Ocena spożycia wód smakowych przez dzieci kierowane do oddziału pediatryznego

Abstract

Introduction
Water is an integral part of a healthy diet. Natural water in the most effective way quenches thirst and hydrates the body. Mineral water is recommended for infants while introducing solid food. Flavored water is very popular in Poland. Those beverages are based on mineral water with addition of sucrose or glucose-fructose syrup, flavor additives, preservatives and antioxidants. The aim of the study was to evaluate the consumption of flavored water by children hospitalized in Department of Pediatrics, Institute of Mother and Child in Warsaw.

Materials and methods
Detailed data on water consumption was collected from parents of 109 children aged from 6 months to 18 years. An original questionnaire was developed as a tool for survey research. It comprised questions on the frequency of water consumption (per day/week/month) as well as the selection of flavored waters.

Results
Flavored water was consumed by 43 (39.4%) children, out of whom more than half were aged between 4 and 18 years. Infants were less likely to receive flavored water (1 of 10). Among the most preferable flavors were: strawberry (37%), apple (18,6%) and lemon (16%).

Conclusion
A large percent of parents perceive flavored water as a healthy drink in their children's diets. There is a strong need for parental education about the potential adverse effects of those beverages on the child's health.

Full text

Artykuł
oryginalny/Original
research
article
Ocena
spożycia
wód
smakowych
przez
dzieci
kierowane
do
oddziału
pediatryznego
Assessing
flavored
water
consumption
by
children
admitted
to
pediatric
ward
Justyna
Jessa *,
Kamil
K.
Hozyasz
Klinika
Pediatrii,
Instytut
Matki
I
Dziecka,
Warszawa,
Polska
Wstęp
Woda
jest
nieodłącznym
składnikiem
prawidłowej
diety.
Zapotrzebowanie
na
wodę
zmienia
się
w
zależności
od
wieku,
masy
ciała,
płci,
aktywności
fizycznej
oraz
stanu
fizjologicznego.
Zalecenia
Instytutu
Żywności
i
Żywienia
dotyczące
spożycia
wody
w
różnych
grupach
populacji
przedstawiono
w
tabeli
I.
W
Polsce
dzieciom
zaleca
się
podaż
wód
mineralnych
nisko-
i
średniozmineralizowanych,
niskosodowych
(<20
mg/l)
i
niskosiarczanowych
(<20
ml/d)
oraz
źródlanych.
Soki
p
e
d
i
a
t
r
i
a
p
o
l
s
k
a
9
2
(
2
0
1
7
)
4
0
1
–
4
0
5
i
n
f
o
r
m
a
c
j
e
o
a
r
t
y
k
u
l
e
Historia
artykułu:
Otrzymano:
13.03.2017
Zaakceptowano:
22.03.2017
Dostępne
online:
04.04.2017
Słowa
kluczowe:
wody
aromatyzowane
żywienie
dieta
dzieci
Keywords:
Flavored
waters
Nutrition
Diet
Children
a
b
s
t
r
a
c
t
Introduction:
Water
is
an
integral
part
of
a
healthy
diet.
Natural
water
in
the
most
effec-
tive
way
quenches
thirst
and
hydrates
the
body.
Mineral
water
is
recommended
for
infants
while
introducing
solid
food.
Flavored
water
is
very
popular
in
Poland.
Those
beverages
are
based
on
mineral
water
with
addition
of
sucrose
or
glucose-fructose
syrup,
flavor
additives,
preservatives
and
antioxidants.
The
aim
of
the
study
was
to
evaluate
the
consumption
of
flavored
water
by
children
hospitalized
in
Department
of
Pediatrics,
Institute
of
Mother
and
Child
in
Warsaw.
Materials
and
methods:
Detailed
data
on
water
consumption
was
collected
from
parents
of
109
children
aged
from
6
months
to
18
years.
An
original
questionnaire
was
developed
as
a
tool
for
survey
research.
It
comprised
questions
on
the
frequency
of
water
consumption
(per
day/week/month)
as
well
as
the
selection
of
flavored
waters.
Results:
Flavored
water
was
consumed
by
43
(39.4%)
child-
ren,
out
of
whom
more
than
half
were
aged
between
4
and
18
years.
Infants
were
less
likely
to
receive
flavored
water
(1
of
10).
Among
the
most
preferable
flavors
were:
straw-
berry
(37%),
apple
(18,6%)
and
lemon
(16%).
Conclusion:
A
large
percent
of
parents
per-
ceive
flavored
water
as
a
healthy
drink
in
their
children's
diets.
There
is
a
strong
need
for
parental
education
about
the
potential
adverse
effects
of
those
beverages
on
the
child's
health.
©
2017
Polish
Pediatric
Society.
Published
by
Elsevier
Sp.
z
o.o.
All
rights
reserved.
*
Adres
do
korespondencji:
Klinika
Pediatrii,
Instytut
Matki
I
Dziecka
ul.
Kasprzaka
17a,
01-211
Warszawa,
Polska.
Adres
email:
justyna.jessa@imid.med.pl
(J.
Jessa).
Dostępne
online
www.sciencedirect.com
ScienceDirect
journal
homepage:
www.elsevier.com/locate/pepo
http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2017.03.015
0031-3939/©
2017
Polish
Pediatric
Society.
Published
by
Elsevier
Sp.
z
o.o.
All
rights
reserved.

przecierowe
są
dopuszczane
w
diecie
niemowląt
powyżej
4.
m.ż.,
jednak
w
ilości
nieprzekraczającej
150
ml/dobę
z
zastrzeżeniem,
że
powinny
być
traktowane
jako
przekąska,
a
nie
płyn,
którego
celem
jest
gaszenie
pragnienia.
Niewska-
zane
są
natomiast
słodzone
napoje
nektarowe
i
gazowane,
jak
cola,
oranżady
itp.
[2–4].
Woda
oferowana
dzieciom
w
naturalnej
postaci
stanowi
ważny
czynnik
profilaktyki
otyłości
ze
względu
na
ograni-
czenie
podaży
energii,
wzmożoną
lipolizę
oraz
termogenezę
wywołaną
jej
spożyciem
[5,
6].
Woda
naturalna
najefektyw-
niej
nawadnia
zdrowy
organizm.
Dodatek
10
g
glukozy
do
100
ml
wody
zmniejsza
ilość
wody
funkcjonalnej
do
60
ml,
ponieważ
organizm
wykorzystuje
wodę
do
przekształcenia
glukozy
w
glikogen
[7].
Towarzystwa
pediatryczne
w
więk-
szości
rekomendują
całkowitą
eliminację
lub
ograniczenie
spożycia
soków
owocowych
i
dosładzanych
napojów
na
rzecz
wody
[8–11].
Amerykańska
Akademia
Pediatrii
(AAP)
w
2001
r.
[12]
wydała
rekomendacje
dotyczące
podaży
soków
dzieciom.
Zgodnie
z
nimi,
soki
nie
wnoszą
korzyści
zdrowot-
nych
większych
niż
owoce,
a
ich
nadmierne
spożycie
może
być
przyczyną
niedożywienia,
podaży
energii
przekraczają-
cej
zapotrzebowanie,
próchnicy
i
biegunki.
W
związku
z
tym
soków
nie
poleca
się
niemowlętom
w
pierwszym
roku
życia.
W
diecie
starszych
niemowląt
i
dzieci
w
wieku
poniemowlę-
cym
100-procentowe
soki,
ale
nie
napoje
czy
nektary
owo-
cowe,
mogą
stanowić
część
dobrze
zbilansowanej
diety,
jednak
ich
podaż
powinna
podlegać
ograniczeniu:
120180
ml/d
dla
dzieci
w
wieku
16
lat
i
230350
ml/dl
dla
dzieci
w
wieku
718
lat.
AAP
nie
rekomenduje
podaży
soków
w
leczeniu
odwodnienia
lub
biegunki.
W
celu
zapo-
biegania
próchnicy
zębów
soków
nie
powinno
się
pić
z
butelki
ani
przed
snem
[12].
Polski
rynek
produktów
dla
niemowląt
i
dzieci
oferuje
szeroki
asortyment
napojów
i
herbatek
słodzonych,
co
stanowi
niekorzystny
trend
w
kontekście
promowania
wzor-
ców
żywieniowych
u
dzieci
[13].
Znaczącą
część
rynku
napojów
stanowią
wody
z
dodatkiem
składników
smako-
wych
(wody
aromatyzowane/smakowe).
W
Polsce
między
2005
a
2006
r.
spożycie
wód
smakowych
wzrosło
o
100%
[14,
15].
Istotny
udział
mają
napoje
dedykowane
dzieciom
–
w
butelkach
o
pojemności
0,30,5l,
z
ustnikiem
ułatwiają-
cym
picie,
ozdobione
kolorowymi
wizerunkami
postaci
z
popkultury.
Szata
graficzna
wód
smakowych
sugeruje
konsumentowi,
że
są
to
wody
mineralne,
które
zawierają
jedynie
dodatek
smakowy,
np.
cytrynowy,
jabłkowy
czy
truskawkowy,
tymczasem
uważna
analiza
etykiet
wskazuje,
że
produkty
te
dostarczają
ponadto
energię
oraz
różne
składniki
charakterystyczne
dla
napojów
(Tab.
II),
stąd
są
klasyfikowane
jako
napoje
typu
„soft
drinks”
[16].
Wody
aromatyzowane,
poza
sacharozą
lub
syropem
glukozowo-fruktozowym,
zawierają
konserwanty,
najczę-
ściej
benzoesan
sodu
i
sorbinian
potasu,
oraz
sztuczne
i
naturalne
substancje
słodzące,
jak
aspartam,
acesulfam
K,
glukozydy
stewiowe,
a
także
inne
dodatki:
regulatory
kwaso-
wości,
sztuczne
i
naturalne
aromaty
oraz
przeciwutleniacze
(Tab.
II).
Część
składników
nie
jest
wskazana
w
diecie
dziecka.
Pomimo
że
zawartość
węglowodanów
prostych
w
wodach
smakowych
jest
mniejsza
niż
w
innych
napojach,
typu
cola,
lemoniada,
nektary
owocowe,
to
napój
taki
stanowi
źródło
energii
[17].
W
badaniu
z
udziałem
dzieci
z
Brazylii
w
wieku
36,
710
i
1117
lat
wody
aromatyzo-
wane
dostarczały
odpowiednio
0106,
0159
i
044
kcal/
dobę
[18].
Wody
aromatyzowane
są
napojami
wywołującymi
erozję
szkliwa
zębów,
ponieważ
dodatek
kwasu
cytrynowego
sprzyja
jego
demineralizacji
[19].
Warren
i
wsp.
[20]
wśród
232
dzieci
w
wieku
36
miesięcy
stwierdzili
częstsze
występo-
wanie
próchnicy
zębów
w
powiązaniu
ze
spożyciem
wód
aromatyzowanych
[20].
Ze
względu
na
częstą
obecność
aspartamu,
zawierającego
fenyloalaninę,
napoje
te
powinny
być
wyeliminowane
z
diety
chorych
na
fenyloketonurię.
Słodzone
napoje
spożywane
w
nadmiarze
przyczyniają
się
do
nadwagi
i
otyłości,
syndromu
metabolicznego,
cukrzycy
typu
2
oraz
chorób
układu
krążenia
zarówno
u
dorosłych,
jak
i
dzieci
[21–25].
Z
kolei
ograniczenie
spożycia
słodzonych
napojów
przyczynia
się
do
zmniejszenia
tempa
wzrostu
masy
ciała
i
poprawy
parametrów
metabolicznych
i
zmniej-
szenia
ryzyka
zespołu
metabolicznego
[26,
27].
Celem
pracy
była
ocena
spożycia
wód
aromatyzowanych
przez
dzieci
hospitalizowane
w
Klinice
Pediatrii
Instytutu
Matki
i
Dziecka
w
Warszawie.
Materiał
i
metody
Badaniem
ankietowym
objęto
109
dzieci
w
wieku
od
6
mie-
sięcy
do
18
lat,
hospitalizowanych
w
Klinice
Pediatrii
Insty-
tutu
Matki
i
Dziecka
w
Warszawie
w
2016
r.
Narzędziem
Tabela
I
–
Zapotrzebowanie
na
wodę
w
różnych
grupach
wiekowych
na
poziomie
wystarczającego
spożycia
(AI).
Instytut
Żywności
i
Żywienia,
Warszawa
2012
[1]
Table
I
–
Requirement
for
water
in
different
age
groups
at
the
level
of
adequate
intake
(AI).
Institute
of
Food
and
Nutrition,
Warsaw,
Poland
2012
[1]
Zalecane
dzienne
spożycie
wody
*
/
Recommended
daily
intake
Grupa
Group
Wiek
(lata)/
Age
(years)
Norma
spożycia
wody
(ml/d)
/
Recommendation
of
water
intake
Niemowlęta
Infants
00,5
100190
**
0,51
8001000
Dzieci
Children
13
1250
46
1600
79
1750
Dziewczęta
Girls
1012
1900
1315
1950
1618
2000
Chłopcy
Boys
1012
2100
1315
2350
1618
2500
Mężczyźni
Men
1975
2500
>75
2500
Kobiety
Women
1975
2000
>75
2000
Ciąża
Pregnancy
-
2300
Laktacja
Lactation
-
2700
*
woda
pochodząca
z
napojów
i
produktów
spożywczych
**
w
przeliczeniu
na
kg
masy
ciała
p
e
d
i
a
t
r
i
a
p
o
l
s
k
a
9
2
(
2
0
1
7
)
4
0
1
–
4
0
5402

badawczym
była
autorska
ankieta
składająca
się
z
4
pytań
(Tab.
III),
dotyczących
częstości
spożywania
przez
dziecko
wody
butelkowanej
oraz
podaży
wód
smakowych.
Na
pyta-
nia
zawarte
w
ankiecie
odpowiadali
opiekunowie
pacjentów.
Wyniki
43
rodziców
(39,4%)
deklarowało
podaż
dzieciom
wód
sma-
kowych,
w
tym
ponad
połowa
rodziców
dzieci,
które
ukoń-
czyły
3.
rż.
Spośród
10
niemowląt
jedno
otrzymywało
tego
typu
napój
(woda
o
smaku
truskawkowym).
Najchętniej
wybieranymi
smakami
były:
truskawkowy
(37%),
jabłkowy
(18,6%)
i
cytrynowy
(16%).
Sześcioro
dzieci
(14%)
lubiło
różne
smaki
tych
napojów,
po
jednym
dziecku
preferowało
wody
o
smaku
ananasowym
i
poziomkowym.
Najczęściej
wybie-
raną
marką
był
Żywiec
Zdrój
(62%
odpowiedzi),
następnie
Kubuś
(20%).
Żadnej
z
pozostałych
przytaczanych
marek
nie
wskazywało
więcej
niż
13
rodziców.
Omówienie
i
wnioski
W
2016
r.
znaczący
odsetek
dzieci
hospitalizowanych
w
Klinice
Pediatrii
IMiD
spożywał
wody
aromatyzowane
(Tab.
IV).
Jedno
niemowlę
otrzymywało
te
napoje
od
6.
miesiąca
życia,
co
pozostaje
w
sprzeczności
z
rekomen-
dacjami
dotyczącymi
ograniczenia
podaży
soków
owoco-
wych
i
eliminowaniu
napojów
słodzonych,
do
których
należy
zaliczać
również
wody
aromatyzowane.
Pierwsze
lata
życia
dziecka
są
krytyczne
dla
kształtowania
toru
metabo-
lizmu,
wpływającego
na
predyspozycję
do
chorób
cywiliza-
cyjnych,
jak
otyłość
czy
schorzenia
układu
sercowo-
-naczyniowego
[28–31].
Ponadto
w
tym
czasie
intensywnie
Tabela
II
–
Skład
wybranych
wód
smakowych
dostępnych
na
polskim
rynku
Table
II
–
The
composition
of
selected
flavored
waters
available
on
the
Polish
market
Produkt/
Product
Deklarowany
skład/
Declared
composition
Wartość
energetyczna
(kcal/100ml)/
Energy
content
Arctic
cytrynowy
naturalna
woda
mineralna,
cukier,
regulator
kwasowości,
kwas
cytrynowy,
aromat,
substancja
słodząca:
cyklaminian
sodu,
aspartam,
acesulfam
K,
substancja
konserwująca:
benzoesan
sodu,
przeciwutleniacz:
kwas
askorbinowy
23
Jurajska
truskawkowa
naturalna
woda
mineralna,
cukier
(A)
i/lub
syrop
glukozowo-
-fruktozowy
(B),
regulator
kwasowości:
kwas
cytrynowy,
naturalny
aromat
poziomkowy
z
innymi
naturalnymi
aromatami,
substancje
konserwujące:
sorbinian
potasu,
benzoesan
sodu
22
Nałęczowianka
truskawkowa
naturalna
woda
mineralna
Nałęczowianka
(96%),
syrop
glukozowo-
-fruktozowy
i
cukier,
regulator
kwasowości:
kwas
cytrynowy,
naturalny
aromat
truskawkowy
z
innymi
naturalnymi
aromatami,
substancje
słodzące
acesulfam
K
i
sukraloza
13
Ustronianka
truskawkowa
woda;
A

cukier
i/lub
B

syrop
glukozowo-fruktozowy;
kwas
cytrynowy
(regulator
kwasowości);
sok
truskawkowy
z
zagęszczonego
soku
(0,1%);
aromat;
benzoesan
sodu(substancja
konserwująca);
witaminy:
witamina
B6,
witamina
B12,
kwas
foliowy
16
Żywiec
Zdrój
truskawkowy
woda
źródlana,
cukier,
regulator
kwasowości:
kwas
cytrynowy,
substancja
konserwująca:
benzoesan
sodu,
aromat,
sok
truskawkowy
z
zagęszczonego
soku
(0,1%).
19,6
Veroni
mineral
truskawkowa
woda,
cukier,
mleczan
wapnia,
sok
truskawkowy
z
zagęszczonego
soku
(0,3%),
regulator
kwasowości:
kwas
cytrynowy,
przeciwutleniacz:
kwas
askorbinowy,
aromat,
substancja
słodząca
naturalnego
pochodzenia

glikozydy
stewiolowe.
17
Dekada
jabłkowa,
Biedronka
naturalna
woda
mineralna,
cukier,
cukry
z
owoców,
dwutlenek
węgla,
regulator
kwasowości:
kwas
cytrynowy,
naturalny
aromat
jabłkowy
z
innymi
naturalnymi
aromatami,
naturalny
aromat
miętowy,
substancje
słodzące:
cyklaminian
sodu,
aspartam,
acesulfam
K
11,25
Saguaro
o
smaku
owoców
leśnych,
Lidl
woda,
cukier,
dwutlenek
węgla,
regulator
kwasowości:
kwas
cytrynowy,
aromat
owoców
leśnych,
substancje
konserwujące:
sorbinian
potasu,
benzoesan
sodu
21
Leon
Aqua
o
smaku
jagody,
Hortex
woda
mineralna,
cukier,
sok
cytrynowy
z
zagęszczonego
soku,
sok
jagodowy
z
zagęszczonego
soku
(0,1%),
aromat
20
Leon
Aqua
o
smaku
maliny,
Hortex
woda
mineralna,
cukier,
sok
cytrynowy
z
zagęszczonego
soku,
sok
malinowy
z
zagęszczonego
soku
(0,1%),
aromat
20
Kubuś
Waterrr
Star
Wars
o
smaku
maliny
i
granatu
woda,
cukier
trzcinowy,
soki
z
zagęszczonych
soków
z:
malin
(0,
1%)
i
granatów
(0,
1%),
sok
cytrynowy
z
zagęszczonego
soku
cytrynowego,
aromaty
10
Kubuś
Waterrr
Star
Wars
o
smaku
gruszki
i
limonki
woda,
cukier
trzcinowy,
soki
z
zagęszczonych
soków
z:
gruszek
(0,1%)
i
limonek
(0,1%),
sok
cytrynowy
z
zagęszczonego
soku
cytrynowego,
aromaty
10
p
e
d
i
a
t
r
i
a
p
o
l
s
k
a
9
2
(
2
0
1
7
)
4
0
1
–
4
0
5
403

kształtują
się
nawyki
żywieniowe
[32].
Rozwinięcie
się
upo-
dobania
do
smaku
słodkiego
skutkuje
szkodliwymi
nawy-
kami
żywieniowymi,
z
tendencją
do
utrzymywania
się
przez
całe
życie.
Niestety
wody
smakowe
mogą
być
niesłusznie
postrzegane
jako
wartościowa
alternatywa
dla
wody.
W
2010
r.
Mirek
[33]
przeprowadziła
interesujące
badanie,
wykorzystujące
dyskusję
w
grupach
homogenicznych
pod
względem
częstości
spożywania
wód
smakowych.
Dorośli
pijący
wody
smakowe
stwierdzili,
że
są
one
„na
topie”
i
tańsze
od
soków,
mają
ładniejszą
etykietę
i
poręczniejsze
opakowanie
niż
inne
wody
oraz
mają
orzeźwiający
smak/
nie
są
mdłe.
Niespożywający
wód
smakowych
wyrazili
opinie
o
konsumentach
tych
napojów,
jako
będących
pod
wpływem
reklamy
i
myślących,
że
są
zdrowe
[33].
Wody
smakowe
przez
większość
kupujących
są
błędnie
kojarzone
bardziej
z
kategorią
wód
mineralnych
niż
napojów.
Więk-
szość
badanych
przez
Mirek
[33]
kwalifikowała
stosowanie
analogii
do
wód
mineralnych
w
zakresie
oferowanych
opa-
kowań
i
symboli
graficznych
na
etykiecie
jako
kluczowe,
gdyż
wprowadza
konsumenta
w
błąd,
sugerując
zbliżone
właściwości
wód
mineralnych
i
smakowych.
Wśród
uczniów
szkoły
podstawowej
w
Nowym
Jorku
spożycie
owoców
i
warzyw
pozytywnie
korelowało
z
ilością
spożywanej
wody
aromatyzowanej,
co
można
z
dużym
prawdopodobieństwem
wiązać
z
postrzeganiem
wody
sma-
kowej
przez
młodzież
jako
prozdrowotny
wybór
[34].
20%
uczniów
z
San
Francisco
spożywało
napoje
słodzone
przy-
najmniej
raz
dziennie.
Niektórzy
deklarowali
sięganie
po
więcej
niż
jeden
napój.
Spośród
uczniów
spożywających
słodzone
napoje
14%
wybierało
wody
aromatyzowane,
które
najczęściej
kupowali
w
sklepikach
szkolnych
[35].
Niezbędna
jest
edukacja
rodziców,
że
napoje
aromatyzo-
wane
nie
stanowią
alternatywy
dla
wody
mineralnej
lub
źródlanej.
Nieprawdziwy
przekaz,
że
wody
smakowe
są
wodami
mineralnymi,
a
nie
„bezbarwnymi
napojami”
[33]
wymaga
aktywnego
zwalczania.
Wkład
autorów/Authors’
contributions
Według
kolejności.
Konflikt
interesu/Conflict
of
interest
Nie
występuje.
Finansowanie/Financial
support
Nie
występuje.
Etyka/Ethics
Treści
przedstawione
w
artykule
są
zgodne
z
zasadami
Deklaracji
Helsińskiej,
dyrektywami
EU
oraz
ujednoliconymi
wymaganiami
dla
czasopism
biomedycznych
p
i
s
m
i
e
n
n
i
c
t
w
o
/
r
e
f
e
r
e
n
c
e
s
[1]
Jarosz
M.
Normy
żywienia
dla
populacji
polskiej.
Nowelizacja:
Instytut
Żywności
i
Żywienia;
2012.
Tabela
III
–
Autorska
ankieta
dotycząca
spożycia
wód
smakowych
Table
III
–
Original
questionnaire
on
consumption
of
flavored
water
Pytanie/
Question
Odpowiedzi/
Answers
Jak
często
dziecko
pije
butelkowane
wody
źródlane,
mineralne,
smakowe?
-
nigdy
-
13
razy
w
miesiącu
-
raz
w
tygodniu
-
kilka
razy
w
tygodniu
-
raz
dziennie
-
kilka
razy
dziennie
Czy
w
ostatnim
tygodniu
piło
wodę
smakową?
-
tak
-
nie
Jaki
smak/
smaki
wody
butelkowanej
lubi
najbardziej?
-.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
...
-
nie
pije
wody
smakowej
Proszę
podać
nazwę
najczęściej
kupowanej
wody
smakowej
-.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
-
nie
pije
wód
smakowych
kupowanych
w
sklepach
Tabela
IV
–
Częstość
spożycia
wód
aromatyzowanych
w
zależności
od
wieku
Table
IV
–
The
frequency
of
consumption
of
flavored
water,
depending
on
the
child's
age
Wiek
(lata)/
Age
(years)
Liczba
pacjentów
/
number
of
patients
(n=109)
Liczba
pacjentów
spożywających
wody
aromatyzowane
/
Number
of
patients
who
consumed
flavored
waters
%
0,51
10
1
10
13
31
7
22,5
46
31
16
51,6
712
27
13
48
1318
10
6
60
p
e
d
i
a
t
r
i
a
p
o
l
s
k
a
9
2
(
2
0
1
7
)
4
0
1
–
4
0
5404

[2]
Szajewska
H,
Socha
P,
Horvath
A,
et
al.
Zasady
żywienia
zdrowych
niemowląt.
Zalecenia
Polskiego
Towarzystwa
Gastroenterologii,
Hepatologii
i
Żywienia
Dzieci.
Standardy
Medyczne
Pediatria
2014;11:321–338.
[3]
Rudzka-Kańtoch
Z,
Weker
H.
Woda
w
żywieniu
dzieci.
Med
Wieku
Rozw
2000;4:109–115.
[4]
Woś
H,
Weker
H,
Jackowska
T,
et
al.
Stanowisko
Grupy
Ekspertów
w
sprawie
zaleceń
dotyczących
spożycia
wody
i
innych
napojów
przez
niemowlęta,
dzieci
i
młodzież.
Stand
Med
Interna
2010;1:7–15.
[5]
Muckelbauer
R,
Libuda
L,
Clausen
K,
et
al.
Promotion
and
provision
of
drinking
water
in
schools
for
overweight
prevention:
randomized,
controlled
cluster
trial.
Pediatrics
2009;23:661–667.
[6]
Wiśniewska
K,
Kurowska
E,
Okręglicka
K.
Wpływ
spożycia
wody
na
masę
ciała.
Wiad
Lek
2014;2:2–6.
[7]
Manz
F.
Hydration
in
children.
J
Am
Coll
Nutr
2007;26:
562–569.
[8]
Critch
JN.
Canadian
Paediatric
Society,
Nutrition
and
Gastroenterology
Committee.
Nutrition
for
healthy
term
infants,
six
to
24
months:
an
overview.
Paediatr
Child
Health
2014;19:547–549.
[9]
Alvisi
P,
Brusa
S,
Alboresi
S,
et
al.
Recommendations
on
complementary
feeding
for
healthy,
full-term
infants.
Italian
Journal
of
Pediatrics
2015;41:36–44.
[10]
Prell
Ch,
Koletzko
B.
Breastfeeding
and
complementary
feeding.
Recommendations
on
infant
nutrition.
Dtsch
Arztebl
Int
2016;113:435–444.
[11]
Agostoni
C,
Braegger
C,
Decsi
T,
et
al.,
ESPGHAN
Committee
Nutrition.
Role
of
dietary
factors
and
food
habits
in
the
development
of
childhood
obesity:
a
commentary
by
ESPGHAN
Committee
Nutrition.
JPGN
2011;52:662–669.
[12]
The
use
and
misuse
of
fruit
juice
in
pediatrics.
Pediatrics
2001;107(5):1210–1213.
[13]
Naumiuk
M,
Hozyasz
KK.
Ekspozycja
napojów
w
sklepach
a
żywienie
niemowląt:
brak
społecznie
odpowiedzialnego
marketingu
w
Polsce?
Pediatr
Pol
2013;88:164–169.
[14]
Wody
smakowe
i
napoje
funkcjonalne
będą
napędzać
sprzedaż
napojów
niealkoholowych
–
prognozy.
Przemysł
Fermentacyjny
i
Owocowo-Warzywny
2007;28:2–6.
[15]
Latour
T.
Wody
butelkowane
w
Polsce
i
Europie.
Przemysł
Fermentacyjny
i
Owocowo-Warzywny
2008;52:44–48.
[16]
Kregiel
D.
Health
safety
of
soft
drinks:
contents,
containers
and
microorganisms.
BioMed
Res
Int
2015.
http://dx.doi.org/
10.1155/2015/128697.
[17]
Bilek
M,
Rybakowa
M.
Zawartość
cukrów
prostych
i
sacharozy
w
napojach
bezalkoholowych
a
zalecenia
dietetyczne
dla
dzieci
i
młodzieży.
Pediatr
Endocrinol
Diabetes
Metab
2014;22:152–160.
[18]
Feferbaum
R,
de
Abreu
LC,
Leone
C.
Fluid
intake
patterns:
an
epidemiological
study
among
children
and
adolescents
in
Brazil.
BMC
Public
Health
2012;12.
http://dx.doi.org/
10.1186/1471-2458-12-1005.
[19]
Brown
CJ,
Smith
G,
Shaw
L,
Parry
J,
Smith
AJ.
The
erosive
potential
of
flavoured
sparkling
water
drinks.
Int
J
Paediatr
Dent
2007;17:86–91.
[20]
Warren
JJ,
Blanchette
D,
Dawson
DV,
et
al.
Factors
associated
with
dental
caries
in
a
group
of
American
Indian
children
at
age
36
months.
Community
Dent
Oral
Epidemiol
2016;44:154–161.
[21]
Dekker
MJ,
Su
Q,
Baker
C,
et
al.
Fructose:
a
highly
lipogenic
nutrient
implicated
ininsulin
resistance,
hepatic
steatosis
and
the
metabolic
syndrome.
Am
J
Physiol
Endocrinol
Metab
2010;299:685–694.
[22]
Vartanian
LR,
Schwartz
MB,
Brownell
KD.
Effects
of
soft
drink
consumption
on
nutrition
and
health:
a
systematic
review
and
meta-analysis.
Am
J
Pub
Health
2007;97:
667–675.
[23]
Olsen
NJ,
Heitmann
BL.
Intake
of
calorically
sweetened
beverages
and
obesity.
Obes
Rev
2009;10:68–75.
[24]
Malik
VS,
Willett
WC,
Hu
FB.
Sugar-sweetened
beverages
and
BMI
in
children
and
adolescents:
reanalyses
of
a
meta-
analysis.
Am
J
Clin
Nutr
2009;89:438–439.
[25]
Malik
V,
Bray
GA,
Popkin
BM,
et
al.
Sugar-sweetened
beverages
and
risk
of
metabolic
syndrome
and
type
2
diabetes:
a
meta-analysis.
Diab
Care
2010;33:2477–2483.
[26]
Bray
GA,
Popkin
BM.
Calorie-sweetened
beverages
and
fructose:
what
have
we
learned
10
years
later.
Ped
Obes
2013;8:242–248.
[27]
Duffey
KJ,
Poti
J.
Modeling
the
effect
of
replacing
sugar-
sweetened
beverage
consumption
with
water
on
energy
intake,
HBI
Score,
and
obesity
prevalence.
Nutrients
2016;8
(7):395.
http://dx.doi.org/10.3390/nu8070395.
[28]
Tarry-Atkins
JL,
Ozanne
SE.
Nutrition
in
early
life
and
age-
associated
diseases.
Ageing
Res
Rev
2016.
http://dx.doi.org/
10.1016/j.arr.2016.08.003.
[29]
Gluckman
PD,
Hanson
MA.
Living
with
the
past:
Evolution,
development,
and
patterns
of
disease.
Science
2004;305
(5691):1733–1736.
[30]
Gluckman
PD,
Hanson
MA,
Low
FM.
The
role
of
developmental
plasticity
and
epigenetics
in
human
health.
Birth
Defects
Res
C
2011;93(1):12–18.
[31]
Vickers
MH.
Early
life
nutrition,
epigenetics
and
programming
of
later
life
disease.
Nutrients
2014;6(6):2165–
2178.
[32]
Toporowska-Kowalska
E,
Funkowicz
M.
Kształtowanie
preferencji
smakowych
we
wczesnym
okresie
życia.
Stand
Med
Pediatr
2015;12:689–697.
[33]
Mirek
J.
Wyobrażenia
i
opinie
konsumentów
na
temat
tzw.
wód
smakowych
w
świetle
badań
jakościowych.
Źródło
Wody
mineralne
Napoje
2010;3:10–13.
[34]
Bandelli
LN,
Gray
HL,
Paul
RC,
et
al.
Associations
among
measures
of
energy
balance
related
behaviors
and
psychosocial
determinants
in
urban
upper
elementary
school
children.
Appetite
2017;108:171–182.
[35]
Grummon
AH,
Oliva
A,
Hampton
KE,
Patel
AI.
Association
Between
Student
Purchases
of
Beverages
During
the
School
Commute
and
In-School
Consumption
of
Sugar-Sweetened
Beverages,
San
Francisco
Bay
Area,
2013.
Prev
Chronic
Dis
2015;12.
http://dx.doi.org/10.5888/pcd12.150306.
p
e
d
i
a
t
r
i
a
p
o
l
s
k
a
9
2
(
2
0
1
7
)
4
0
1
–
4
0
5
405