının yapılması ve uygulamaya konması için
yapılan kapsamlı bir çalışma olarak tanımlanmaktadır [8]. Muayenehanelerde de işlerin
yürütülebilmesi için bir bilişim sistemi vardır. Hastaların kimlik bilgileri, randevu
tarihleri, tetkik sonuçları, hastalara verilen ilaçlar gibi veriler sürekli takip edilmek
zorundadır. Karışıklığı engellemek amacıyla, bütün bu bilgi akışının belli bir sisteme
oturtulması gereklidir.
Muayenehane otomasyonu sisteminin geliştirilmesinde aşağıdaki beş aşamalı
problem çözme yordamı adım adım uygulanmıştır.
1. Sistem planlama
2. Sistem analiz
3. Sistem tasarım
4. Sistem gerçekleştirme
5. Sistem uygulama ve bakım
3.3.1.1. Sistemin planlanması
Sistem planlama, organizasyondaki bir probleme veya yeni bir oluşuma çözüm
üretmek amacıyla tasarlanacak sistemin sınırlarını çizmek için yapılan ön çalışmaları
içerir ve aşağıdaki adımlardan oluşur [8] :
1. Mevcut Problemi ya da Oluşumu Algılama: Problem; faaliyetleri sağlam,
güvenilir, desteği güçlü yazılımlar ile kontrol etmek, izlemek ve işlemek isteyen
doktorların bu ihtiyaçlarına cevap verebilmek olarak tanımlanmıştır.
2. Proje Kapsamını ve Kıstaslarını Belirleme : Problemin kapsamı, hasta kayıt
işlemlerini kolaylaştırmak ve hızlandırmak, arşiv kayıtlarına hızlı ulaşım
sağlamak, tedavi anında gerekli olan bilgilere hızlı, doğru ve güvenilir olarak
erişmek, randevu bilgilerini, telefon – adres bilgilerini tutmak gibi genel amaçlı
bir muayenehane otomasyonu olarak belirlenmiştir.
3. Bilgi Toplama: Bu aşamada, Kırşehir Devlet Hastanesi' ndeki uzman doktorların
fikirleri ve tecrübeleri göz önünde bulundurulmuştur. Ayrıca daha önce
muayenehane otomasyonu amacı için hazırlanan ve 2. bölümde yer verilmiş
programlar incelenerek değerlendirilmiştir.
4. Olurluk Çalışmalarını Yapma: Olurluk çalışmaları aşamasında programın
tamamlanması durumunda çalıştırılabilirliği ve kullanım alanları
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
247
değerlendirilmiştir. Özel muayenehanelerde ve polikliniklerde verimli bir
şekilde kullanılabileceği, programa network ortamında çalışma kabiliyeti de
kazandırıldığında özel hastanelerde veya devlet hastanelerinde de
kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.
5. Zaman ve Maliyet Belirleme: Böyle bir projenin tamamlanması için yaklaşık bir
yıllık çalışma dönemine ihtiyaç vardır. Çünkü bir muayenehanenin otomasyon
sisteminde genel anlamda çok çeşitli bilgilerin tutulması ve değerlendirilmesi
gerekmektedir. Böyle bilgilerin toplanması ve irdelenmesi, muayenehanelerde
çalışma ortamından dolayı çok zaman gerektirir. Programın yazım aşaması
bittikten sonra da programın eksik ve aksayan yanlarının tespiti için,
muayenehane ortamında tüm fonksiyonları ile kullanılması gerekmektedir. Bu
süre de en az 1 ay olarak tespit edilmiştir. Programın kullanım aşamasından
sonra tekrar ele alınması ve düzenlenmesi, bundan sonra da belli bir süre tekrar
kullanılması sonucunda yaklaşık 1 yıllık bir çalışma döneminin gerektiği
kanısına varılmıştır.
6. Sonuç ve Önerileri Yönetime Sunma: Özel muayenehanelerde kullanılmak üzere
bir muayenehane içerisindeki tüm kayıt işlemlerinin yapılabilmesi, bu kayıtların
istenildiğinde tıbbi ihtiyaçlara uygun olarak raporlanabilmesi ve
arşivlenebilmesi için Windows ortamında çalışabilen bir otomasyon programının
hazırlanması kanısına varılmıştır.
3.3.1.2. Sistem analizi
Sistem analiz, iş isterlerini tespit etmek ve yeni sistem için mantıksal bir model
kurabilmek amacıyla, organizasyondaki problemin ve oluşumun detaylı analizini kapsar.
Böylece şemalar kullanılarak sistemin daha kolay anlaşılması görsel olarak
sağlanabilmektedir [8].
Bu projede doktorların ekleme yapabileceği veritabanlarının başında, anamnez
bilgilerini teşkil eden hastanın şikayetleri, hikayesi, özgeçmişi, soygeçmişi, Fizik
muayene, tanı, öneriler ve istekler, geçirdiği ameliyatlar ve geçirdiği hastalıklar
bilgilerinin tutulduğu veritabanı dosyaları yer almaktadır.
Program oluşumunun sistem analizi ayağında bir muayenehane otomasyon
programında bulunması gereken temel modüller belirlenerek aşağıdaki gibi
sıralanmıştır.
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
248
Hasta kimlik bilgilerinin kaydedilmesi,
Laboratuar Testleri,
Tetkikler,
Anamnez Bilgileri,
Borç Alacak Bilgileri,
Randevu Defteri,
Telefon Rehberi,
Hasta Hakkında Ayrıntılı Bilgi,
İlaç Kayıtları,
Reçete Çıktısı.
3.3.1.3. Sistem tasarımı
Sistem tasarımı, yeni bir sistemin tespit edilen bilgi gereksinimlerini nasıl
karşılayacağının detaylarının oluşturulması çalışmalarını içerir ve aşağıdaki adımlardan
oluşur :
1. Kod Tasarımı: Programlama dili olarak Borland Delphi tercih edilmiştir.
Program kodları Delphi ve onun temeli olan Pascal dilinin kurallarına uygun bir
şekilde tasarlanmıştır. Program kodlarının, özellikle daha sonra programa ilave
modüllerin yapılabilmesi ve programın tekrar düzenlenebilmesi için fonksiyon
ve prosedürler kullanılmıştır.
2. Kullanıcı Ara Yüzleri Tasarımı: Programı kullanacak olan doktor, hemşire veya
muayenehane sekreterlerinin, bilgisayar bilgisinin alt seviyede olabileceği
düşünülerek, kullanımı kolay arayüzler tasarlanmıştır.
3. Girdi Tasarımı : Bu projede ilk girilmesi gereken veriler, ana form üzerinden
girilen hasta kimlik bilgileridir.
4. Çıktı Tasarımı: Bu projede ekrandan alınacak görüntüler; anamnez bilgieri,
tahlil sonuçları, randevu bilgileri, telefon defteri, hastaya ait detaylı not bilgileri,
borç – alacak bilgileri, yazıcıdan alınacak çıktılar ise; hasta kimlik bilgileri,
hasta listesi ve hastaya verilecek reçetedir.
5. Veritabanı Tasarımı: Projedeki veritabanlarında bulunması gereken tablolar,
doktorlar, muayenehane personeli ve muayenehane otomasyonu için hazırlanmış
programlardan edinilen bilgiler doğrultusunda belirlenmiştir.
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
249
6. Uygulama yapısı: Kullanıcıların ve doktorların muayenehanedeki ihtiyaçlarını
karşılayabilecek nitelikteki bir otomasyon programında bulunması gereken tüm
girdi ve çıktı modülleri tespit edilmiş ve en uygun kullanıcı ara yüzleri, girdi,
çıktı ve veritabanı tasarımları oluşturulmuştur.
3.3.1.4. Sistemin gerçekleştirilmesi
Aşağıdaki aşamalardan oluşmuştur:
Programlama
Test
Dokümantasyon
Yükleme
Aktarım
Eğitim
Sistem değerlendirme
3.3.1.5. Sistemin uygulanması ve bakımı
Bu adım aşağıdaki çalışmaları kapsar:
Hataların düzeltilmesi ve sistemin çevresindeki değişikliklere uyumunun
sağlanması için gerekli olan işlemlerin yapılması.
Yeni isteklerin karşılanması.
Yöntemlerin verimliliklerinin artırılması.
3.4. Muayenehane Otomasyonu Yazılımı Geliştirme
Sistem gerçekleştirme aşamalarından olan programlama; test ve dokümantasyon
geliştirme olarak adlandırılır. Yazılım geliştirme (Programlama) için izlenmesi gereken
aşamalar şunlardır [8]:
1. Program analizi
2. Program tasarımı
3. Program kodlanması
4. Program testi
5. Program belgeleme ve bakım
Bu aşamaları sırayla inceleyelim.
3.4.1. Program analizi
Program analizi şu aşamalardan oluşur:
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
250
1. Program amaçlarının tespiti: Çözülmek istenen problemin açık tanımı yapılmalıdır.
Yazılması gereken programın hedefleri tespit edilmelidir.
2. Girdilerin tespiti: Programa veri olarak neler girileceği belirlenmelidir.
3. Çıktıların tespiti: Program çıktılarının neler olacağı belirlenmelidir. Böylece; raporlar,
grafikler ekranda görüntülenebilir veya yazıcıdan bastırılabilir.
4. İşlemlerin tanımlanması: Programa girilen verinin çıktıya dönüştürülürken yapılması
gereken işlemler tanımlanmalıdır.
5. Programın yapılabilirliğinin araştırılması: Programın gerçekleştirilebilmesi için
eleman yeterliliği ile bütçenin durumu, süresi gözden geçirilmelidir.
6. Analizin belgelenmesi: Programın hedefleri, girdisi, çıktısı daha sonra başvuru
amacıyla belgelenmelidir.
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
251
1. aşama programın amacı; muayenehanelerde yapılan hasta kayıt işlemlerini
kolaylaştırmak ve hızlandırmak, arşiv kayıtlarına hızlı ulaşım sağlayarak tedavi anında
gerekli olan bilgilere hızlı, doğru ve güvenilir olarak erişmek, randevu tarihlerini
sorunsuz bir şekilde tutabilmek gibi çok amaçlı bir uygulama programı hazırlamak
olarak belirlenmiştir.
2. aşama girdiler; hastanın kimlik bilgileri, daha önce geçirdiği hastalıklar, genel ilaç
isimleri, laboratuardaki tüm tahlil sonuçları, randevu bilgileri, borç - alacak bilgileri,
hastaya istenildiğinde ulaşabilmek için adres ve telefon bilgileri, anamnez bilgileri
olarak belirlenmiştir.
3. aşama çıktılar; hasta kimlik bilgileri, hasta listesi, hastaya verilen reçete, raporlar
olarak belirlenmiştir.
4. aşama işlemler; muayenehanedeki doktor ve kullanıcıların istekleri doğrultusunda
tanımlanacaktır.
5.aşama program yapılabilirliği; bu projenin kusursuz bir şekilde tamamlanabilmesi için
programcının doktor, muayenehane personeli ve bu tarz hazırlanmış programların
kullanıcıları ile diyalog içerisinde 1 yıla yakın bir süre çalışması gerektiği sonucuna
varılmıştır.
6. aşama, ilk 4 aşamada yapılan işlemler doküman olarak hazırlanmıştır.
3.4.2. Programın tasarımı
Program tasarımı, program mantığı belirlenerek akış diyagramının
çıkartılmasından ibarettir. Akış diyagramının çıkartılması aşaması programın
yürütülebilirliği için çok önemlidir.
Program mantığını belirleme: Programın taslağını çıkarmaktır. Bunu yapmak
için, yukarıdan aşağıya tasarım yapılır. İşlemler, en üst modülden başlanarak en alt
modüle kadar detaylandırılır. Muayenehane Otomasyonu için hazırlanan programın
sade ve anlaşılır hali ile Şekil 1’ de gösterilmiştir.
Selçuk-Teknik Dergisi
ISSN 1302-6178
Journal of Selcuk-Technic
Cilt 10, Sayı:3-2011
Volume 10, Number:3-2011
252
Ana Menü
İlaçlar
Hasta Listesi
Hasta Bilgileri
Şifre Menüsü
Randevu
Fihrist
Tahsilat
Anamnez
Tahlil
Aile Bilgisi
Notlar
Şekil 1. Muayenehane Otomasyon Yazılımı Akış Diyagramı
253
3.4.3. Programın kodlanması
Şu aşamalardan oluşur:
1. Programlama dili seçimi:
Muayenehane Otomasyonu programının hazırlanmasında Delphi - 7 programlama
dili kullanılmıştır. Delphi, nesne yönelimli programlama ve Windows’un görsel
programlaması için en iyi bileşimi ihtiva eden bir programlama dilidir [9].
Delphi-7, Windows’un görsel programlamasına yönelik olarak her şeyi ihtiva eden,
sağlam temeller üzerine kurulmuş nesne yönelimli bir programlama dilidir. Delphi-7; veri
tabanı, istek birimi, intranet veya internet konusunda ve hızlı üretimde kullanılabilecek
kontrol ve gücü programcıda toplayan en iyi araç olarak kendini ispatlamış bir dil’ dir [9].
2. Programın yazılması:
Yazılım modüler ve bütünleşik olarak çalışmaktadır. Bütünleşik çalışma, ortak veri
tabanı kullanımı anlamına gelmektedir. Veri, herhangi bir modül aracılığıyla girilir.
Yazılım’ın ara yüzünde, ardışık ekranlar arasında ileriye / geriye gidiş gelişler için en kısa
zaman ve en az işlem sayısı esasını sağlamak üzere teknolojinin sağladığı olanaklar
kullanılmıştır.
Yazılım VTYS [Veri Tabanı Yönetim Sistemi] üzerinde çalışmakta ve kayıtlar bu
VTYS’ de yer alan tablolarda tutulmaktadır. Yazılım modülleri ortak veritabanındaki
veriler üzerinde çalışmaktadır.
Muayenehane Otomasyonu Yazılımında tarih bilgisi her yerde dört basamaklı
tutulmaktadır. Tüm sıralamalar ve karşılaştırmalar Türkçe alfabeye göre yapılmaktadır.
3.4.3.1. Kullanılan veri tabanları
Muayenehane Otomasyonu programında kullanılan veritabanı dosyalarının (İlaç, Kayıt,
Tkayıt, Tkayıt2, Tkayıt3, Tkayıt4, Tkayıt5, Tkayıt6, Rdkayıt, Tahsilat, Telreh, Eson, Anlık,
Anlıkana, Sahalar, Secenek) özellikleri ve içerikleri aşağıda görüldüğü gibidir.
Data.dbf: Takibe alınan hastanın kimlik bilgilerinin, aile bilgisinin, reçete ve hastaya
verilen ilaç isimlerinin kayıtlı olduğu veri tabanı dosyasıdır. Hastaya ait temel
bilgilerin tutulduğu Data.dbf dosyası toplam 37 alandan oluşmaktadır. İlaç.dbf
254
veritabanı dosyasındaki değişiklikler bu veritabanına doğrudan yansıtılmaktadır.
Hastaya verilen ilaç isimleri ve kullanım amaçları son olarak bu dosyada tutulmaktadır.
İlaç.dbf: Genel ilaç isimlerinin ve listesinin kayıtlı olduğu veri tabanı dosyasıdır.
İlaç.dbf dosyası her ikiside karakter türünde olan ILACADI ve NOTLAR alanından
oluşmaktadır.
Kayıt.dbf: Anamnez bilgilerinin [Şikayetleri, Hikayesi, Özgeçmişi, Soygeçmişi, Fizik,
Tanı, Öneri, Ameliyat, hastalık ] kayıtlı olduğu veritabanı dosyasıdır. Anamnez
bilgilerinin hangi hastaya ait olduğunu belirlemek ve diğer veritabanı dosyaları ile
ilişkilendirebilmek için Ad Soyad alanı da ilave edilmiştir. Anamnez bilgilerinin
girildiği alanların kayıt türü, karakteristik olarak sınırlama getirmemek için “Memo”
olarak belirlenmiştir.
Tkayıt.dbf, Tkayıt2.dbf, Tkayıt3.dbf, Tkayıt4.dbf, Tkayıt5.dbf, Tkayıt6.dbf: Tahlil
sonuçlarının, yani laboratuar testlerinin kayıtlı olduğu veritabanı dosyasıdır. Her biri 58
alandan oluşan veritabanı dosyalarının alanlarının türü karaktersel ve mantıksal olarak
tanımlanmıştır. Tahlil sonuçları 6 adet veritabanı dosyasında tutulmuştur, çünkü; tahlil
sonuçlarının sayısı oldukça fazladır. Bir veritabanı dosyasındaki alanların sayısı ne
kadar çok ise o veritabanı dosyasından yapılan arama işlemleri sonuçlarının elde
edilmesi o kadar gecikir. Ayrıca milyonlarca kayıt yapılacağı düşünülürse veritabanı
dosyasındaki alanların fazlalılığı o dosyanın boyutunun yüksek değerlerde olmasına
sebep olacaktır. Bu da arama işlemleri için istenmeyen bir durumdur. Bu veritabanı
dosyaları tahlil sonuçlarına göre bulunan değerlerin ve normal değerlerin
karşılaştırmalı olarak girilebildiği alanlara sahiptir.
RD Kayıt.dbf: Randevu defteri bilgilerinin tutulduğu veri tabanı dosyasıdır. Randevu
saati, Ad Soyad, Tel No gibi 8 değişik alandan ibarettir.
Tahsilat.dbf: Alacak - borç bilgilerinin bulunduğu veritabanı dosyasıdır. Hesap
işlerinin kolaylaştırılması için hesaplama yeteneği kazandırılmıştır. Alınması -
ödenmesi gereken ücretler ile borc ve ödeme şekli veritabanı dosyasına ilave
edilmiştir.
255
Telreh.dbf: Adres ve telefon numaraları bilgilerinin kayıtlı olduğu veritabanı dosyasıdır.
Bu veritabanı dosyası sayesinde projeye tam bir Telefon Rehberi özelliği de
kazandırılmıştır.
Eson.dbf: Kan sayımı ve idrar tahlillerinin kayıtlı olduğu veri tabanı dosyasıdır.
Anlık.dbf: Reçete ve rapor çıktılarının daha sağlıklı alınabilmesini sağlayan bir kayıtlık
veritabanı dosyasıdır. Program dahilinde çıktısı alınacak reçete ve raporlar için
sorunsuz işlem yapılmasını sağlayan geçiş alanı niteliğinde bir alanlık veritabanı
dosyasıdır.
Anlıkana.dbf: Hasta kimlik bilgileri çıktısının daha sağlıklı bir şekilde alınmasını
sağlayan yalnız bir kayıtlık veri tabanı dosyasıdır. Anlık veritabanı dosyası özelliğinde
bir dosyadır.
Sahalar.dbf: Anamnez bilgilerinde yer alan saha isimlerinin kaydedildiği veri tabanı
dosyasıdır.
Secenek.dbf: Anamnez bilgileri ile ilgili sahalarda yer alan maddelerin kayıtlı olduğu
veri tabanı dosyasıdır. Saha ve Madde alanlarından oluşmaktadır.
256
4. Tasarlanan Programın Menü Ve Ekran Görüntüleri
Şekil 2 ve Şekil 3’ te tasarlanan Muayenehane Otomasyonu ekran görüntüleri
verilmiştir.
Şekil 2. Otomasyon Ana Formu
Şekil 3. Randevu Defteri Ekran Görüntüsü
257
5. Sonuç Ve Öneriler
Kırşehir’ de muayenehanesi olan uzman doktorlarla yapılan görüşmeler ve daha
önce hazırlanmış programlar üzerinde yapılan incelemeler sonucunda;
Bir muayenehane otomasyonunun, muayenehanelerde yapılan hasta kayıt
işlemlerini kolaylaştırması ve hızlandırması, arşiv kayıtlarına hızlı ulaşım sağlayarak
tedavide gerekli bilgilere hızlı, doğru ve güvenilir olarak erişmesi, bilgileri güvenilir bir
şekilde arşivlemesi gibi işlevleri yerine getirmesi gerekliliği tespit edilmiştir. Bu tespitlere
dayanarak aşağıdaki özelliklere sahip genel amaçlı bir muayenehane otomasyonu
hazırlanmıştır.
Muayenehane Otomasyonu Yazılımı ile;
Kayıt işlemleri hızlandırılmış ve kayıt tekrarları önlenmiştir.
Tüm data kütükleri protokol numarası ile otomatik olarak indekslendiği için
mükerrer kayıt riski ortadan kalkmıştır.
Hastaların bütün başvuruları ayrı ayrı düzenlenerek, gerektiğinde hastanın yaşadığı
rahatsızlıklara ve uygulanan tedavilere protokol numarası aracılığı ile kolayca
ulaşılacaktır.
Hastanın yaptırdığı laboratuar testi sonuçları normal değerler girilerek
kaydedilebilecektir.
Günlük randevuların kayıt ve takip edilebildiği randevu modülüne sahip olan bu
programda takvimden seçilecek tarih tıklanarak o günkü randevu kayıtları
görülebilecektir.
Hastaya verilecek ilaç isimleri çok daha kolay seçilebilecek ve seçilen bu ilaçlar tek
tıklama ile reçeteye aktarılarak yazıcıdan çıktı alınabilecektir.
Bu program hastanın genel hesap durumunun, ödemelerinin ve fatura bilgilerinin
takibini sağlayan Tahsilat modülüne de sahiptir.
Programda yer alan tüm bilgiler her ne kadar disk ortamında saklansa da hastalarla
ilgili bir takım evrakların yazıcıdan çıktısı alınabilecektir.
Bu program; Windows işletim sisteminin tüm versiyonlarında çalışabilmektedir.
Günümüz kişisel bilgisayarları en az 80 GB’ lık bir sabit disk kapasitesine sahip
olduğundan milyonlarca hasta kaydı yapılsa da disk boyutu yönü ile hiçbir problem
258
yaşanmayacaktır. Ancak sabit disk hatalarına karşı veri kaybının en aza indirilebilmesi için
belirli zamanlarda (ayda bir) CD ya da disketlere yedek alınması gerekmektedir.
Kaynaklar
[1] Ergün, M., “Bilgisayar Teknolojisi ve Bilgi İşlem”, Fakülte Kitabevi, Malatya, 124 -
198 (1992).
[2] Sümen, H., “Otomasyon üzerine birkaç söz ve Ülkemizde gözlenen bazı yanlışlar”,
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Dergisi, 410 : 41 - 49 (2001).
[3] Tkkbv, “Tkbbv Hasta Takip Programı”, http://www.tkbbv.org.tr /tkkbv2003.html
(17.09.2003).
[4] Argon İnternational Ltd. Şti., “Muayenehane Yönetim Programı”,
http://www.argonltd.com.tr/argoninternational.htm (15.10.2003).
[5] Ofis Bilgisayar San. ve Tic. A.Ş., “ Ofis Muayenehane Yönetim Programı”,
http://www.ofis.com.tr/ofis/firmasay-1.html (05.10.2003).
[6] Çiftçibaşı, T., “Otomasyon, otomatik kontrol, Akıllı Kontrol, Bilimsel Tanımları ve
Uygulama Sınırları”, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Dergisi, 410 : 17 – 28
(2001).
[7] ERTÜRK, Z., “Sistem Analiz ve Tasarım Aşamaları”, İBS 511 Ders Notları,
http://www.boun.edu.tr (22.10.2003).
[8] Cantu, M., 1999, “Delphi 4 Uygulama Geliştirme Kılavuzu”, Çeviri Editörleri,
Mehmet Çömlekçi, Cahit Akın, Alfa Basım Yayım Dağ. San. Ve Tic. Ltd. Şti.,
İstanbul, 300-780 (1999).