Türkiye’nin Ortadoğu Petro-Coğrafyasındaki Yeri: Kürt Kaçak Petrol Ekonomileri ve Eleştirel Petrol Çalışmaları
Özet
Ürettiğinden çok fazla petrol tüketen bir ülke olan Türkiye Ortadoğu petro-coğrafyaları, diğer bir ifadeyle petrol üretim, dolaşım ve tüketim mekanları ve aktörleri, düşünüldüğünde başat bir araştırma sahası olarak görülmemektedir. Türkiye çalışmaları da Ortadoğu’yu genellikle Türkiye’den ayrık bir politik coğrafya olarak ele almaktadır. Bu makale, Türkiye’nin, belirli bir petrol rezervine sahip olup olmamasından bağımsız olarak, Kürt kaçak petrol ekonomileri üzerinden Ortadoğu petro-coğrafyasının bir parçası haline geldiğini ileri sürmektedir. Özel olarak 1990’larda ortaya çıkan Türkiye, Irak ve Kürt coğrafyasını birbirine bağlayan bir kaçak petrol dolaşım biçimi olan Tekerlekli Petrol Boru Hattı’yla (TPBH) yine benzer dönemlerde ortaya çıkan ve Türkiye, Irak, Suriye arasındaki Kürt petro-coğrafyası içinde dolaşıma giren kaçak petrol rafinerisi teknolojisini inceliyorum. Böylelikle Türkiye’nin bölgesel devletler ve BM gibi uluslararası yapılarca dayatılan sınır, ticaret ve yaptırım rejimlerini boşa çıkaran kaçak petrol dolaşım biçimlerinin ve üretim teknolojilerinin geliştirildiği ve yayıldığı kritik bir saha olduğunu iddia ediyorum. Aynı zamanda kaçak petrol ekonomilerini ve bu ekonomiler içinden çıkan farklı aktör, pratik ve teknolojileri, Ortadoğu çalışmalarıyla petrol çalışmaları için yeni analiz izlekleri olarak öneriyorum. Bu izlekler için metodolojik milliyetçiliği aşmayı, devlet kategorilerini verili almamayı, devletlerce kriminalize edilen aktörlerin perspektiflerini incelemeyi ve bunun için de etnografik saha çalışması yapmayı ve sahadaki topluluklarla uzun süreli karşılıklı güven ilişkisi inşa etmeyi teklif ediyorum. Bu metodolojik yaklaşım kapsamında, araştırmacının öznel deneyimiyle yolculuğunun ve bu öznelliğin sahada üretilen bilgiye hem olumlu hem de olumsuz etkileri üzerine eleştirel bir özdüşünüm pratiğinin önemini vurguluyorum.
Anahtar sözcükler: Ortadoğu çalışmaları, petrol çalışmaları, kaçak petrol ekonomileri, etnografik saha çalışması, metodolojik milliyetçilik, araştırmacının öznelliği, eleştirel özdüşünüm
Turkey’s Place in the Middle East Petro-Geographies: Kurdish Contraband Oil Economies and Critical Oil Studies
Abstract
As a country that consumes far more oil than it produces, Turkey is not typically considered a prominent site for research on Middle Eastern petro-geographies—that is, the spaces and actors involved in oil production, circulation, and consumption. Similarly, studies on Turkey often view the Middle East as a separate political geography. This article argues that, regardless of whether it possesses significant oil reserves, Turkey has become a part of Middle Eastern petro-geographies through Kurdish oil smuggling economies. Specifically, I examine the Oil Pipeline on Wheels (OPW), a form of oil smuggling that emerged in the 1990s, connecting Turkey, Iraq, and Kurdish regions, as well as contraband oil refinery technologies that emerged and circulated within the Kurdish petro-geography spanning Turkey, Iraq, and Syria. I argue that Turkey must be understood as a critical site where contraband oil circulation channels and production technologies —designed to circumvent border, trade, and sanction regimes imposed by regional states and international organizations like the UN—are developed and disseminated. I propose contraband oil economies, along with the diverse actors, practices, and technologies they foster, as new analytics for Middle Eastern studies and oil studies. To pursue these analytics, I suggest moving beyond methodological nationalism, challenging the assumption of state categories as given, engaging with the perspectives of actors criminalized by states, conducting ethnographic fieldwork, and building long-term mutual trust relationships with communities in the field. Within this methodological approach, I emphasize the importance of critically reflecting on the researcher’s subjective experience and journey, considering both the positive and negative impacts of this subjectivity on the knowledge produced in the field.
Keywords: Middle Eastern studies, oil studies, contraband oil economies, ethnographic fieldwork, methodological nationalism, researcher subjectivity, critical self-reflection