Grote variatie in samenstelling cannabisolie noopt tot regels

Full text

Auteurs Arno
Hazekamp en Svetlana
Epifanova
Cannabidiol (CBD) en delta-9-tetrahydro-
cannabinol (THC) zijn de meest relevante
inhoudsstoffen van de cannabisplant (Canna-
bis sativa L.). Chemisch gezien behoren deze
tot de zogenoemde cannabinoïden, waarvan
meer dan honderd types ontdekt zijn in deze
plant [1]. THC is verantwoordelijk voor de
psychotrope werking van cannabis (high
worden), maar daarnaast heeft het ook inte-
ressante therapeutische effecten. Medicijnen
op basis van THC, zoals Marinol en Sativex
(bevat ook CBD), zijn goedgekeurd voor be-
handeling van neuropathische pijn, misselijk-
heid en overgeven, en multiple sclerose [2].
Het nauw verwante CBD heeft geen psy-
chotrope werking. In de afgelopen jaren is
CBD onder patiënten snel bekend geworden
als mogelijke behandeling voor een reeks
medische aandoeningen. Dit begon met de
ontdekking dat CBD een behandeling bleek
voor een vorm van kinderepilepsie, genaamd
Dravet-syndroom [3]. Dit wordt nu verder
onderzocht met het middel Epidiolex [4].
Verder zijn er aanwijzingen dat CBD mogelijk
effectief is bij de ziekte van Parkinson, schi-
zofrenie en angststoornissen [5].
De effecten van CBD en THC resulteren
voornamelijk uit interactie met het lichaams-
eigen endocannabinoïdesysteem (ECS). Het
ECS wordt intrinsiek gereguleerd door li-
chaamseigen cannabinoïden. Deze endocan-
nabinoïden hebben vooral effect op de twee
cannabinoïdebindende (CB) receptoren, ge-
naamd CB1 en CB2. De CB1-receptoren zijn
vooral aanwezig in het centrale zenuwstelsel,
terwijl CB2-receptoren vooral in perifere
weefsels voorkomen. Het ECS reguleert de
homeostase, onder meer door het controle-
ren en corrigeren van de pijngewaarwording
en het immuunsysteem [6].
Wetgeving
Naar aanleiding van vele, doorgaans pre-
klinische, studies naar de therapeutische
toepassingen van cannabinoïden is er een
levendige, maar niet-gereguleerde handel
ontstaan in allerlei types cannabisextracten.
Vaak wordt gedacht dat alle handelingen met
CBD zijn toegestaan omdat dit geen psycho-
trope werking heeft [7]. Producten met CBD
worden daarom sinds kort aangeboden als
voedingssupplement, vaak in combinatie met
ongefundeerde gezondheidsclaims. Hierbij
wordt uitgegaan van het principe ‘baat het
niet dan schaadt het niet’.
In beginsel is de wetgeving rondom cannabis
heel duidelijk: omdat het volgens VN-verdra-
gen een verboden narcotische plant is, mogen
alle handelingen met cannabis in beginsel en-
kel plaatsvinden als dat expliciet is toegestaan.
De verkoop van cannabis (wiet) wordt in
Nederland weliswaar gedoogd in coffeeshops,
maar is in feite illegaal. Voor medicinale can-
nabis van gecontroleerde kwaliteit in de apo-
theek is speciek een uitzondering gemaakt.
De teelt van overige cannabis is wel toege-
staan in Nederland, mits dit enkel gebeurt
met het doel om vezels of hennepzaad te pro-
Grote variatie in samenstelling
cannabisolie noopt tot regels
Productie en werking van CBD-olie moeten nader worden onderzocht
De cannabinoïdesamenstelling (THC en CBD) van aangeboden
cannabisolie varieert sterk en komt niet altijd overeen met wat op het
etiket staat, concluderen Arno Hazekamp en Svetlana Epifanova op basis
van eigen onderzoek. “Regels zijn nodig voor productie en verkoop en
meer onderzoek is nodig naar kwaliteit en werking.”
CBD IS
MOGELIJK
EFFECTIEF BIJ
PARKINSON,
SCHIZOFRENIE
EN ANGSTȀ
STOORNISSEN
|
16
Pharm weekbl 3 november 2017;152–44

M E D I C I N A L E C A N N A B I S
duceren (ook wel vezelhennep genoemd). De
zaden moeten afkomstig zijn van een gecerti-
ceerde leverancier en de planten moeten in
de volle grond geteeld worden. Vezelhennep
mag niet meer dan 0,2% THC bevatten in de
gedroogde bloemtoppen [8]. Bij het toege-
stane gehalte aan CBD in vezelhennep staan
echter geen grenswaarden vermeld.
In de Novel food catalogue van de Europese
Commissie staat dat “met CBD verrijkte
Cannabis sativa-extracten” vallen onder de
wetgeving voor nieuwe voedingsproducten
[9]. Echter, nog onduidelijk is of extracten
waaraan geen extra CBD is toegevoegd ook
onder deze wetgeving vallen. Wel staat in de
Nederlandse Opiumwet dat het maken van
extracten of concentraten van de hennepplant
niet is toegestaan. Dit alles maakt de interpre-
tatie van de wetgeving door producenten en
consumenten er niet makkelijker op.
Momenteel verschaffen enkele bereidende
apotheken in Nederland verschillende typen
medicinale cannabisolie (zowel CBD- als
THC-houdend) legaal op recept. Deze pro-
ducten zijn echter prijzig, met name voor
chronisch zieke patiënten die het dagelijks
willen gebruiken. Medicinale cannabis-
producten worden in de meeste gevallen niet
vergoed door de zorgverzekeraar.
Samenstelling en kwaliteit
Het gebruik van CBD-olie is mogelijk niet
zonder risico’s. Op basis van de beschikbare
literatuur is over de langetermijneffecten van
chronisch CBD-gebruik [10] niets te zeg-
gen; ook is weinig bekend over de kwaliteit
en samenstelling van de vele producten die
verkrijgbaar zijn. Het toenemende gebruik
van CBD-olie, gecombineerd met de on-
zekere kwaliteit, zorgen voor een mogelijk
gezondheidsrisico. Ook artsen die geen CBD-
olie voorschrijven kunnen hiermee worden
geconfronteerd, wanneer hun patiënten op
eigen initiatief gebruikmaken van de beschik-
bare preparaten, of deze zelf maken.
Voor een inschatting van de mogelijke wer-
king, maar ook de legaliteit, van een canna-
bisextract, is het van belang de exacte samen-
stelling te kennen. Uit analyses van bijvoor-
beeld de Amerikaanse FDA blijkt echter dat
CBD- en/of THC-gehaltes op het etiket vaak
niet kloppen [11].
Met onze studie hebben wij een eerste poging
gedaan meer te weten te komen over de sa-
menstelling van cannabisolie die in Nederland
wordt gebruikt. Monsters zijn verzameld door
een oproep te verspreiden via Facebook, pa-
tiëntorganisaties en persoonlijke contacten.
Hierin werden gebruikers opgeroepen om een
monster van hun cannabisolie op te sturen.
Daarbij werd respondenten gevraagd een korte
vragenlijst in te vullen om informatie te verkrij-
gen over bereidingswijze, therapeutische effec-
ten, gebruikte dosering, en CBD- en THC-ge-
haltes volgens het etiket of de verkoper.
Alle monsters zijn verzameld in de eerste
helft van 2016. Gehaltes van CBD en THC
werden vastgesteld met behulp van een reeds
gepubliceerde HPLC-analysemethode [12].
Van alle verkregen monsters werd exact
0,1 ml opgelost in 10 ml zuivere ethanol voor
analyse. De monsters werden vervolgens
vergeleken met gekalibreerde standaarden
van CBD en THC. Gehaltes zijn uitgedrukt
als percentage in de oorspronkelijke olie: een
gehalte van 1% staat daarbij gelijk aan 10 mg
cannabinoïde (CBD of THC) per milliliter
cannabisolie. Een kwanticatielimiet van
0,1% werd aangehouden.
Carboxylzuren
In totaal zijn 46 monsters geanalyseerd.
Zeventien daarvan waren commercieel ver-
kregen en 29 door de gebruiker zelf gemaakt.
IN ENKELE
GEVALLEN
WERD ZELFS
HELEMAAL
GEEN ACTIEVE
672)$$1Ȁ
GETROFFEN
&%'Ȁ(17+&Ȁ*(+$ /7(69$19(5Ȁ
=$0(/'(&$11$% ,62/,(02167(5 6
Transparante staven: geclaimd
gehalte (indien bekend); solide
staven: gemeten gehalte (in deze
studie bepaald).
CBD-gehalte in % (som CBD + CBDA)
THC-gehalte in % (som THC + THCA)
Met * gemarkeerde monsters zijn commercieel verkregen, de rest is zelf gemaakt door de gebruiker.
17
| Pharm weekbl 3 november 2017;152–44

M E D I C I N A L E C A N N A B I S
ETIKET MET
GEHALTES
ACTIEVE
INHOUDSSTOFȀ
FEN IS EEN
BELANGRIJKE
EERSTE STAP
Arno Hazekamp is biofarmaceu-
tisch wetenschapper en canna-
bis-onderzoeker. Svetlana Epifa-
nova verzamelde informatie over
cannabidiol tijdens haar eindstage
bij de Nederlandse Voedsel- en
Warenautoriteit (NVWA) voor de
master Food Safety, Wageningen
Universiteit (WUR). De inhoud van
GLWDUWLNHOJHHIWQLHWKHWRI¿FLsOH
standpunt weer van de NVWA of
WUR; de verantwoordelijkheid voor
informatie en standpunten berust
volledig bij de auteurs.
Zie voor literatuurreferenties: pw.nl
Geen van de monsters was afkomstig van de
apotheek. Volgens de ingevulde vragenlijsten
was extractie uitgevoerd met diverse soorten
oplosmiddelen, waaronder giftige stoffen zoals
isopropylalcohol en wasbenzine. Dit roept de
vraag op of oplosmiddelrestanten een addi-
tioneel gezondheidsrisico kunnen zijn, zoals
eerder al aangetroffen in cannabisolie [12].
Voor slechts 22 van de 46 producten (48%)
was informatie beschikbaar over verwachte
CBD- en/of THC-gehaltes. Het is niet duide-
lijk in welke gevallen een analytisch labora-
torium betrokken was bij het vaststellen van
de geclaimde gehaltes. Zowel de geclaimde
als gemeten CBD- en THC-gehaltes zijn
weergegeven in de guur. Uit de resultaten
blijkt dat er grote afwijkingen zijn die kun-
nen oplopen tot een tekort van bijna 100%.
Dergelijke afwijkingen kwamen voor in zowel
zelfgemaakte als commerciële monsters. In
enkele gevallen werd zelfs helemaal geen
actieve stof (CBD of THC) aangetroffen.
Wat daarnaast opvalt is dat 26 van de 46
monsters (57%) een gemeten THC-gehalte
hadden van meer dan 1%, met een uitschie-
ter van 57,5% THC als hoogste waarde. In
18 gevallen (39%) bevatte de olie zelfs enkel
THC, zonder noemenswaardige hoeveelheid
CBD (≤ 0,1%). Het valt te bezien of alle ge-
bruikers zich ervan bewust zijn dat zij THC
consumeren, en zich daardoor blootstellen
aan mogelijke effecten zoals intoxicatie, even-
wichtsproblemen en paniekaanvallen.
Ten slotte moet nog worden opgemerkt dat
THC en CBD door de cannabisplant niet als
zodanig worden geproduceerd, maar in de
vorm van de carboxylzuren genaamd THC-
zuur (THCA) en CBD-zuur (CBDA). De fysio-
logische werking van deze zuren is grotendeels
onbekend. Pas bij grondige verhitting (zoals
het geval is bij het roken of verdampen van
cannabis) worden deze precursors omgezet in
het bekende THC en CBD [13]. In de guur
hebben we voor het gemak het totale gehalte
weergegeven (CBD + CBDA, respectievelijk
THC + THCA). In de meeste producten was
de decarboxylatie dan ook compleet. In 7 van
de 46 gevallen (15%) bleek echter dat ten
minste 25% van THC of CBD nog in de zuur-
vorm bestond. Dit zou de farmacologische
werking kunnen beïnvloeden.
Regulering van kwaliteit
Hoewel cannabisolie, en met name de
CBD-rijke variant, in toenemende mate po-
pulair wordt, blijkt uit deze studie dat de can-
nabinoïdesamenstelling sterk varieert en vaak
onduidelijk is. Dezelfde conclusies zijn getrok-
ken in recente studies naar CBD-houdende
producten in bijvoorbeeld de VS [14] en de
EU [15]. Kort gezegd: men weet niet wat men
koopt, en men weet ook niet wat men maakt.
Bovendien is nog maar weinig onderzoek
gedaan naar de aanwezigheid van veront-
reinigingen zoals pesticiden, zware metalen,
schimmels en bacteriën, of oplosmiddelres-
tanten [12]. Dergelijke verontreinigingen
zijn recent gevonden in cannabis afkomstig
uit coffeeshops [16,17]. Op dit moment is
grotendeels onbekend waar de cannabis,
zelfs voor commerciële producten, precies
vandaan komt. Een beter begrip van de her-
komst, productiewijze en kwaliteit van can-
nabisolie is duidelijk van belang.
Terwijl CBD een toegevoegde rol kan spe-
len als therapeutisch middel, moet worden
afgevraagd of de ongereguleerde productie
van CBD-olie wel verantwoord is. Ook lijkt
het erop dat THC-rijke olie veelvuldig wordt
verkocht, wellicht onder dekking van de als
minder illegaal beschouwde CBD-olie. Beter
lijkt het om duidelijke regels op te stellen
voor productie en verkoop van dergelijke
middelen, en om onderzoek te stimuleren
naar de kwaliteit en de werking ervan. Een
degelijk etiket met de juiste gehaltes aan
actieve inhoudsstoffen lijkt daarbij een be-
langrijke, en haalbare, eerste stap. Om hierbij
de toegankelijkheid niet te veel te beperken,
dient de betaalbaarheid van deze middelen
meegenomen te worden.
CBD-olie ook te koop via Facebook
Cannabisolie is een geconcentreerd extract van een cannabisbloem of -blad
dat is opgelost in een eetbare olie. Dit kan verschillende concentraties THC
en CBD bevatten, afhankelijk van de gebruikte cannabissoort. Het meest
bekende product momenteel is CBD-olie. Er zijn al tientallen aanbieders
van CBD-producten, en dit aantal neemt snel toe.
Aanbieders variëren van ervaren bedrijven die ook andere gezondheids-
producten maken, tot personen die kleinschalig CBD-olie aanbieden via
Facebook of in eigen kring. Een groeiende trend is om CBD preventief te
gebruiken, om te voorkomen dat bepaalde ziekten zich überhaupt ontwik-
kelen. Deze trend is tevens in andere landen te zien.
|
18
Pharm weekbl 3 november 2017;152–44