SİATT Testi Bebeklik Döneminde Gelişimsel Gecikme Riski Değerlendirmesi ve Eğitim Programı Oluşturulması

Full text

Marmara Fizyoterapi Günleri II. 2014 Özel Sayısı / Special Edition on II. Marmara Physiotherapy Days 2014
S60
Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt: 4, Ek Sayı: 2, Aralık 2014 / Journal of Marmara University Institute of Health Sciences Volume: 4, Supplement: 2, December 2014 - http://musbed.marmara.edu.tr
SİATT Testi Bebeklik Döneminde Gelişimsel
Gecikme Riski Değerlendirmesi ve Eğitim Programı
Oluşturulması
Uzm. Psk. Dan. Nilcan Kuleli Sertgil
012 Bebek ve Çocuk Gelişim Destek Merkezi, İstanbul-Türkiye
MÜSBED 2014;4(Suppl. 2):S60-S62
Bebeklk ve erken çocukluk dönemnde gelşm sorunla-
rının görülme sıklığı yaklaşık %10-30’dur (Wyly,1997),
(Ertem, 2005a). Dünya’da ve Türkye’de her 5 çocuktan 1
tanes gelşme at sorun ya da sorunlar yaşamaktadır. Gel-
şmsel geckmes olan çocukların %40’ı tek br alanda geck-
me yaşarken %25’ k ya da daha fazla alanda geckme yaşa-
maktadır. Bu yüksek oranlardan dolayı gelşmsel sorunların
erken tespt açısından bebeklk ve erken çocukluk döne-
mnde gelşmsel tarama ve takp çok önem kazanmaktadır.
Ebeveynler bebeklerndek sorunları hayatın lk dönemle-
rnden tbaren fark etmelerne rağmen bu dönemde gel-
şm sorunları yeter kadar teşhs edlmemektedr (Osterlng
ve Dawson, 1994; Shaye,2007; Wllams ve Holmes, 2004;
Raymond, 2006; Wetherby vd.2003).
Çocuk doktorları tarafından kullanılan klnk muayene
ve gözlem yoluyla gelşmsel geckmelern sadece %30’u
yakalanablrken bu sürece doğru br gelşm tarama test
eklendğnde bu oran %70-80’lere ulaşmaktadır (Glascoe,
2000), (Sand, Slversten vd. 2005). Sağlıklı-çocuk kontrolle-
rnde gelşmsel geckmelern fark edlmes çn gelşmsel
sorunlar açısından yakın takp ve uygun gelşm tarama
testlernn düzenli olarak kullanılması önerlmektedr
(Flpek vd.1999; Glascoe 2000 ; Halfon vd., 2004; ASD Work-
group 2006 ). (AAP, ASD Work Group).
Gelşmsel sorunlar açısından tarama ve takp yapılırken
çocuklar üç grup çersnde ele alınablr.
Düşük Risk Grubu
Sağlıklı olduğu varsayılan bebekler bu grubu oluştur-
maktadır.
• Çocuk hekmler tarafından gelşmler klnk muayene
ve gözlem yanında düzenl olarak gelşm tarama testler le
takp edlmeldr.
• Herhang br alanda normalden geckme / sapma tespt
edldğ anda ale-bebek kapsamlı değerlendrmeye yön-
lendrlmel ve gerekrse destek / erken müdahale program-
larına başlatılmalıdır.
• Gelşm tarama test uygulama düzen en az 9. veya 12.
aylarda ve 18. ayda olmak üzere k yaşına kadar en az k
kere olmalıdır.
Orta Risk Grubu
Öyküsünde rsk etken taşıyan bebekler bu grubu oluş-
turmaktadır.
(Özellkle düşük doğum tartısı ve prematüre bebekler)
• Erken müdahale alan çocukların %50’snn k veya daha
fazla rsk etken, 5 çocuktan 1’ se dört ya da beş rsk etken
taşımaktadır.
• Bu nedenle rsk etken taşıyan bebekler gelşmsel zlem
ve gelşm tarama testler le geckme ve semptomlar görül-
meden / oluşmadan tespt edlmel ve desteklenmeldr.
• Bu grupta yer alan çocukların gelşmsel taramaları lk 6 ay
da br kere, knc 6 ayda en az br kez, 2 yaşına kadar en az üç
kere ve 5 yaşına kadar devam edecek şeklde uygulanmalıdır.
• Rsk tespt durumunda hemen kapsamlı değerlendrme
yapılarak erken destek programına alınmalıdır.
Ağır Risk Grubu
Gelşmsel geckme le lşklendrlen fzksel ya da med-
kal sorunu / teşhs olan çocuklar bu grubu oluşturmaktadır.
• Ağır rsk grubunu oluşturan çocuklar doğrudan erken
destek programlarına yönlendrlmeldr.
Davetli Konuşmacı Yazıları / Invited Lectures

Marmara Fizyoterapi Günleri II. 2014 Özel Sayısı / Special Edition on II. Marmara Physiotherapy Days 2014
S61
Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt: 4, Ek Sayı: 2, Aralık 2014 / Journal of Marmara University Institute of Health Sciences Volume: 4, Supplement: 2, December 2014 - http://musbed.marmara.edu.tr
• Erken müdahale programları rskl bebeğn sağlık duru-
mu stabl olduktan hemen sonra başlatılmalıdır.
• Ebeveynler gelşmsel rskler hakkında blglendrlmel,
gelşmn tüm alanlarına yönelk eğtsel destek / grşm
programları başlatılmalıdır.
Bütün bu blglere ve önerlere rağmen gelşmsel sorun-
ları olan çocukların sadece üç de br Erken Müdahale Prog-
ramlarına yönlendrlmektedr.
SİATT- Gelişimsel Tarama Testi Olarak Sosyal
İletişim Alan Tarama Testinin Kullanımı
Günümüzde gelştrlen hassas tarama testler le bebek-
lk ve erken çocukluk dönemnde belrgn gelşm sorunları-
nın öncüller varsayılan şaretlern varlığının tespt edlebl-
mes, rsk taşıyan grupta yer alan çocukların erken dönem-
de takp altına alınması öncelkl koruyucu hzmet olarak
kabul edlmektedr (Shaye,2007). Son yıllarda yurtdışında
çocuk sağlığı ve gelşm le lglenen uzmanlar çn kullanı-
mı kolay çeştl ölçekler gelştrlmştr. Bu sayede bebeklk
ve erken çocukluk dönemnde gelşmsel takp kolaylaşmış
ve yaygınlaşmıştır. Ancak ülkemzde bebeklk ve erken
çocukluk dönemnde gelşmn düzenl takp edlmes ve
gelşmsel rsk taşıyan bebeklern erken tespt edleblmes-
ne yönelk etkn uygulamalar ve bu amaç çn kullanılable-
cek araçlar (Gelşm tarama ölçekler) oldukça sınırlı sayıda-
dır. SİATT bu htyacı karşılamak üzere gelştrlmş olup aynı
zamanda uzmanlara gelşm takb ve bebeklere eğtsel des-
tek çn de br sstem sunmaktadır.
SİATT’ın Teknik Özellikleri
SİATT Bebeklk ve Erken Çocukluk Dönem Gelşm Tara-
ma Test, İstanbul Ünverstes İstanbul Tıp Fakültes, Çocuk
Sağlığı Ensttüsü, Çocuk Sağlığı İzlem Polklnğ bünyesn-
de gelştrlmştr. Türk çocukları çn norm çalışması ve ölçüt
geçerllğ çalışması (Denver GTT, M-CHAT, Bayley III) yapıl-
mış olan SİATT test 06-24 ay arası bebek ve çocukların gel-
şmn taramayı ve rskl bebeklern erken dönemde tespt
edlmesn amaçlar. SİATT 43 Maddeden oluşur ve k faktör
yapısına sahptr. Faktörler ve alt bölümler değerlendrld-
ğnde beş farklı puanlama elde edlr. Ebeveyn bldrmldr,
formun cevaplanması ve puanlanması 10’ar dakkadır.
SİATT stenrse anne ve babayla soru-cevap şeklnde görü-
şülerek de kullanılablr.
Uygulanması kolay, aleler açısından tatmn edc ve gel-
şmsel anlamda olumlu açılım sağlayan SİATT test, ale le
ortaklık duygusu oluşmasına yardımcı olur. SİATT’ın en önem-
l özellklernden br aynı zamanda krter bazlı br değerlendr-
me olarak eğtm programı oluşturmak amacıyla kullanılabl-
mesdr. Bu sayede rskl bebekler çn breysel hedefler çıkarı-
lablr ve eğtm programı oluşturulablr. SİATT eğtm progra-
mında hedeflere uygun etknlkler yer almaktadır.
SİATT Testinin Gelişimi Destekleme Modelinde
Kavramsal Dayanaklar
SİATT, “sosyal letşm alan” odaklı br testtr. “Sosyal let-
şm alan” gelşmn ölçerek genel gelşm yorumlar. Bebeğn
çevres le olan etkleşm öncelkl olarak onun letşm kurma
Tablo 1
Bilgi İşlem Becerileri Sosyal İletişim Becerileri
1. Çevreye lg göstermek (a,b,c,d,e,f,g) a. Konuşan kşye doğru dönme ve bakma, (1,3,6 )
2. Deneymler ve temsller kodlayablmek, b. Ortak lgy yakalamak çn şaret hareketn ve
depolayablmek (b,d,e,f,g) bakışı takp etmek (1-4, 6,7)
3. Planlı hareketler yaratablmek ve hayata c. Konuşan kşye dkkatn vereblme, sıra le karşılık
geçreblmek (Sebep-sonuç) (a,b,c,d,e,f,g) vermeye hazır hale gelme ve etkleşm devam ettreblme
becers (1,3-5)
4. Tepkler kontrol edeblmek, gerektğnde d. Nesne, kş ya da olayları şaret etmes
baskılayablmek (b,c,e,g) (1-3,6,7)
5. Beklenen uyarana hazır olablmek (c,e) e. Bast sorulara ses ya da hareketlerle cevap vermes
(1-7)
6. Farkındalık, dkkat br uyarandan dğerne f. Kelmeler nesne, kş ya da olaylarla lşklendrme
kontrollü şeklde aktarablmek (a,b,d,e,f,g) (1-3,6,7)
7. Nesnenn özellklerne dkkat vereblmek g. Nesne, kş ya da olayları çevresel puçları olmadan
(b,d,e,f,g) kelmelern anlamları le kavranması (1-4,6,7)

Marmara Fizyoterapi Günleri II. 2014 Özel Sayısı / Special Edition on II. Marmara Physiotherapy Days 2014
S62
Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt: 4, Ek Sayı: 2, Aralık 2014 / Journal of Marmara University Institute of Health Sciences Volume: 4, Supplement: 2, December 2014 - http://musbed.marmara.edu.tr
yöntemdr ve sosyalleşme amacı taşır. Gelşm pskolojs ala-
nında önceler Paget’nn görüşler temelnde blşsel süreçle-
rn çocukların bzzat kendlernn çevre le etkleşmlernden
kaynaklanan blgye dayandığı düşünülürken, artık günü-
müzde Vygotsky (1962) le beraber gelşen akım le karmaşık
zhnsel şlevlern gelşmnde “sosyal etkleşmler” ve çnde
bulunulan “bağlamın” çok öneml olduğu blnmektedr.
Gelşmsel geckmelern temelnde yatan sorunun se
“blg şleme süreçlernde (Informaton processng) yaşanan
bozulmalar / geckmeler” olduğu ve blg şleme sürecne at
becerlern se zhnsel becery tahmn eden en öneml gös-
tergelerden br olduğu belrtlmektedr (aktrn. Moore ve
ark. 2002). Bununla brlkte Gelşmsel Geckmes olan
çocuklarda, en yaygın ve lk olarak görülen ortak belrtnn
“Sosyal-letşm / etkleşm becerlernde görülen farklılaş-
ma” olduğu vurgulanmaktadır (Whetherby ve ark. 2003).
Blg İşleme Becerler (Moore ve arkd.2002) ve Sosyal
İletşm Alan Becerler (Whetherby, 2003) ncelendğnde
aralarındak bağ ve lşky aşağıdak lşk Tablo 1’de göste-
rldğ gb belrtleblr.
Blg şlem becerlernn gelşmes çn lgl sosyal let-
şm becerlernn kullanılması gerekrken, eş zamanlı olarak
temel sosyal letşm becerlern gelştreblmek çn de lgl
blg şlem becersnn kullanılablmes gerekldr.
Sonuç olarak sosyal letşm alan becerlernn destek-
lenmes ve gelşmes, blşsel süreçlern de gelştrlmesn
sağlayacaktır. Bu karşılıklı lşk nedenyle SİATT test mad-
deler ve hedefler doğrultusunda gelştrlen SİATT eğtm
programı, gelşmsel geckme yaşayan çocukların blşsel
süreçlernn de doğrudan desteklenmesn sağlayacaktır.
SİATT Uygulama Önerileri
Sağlıklı olduğu varsayılan bebeklerde, SİATT gelşm
tarama testnn sağlıklı bebek zlem uygulama düzen 9, 12,
ve 18 le 24’üncü aylardır. Bebekte rsk tespt edlyorsa rsk
analz tablosuna uygun olarak lerlenr.
Riskli bebeklerin takibinde, bebeklern sahp oldukla-
rı rsk etkenler dkkate alınarak her bebek çn uygulama
aralıkları belrlenmeldr. Gerekl durumlarda SİATT eğtm
programı uygulanır.
Teşhis almış ve / veya gelişimsel gecikme / sorun
yaşayan bebekler ile SİATT test olarak değl, eğtm prog-
ramı olarak kullanılır. Bebeğn kronolojk yaşı dkkate alın-
madan maddeler değerlendrlr. Bebeğn maddeler ger-
çekleştrme sevyesne göre eğtm çn hedef belrlemes
yapılır.Belrlenen hedeflere uygun etknlkler belrlenerek
bebek-ale breysel eğtm planı uygulanmaya başlanır.
Sonuç olarak; SİATT testnn tarama testnn uzmanı
tarafından gelşmsel zlemn br parçası olarak düzenl ola-
rak uygulanması gelşmn etkn şeklde takp edlmesn
sağlarken, SİATT eğtm programı le verlecek eğtsel des-
tek se erken müdahale olanağı tanımaktadır.