Diyarbakır İli antepfıstığı (Pistacia vera L.) bahçelerindeki zararlı böcek faunasının belirlenmesi Determination of the harmful insect fauna in pistachio (Pistaciae vera L.) orchards in Diyarbakır Province

Abstract

This study was carried out to determine the harmful species for pistachio orchards between 2010
and 2011 in Diyarbakır province. In order to determine the harmful species the beating method and
monitoring methods were used.
At the end of study 46 harmful species belonging to 22 families in 4 orders, were found. Surveys
were done by periods of 10 days between months April-October. Agonoscena pistaciae Burckhardt
& Lauterer (Hemiptera: Psyllidae), Anapulvinaria pistaciae Bodenheimer, Eulecanium rugulosum
Ashmead (Hemiptera: Coccidae), Kermania pistaciella Amsel (Lepidoptera: Oinophilidae),
Chaetoptelius (Hylesinus) vestitus Mulsant & Rey (Coleoptera: Scolytidae), Suturaspis pistaciae
Lindinger (Hemiptera: Diaspididae) and Eurytoma plotnikovi Nikolskaya (Hymenoptera:
Eurytomidae) of the harmful insect species were recorded as important pests according to their
density and widespread presence.
Psylliodes anatolica Gök & Çilbiroğlu, Aphthona atrocaerulea Stephens, Epitrix hirtipennis
Melsheimer (Coleoptera: Chrysomelidae), Anthaxia tractata Abeille, Agrilus roscidus Kiesenwetter
(Coleoptera: Buprestidae), Aphthona flaviceps Allard, Longitarsus ochroleucus Marsham (Coleoptera:
Chrysomelidae) were the first records for pistachio in Turkey

Full text

43
ÖZET
DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Diyarbakır İli antepfıstığı (Pstaca vera L.) bahçelerindeki zararlı
böcek faunasının belirlenmesi
Determination of the harmful insect fauna in pistachio
(Pistaciae vera L.) orchards in Diyarbakır Province
Abdulkadir Şimşek1, Halil Bolu2
ABSTRACT
1TKDK İl Koordnatörlüğü, Kayapınar, Dyarbakır, Türkye
2Dcle Ünverstes, Zraat Fakültes, Btk Koruma Bölümü, Dyarbakır, Türkye
Bu çalışma Dyarbakır lndek antepfıstığı alanlarında bulunan zararlı böcek türlern belrlemek
amacıyla 2010-2011 yıllarında yapılmıştır. Zararlı türler belrlemek çn darbe yöntem ve göz le
kontrol yöntem vb. yöntemler kullanılmıştır. Örneklemeler Nsan-Ekm ayları arasında 10’ar günlük
aralıklarla gerçekleştrlmştr.
Çalışma sonucunda 4 böcek takımına bağlı 22 familyaya ait 46 zararlı tür bulunmuştur. Çalışmada
belrlenen zararlı böcek türlernden; Agonoscena pstacae Burckhardt & Lauterer (Hemptera:
Psylldae), Anapulvnara pstacae Bodenhemer, Eulecanum rugulosum Ashmead (Hemptera:
Coccdae), Kermana pstacella Amsel (Lepdoptera: Onophldae), Chaetoptelus (Hylesnus) vesttus
Mulsant & Rey (Coleoptera: Scolytdae), Suturasps pstacae Lndnger (Hemptera: Daspddae)
ve Eurytoma plotnkov Nkolskaya (Hymenoptera: Eurytomdae) yaygınlık ve yoğunluklarına göre
öneml oldukları kaydedlmştr.
Belrlenen zararlı türlerden Psyllodes anatolca Gök & Çilbiroğlu, Aphthona atrocaerulea Stephens,
Eptrx hrtpenns Melshemer (Coleoptera: Chrysomeldae), Anthaxa tractata Abelle, Agrlus
roscdus Kesenwetter (Coleoptera: Buprestdae), Aphthona avceps Allard, Longtarsus ochroleucus
Marsham (Coleoptera: Chrysomeldae) Türkye’de antepfıstığında ilk kayıt niteliğindedir.
Keywords: Antep fıstığı, Zararlı Böcek Faunası, Dyarbakır, Yen kayıt
is study was carried out to determine the harmful species for pistachio orchards between 2010
and 2011 in Diyarbakır province. In order to determine the harmful species the beating method and
monitoring methods were used.
At the end of study 46 harmful species belonging to 22 families in 4 orders, were found. Surveys
were done by periods of 10 days between months April-October. Agonoscena pistaciae Burckhardt
& Lauterer (Hemiptera: Psyllidae), Anapulvinaria pistaciae Bodenheimer, Eulecanium rugulosum
Ashmead (Hemiptera: Coccidae), Kermania pistaciella Amsel (Lepidoptera: Oinophilidae),
Chaetoptelius (Hylesinus) vestitus Mulsant & Rey (Coleoptera: Scolytidae), Suturaspis pistaciae
Lindinger (Hemiptera: Diaspididae) and Eurytoma plotnikovi Nikolskaya (Hymenoptera:
Eurytomidae) of the harmful insect species were recorded as important pests according to their
density and widespread presence.
Psylliodes anatolica Gök & Çilbiroğlu, Aphthona atrocaerulea Stephens, Epitrix hirtipennis
Melsheimer (Coleoptera: Chrysomelidae), Anthaxia tractata Abeille, Agrilus roscidus Kiesenwetter
(Coleoptera: Buprestidae), Aphthona aviceps Allard, Longitarsus ochroleucus Marsham (Coleoptera:
Chrysomelidae) were the rst records for pistachio in Turkey.
Anahtar sözcükler: Pstacho, Harmful Insect Fauna, Dyarbakır, New record
Dcle Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü Dergs
derg anasayfa: http://www.dufed.org
MAKALE BİLGİSİ
Gelş Tarh: 7 Temmuz 2017
Revzyon Tarh: 4 Ağustos 2017
Kabul Tarh: 7 Ağustos 2017
Elektronk Yayın Tarh: 19 Ekm 2017
Basım: 1 Kasım 2017
Yazışma adres: Hall Bolub
E-posta: hbolu@hotmal.com

44
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
1. Giriş
Türkye brçok meyvenn olduğu gb Doğu ve
Güneydoğu Anadolu Bölges le de antepfıstığının
anavatanıdır. Antepfıstığının yetştğ dğer Bölgeler;
Azerbaycan, İran, Afganstan, Türkmenstan, Güney
Kazakstan, Kuzeybatı Hndstan ve Kırgızstan’a kadar
uzanmaktadır (1).
Ülkemzde antepfıstığı yetştrclğ özellkle
Güneydoğu Anadolu Bölges’nde çok esk yıllardan ber
yapılmaktadır. Bu meyvenn ülke ekonomsne katkısı se
küçümsenmeyecek düzeyde yüksek olmaktadır. Türkye’de
Antepfıstığı yetştrclğ ya doğada kendlğnden yetşen
ve kültür çeştlerne anaç olarak kullanılan antepfıstığı,
Melengç (Pstaca terebnthus L.), Buttum (Pstaca
khnjuk Stocks) ve Atlantk sakızı (Pstaca atlantca Desf.)
türlernden elde edlen çöğürlern bahçelere dkldkten
sonra ya da bunların tohumlarının eklmes le elde edlen
çöğürlern aşılanması suretyle yapıldığı gb doğada bu
türlern mevcut yabanlern doğrudan aşılanmasıyla
da yapılmaktadır. Bu yaban ağaçlardan melengç
Anadolu’nun her yanına yayılmış bulunmaktadır. Hem
neml Akdenz klmde (Antakya, İçel, Antalya) hem de
kurak ve az yağışlı kara klmnde yetşeblr. Antepfıstığı
yabanlerne daha çok Güneydoğu’da rastlanmaktadır.
Buttum, Doğu ve Güneydoğu Anadolu (Srt, Btls,
Hakkâr, Şırnak)’ da fazla mktarda bulunur. Atlantk
sakızı (Pstaca atlantca Desf.) se Anadolu’nun özellkle
Akdenz, Ege ve Marmara bölgelernde yayılmıştır (2).
Antepfıstığı her bakımdan kanaatkâr br btkdr.
Yoksul koşullara ve kurağa dayanıklıdır (3). Bu özellğ
nedenyle Antepfıstığı, Güneydoğu Anadolu’nun
kayalık, taşlık, btk besn maddelernce fakr ve kreçl
topraklarında yetştrlmektedr (4). Dğer kültür btkler
tarafından ekonomk olarak değerlendrlmeyen bu tür
toprakların Antepfıstığı tarımında değerlendrlmes, ülke
ve çç ekonoms çn öneml br kaynak olmaktadır.
Antepfıstığı 2014 yılı tbaryle Özbekstan, ABD,
Tunus, Surye, Pakstan, Mekska, Madagaskar,
Kırgızstan, Ürdün, İtalya, İran, Yunanstan, Kıbrıs, Çn,
Azerbaycan, Afganstan, Fas, Fldş Sahl ve Maurtus’
da yetştrlmektedr. İran Dünya antepfıstığı üretmnde
en öneml paya sahp olup, lk sırada yer almakta olup
bu ülkey sırasıyla A.B.D, Türkye, Surye ve Çn takp
etmektedr (5).
Güneydoğu Anadolu Bölges 2015 yılı tbaryle
toplam meyve veren 37 590 711 adet ağaç le Türkye
toplam meyve veren ağaç sayısının %.92,59’unu
bulundurmakta olup 134 581 ton üretm le de Türkye
üretmnn yaklaşık %93,46’ını gerçekleştrmektedr (6).
Dyarbakır l 139 980 adet meyve veren ağacı le 1408
tonluk br üretm değerne sahptr (7). Bu üretmn br
kısmı tüccarlar vasıtasıyla l dışına satıldığı gb br kısmı
da l çnde tüketlmektedr. Antepfıstığı yetştrclğ
Çermk İlçesnde olduğu gb doğada kendlğnden
yetşmş olan buttum ağaçlarının üzerne aşılanmasıyla
yapıldığı gb, Çınar ve Sur İlçelernde fdanların bahçeye
dklmes le tess edlen kapama bahçe şeklnde de
yapılmaktadır.
Antepfıstıklarında meydana gelen ççek ve meyve
dökümler; klmsel koşulların seyrne, bahçe çersndek
erkek ağaçların sayısına, yerleştrme düzenne, fzyolojk
etkenlere, hastalık etmenler ve zararlı böcek türlernn
oluşturduğu zarar derecesne göre değşmektedr.
Özellkle zararlı böcek türler ççek ve meyve dökümüne
neden olan öneml faktörler arasında yer alırken sonrak
dönemlerde oluşturdukları zarar sebebyle de vermn
öneml ölçüde düşürmektedr. İran’da antepfıstığı
alanlarında 100’ ün üzernde zararlı böcek türünün
bulunduğu ve bunlardan 20’s ekonomk anlamda zarara
sebep olmakta ve %50 oranında ürün kaybına neden
olduğu tespt edlmştr (28).
Günaydın (9), 1975-1978 yılları arasında Güneydoğu
Anadolu Bölges’ nn Adıyaman, Dyarbakır, Mardn,
Şanlıurfa, Srt llernde antepfıstıklarında zararlı
böcek türler, tanınmaları, yayılışları ve ekonomk
önemler üzernde yaptığı araştırmasında 22 tür zararlı
belrlemştr. Araştırmacı bunlardan Chaetoptelus
vesttus Mulsant&Rey, Kermana pstacella Amsel,
Sulamicerus (Idocerunus) stali (Fieber), Megastgmus
pstacae Walker’nn çalışmanın yürütüldüğü söz konusu
llerde antepfıstıklarında öneml zararlılar olduğunu
tespt etmştr.
Bolu (10), Güneydoğu Anadolu Bölges’nde 1996,
1997 ve 1998 yıllarında antepfıstığı alanlarında yaptığı
sürvey çalışmaları sonucunda, bölgede Daspddae
famlyasına at 2 ve Coccdae famlyasına at 2 olmak
üzere toplam 4 zararlı tür belrlemştr. Bunlar, Suturasps
pstacae Lndnger, Pstacasps pstacae Archangelskaya,
Anapulvnara pstacae Bodenhemer ve Eulecanum
rugulosum Ashmead olarak bldrmştr.
Bolu (11) Güneydoğu Anadolu Bölges’nde yer alan
Adıyaman, Batman, Mardn, Srt ve Şanlıurfa llernde
yürüttüğü çalışmalarda, 70 zararlı böcek türü bulunduğu
ve bunlardan 8 tanesnn ekonomk anlamda öneml
olduğunu bldrmştr. Bu türler: Kermania pistaciella
Amsel, Sulamicerus (Idocerunus) stali (Fieber), Suturaspis
pistaciae Lindinger, Chaetoptelius vestitus Mulsant&Rey,
Agonoscena pistaciae Burckhardt&Lauterer, Pistaciaspis

45
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
pistaciae Archangelskaya, Megastigmus pistaciae Walker,
Capnodis cariosa Pallas olarak kaydedlmştr.
Ekonomk anlamda kar getren br tarımsal faalyet
çn zararlılar le mücadele yapmanın, yukarıda belrtlen
zarar oranları düşünüldüğünde br zorunluluk olduğu
görülmektedr. Dyarbakır l antepfıstığı alanlarında
zararlı böceklern belrlenmes bunlarla yapılacak
mücadele çn faydalı olacaktır.
Bu çalışma, antepfıstığı alanlarında bulunan zararlı
böcekler konusunda gelecekte yapılacak çalışmalara
temel oluşturması amacıyla yapılmıştır.
2. Gereç v e Yön tem
Çalışma 2010 ve 2011 yılında yapılmıştır. Çalışmanın
ana materyal Dyarbakır lnde yetştrclğ yapılan
meyvelerden antepfıstığı alanlarında bulunan zararlı
böcekler le bu böcek türlernn toplanması ve muhafazası
sırasında kullanılan öldürme şşeler, ağız aspratörü, etl
asetat, %70’lk alkol, petr kapları, buz kabı, ependorf
tüpler, yumuşak uçlu fırçalar, şeaf poletlen torbalar,
kese kâğıtları, GPS, plastk kavanozlar, kültür kapları ve
dğer laboratuar malzemelerdr.
Metot
Doğa Çalışmaları
Çalışma bölgelernde (Dyarbakır; Sur, Çınar ve
Çermk lçeler) sörvey çalışmaları Nsan ve Ekm ayları
arasında 10’ar günlük aralıklarla yapılmıştır. Dğer
antepfıstığı alanlarında peryodk olmayan sürveyler
yapılmıştır. Seçlen bahçelern laçlanmamış olmasına
dkkat edlmştr. Çalışmanın yürütüldüğü bölgeler
şaretlenmş olarak şekl 1’ de gösterlmştr.
Sürveylern yapıldığı lçeler ve sürvey sayıları Tablo
1’de verlmştr.
Sürvey örneklemelernde Erkam (12)’n Lazarov
ve Grgorov (13)’u esas alarak düzenlendğ metot esas
alınarak;
1-20 ağaç olan bahçenn tamamı,
21-70 ağaç olan bahçeden 10-30 ağaç,
71-150 ağaç olan bahçeden 31-40 ağaç,
151-500 ağaç olan bahçeden 41-80 ağaç,
501-1000 ağaç olan bahçenn %15’,
1000’den fazla ağaç olan bahçenn se %5’
ncelenmştr.
Şekil 1: Diyarbakır ilinde
çalışmanın yürütüldüğü
ilçeler.
Tablo 1: Sürvey lokasyonları, alanlar ve sayıları.
Lokasyon Adı Sürvey Alanı (da) Sürvey Sayısı
Sur İlçes 100 12
Çermk İlçes 50 12
Çınar İlçes 90 12

46
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
şlemlere tab tutulacaklarını çeren blgler not edlmştr.
Ergn dönemde olan örnekler petr kaplarında kapalı kar-
ton kutular çnde muhafaza edld. Ergn dönemde olan
örnekler heps usulüne uygun şeklde ğnelenerek, küçük
boylu türler se ğnelere geçrlerek üçgen veya dörtgen
kartonlara yapıştırılmıştır. Örnekler teşhse hazır hale ge-
trlerek konu uzmanlarına gönderlmştr.
Konu uzmanı bulunamayan örnekler se D.Ü. Zraat
Fakültes Btk Koruma Bölümü böcek koleksyonunda
bulunan teşhsl örnekler le karşılaştırmalı olarak
tarafımızdan yapılmıştır.
Darbe ve gözle kontrol yöntemleryle toplanan ergn
önces dönemde bulunan örnekler se bulundukları
btk kısmıyla brlkte laboratuara getrldkten sonra
ayrı ayrı 30X30X30 ebatlarındak üzer sık dokunmuş
bez le kapatılmış plastk kaplarda 26 ± 1 °C, % 65 ±% 5
nem ve 3500 lux 16:8 saat aydınlık/karanlık peryoduna
ayarlı klm odasında kültüre alınmıştır. Ergn hale
gelen örnekler de teknğne uygun olarak teşhs çn
hazırlanarak konu uzmanlarına gönderlmştr.
Elde edlen örneklern br çoğunun popülasyon
yoğunlukları hakkında genel br kanıya varablmek çn
çalışmanın yürütüldüğü her bahçede 100 darbe metodu
uygulanmıştır. Şemsye çnde toplanan böceklern
değerlendrlmes Maçan (15)’nın kullandığı skalaya göre
yapılmıştır. Skala değerler aşağıda verlmştr;
1-5 adet arasında değşyorsa çok az (önemsz),
6-10 adet arasında değşyorsa az (öneml olablr),
11 adet ve üzer çok (öneml) olarak değerlendrlmştr.
Darbe yöntem le şemsye çne düşmeyen böcek
türler, bulundukları yerlerde ağaçlar dkkatlce
ncelenerek yoğunlukları hakkında br karara varılmıştır.
Sürvey çalışmaları sırasında toplanan ve kültürlerden
elde edlen ergn böcekler gerekl şlemlere tab tutulup,
br kısmı koleksyon dolaplarına bırakılıp, dğer br kısmı
se konu uzmanlarına teşhs çn gönderlmştr.
Elde edlen örneklern zararlı olup olmadığına,
bunların üzernde yapılan gözlemler ve lteratür blgler
esas alınmıştır.
3. Sonuçlar ve Tartışma
Dyarbakır l antepfıstığı bahçelernde 2010–
2011 yılları arasında yapılan bu çalışma le 4 takıma
at 22 famlyadan toplam 46 adet zararlı böcek türü
belrlenmştr. (Tablo 2).
Böcek Türlerinin Toplanması
Darbe Yöntemi
Bahçe çersnde metoda uygun olarak seçlen her
br ağacın farklı dört yönünden seçlen brer dalına
ucuna lastk boru geçrlmş br sopa le üç’er defa
vurularak böceklern 50x50x50 ölçülerndek şemsye
düşmes sağlanarak şemsye çersne düşen böceklerden
küçük olanlar emg şşesyle büyük olanlar pens ve fırça
yardımıyla toplanarak öldürme şşelerne aktarılmıştır.
Böcekler öldürme şşelernde öldürüldükten sonra,
çersnde kurutma kâğıdı bulunan petr kaplarına gerekl
etket blgler le konularak laboratuara getrlmştr (26).
Gözle Kontrol Yöntemi
Bahçenn büyüklüğüne göre rastgele seçlen ağaçların
değşk 4 yönünden, fenolojye göre tomurcuk, ççek,
yaprak, sürgün, gövde ve meyve örnekler el lupu
yardımıyla kontrol edlerek üzerndek böcek aranmıştır.
Ayrıca, ağaç üzernde bulunan ağır hareketl böcekler
el ya da pens yardımıyla, hareketl olanların toplanması
çnde 50x50x50 boyutlarındak şemsyeler kullanılmıştır.
Kontrol edlen btk kısımları da kâğıt zarara, naylon
poşetlere konularak laboratuara getrlp ncelenmştr.
Örneklern nereden hang tarhte toplandıkları,
konukçu btksnn neresnde, ne şeklde zarar yaptıkları
ve o anda hang byolojk dönemde bulundukları
etketlere kaydedlmştr.
Darbe ve gözle kontrol yöntemleryle toplanan ergn
önces dönemde bulunan örnekler se bulundukları
btk kısmıyla brlkte ncelemek amacıyla laboratuara
getrlmştr. Ağaçların gövde ve dallarında doku çnde
beslenen ve ağaçların doku ç zararlılar da gözlenp bu
tür zararlıların belrlenmes çn öncelkle sürvey yapılan
bahçelerde genel br gözlem yapılmıştır. Kurumakta olan
veya stres altında bulunan ağaçların gövde ve dalları gözle
kontrol edlp şüphelenlen veya zarar belrts görülen
ağaç gövdesnden alınan kestler le dal ve sürgünler
laboratuara getrlp uçları parafnle sarılarak ve plastk
kültür kutularında kültüre alınmış ve çıkış yapan ergn
türler kaydedlmştr.
Laboratuar Çalışmaları
Arazde toplanarak laboratuara getrlen ergn dönem-
dek böcekler lk önce kabaca morfolojk benzerlklerne
göre gruplandırıldıktan sonra numaralandırılarak nereden
hang tarhte toplandıkları, konukçu btksnn neresnde,
ne şeklde zarar yaptıkları, o anda hang byolojk dönem-
de bulundukları, kabaca tanınmaları ve daha sonra ne gb

47
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Tablo 2: Dyarbakır l antepfıstığı bahçelernde 2010–2011 yılları arasında belrlenen zararlı böcek türler.
Takım Familya Tü r
Coleoptera Bruchdae Bruchus spp.
Buprestdae Anthaxa tractata Abelle*
Agrlus roscdus Kesenwetter*
Capnods carosa Pallas
Chrysomeldae Aphthona atrocaerulea Stephens *
Aphthona avceps Allard
Aphthona maculata Allard
Cassda sp.
Eptrx hrtpenns Melshemer*
Hermaeophaga rufcolls Lucas
Longtarsus sp.
Longtarsus alfer Pc
Longtarsus salvae Gruev
Longtarsus ochroleucus Marsham
Psyllodes anatolca Gök&Çlbroğlu*
Scolytdae Chaetoptelus vesttus Mulsant &Rey
Curculondae Ceutorrhynchus sp.
Lxus sp.
Polydrosus roseceps Pesarn
Stona crntus Herbst.
Apondae Apon sp. Wench.
Hemptera Ccadelldae Sulamicerus (Idocerunus) stali (Fieber)
Edwardsana sp.
Lygaedae Lygaeus equestrs Lnaeus
Nysus cymodes Spnola
Pentatomdae Acrosternum heeger Feber
Mustha sp.
Rhopaldae Corzus hyoscam Lnnaeus
Tngdae Elasmotrops testacea Herrch-Sch.
Monostera lobulfera Reuter
Monostera uncostata Mulsant &Rey
Stephants pyr Fabrcus
Tngs sp.
Aphddae Forda hrsuta Mordvlko*
Geoca utrculara Passern
Smynthurodes betae Westwood
Coccdae Eulecanum rugulosum Ashmead
Anapulvnara pstacae Bodenhemer
Daspddae Suturasps pstacae Lndnger
Issdae Agalmatum blobum Feber
Psylldae Agonoscena pstacae Burckhardt&Lauterer
Tettgometrdae Tettgometra costulata Feber
Hymenoptera Eurytomdae Eurytoma plotnkov Nkolskaya
Torymdae Megastgmus pstacae Walker
Lepdoptera Noctudae Zethes nsulars Rambur
Eutela adulatrx Hübner,
Onophldae Kermana pstacella Amsel
Gelechdae Recurvara pstaccola Danlevsk
* Antepfıstığında lk kayıt.

48
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Güneydoğu Anadolu bölgesnde kışı ağacın br veya k
yıllık sürgünler üzernde 2. larva dönemnde geçrdğ,
Mayıs ayında ergn breylern göründüğü ve yılda 2 döl
verdğ tespt edlmştr (16).
Agonoscena pstacae
Türkçe sm: Antepfıstığı Pslld
Takım: Hemptera
Famlya: Psylldae
Yayılışı: Türkye; Güneydoğu Anadolu Bölges ve Ege
Bölges (11,23,24).
Dünya; Kaasya, Tackstan, Bulgarstan, Yunanstan,
Fransa, Ukrayna, Rusya, Gürcstan, Ermenstan,
Azerbeycan, Lübnan, Surye, Ürdün, İsral, Mısır, Arap
yarımadası, İran ve Irak (19,24).
Konukçuları: Önuçar (25)’ın bldrdğne göre
Agonoscena pstacae esas olarak farklı Pstaca türler
üzernde beslenr. Pstaca vera, Pstaca terebnthus ve
Pstaca khnjuk konukçuları arasındadır
Agonoscena pstacae yumurtalarını Nsan ayının
ortalarından tbaren bırakmaya başlamaktadır. Zararlı
5 nmf dönem geçrerek ergn hale gelmektedr.
Agonoscena pstacae yılda 8-9 döl verr. Zararlının yazlık
ve kışlık formları vardır. Kışlık formlar yazlık formlardan
daha büyük ve koyu renkldr. Kışı ergn olarak ağaçların
kuytu yerlernde ve yere dökülen yaprakların arasında
geçrrler. Ergnler Nsan ayının ortalarından tbaren
sürgün uçlarında oluşan genç yaprakların alt ve üst
yüzeylerne az sayıda ve dağınık olarak, mayıs ayından
tbaren se yumurtalarını çoğunlukla sıralı olarak 15-
20’lk gruplar halnde ya da dağınık olarak yaprakların alt
ve üst yüzeylerne bırakır (20,23).
Dyarbakır lnde antepfıstığı alanlarında öneml
olarak belrlenen zararlı böcek türlernn yayılış alanları
ve yoğunlukları aşağıda verlmştr (Tablo 3).
Diyarbakır İlinde Önemli Görülen Zararlı
Böcek Türleri
Anapulvnara pstacae
Türkçe sm: Fıstık Torbalı Koşnl
Takım: Hemptera
Famlya: Coccdae
Yayılışı: Türkye’de: Güneydoğu Anadolu Bölges
(10,11,16), Ankara (17), Adana, Ağrı, Antalya (18).
Dünyada: Afganstan Azerbaycan Ermenstan,
Gürcstan, Kıbrıs, Irak, İran İsral Kırgızstan, Özbekstan,
Surye, Tackstan, Türkmenstan, Ukrayna gb
Palaearctk Bölge ülkeler, Kıklad adaları, Yunanstan,
Kaasya, Rusya, Lübnan, Surye, Mısır, Ürdün, Arap
yarımadası (19).
Konukçuları: Antepfıstığı (Pstaca vera) yaban ve
kültür türler (16,20).
Günaydın (9), Güneydoğu Anadolu Bölges
fıstık alanlarında Anapulvnara pstacae’nn tespt
etmemştr. Çelk (21), Gazantep’te, Uygun ve ark. (22),
Şanlıurfa’da, Bolu (10), Güneydoğu Anadolu Bölges’nde
Anapulvnara pstacae’y saptamışlardır. Bu çalışma
Anapulvnara pstacae; Çınar İlçes Öncülü ve Aktepe
köyler, Sur lçes Köşk Köyü ve Çermk İlçes Karakolan
Köyünde yoğun olarak, Sur lçes Yeşlköy köyünde
se az sayıda tespt edlmştr. Anapulvnara pstacae
zararlısının Dyarbakır l antepfıstığı alanlarına 1978
yılından sonra bulaşık çöğürler ve aşı kalemler gb
btk üretm materyaller le grdğ düşünülmektedr.
Tablo 3: Dyarbakır lnde antepfıstığı alanlarında öneml olarak belrlenen zararlı böcek türlernn yayılış alanları
ve yoğunlukları.
Yerler
Türler
Karakolan
Köyü
Göktepe
Fıstıklı Mezrası
Öncülü
Köyü
Aktepe
Köyü
Yeşilköy
Köyü
Köşk
Köyü
Agonoscena pstacae Y - Y Y O Y
Anapulvnara pstacae Y Y Y Y D D
Chaetoptelus vesttus Y Y Y Y - -
Eulecanum rugulosum O O Y Y O O
Kermana pstacella D O Y Y - -
Suturasps pstacae Y Y O O - -
Eurytoma plotnkov Y Y Y Y O O
Y: Zararı öneml, O: Zararı öneml olablr, D: Zararı önemsz

49
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Nmf ve ergnler yaprak ve meyvenn dokusunda,
yoğun popülasyonlarda sürgünün de btk dokusunda emg
şeklnde zararlı olmaktadır. Ayrıca çıkardıkları tatlımsı
maddeler yaprakların fonksyonunu yerne getrmesne
engel olduğu gb üzernde üreyen saproft mantarlarla da
dolaylı br zarara da sebebyet vermektedrler. Zararlının
yoğunluğuna bağlı olarak yapraklar vaktnden önce
sararıp dökülür ayrıca karagözlern dökülmesne ve
meyvelern ç doldurmamasına neden olur. Zarar, genç
ağaçlarda etksn daha fazla gösterr (9,11).
Eulecanum rugulosum
Türkçe sm: Fıstık Koşnl
Takım: Hemptera
Famlya: Coccdae
Yayılışı: Türkye’de: Güneydoğu Anadolu Bölges
(10,11,16), Adana (18).
Dünyada: Özbekstan, Tackstan, Türkmenstan,
Kırgızstan Kazakstan, İran, Ermenstan ve Özbekstan
(19).
Konukçuları: Antepfıstığı yaban ve kültür türler
(10,16,20), Şeal (Prunus persca Lnneaus) (18).
Günaydın (9), Güneydoğu Anadolu Bölges fıstık
alanlarında Eulecanum rugulosum’a rastlanmadığını
bldrmştr.
Çalışma sahasında k yerde Çınar İlçes Öncülü le
Aktepe köylernde çok yoğun, Sur İlçes Köşk Köyü le
Yeşlköy ve Çermk İlçes Karakolan Köyü le Göktepe
Köyü Fıstıklı mezrasında se yoğun olarak tespt
edlmştr.
Yapılan gözlemlerde br yıllık flzlerde emg suretyle
zarar vermekte olduğu gözlemlenmştr. Eulecanum
rugulosum ağacın br ve k yıllık sürgünler üzernde,
ender olarak da yüksek populasyon yoğunluklarında nce
dallarda emg şeklnde beslenerek zarar yapmaktadır.
Zararlının genellkle mayıs ayında sürgün üzernde genç
dş breyler ve hazran ayından tbaren de yumurtalı
dş breylern görüldüğü kaydedlmştr. Eulecanum
rugulosum’ un kışı 2. dönem larva halnde sürgün
üzernde geçrmektedr. Zararlı Güneydoğu Anadolu
Bölges’nde yılda br döl vermektedr (20).
Kermana pstacella
Türkçe sm: Fıstık Dal Güves
Takım: Lepdoptera
Famlya: Onophldae
Yayılışı: Türkye: Güneydoğu Anadolu Bölges (11,20).
Dünya: İran (26).
Konukçuları: Antepfıstığı (11,20).
Yumurtalarını özellkle btknn sürgün, yaprak ve
meyve salkımlarının olgunlaşmasını bekleyerek, ya
sürgüne ya da meyve salkımına bırakmaktadır. Zararlı
sürgün 3-5 salkımdan oluşan br dalda ancak br
yumurta, nadren k bırakmaktadır. Hçbr zaman kden
fazla yumurta bırakmaz (20).
Dalın çnden çıkan olgun larvalar çıktığı delğn
hemen brkaç cm yakınında durur ve tutundukları yerde
kendlerne ördükler kokonlar çersnde pupa olurlar
(11).
Kermana pstacella yılda br döl vermektedr. Kışı
sürgün çnde olgun larva dönemnde geçrmektedr
(11). Kermana pstacealla larva dönemnde antepfıstığı
ağaçlarının yıllık sürgünlernn özünde beslenerek zarar
verr. Dalın özünde beslenen larva beslendğ kısmı
tahrp eder. Tahrp edlen yerde özün reng kararır.
Larva dala uç kısmından grp orada uzunca süre
beslenrse tepe tomurcuğu ler derecede tahrp olur ve
lkbaharda açamaz. Bu dallarda kör cumba oluşur. Larva
salkım yolu le dala grdğnde dal çersndek hareket
esnasında yanından geçtğ meyvelern dökümüne neden
olmaktadır. En öneml zararı se dalları dumura uğratarak
kurutmasıdır. Aynı dallar ard arda brkaç yıl Kermana
pstacella saldırısına maruz kalınca kurumaktadır (9).
Chaetoptelus (Hylesnus) vesttus
Türkçe sm: Fıstık Karagöz Kurdu
Takım: Coleoptera
Famlya: Scolytdae
Yayılışı: Türkye: Güneydoğu Anadolu Bölges (11,20),
Denzl, Kahramanmaraş (27).
Dünya: Bulgarstan, Kanarya adaları, Korska,
Hırvatstan, Fransa, Yunanstan, Macarstan, İtalya,
Makedonya, Sclya, Sardunya, İspanya, Ukrayna (11)
Tunus (28) Cezayr, (29), Surye (30), İran (31), Irak (32).

50
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Larvaların az br kısmı sürgün üzernde kalırken
dğerler yaprak ve meyve salkımı üzerne yerleşmektedr
(20).
Antepfıstığı ağaçlarının özellkle dal ve bazen
de gövdes üzernde btk özsuyunu emerek zararlı
olmaktadır. Bu emg sonucunda yen kurulmuş fıstık
bahçelernde genç ağaçların gelşmeler le ürün veren
bahçelerde meyve gözlernn oluşumu ve gelşm,
özellkle çok kurak geçen yaz aylarında olumsuz yönde
etkleneblr. Beslenme sonucu sürgünler deforme olur ve
boyları kısalır. Meyve üzernde beslenen kabuklu btler
se meyve kaltesn düşürürler (9).
Günaydın (9), e göre Güneydoğu Anadolu Antepf ıstığı
alanlarında zararlının yüksek yayılma ve bulaşma
göstermesne karşın yüksek orandak paraztlenme
nedenyle öneml zararlara sebep olmadığını, Çelk (21)
se paraztlenme oranının %18.3 olarak tespt edldğn
ve bu paraztlenme oranının se bölgede çok yaygın ve
yoğun olarak bulunan br zararlı çn yetersz olduğunu
belrtmektedr.
Eurytoma plotnkov
Türkçe sm: Kahvereng Fıstık İç Kurdu
Takım: Hymenoptera
Famlya: Eurytomdae
Yayılışı: Türkye: Gazantep (35) ve Mardn (36).
Dünya: Yunanstan, Rusya (Kaasya) Gürcstan,
Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan, Surye İsral, Ürdün,
Mısır, İran, Arap yarımadası, Fas, Tunus, Cezayr, Lbya
(19), Çn (37).
Kışı larva olarak ağaç üzernde kalan veya yere düşen
meyve çnde geçrr. Yılda br döl verr (38).
Dşler yumurtalarını ağaç üzerndek veya yere
düşmüş olan taze fıstıkların çne bırakır (28,37).
Yumurtadan çıkan larva neredeyse embryonun tamamını
yedkten sonra dyapoza grmektedr (37).
Basrat ve Seyedoleslam (39) her br antepfıstığı
meyvesnn yalnızca br arı türünün (meyve ç kurdu
larvasının) gelşmesne zn verdğn bldrmştr (37).
Bununla brlkte (28,39) yapılan çalışmalarda k türün
de larvasının mevcut olduğunu, Eurytoma plotnkov’n
Megastgmus pstacae’a baskın çıkarak onu yernden edp
yerne yerleştğn, Bundan yaklaşık br ay öncesnde
ortaya çıkıp br ay öncesnde popülasyon yoğunluğuna
ulaştığı ve br ay önce pupalaştığını bldrmşlerdr (37).
Konukçuları: Antepfıstığı (Pstaca vera), menengç
(Pstaca terebnthus), zeytn ağacı (Olea europaea
Lnneaus) Schmtschek’e atfen (1) ve Buttum (20).
Kışı meyve gözlernn dbnde veya ağaçların kuytu
yerlernde ergn olarak geçrrler. Şubat ve mart aylarında
kışlıklardan çıkan ergnler kurumaya yüz tutmuş dalların
veya budama artıklarının kabuk ve odun kısmı arasına
grerek, odun kısmında ve dalın boyuna doğru 2-3 cm
uzunluğunda galer açıp yumurtalarını bu galernn
kenarlarına br dz halnde bırakırlar. Yumurtadan çıkan
larvalar odun kısmında beslenerek pupa olduktan sonra
ergn hale gelrler. Yılda br döl verrler (9,20).
Bu zararlının ergnler yıllık sürgünlerdek meyve ve
sürgün gözlernn çn yyerek oyuk halnde boşaltmak
suretyle beslenmektedrler. Ergnler meyve gözler
çersndek beslenmelern zamanla sürgünün özüne
doğru sürdürürler, bazen de sürgün gözlern tahrp
etmek suretyle sürgünün kurumasına neden olmaktadır.
Zararlının saldırılarının çok yoğun olması halnde, o
yılın meyve gözler teşekkülü gecktğ gb, br sonrak
yılın ürünü de öneml ölçüde azalmaktadır. Zarar
özellkle susuzluk çeken ve bakımsız ağaçlarda daha fazla
olmaktadır (20). Günaydın (9), sadece meyve gözlernde
zarar yaptığını bldrmektedr.
Suturasps pstacae
Türkçe sm: Beyaz Kabuklubt
Takım: Hemptera
Famlya: Daspddae
Yayılışı: Türkye: Güneydoğu Anadolu Bölges (11) ve
Akdenz Bölges (20).
Dünya: Surye Yunanstan, Lbya, Lübnan, İsral, İran,
Mısır, Kıbrıs (33).
Konukçuları: Antepfıstığı ve Buttum, Pstaca
palaestna Bosser (9), Melengç (Pstaca terebnthus
Lnnaeus) (11,20).
Kışı br yıllık veya daha yaşlı sürgünler üzernde
yumurtasız ergn durumunda geçrmektedr (34). Yavru
doğurarak çoğalır. Beyaz kabuklubtn kışlayan ergnlern
yumurtalarından hazran başlarında aktf larvalar
çıkmaktadır. Sürgünlere yerleşen larvalar yılda br döl,
yapraklara yerleşen larvalar se yılda k döl vermektedr.
Güneydoğu Anadolu Bölgesnde yılda k döl vermektedr
(34).

51
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Meyve ç le beslenerek zarar yapar. Zararlı saldırısına
uğramış olan meyvenn reng ve fzk şekl enfekte olma
düzeyne göre değşmektedr. Renk kahverengms,
syahımsı veya tamamen syah olablr, meyveler buruşuk
br şekl alablr (38).
Diyarbakır İlinde Antepfıstığı
Bahçelerinde Belirlenen Diğer Zararlı
Böcek Türleri
Agrlus roscdus
Türkye’de yayılışı: Dyarbakır, Elazığ ve Mardn (40).
Dünyada yayılışı: Arnavutluk, Avusturya, Belarus,
Bosna Hersek, Bulgarstan, Bosna Hersek, Kklad
Adaları, Kıbrıs, Çek cumhuryet, Fransa, Almanya,
Yunanstan, Macarstan, İtalyan, Makedonya, Malta,
Moldova, Romanya, Rusya, Slovakya, Slovenya,
İspanya, İsvçre, Ukrayna, Sırbstan, Kosova, Karadağ,
Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan, Mısır, Arap
Yarımadası, İran, Irak (19).
Bu tür Hazran le Ağustos aylarında aktf olup polfag
özellk gösterr (40).
A. roscdus; Fıstıklı Mezrası, Köşk, Yeşlköy, Öncülü,
Karakolan ve Aktepe Köylernde tespt edlmştr.
Anthaxa tractata
Türkye’de yayılışı: Dyarbakır (40)
Dünyada yayılışı: Arnavutluk, Avusturya, Bosna
Hersek, Bulgarstan, Hırvatstan, Kklad Adaları, Kıbrıs,
Çek Cumhuryet, Danmarka, Türkye, Fnlandya,
Fransa, Almanya, Yunanstan, Macarstan, İtalya,
Makedonya, Malta, Moldova, Romanya, Rusya, Slovakya,
Slovenya, İspanya, İsvçre, Ukrayna, Sırbstan, Kosova,
Karadağ, Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan,
Surye, İsral, Mısır, Arap Yarımadası, İran Irak. Kuzey
Afrka ülkeler (19).
Çalışma da bu tür, hazran, temmuz, ağustos aylarında
Fıstıklı Mezrası, Karakolan, Köşk, Yeşlköy, Öncülü ve
Aktepe Köylernde tespt edlmştr.
Capnods carosa
Türkye’de yayılışı: Antepfıstığı yetştrclğ yapılan
her yerde Capnods carosa bulunmaktadır (11,41,42,43).
Dünyada yayılışı: Arnavutluk, Bosna Hersek,
Bulgarstan, Hırvatstan, Türkye, Yunanstan, İtalya,
Makedonya, Kuzey Ege Adaları, Romanya, Rusya,
Slovenya, Ukrayna, Sırbstan, Kosova, Karadağ, Gürcstan,
Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan, Surye, İsral, Mısır,
Arap Yarımadası, İran, Irak, Doğu Paleaerktk Bölge (19).
Polfag br böcektr (41,42,43). Çalışma da bu tür,
hazran ayında Fıstıklı Mezrasında br adet olarak tespt
edlmştr.
Aphthona atrocaerulea
Türkye’de yayılışı: Erzurum, Bayburt (44).
Dünyada yayılışı: Belçka, Bosna Hersek, Brtanya,
Hırvatstan, Çek Cumhuryet, Danmarka, Fransa,
Almanya, Macarstan, İtalya, Ltvanya, Lüksemburg,
Norveç, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç,
İsvçre, Rusya, Hollanda, Ukrayna, Sırbstan, Kosova,
Karadağ (19).
Bu tür polfagtır (44). Çalışma da bu tür, ekm ayında
Yeşlköy Köyünde tespt edlmştr.
Aphthona avceps
Türkye’de yayılışı: İstanbul, Ankara, Adana, Mersn,
Antalya, Erzurum (45,46,47,48,49).
Dünyada yayılışı: Bosna Hersek, Bulgarstan,
Hırvatstan, Fransa, Macarstan, İtalya, Makedonya,
Malta, Moldova, Slovenya, İspanya, Ukrayna, Sırbstan,
Kosova, Karadağ, Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan,
Lübnan, Surye, İsral, Ürdün, Mısır, Arap Yarımadası,
İran Irak, Kuzey Afrka ülkeler (19).
Hazran ve ekm ayları arasında Fıstıklı Mezrası,
Karakolan, Köşk, Yeşlköy, Öncülü ve Aktepe Köylernde
tespt edlmştr.
Aphthona maculata
Türkye’de yayılışı: İzmr, Adana, Gazantep, Kls,
Antalya (47,49,50,51,52).
Dünyada yayılışı: Rusya, Gürcstan, Ermenstan,
Azerbaycan, Lübnan, Surye, İsral, Ürdün, Mısır, Arap
Yarımadası, İran, Irak (19), Kazakstan, Orta Asya (49).
Watson (53) bu türün Sütleğen otu üzernde
beslendğn bldrmştr. Çalışmada, Hazran ve ekm
ayları arasında Fıstıklı Mezrası, Karakolan, Köşk, Yeşlköy,
Öncülü ve Aktepe Köylernde tespt edlmştr.
Eptrx hrtpenns
Türkye’de yayılışı: İzmr (54).
Dünyada yayılışı: Portekz, Yunanstan, İtalya,
Nearktik Bölge (19).

52
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Polonya, Portekz, Romanya, Rusya, Slovakya, Slovenya,
İspanya, İsveç, İsvçre, Hollanda, Ukrayna, Sırbstan,
Kosova, Karadağ, Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan,
Lübnan, Surye, İsral, Ürdün, Mısır, Arap Yarımadası,
İran, Irak, Kuzey Afrka ülkeler (19).
Mayıs, hazran ve ekm aylarında Fıstıklı Mezrası,
Karakolan, Köşk, Yeşlköy ve Aktepe Köylernde tespt
edlmştr.
Polydrusus roseceps
Türkye’de yayılışı: Dyarbakır, Mardn, Elazığ, Srt,
Muş, Hakkar (11,61,62).
Dünyada yayılışı: Blg yok
Bu tür polfag br böcektr (63). Çalışmada bu tür
mayıs ve hazran aylarında Fıstıklı Mezrası, Karakolan,
Köşk, Öncülü ve Aktepe Köylernde tespt edlmştr.
Stona crntus
Türkye’de yayılışı: Dyarbakır, Mardn, Elâzığ ve
Erzncanda, Btls, Muş, Tuncel, Erzurum, Şanlıurfa ve
Bngöl, Malatya (64,65).
Dünyada yayılışı: Avusturya, Belarus, Belçka,
Brtanya, Bulgarstan, Kanarya Adaları, Hırvatstan,
Kıbrıs, Çek Cumhuryet, Danmarka, Estonya,
Fnlandya, Fransa, Almanya, Yunanstan, Macarstan,
İtalya, Ltvanya, Letonya, Malta, Moldova, Polonya,
Portekz, Slovakya, İspanya, İsvçre, Hollanda, Sırbstan,
Kosova, Karadağ, Gürcstan, Rusya, Ermenstan,
Azerbaycan, Lübnan, Surye, İsral, Ürdün, Mısır, Arap
Yarımadası, İran, Irak, Kuzey Afrka ülkeler, Nearktk
Bölge, Doğu Palaearktk Bölge (19).
Baklagller üzernde de beslenen polfag br türdür
(61). Çalışmada bu böcek türü hazran ayında Öncülü,
Köşk, Yeşlköy ve Aktepe köylernde tespt edlmştr.
Idocerunus (Sulamcerus) stal
Türkye’de yayılışı: Adana, Adıyaman Aydın, Balıkesr,
Çanakkale, Gazantep, İzmr, Kahramanmaraş, Malatya,
Mansa, Muğla, Srt, Şanlıurfa, Uşak, Dyarbakır, Mardn
(9,11,24).
Dünyada yayılışı: Kıbrıs, Yunanstan, Gürcstan,
Rusya, Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan, Surye, İsral,
Ürdün, Mısır, Arap Yarımadası, İran ve Irak (19).
Çalışmada bu böcek türü Mayıs, hazran ve Ekm
aylarında Fıstıklı Mezrası ve Karakolan Köyünde tespt
edlmştr.
Bu tür polfagtır (19). Hazran ve ekm aylarında
Öncülü, Aktepe, Köşk ve Yeşlköy Köylernde tespt
edlmştr.
Hermaeophaga rufcolls
Türkye’de yayılışı: Bolu, Adana, İçel (46,47,55).
Dünyada yayılışı: Arnavutluk, Kıbrıs, Yunanstan,
İtalya, Makedonya, spanya, Doğu Palaearktk Bölge,
Rusya, Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan,
Surye, İsral, Ürdün, Mısır, Arap Yarımadası, İran, Irak,
Kuzey Afrka ülkeler (19).
Bu tür Hazran ve ekm ayları arasında Fıstıklı
Mezrası, Karakolan, Köşk, Yeşlköy, Öncülü ve Aktepe
Köylernde tespt edlmştr
Longtarsus alfer
Türkye’de yayılışı: Antalya, Erzurum (49,56).
Dünyada yayılışı: Bulgarstan, Yunanstan,
Makedonya, İspanya, Ukrayna, Sırbstan, Kosova,
Karadağ, Doğu Palaearktk Bölge, Rusya, Gürcstan,
Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan, Surye, İsral, Ürdün,
Mısır, Arap Yarımadası, İran, Irak, Kuzey Afrka ülkeler
(19).
Bu tür polfagtır (57). Hazran ayında Karakolan
Köyünde tespt edlmştr.
Longtarsus salvae
Türkye’de yayılışı: Gümüşhane ve Erzurum (49).
Dünyada yayılışı: Avusturya, Bosna Hersek,
Bulgarstan, Çek Cumhuryet, Almanya, Yunanstan,
Macarstan, İtalya, Makedonya, Polonya, Romanya,
Slovakya, Slovenya, İsvçre, Ukrayna, Sırbstan, Kosova,
Karadağ, Rusya, Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan,
Lübnan, Surye, İsral, Ürdün, Mısır, Arap Yarımadası,
İran, Irak (19).
Hazran ayında Fıstıklı Mezrasında br adet olarak
tespt edlmştr.
Longtarsus ochroleucus
Türkye’de yayılışı: İzmr, Mersn Kayser, Erzncan
(49,58,59,60).
Dünyada yayılışı: Avusturya, Belçka, Brtanya,
Bulgarstan, Kanarya Adaları, Hırvatstan, Çek
Cumhuryet, Danmarka, Fnlandya, Almanya,
Macarstan, İtalya, Ltvanya, Lüksemburg, Malta, Norveç,

53
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Lygaeus equestrs
Türkye’de yayılışı: Batı Anadolu, Marmara, Doğu
Anadolu, İç Anadolu ve Akdenz Bölgeler (66).
Dünyada yayılışı: Arnavutluk, Andora, Avusturya,
Belçka, Bosna Hersek, Bulgarstan, Hırvatstan, , Kıbrıs,
Çek Cumhuryet, Danmarka, Estonya, Fnlandya,
Fransa, Almanya, Yunanstan, Macarstan, İtalya,
Letonya, Lhtenştayn, Ltvanya, Makedonya, Moldova,
Malta, Norveç, Polonya, Portekz, Romanya, Rusya,
Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsvçre, Ukrayna,
Sırbstan, Karadağ, Kosova, Doğu Bölges, Brtanya,
Antarktka, Japonya, Lüksemburg (19,33).
Polfag br türdür (67) Çalışmada bu tür hazran ve
ekm aylarında Fıstıklı Mezrası, Karakolan, Öncülü,
Köşk, Yeşlköy ve Aktepe Köylernde tespt edlmştr.
Nysus cymodes
Türkye’de yayılışı: Ege ve Marmara bölgeler, Adana,
Antalya, Gazantep, İçel, Kahramanmaraş ve Osmanye
(67,68).
Dünyada yayılışı: Andora, Avusturya, Bulgarstan,
Kanarya Adaları, Brtanya, Hırvatstan, Kıbrıs, Fransa,
Almanya, Yunanstan, Macarstan, İtalya, Lhtenştayn,
Lüksemburg, Makedonya, Malta, Moldova, Polonya,
Portekz, Romanya, Rusya, Slovenya, İspanya, İsvçre,
Hollanda, Ukrayna, Sırbstan, Kosova, Karadağ, Afrka
Tropkal Bölges (19).
Bu tür ülkemzde yaygın ve polfagtır (69).
Çalışmada bu tür ekm aylarında Fıstıklı Mezrası,
Karakolan, Köşk, Aktepe köylernde tespt edlmştr.
Acrosternum heeger
Türkye’de yayılışı: Türkye’nn her tarafında (70).
Adana, Antalya, Dyarbakır, Gazantep, Hatay, İzmr,
Mansa, Mersn, Muğla, Kayser, Şanlıurfa (66).
Dünyada yayılışı: Bosna Hersek, Bulgarstan, Kanarya
Adaları, Hırvatstan, Kıbrıs, Fransa, Yunanstan, İtalya,
Makedonya, Portekz, Slovenya, İspanya, Ukrayna,
Sırbstan, Kosova, Karadağ
Lodos (70) Acrosternum heeger’nn yurdumuzun her
tarafında bulunduğunu ve brçok meyve türünün kültür
ve yaban formları le beslendğn kaydetmştr
Çalışmada bu tür hazran ve ekm aylarında Fıstıklı
Mezrasında ve Aktepe köylernde tespt edlmştr.
Corzus hyoscyam
Türkye’de yayılışı: Akdenz, Ege ve Doğu Anadolu
Bölgeler, Amasya, Artvn, Edrne, Bursa, Ankara, Konya,
Dyarbakır llernde bulunduğu (71,72) tarafından
belrtlmştr. Ankara (73)
Dünyada yayılışı: Arnavutluk, Andora, Avusturya,
Belarus, Belçka, Bosna Hersek, Brtanya, Bulgarstan,
Kanarya Adaları, Hırvatstan, Kıbrıs, Çek Cumhuryet,
Danmarka, Estonya, Fnlandya, Fransa, Almanya,
Macarstan, Yunanstan, İzlanda, İrlanda, İtalyan, Letonya,
Lhtenştayn, Ltvanya, Lüksemburg, Makedonya, Malta,
Norveç, Polonya, Portekz, Romanya, Rusya, Slovakya,
Slovenya, İspanya, İsveç, İsvçre, Hollanda, Ukrayna,
Sırbstan, Kosova, Karadağ (19).
Çalışmada bu tür hazran ve ekm aylarında Fıstıklı
Mezrası, Karakolan, Öncülü, Köşk, Yeşlköy ve Aktepe
Köylernde tespt edlmştr.
Elasmotrops testacea
Türkye’de yayılışı: Orta ve Güney Anadolu (66).
Dünyada yayılışı: Avusturya, Bulgarstan, Çek
Cumhuryet, Almanya, Macarstan, Makedonya,
Moldova, Polonya, Romanya, Rusya, İtalya, Slovenya,
Ukrayna, Sırbstan, Kosova, Karadağ (19).
Ekonomk önem yok. Çalışmada bu tür ağustos
ayında Fıstıklı Mezrası ve Karakolan köyünden
toplanmıştır.
Monostera lobulfera
Türkye’de yayılışı: Adana, Antalya, Bngöl, Denzl,
Elazığ, Gazantep, İzmr, Mansa, Mardn, Muğla, Van,
Dyarbakır (11,66,74).
Dünyada yayılışı: Kıbrıs, Yunanstan (19).
Çalışmada bu tür ağustos ayında Karakolan, Öncülü
ve Aktepe köylernden toplanmıştır.
Monostera uncostata
Türkye’de yayılışı: Hemen hemen tüm bölgeler
(11,66,74).
Dünyada yayılışı: Arnavutluk, Bosna Hersek,
Bulgarstan, Hırvatstan, Kıbrıs, Fransa, Yunanstan,
Macarstan, İtalya, Makedonya, Malta, Moldova, Portekz,
Romanya, Rusya, Slovenya, Ukrayna, Sırbstan, Kosova,
Karadağ (19).

54
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Dünyada yayılışı: Andora, Belarus, Belçka, Brtanya,
Bulgarstan, Kanarya Adaları, Hırvatstan, Kıbrıs, Çek
Cumhuryet, Danmarka, Fnlandya, Fransa, Almanya,
Yunanstan, Macarstan, İrlanda, İtalyan, Letonya,
Moldova, Polonya, Portekz, Romanya, Rusya, Slovakya,
İspanya, İsveç, İsvçre, Ukrayna, Sırbstan, Kosova,
Karadağ, Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan,
Surye, İsral, Ürdün, Mısır, Arap Yarımadası, İran, Irak,
Kuzey Afrka ülkeler, Nearktk Bölge Afrka Tropkal
Bölge, Avusturalya, Nearktk Bölge, Neotropkal Bölge
(19).
Polfag br böcektr (34). Çalışmada bu tür mayıs
ve hazran aylarında Fıstıklı Mezrası, Karakolan, Köşk,
Yeşlköy, Öncülü ve Aktepe Köylernde tespt edlmştr.
Agalmatum blobum
Türkye’de yayılışı: Adapazarı, Adıyaman,
Afyonkarahsar, Ankara, Aydın, Balıkesr, Bleck, Burdur,
Bursa, Çanakkale, Çorum, Denzl, Eskşehr, Gazantep,
Gümüşhane, İzmr, Kütahya, Malatya, Mansa, Muğla,
Tekrdağ, Tokat, Uşak (24).
Dünyada yayılışı: Bulgarstan, Fransa, Almanya,
Yunanstan, İtalya, Moldova, Portekz, Rusya, İspanya,
Ukrayna, , Sırbstan, Kosova, Karadağ, Gürcstan,
Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan, Surye, İsral, Ürdün,
Mısır, Arap Yarımadası, İran, Irak, Kuzey Afrka ülkeler
(19).
Polfag br türdür (11,24). Çalışmada bu tür hazran,
temmuz ve eylül aylarında Fıstıklı Mezrası ve Karakolan
Köyünde tespt edlmştr.
Tettgometra (Strometra) costulata
Türkye’de yayılışı: Elazığ, Dyarbakır, Mardn (11)
Adana, Adıyaman, Bngöl, Dyarbakır, Elazığ, Erzncan,
Gazantep, Ha kkar, Iğdır, Malatya, Mardn, Srt, Batman,
Şanlıurfa, Van (77); Artvn, Erzncan, Dyarbakır,
Erzurum, Kars (78).
Dünyada yayılışı: Yunanstan, İtalya, Portekz,
Rusya, İspanya, , Sırbstan, Kosova, Karadağ, Gürcstan,
Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan, Surye, İsral, Ürdün,
Mısır, Arap Yarımadası, İran, Irak, Kuzey Afrka ülkeler,
Doğu Palaearktk Bölge (19).
Çalışmada bu tür mayıs, hazran, temmuz, ağustos
ve ekm aylarında Fıstıklı Mezrası, Karakolan, Köşk,
Yeşlköy, Öncülü ve Aktepe Köylernde tespt edlmştr.
Çalışmada bu tür ağustos, eylül ve ekm aylarında
Fıstıklı Mezrası, Karakolan, Köşk, Yeşlköy ve Aktepe
Köylernde tespt edlmştr.
Stephants pyr
Türkye’de yayılışı: Hemen hemen tüm bölgeler
(11,66,74).
Dünyada yayılışı: Arnavutluk, Avusturya, Bosna
Hersek, Bulgarstan, Hırvatstan, Kıbrıs, Çek Cumhuryet,
Fransa, Almanya, Yunanstan, Macarstan, İtalya,
Makedonya, Moldova, Polonya, Portekz, Romanya,
Rusya, Slovenya, İspanya, İsvçre, Ukrayna, Sırbstan,
Kosova, Karadağ, Afrka Tropkal Bölgeler (19).
Polfag br böcektr (75). Çalışmada bu tür mayıs
hazran, ağustos, eylül ve ekm aylarında Fıstıklı Mezrası,
Karakolan, Öncülü Köylernde tespt edlmştr.
Forda hrsuta
Türkye’de yayılışı: Gazantep, İstanbul,
Kahramanmaraş (76).
Dünyada yayılışı: Kırım, Ortadoğu, Türkye, İtalya,
Fas, Cezayr, Transkaasya, İsral, Ürdün, Lübnan, Surye
(24).
Çalışmada bu tür mayıs ve hazran aylarında Fıstıklı
Mezrası, Karakolan, Köşk, Yeşlköy, Öncülü ve Aktepe
Köylernde tespt edlmştr.
Geoca utrculara
Türkye’de yayılışı: Bursa, İstanbul, İznk (24).
Dünyada yayılışı: Andora, Belarus, Belçka, Bosna
Hersek, Brtanya, Bulgarstan, Kanarya Adaları,
Hırvatstan, Kıbrıs, Çek Cumhuryet, Danmarka,
Fnlandya, Fransa, Almanya, Yunanstan, Yunanstan,
Macarstan, İrlanda, İtalya, Letonya, Ltvanya,
Lüksemburg, Makedonya, Polonya, Portekz, Romanya,
Rusya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsvçre, Ukrayna,
Sırbstan, Kosova, Karadağ, Doğu Palaeartk Bölge,
Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan, Lübnan, Surye,
İsral, Ürdün, Mısır, Arap Yarımadası, İran, Irak, Kuzey
Afrka ülkeler, Nearktk Bölge (19).
Çalışmada bu tür mayıs ve hazran aylarında Fıstıklı
Mezrası, Karakolan, Köşk, Yeşlköy, Öncülü ve Aktepe
Köylernde tespt edlmştr.
Smynthurodes betae
Türkye’de yayılışı: Ege Bölges, Ankara (24).

55
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
Megastgmus pstacae
Türkye’de yayılışı: Doğu ve Güneydoğu Anadolu
Bölges, İzmr (11,77).
Dünyada yayılışı: Hırvatstan, Kıbrıs, Fransa,
Yunanstan, İspanya, Ukrayna, Sırbstan, Kosova,
Karadağ, Rusya, Gürcstan, Ermenstan, Azerbaycan,
Lübnan, Surye, İsral, Mısır, Arap Yarımadası, İran, Irak,
Kuzey Afrka ülkeler, Doğu Palaearktk Bölge, Nearktk
Bölge, Neotropkal Bölge (19).
Monofag br türdür (11,34). Hazran ayında
Karakolan, Aktepe ve Öncülü Köylernde tespt edlmştr.
Zethes nsulars
Türkye’de yayılışı: Adıyaman, Dyarbakır, Mardn,
Srt ve Şanlıurfa (9,11)
Dünyada yayılışı: Bosna Hersek, Bulgarstan,
Hırvatstan, Kıbrıs, Fransa, Yunanstan, İtalya,
Makedonya, Portekz, Sırbstan, Kosova, Karadağ (19).
Bu tür mayıs hazran aylarında Fıstıklı Mezrası,
Karakolan ve Öncülü Köylernde tespt edlmştr.
Eutela adulatrx
Türkye’de yayılışı: Adıyaman, Dyarbakır, Mardn,
Srt ve Şanlıurfa, Adana (9,79).
Dünyada yayılışı: Belarus, Bosna Hersek, Bulgarstan,
Kanarya Adaları, Hırvatstan, Kıbrıs, Fransa, Cebeltarık,
Yunanstan, Macarstan, İtalya, Makedonya, Malta,
Moldova, Polonya, Portekz, Romanya, Rusya, Slovakya,
Slovenya, İspanya, İsvçre, Ukrayna, Sırbstan, Kosova,
Karadağ (19).
Bu tür polfagtır (79). Bu tür çalışmada hazran
ayında Karakolan, Öncülü ve Aktepe Köylernde tespt
edlmştr.
Recurvara (Schnederera) pstaccola
Türkye’de yayılışı: Güneydoğu Anadolu ve Ege
Bölgesnde yaygındır Kahramanmaraş (11,34).
Dünyada yayılışı: Kırgızstan, İran, Tackstan
(8,80,81).
Çalışmada bu tür ağustos ayında Aktepe Köyünde
tespt edlmştr.
Günaydın (9), 1975-1978 yıllarında yaptığı çalışmada,
o tarhlerde önem teşkl etmeyen veya hç bulunmayan
bazı zararlılar bugünkü tarh tbaryle önem teşkl ettğ
yapılan bu çalışma sonucunda anlaşılmaktadır.
Günaydın (9), Güneydoğu Anadolu Bölges fıstık
alanlarında Eulecanum rugulosum’a rastlanmadığını
bldrmştr.
Yapılan bu çalışma le çalışma sahasında k yerde;
Çınar İlçes Öncülü le Aktepe Köylernde çok yoğun,
Sur İlçes Köşk ve Yeşlköy Köyler le Çermk İlçes
Karakolan Köyü ve Göktepe Köyü Fıstıklı mezrasında se
yoğun olarak tespt edlmştr.
Günaydın (9), Güneydoğu Anadolu Bölges fıstık
alanlarında Anapulvnara pstacae’nn bulunmadığını
belrtmştr. Çelk (21), Gazantep’te; Uygun ve ark. (22),
Şanlıurfa’da; Bolu ve ark. (16) Adıyaman, Mardn, Srt ve
Şanlıurfa da Anupulvnara pstacae’y saptamışlardır.
Çalışma sahasında dört yerde; Çınar İlçes Öncülü
ve Aktepe Köyler, Sur İlçes Köşk Köyü ve Çermk
İlçes Karakolan Köyünde çok sayıda, Sur İlçes Yeşlköy
Köyünde se az sayıda tespt edlmştr.
Yukarıda anılan k zararlı türünün son 35-40
yıl öncesnde lde bulunan antepfıstığı alanlarında
bulunmayan bazı böcek türlernn günümüzde
bulaşmasının nedenlernden br l dışından bölgeye
getrlen aşı kalem, fdan gb btk üretm materyallernn
zararlılarla bulaşık olmasından kaynaklanablr. Bu
btksel üretm materyallernn tedark edldğ bahçe
ve fdanlıklarının kontrollerne azam ölçüde dkkat
edlmes gerekmektedr.
Daha önceler ekonomk düzeyde zarara sebebyet
vermeyp daha sonraları önem arz etmeye başlayan
zararlılar konusunda;
Kısmalı ve ark. (43), Güneydoğu Anadolu Bölges’nde
Chrysomeldae famlyasının GAP bölgesndek durumu
üzernde yapmış oldukları çalışmada; önceden ekonomk
önem taşımayan bazı böcek türlern klmsel değşkler
nedenyle ekonomk yönden zararlı olma durumuna
gelebleceğn ve bu konuda dkkatl olunması gerektğn
bldrmşlerdr.
Sonuç olarak; yapılan bu çalışmayla Dyarbakır
l antepfıstığı bahçelerndek zararlı böcek türler
belrlenmş bölge ve ülke böcek fanunasına katkı
sağlanmıştır. Ayrıca gelecekte yapılacak çalışmalara temel
olablecek bulgular elde edlmştr.

56
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
12. B. Erkam, Marmara Bölges’nde Yumuşak Çemrdekl
Meyve Ağaçlarında Zarar Yapan Parlatora oleae Colv.
(Homoptera: Daspddae)’nn Tanınması, Byolojs,
Yayılış, konukçuları, Zararı ve doğal düşmanları Üzernde
Araştırmalar, 945, Tar. ve Orm. Bak. Zra Müc. ve Zra kar.
Gn. Müd. İst. bölge zra müc. Araş. Enst. Müd. Araştırma
Eserler Sers, (1981).
13. A. Lazarov and P. Grgorov, Karantna na Rastenjata.
Zemzdat, 258, Sofa (1961).
14. E. C. Burts, and J. E. Brunner, Dsperson statstcs and a
sequental samplng plant for adult pear psylla (Psylla
pyrcola), J. Econ. Entomol, 74, 291–294 (1981).
15. G. Maçan, Güneydoğu Anadolu Bölges’nde Bademlerde
Zarar Yapan Böcek Türler, Önemllernn Tanınmaları,
Yayılışları ve Ekonomk Önemler Üzernde Araştırmalar,
85, Tarım ve Orman Bakanlığı Araştırma Eserler Sers
(1986).
16. H. Bolu and N. Uygun, Güneydoğu Anadolu Bölges
Antepfıstıklarında Coccodea Türler, Yayılış Alanları,
Bulaşma Oranları ve Doğal Düşmanlarının Belrlenmes,
Btk Koruma Bülten, 43 (1-4): 111-123 (2003).
17. S. Toros, (2002), Ankara İl ve Çevresnde Bulunan
Coccodea (Kabuklubt ve Koşnl) Türler ve Doğal
Düşmanlarının Tespt, Ü. Blmsel Araştırma Projes, 84,
Ankara.
18. M. B., Kaydan, S. Ülgentürk and L. Erkılıç, Türkye’nn
Gözden Geçrlmş Coccodea (Hemptera) Türler Lstes,
Yüzüncü Yıl Ünverstes, Zraat Fakültes, Tarım Blmler
Dergs, 17(2): 89-106 (2007).
19. Anonm, Fauna Europaea http://www.faunaeur.org.
27.05.2012.
20. H. Bolu, Meyve Bağ Zararlıları (Antepfıstığı Zararlıları),
Dcle Ünverstes Zraat Fakültes Btk Koruma Bölümü,
Ders Notu 52, Dyarbakır, (2002).
21. M. Y. Çelk, (1983). Gazantep İl Antepfıstıklarında (Pstaca
vera L.) Yaygın Olan Kabuklu Bt ve Koşnl Türlernn
Byolojler, Doğal Düşmanları ve Kış İlaçlamalarının Bazı
Öneml Zararlılara Olan Etkler Üzernde Araştırmalar,
Adana Zra Mücadele Araştırma Ensttüsü, 34, Adana.
22. N. Uygun, H. Başpınar, E. Şekeroğlu, S. Kornoşor, A. F.
Özgür, İ. Karaca and M. R. Ulusoy, GAP Bölges Btk
Koruma Sorunları ve Çözüm Önerler Sempozyumu, 99-
119. Şanlıurfa, (1995).
23. H. Bolu, (1995). Güneydoğu Anadolu Bölgesnde Antepfıstığı
(Pstaca vera L.)’nda Yaprak Pslld (Agonoscena pstacae
Burck. and Laut.) (Homoptera: Psylldae)’nn Farklı Fıstık
Çeştlernde Populasyon Değşm ve Byolojs Üzernde
Araştırmalar,. Yüksek Lsans Tez, Çukurova Ünverstes
Fen Blmler Ensttüsü, Adana.
24. F. Önder, S. Tezcan, Y. Karsavuran and Ü. Zeybekoğlu,
Türkye Ccadomorpha, Fulgoromorpha ve Sternorrhyncha
(Insecta: Hemptera) Kataloğu, 168, İzmr (2011).
25. A. Önuçar, İzmr ve Çevresnde Btklerde Zararlı
Psylld (Homoptera. Psyllnea) Türlernn Tanınmalan,
Konukçuları ve Taksonomler Üzernde Araştırmalar, 122,
Tarım ve Orman. Bakanlığı Zra Mücadele Zra Karantna
Genel. Müdürlüğü. Araştırma Eserler, Ankara (1983).
Teşekkür
Bu çalışmayı madd yönden destekleyen Dcle
Ünverstes Blmsel Araştırma Projeler Yönetm Brm
Başkanlığı’na teşekkür ederz. Toplanan örneklern
teşhsn yapan sayın Prof. Dr. Ahmet BEYARSLAN’a,
sayın Doç. Dr. Zuhal OKYAR’a, sayın Yrd. Doç. Dr Snan
ANLAŞ’a, sayın Yrd. Doç. Dr. Mehmet Faruk GÜRBÜZ’e,
sayın Doç. Dr. Ebru GÜL ASLAN’a, sayın Yrd. Doç
Dr. Feza CAN CENGİZ’e, sayın Yrd. Doç. Dr. İnanç
ÖZGEN’e, sayın Parde DİOLİ’ (Mlano Ünverstes,
İTALYA)’ye, sayın Dr. Mahmut KABALAK’a, sayın Dr.
Mustafa ÖZDEMİR’e, sayın Dr. Işıl ÖZDEMİR’e teşekkür
ederz.
Kaynaklar
1. S. Özbek, Özel Meyveclk, 486, Çukurova Ünverstes
Zraat Fakültes Yayınları, Adana, (1978).
2. C. Kuru and İ. H. Özsabuncuoğlu, Yaban Pstaca Türlernn
Aşılanmasında Sorunlar ve Çözüm Yolları, Türkye 1.
Antepfıstığı Sempozyumu Bldrler, 49-57, Gazantep,
(1990).
3. R. Spegel, P. D. Nazgh and E. Evenar, Response of
Pstacho to Low Sol Mosture Condtons, J. Amer. Soc.
Hort. Sc., 102 (4): 470-473 (1977).
4. M. Ayfer A. İ. Köksal, M. Çelk, L. Kaynak and Y. Gülsen,
Güneydoğu Anadolu Bölgesnde Meyveclk Potansyelnn
Gelştrlmes. GAP Tarımsal Kalkınma Sempozyumu
Bldrler, 189-210, Ankara, (1986).
5. Anonymous, http://faostat3.fao.org (Erşm tarh:
23.05.2016).
6. Anonm, http://www.tuk.gov.tr. (Erşm Tarh:
23.05.2016a).
7. Anonm, http://www.tuk.gov.tr. (Erşm Tarh:
23.05.2016b).
8. G.A. Davatch, Sur Quelques Insectes Nusbles Au
Pstacher En Iran, 166, Revue de Pathologe Vegatale et
Entomologe Agrcole de France, Pars (1958).
9. T. Günaydın, Güneydoğu Anadolu Bölges’nde
Antepfıstıklarında Zarar Yapan Böcek Türler, Tanımları,
Yayılışları ve Ekonomk Önemler Üzernde Araştırmalar,
106, Yayınlanmamış Uzmanlık Tez, Dyarbakır Zra
Mücadele Ensttüsü. Dyarbakır, (1978).
10. H. Bolu, (1999). Güneydoğu Anadolu Bölges
Antepfıstıklarında Zararlı Coccodea Türler, Yayılış
Alanları, Doğal Düşmanları ve Suturasps Pstacae
Lndnger (Hom.: Daspddae)’ nn Popülasyon
Gelşmesnn Belrlenmes. Doktora Tez, Çukurova
Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü, Adana.
11. H. Bolu, Güneydoğu Anadolu Bölges Antepfıstığı
Alanlarındak Böcek ve Akar Faunasının Saptanması, Türk
Entomoloj Dergs, 26 (3): 197-208. (2002).

57
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
26. M.R. Mehrnejad, e inuence of Host Species on Some
Biological and Behavioural Aspects of Dibrachys boarmiae
(Hymenoptera: Pteromalidae), Parasitoid of Kermania
pistaciella (Lepidoptera: Tineidae), Biocontrol Science and
Technology, 13 (2): 219- 229 (2003).
27. A. Acatay, Antepfıstığı zararlısı Chaetoptelus vesttus Musl.
Chaetoptelus vesttus Muls., İstanbul Ünverstes Orman
Fakültes Dergs, (19): 23-30 (1969).
28. M. Braham, Contribution to e Study of e Biology and
Ecology of e Pistachio Twig Borer Chaetoptelius vestitus
Muls & Rey (Coleoptera, Scolytidae) in e Centre and
South Regions of Tunisia, 5th International Symposium on
Pistachios and Almonds, 99, Şanlıurfa (2009).
29. N. Chebout-Mezou, S.E. Doumandj and Y. Chebout,
e Damage of Chaetoptelus vesttus (Mulsant & Rey)
Coleoptera, Scolytdae n ree Orchards of Frut Pstacho
(Pstaca vera L.) n Algerans Semı-Ard Area (Boura-
Tlemcen-Tmgad,. 5th Internatonal Symposum on
Pstachos and Almonds, 101, Şanlıurfa (2009).
30. M.S. Lababd, Mechancal Control Studes of e Pstacho
Bark Beetle Hylesnus vesttus M.& R. (Coleoptera:
Scolytdae) n Syra, Arab-Journal of Plant-Protecton,
17(1): 9-16 (1999).
31. M.R. Mehrnejad, e Current Status of Pistachio Pests in
Iran, Cah. Opt. Med. 56:315-322 (2001).
32. G.N. Rzk and S.A. Ardn Bologcal Studes on e
Pstacho Bark-Beetle Chaetoptelus vesttus Muls.
(Coleoptera: Scolytdae) n Iraq. Research-Bulletn, Faculty
of Agrculture, An Shams-Unversty, 1667, 12 (1981).
33. Anonm, Anmals, http://zpcodezoo.com/Anmals.
02.06.2012.
34. Anonm, Kabuklu Meyve Zararlıları, Zra Mücadele Teknk
Talmatları Clt 5. T.C. Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
Tarımsal Araştırmalar ve Poltkalar Genel Müdürlüğü, 301,
Ankara (2008).
35. M. Doğanlar and S. Karadağ, Türkye’de Antepfıstığı
Meyvelernde Zararlı ve Yararlı Olarak Bulunan Chalcdod
Arıların (Hymenoptera: Chalcdodea) Ergn ve Larvalarının
Tanımları ve Bunların İlşkler, Türk Entomoloj Dergs,
32 (2):143-159 (2008),
36. T. Ayaz and H. Bolu, Türkye IV. Btk Koruma Kongres,
243, Kahramanmaraş, (2011).
37. S. Longo and P. Suma, Frst Report of Eurytoma plotnkov
Nk. Hymenoptera, Eurytomdae), a Seed Paraste of
Pstacho, n Scly (Italy), Journal of Entomologcal and
Acarologcal Research. 43(3): 333-336 (2011).
38. D. Lykouresss, D. Perdks and A. Bba, Contrbuton to e
Ecologcal Management of e Seed Chalcd Wasp Eurytoma
plotnkov Nkol’skaya (Hymenoptera: Eurytomdae) n
Pstacho Orchards, Entomologıa Hellenca, 17: 34-41
(2008).
39. M. Basrat and H. Seyedoleslam, Bology of Pstacho
Seed Wasp [Eurytoma plotnkov Nkolskaya (Hym.:
Eurytomdae)] n Isfahan Provnce, Iran, Journal of Scence
and Technology of Agrculture and Natural Resources, 4
(1): 137-148 (2000).
40. H. Bolu ve İ. Özgen, Dyarbakır, Elazığ ve Mardn ller
badem ağaçlarında zararlı Agrlus roscdus Kesenwetter,
1857 (Coleoptera: Buprestdae)’un ergn popülasyon
değşmnn belrlenmes, Btk Koruma Bülten, 50: 1-11.
(2010).
41. K. Akman and S. San, Ege Bolgesnde Zarar Yapan Capnods
Türler Üzernde Araştırmalar, Zr. Muc. Ar. Yılllığı, 21-23
(1975).
42. S. Tezcan (1990). İzmr lnde Bulunan Sphenoptern,
Buprestn ve Psloptern (Coleoptera: Buprestdae:
Buprestnae) Trbus’larına Bağlı Türler Üzernde Sstematk
Araştırmalar, Doktora Tez, Ege Ü. Fen Blmler Ensttüsü,
İzmr.
43. Ş. Kısmalı, Ş. Tezcan, N. Madanlar and F. Turanlı,
Chrysomeldae ve Buprestdae (Coleoptera) Famlyalarına
Bağlı Türlern GAP Bölgesndek Durumu, GAP Bölges
Btk Koruma Sorunları ve Çözüm Önerler Sempozyumu,
139-149, Şanlıurfa, (1995).
44. İ. Aslan, H. Özbek and A. Warchalowsk, Fve new records,
new localtes and new host plants for the Turksh ea-beetle
fauna (Coleoptera: Chrysomeldae: Altcnae), Entomol.
Fennca, 15 (3): 138-141 (2004).
45. F. Hekertnger, Haltcnae, n: Wnkler, A., Catalogus
coleopterorum regons palaearctcae, Wen, Pars, 11: 1317–
1352 (1930).
46. L. N. Medvedev, A Lst of Chrysomeldae Collected by Dr.
W. Wttmer n Turkey (Coleoptera), Rev. Susse de Zool., 77
(22): 309-319 (1970).
47. J. Kral, Wssenschalchen Ergebns Der Zoologschen
Expedton Des Natonalmuseums n Prag Nach der Turke,
Coleoptera, Altcdae, Acta Entomol. Mus. Nat, 37: 261–268
(1967).
48. B. Gruev, Geographcal Dstrbuton of Lamprosomatnae,
Eumolpnae, Chrysomelnae, Altcnae, Hspnae and
Cassdnae (Coleoptera, Chrysomeldae) on the Balkan
Pennsula, 512, Plovdv Unversty Press (1992).
49. İ. Aslan, B. Gruev and H. Özbek, Prelmnary Revew of
e Subfamly Altcnae (Coleoptera, Chrysomeldae) n
Turkey, Tr. J. of Zoology (23): 373–414 (1999).
50. J. Wese, Chrysomeldae, n Naturgeschchte Insekten
Deutschlands, Coleoptera, Berln (1883).
51. M. Pc, Descrptons ou dagnoses et notes dverses,
L’Echange, 26: 25 (1910).
52. F. Hekertnger, Bestmmungstabelle Der Palaarktschen
Aphthona Arten, Kol. Rundschau, 30: 123–208 (1944).
53. A. K. Watson, Leafy Spurge. Monograph seres of the Weed
Scence Socety of Amerca,. ed. 8 (3): 79-92 (1985).
54. F. Turanlı and S. Kısmalı, Urla (İzmr) İlçes Tütün
Alanlarında Yen Br Tütün Zararlısı Eptrx hrtpenns
Melshhemer (Coleoptera, Chrysomeldae), III. Entomoloj
Kongres, 243–250, Ankara, (1996).
55. H. Özdkmen, A Comprehensve Contrbuton For Leaf
Beetles of Turkey Wth a Zoogeographcal Evaluaton For
All Turksh Fauna (Coleoptera: Chrysomeldae), Mun. Ent.
Zool. 6 (2): 540-638 (2011).
56. B. Gruev and M. Doberl, Ganeral Dsrbuton of e
Flea Beetles n e Palaearctc Subregon (Coleoptera,
Chrysomeldae: Altcnae), 426, Scopola (1997).

58
Şmşek A ve Bolu H / DUFED 6 (2) (2017) 43-58
69. N. Aysev, Ege Bölges Lygaedae Famlyası Üzernde
Sstematk Çalışmalar, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
Zr. Müc. ve Zr. Kar. Gen. Müd. Araştırma Esesler Sers,
149, Güven Mat., Ankara (1974).
70. N. Lodos, Türkye Entomolojs II. Genel Uygulamalı ve
Faunstk, Ege Ünverstes Zraat Fakültes Yayınları, 580,
İzmr (1986).
71. E. Pehlvan, Türkye Stenocephaldae, Rhopaldae ve
Alyddae (Heteroptera: Coreodea) Faunası Üzernde
Sstematk Araştırmalar, Ege Ü. Zraat Fak. Yay., 189, İzmr
(1981).
72. S. Kıyak, Systemeatsch-Okologsche Untersuchungen Uber
De Wanzen (Insecta: Heteroptera) Aus Dem Gebet Hazar-
See, Maden und Ergan (Prov. Elazığ), J. Bol. Fac. Sc. Arts,
Gaz Unv., 1: 43-95 (1990).
73. S. Kıyak and E. Akar, Faunstc Study of Terrestral
Heteroptera of Caldağ (Ankara, Turkey), Mun. Ent. Zool. 5
(Suppl., October 2010): 1104-1118 (2010).
74. H. Bolu, Population’s dynamics of Lacebugs (Heteroptera:
Tingidae) and its natural enemies in almond orchards of
Turkey, J. Ent. Res. Soc., 9(1): 33-37 (2007).
75. N. Gülpercn and F. Önder, Bornova Kosullarında
Stephants pyr (F) (Heteroptera: Tngdae)’nn Byolojs
ve Doğal Düşmanları Üzernde Çalışmalar, Türk Entomol.
Derg., 23(1): 51-56 (1999).
76. M. M. Aslan and N. Uygun, Aphds (Homoptera: Aphddae)
of Kahramanmaras Provnce, Turkey. Turk J Zool, 29 (3):
201-209 (2005).
77. N. Lodos and A. Kalkandelen, Prelmnary Lst of
Auchenorrhyncha Wth Notes on Dstrbuton and
Importance of Speces n Turkey III. Famles Meenopldae,
Derbdae, Achldae, Dctyophardae and Tettgometrdae,
Türkye Btk Koruma Dergs 4 (3): 161-178 (1980).
78. S. Güçlü, On Some Tettgometrdae (Hemptera,
Auchenorrhyncha) From Turkey, Zoology n the Mddle
East, 15: 83-86 (1997).
79. P. Demrezer, (2006). Balcalı (Adana)’da Farklı
Habtatlardak Gece Aktf Lepdoptera Türler ve Byolojk
Çeştllğ Üzernde Araştırmalar. Yüksek Lsans Tez,
Çukurova Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü, Adana.
80. R.M. Shernyazova, Lower Lepdoptera, Connected
Wth Pstacho on e Southern Slope of e Gssar
Range, Izvestya-Akadem-Nauk-Tadzhksko-SSR,-
BologcheskkhNauk. (2): 25-28 (1988).
81. Anonm, Forest Health & Bosecurty Workng Papers
Overvew of Forest Pests Kyrgyz Republc, 40, İtalya (2007).
57. D.G. Furth, Wing polymorphism, host plant ecology,
and biogeography of Longitarsus in Israel (Coleoptera:
Chrysomelidae), Journal of Entomology, 13: 125-148
(1980).
58. J. Sahlberg, Coleoptera Medterranea que n Aegypto,
Palaestna, Syra, Caramana at que n Anatola Occdental
anno 1904. Öfversgt Fnska Vatenkaps. Soc. Förh., 55A
(19): 1–281. (1913).
59. W. Wttmer, Resulta Scentfc Delle Cacce Entomologche
d S. A. S. l Prncpe Alessamdro Della Torre e Tasso nelle
Isole dell’Egeo, IV. Chrysomeldae et Cerambycdae. Boll.
Lab. Zool. Gen. Agr. R. Ist. Sup. Agr. n Portc, Spoleto, 28:
282-289 (1935).
60. B. Gruev and H. Kasap, A lst of Some Altcnae From
Turkey Wth Descrptons of two New Speces (Coleoptera,
Chrysomeldae), Dtsch. Ent. Z., N.F., 32 (1–3): 59–73
(1985).
61. N. Lodos, Addtonal notes to the Turksh Curculondae
(Coleoptera) (Brachydernae), Turk. Bt. Kor. Derg. 1(2):
3-11 (1977).
62. H. Bolu and İ. Özgen, Dyarbakır, Elazığ ve Mardn İller
Badem Ağaclarında Zararlı Polydrosus roseceps Pes.
(Coleoptera: Curculondae)’nn Populasyon Değsmnn
Belrlenmes, Harran U. Zraat Fakültes Dergs, 13(2): 43-
47 (2009).
63. N. Lodos, Orta Anadolu’da meyve ağaçlarında zarar yapan
Curculondae (Hortumlu Böcekler) türler üzernde
sstematk araştırmalar. Ege Ünverstes Zraat Fakültes
Yayınları, 76, İzmr (1960).
64. A. U. Kılıç, A. Çatalpınar and N. Adıgüzel, Mercmek
hortumlu böceğnn byo-ekolojs ve mücadele metotları
üzernde araştırmalar, Btk Koruma Bülten, 8 (1): 61-73
(1968).
65. N. Öztürk, M. R. Ulusoy, L. Erkılıç and S. Ölmez Bayhan,
Malatya İl Kayısı Bahçelernde Saptanan Zararlılar le Avcı
Türler, Btk Koruma Bülten, 44 (1-4): 1-13 (2003).
66. F. Önder, Y. Karsavuran, S. Tezcan and M. Fent, Türkye
Heteroptera (Insecta) Kataloğu, 154, İzmr, (2006).
67. N. Lodos, F. Önder, E. Pehlvan, R. Atalay, E. Erkn, Y.
Karsavuran, S. Tezcan and S. Aksoy, Faunstc Studes on
Lygaedae (Heteroptera) of Western Black Sea, Central
Anatola and Medterranean Regons of Turkey, 56, İzmr.
(1999).
68. N. Lodos, F. Önder, E. Pehlvan and R. Atalay, e Study of
the Harmful Insect Fauna of Marmara and Aegean Regons,
Publcatons of Food, Agrculture and Anmal Husbandry
Mnstry of Republc of Turkey, 301, Ankara. (1978).