ArticlePDF Available

Escape rooms - nowa oferta sektora rekreacji w Polsce

June 2016
Turyzm/Tourism 26/1(1):33-49

DOI:10.18778/0867-5856.26.1.05

License
CC BY-NC-ND 4.0

Authors:

University of Łódź

Globalizacja odciska swoje piętno również na rynku czasu wolnego, sprzyjając upowszechnianiu się na całym świecie zupełnie nowych form rekreacji. Doskonałym przykładem takiej błyskawicznej dyfuzji innowacji w globalnej skali jest powstanie i rozwój escape rooms. Celem artykułu jest próba wyjaśnienia niebywałej popularności pokoi zagadek w Polsce, głównie przez pryzmat analizy ich oferty. W pracy opisano genezę i rozwój tej formy rekreacji, omówiono lokalizację blisko 600 lokali działających w 2016 r., a także dokonano szczegółowej charakterystyki escape rooms w 10 polskich metropoliach. Przeprowadzone analizy prowadzą do wniosku, że fenomen pokoi zagadek wyrasta m.in. z fundamentalnych założeń tzw. gospodarki doświadczeń.

Content uploaded by Andrzej Stasiak

Content may be subject to copyright.

e-ISSN 2080-6922

ISSN 0867-5856

„Turyzm” 2016, 26/1

Andrzej Stasiak

Uniwersytet Łódzki

Instytut Geografii Miast i Turyzmu

Pracownia Rekreacji i Turystyki Kwalifikowanej

andrzej.stasiak@geo.uni.lodz.pl

ESCAPE ROOMS – NOWA OFERTA

SEKTORA REKREACJI W POLSCE

Abstrakt: Globalizacja odciska swoje piętno również na rynku czasu wolnego, sprzyjając upowszechnianiu się na całym świecie

zupełnie nowych form rekreacji. Doskonałym przykładem takiej błyskawicznej dyfuzji innowacji w globalnej skali jest powstanie

i rozwój escape rooms. Celem artykułu jest próba wyjaśnienia niebywałej popularności pokoi zagadek w Polsce, głównie przez

pryzmat analizy ich oferty. W pracy opisano genezę i rozwój tej formy rekreacji, omówiono lokalizację blisko 600 lokali działających

w 2016 r., a także dokonano szczegółowej charakterystyki escape rooms w 10 polskich metropoliach. Przeprowadzone analizy

prowadzą do wniosku, że fenomen pokoi zagadek wyrasta m.in. z fundamentalnych założeń tzw. gospodarki doświadczeń.

Słowa kluczowe: czas wolny, formy rekreacji, escape rooms, pokoje zagadek, gospodarka doświadczeń.

1. WSTĘP

W erze globalizacji formy spędzania czasu wolnego

ulegają ciągłym przemianom, wykazując przy tym

tendencję do szybkiej dyfuzji innowacji oraz łatwego

przyswajania i adaptacji nowych wzorców. Dotyczy to

nie tylko społeczeństw zamożnych, ale także miesz-

kańców krajów aspirujących do tego grona, ochoczo

naśladujących zachodni styl życia. W hedonistycznych

społeczeństwach konsumpcyjnych środki pieniężne

z tzw. funduszu swobodnej decyzji bardzo chętnie

przeznaczane są na różnego rodzaju przyjemności

i coraz bardziej wyszukane formy wypoczynku, które

mają być swego rodzaju manifestacją pozycji i statusu

społecznego nabywcy.

Odpowiedzią na rosnący popyt na atrakcyjne spo-

soby rekreacji jest coraz szybszy rozwój tzw. prze-

mysłu czasu wolnego (ang. leisure industry). Mianem

tym określa się sektor gospodarki obejmujący usługi

rekreacyjne, rozrywkowe, sportowe i turystyczne

(skrótowiec REST – od angielskich słów: recreation,

entertainment, sports i tourism). Należą do niego nie-

zwykle zróżnicowane podmioty gospodarcze tworzą-

ce komercyjną (odpłatną) i profesjonalną (fachowo

przygotowaną) ofertę dóbr i usług służących oryginal-

nemu zagospodarowaniu czasu wolnego. Ponieważ

na rynku panuje bardzo silna konkurencja, stale po-

szukiwane są nowe, jeszcze bardziej wyrafinowane,

niekiedy wręcz ekstremalne, formy wypoczynku, bu-

dowane nowe fascynujące atrakcje i obiekty, kreowane

wyjątkowe, niepowtarzalne emocje i doświadczenia.

Przemiany ustrojowe lat 90. XX w. włączyły Polskę

w nurt światowej gospodarki wolnorynkowej i spra-

wiły, że obecnie wszystkie ważniejsze zjawiska globa-

lizacji mają swoje odzwierciedlenie również na pol-

skim rynku. Dotyczy to oczywiście również rynku

czasu wolnego, choć wykazuje on w naszym kraju

wyraźną specyfikę. Początki transformacji gospodar-

czej wiązały się z pauperyzacją dużej części społeczeń-

stwa, dlatego koniunktura na usługi rekreacyjne poja-

wiła się dopiero pod koniec dekady, wraz z powsta-

niem i rozwojem klasy średniej oraz jej aspiracji.

Aktualny dynamiczny rozwój sektora rekreacji

w Polsce opiera się na:

– systematycznym upowszechnianiu form rekre-

acji uznawanych do niedawna za ekskluzywne

i niedostępne finansowo dla większości chęt-

nych, takich jak np. tenis, golf, jazda konna;

– wprowadzeniu na polski rynek atrakcji znanych

na Zachodzie od lat, ale z różnych powodów

34 „Turyzm” 2016, 26/1

dotychczas nieobecnych w naszym kraju, np.

siłownie, kluby fitness, kręgielnie, centra hand-

lowe, parki tematyczne, centra nauki i techniki;

– pojawieniu się nowej oferty przemysłu czasu

wolnego, np. ścianki wspinaczkowe, parki lino-

we, rozgrywki militarne (paintball, laser game,

archery battle, airsoft gun).

Jednym z najnowszych zjawisk na rynku usług re-

kreacyjnych nie tylko w Polsce, ale i na świecie są

escape rooms

. Stały się one prawdziwym fenomenem

drugiej dekady XXI w., a liczba ich zwolenników

rośnie w postępie geometrycznym. Celem artykułu

jest próba wyjaśnienia przyczyn niezwykłej popular-

ności pokoi zagadek w Polsce, głównie przez pryzmat

analizy ich oferty. W pracy przedstawiono genezę

i rozwój tej formy rekreacji, omówiono lokalizację 594

lokali działających w całym kraju, a także dokonano

szczegółowej charakterystyki 381 escape rooms w 10 naj-

większych polskich miastach. Źródłem danych były

informacje zawarte na stronie internetowej lockme.pl

(30.04.2016 r.)

Opracowanie koncentruje się przede

wszystkim na stronie podażowej, charakterystyka

klientów pokoi zagadek będzie przedmiotem odręb-

nego artykułu.

2. GENEZA I ROZWÓJ ESCAPE ROOMS

Za protoplastów escape rooms uznaje się niekiedy te-

lewizyjne teleturnieje (ang. game show), w których

uczestnicy wykonując różnorodne zadania sprawnoś-

ciowe i umysłowe zdobywają kolejne klucze do skarb-

ca. Do tej kategorii należą m.in.: francuski „Fort Boy-

ard” i brytyjski „The Crystal Maze”, które emitowane

były w wielu krajach na całym świecie

Bliższe w formie rozgrywki do pokoi zagadek były

jednak gry komputerowe. Pierwsza tego rodzaju gra

pojawiła się już w 1988 r., a opierała się wyłącznie

na… tekście! Na ekranie monitora wyświetlany był

opis przygody, w tym zamkniętego pomieszczenia,

z którego po rozwiązaniu wszystkich zagadek i rebu-

sów gracz miał uciec. Zdecydowanie większe możli-

wości (ze względu na bardziej atrakcyjną wizualnie,

szczegółową grafikę pomieszczeń) dały późniejsze gry

przygodowe point-and-click (wskaż i kliknij). Polegały

one na rozwiązywaniu zagadek lub odnajdywaniu

ukrytych przedmiotów przez gracza, który za pomocą

wskaźnika myszy prowadził swego bohatera w wirtu-

alnym świecie. Jednym z pierwszych producentów

tego typu gier był George Lucas. Najbardziej znana

z nich – „Myst” uzależniała wędrówkę między świata-

mi od rozwiązania zagadek zawartych w księgach.

Gra ta uchodzi za pioniera segmentu „escape-the-room”

OWALIK

2015).

Prawdziwych początków dzisiejszych pokoi zaga-

dek należy jednak szukać w świecie gier komputero-

wych sprzed dekady. W 2006 r. grupa programistów z

Doliny Krzemowej, zainspirowana twórczością Agathy

Christie, opracowała grę pt. „Origin”. Szybko zyskała

ona dużą popularność nie tylko w USA, ale i w Azji.

Kolejny etap rozwoju escape rooms – przejście z cy-

berprzestrzeni do świata realnego – miał miejsce właś-

nie na Dalekim Wschodzie. W 2007 r. w Kioto wydaw-

nictwo SCRAP otworzyło pierwszy rzeczywisty escape

room nazwany Real Escape Game (REG). Zaintereso-

wanie nową ofertą przeszło najśmielsze oczekiwania

twórców. W kolejnych latach podobne pokoje zagadek

powstały w wielu innych miastach Japonii, a także

w Singapurze, na Tajwanie i w Chinach. W Hong

Kongu escape rooms zaczęto wykorzystywać nawet do

celów edukacyjnych podczas obozów dla uczniów

szkół średnich (https://lockme.pl).

Upraszczając, można stwierdzić, że pomysł na

prawdziwy escape room narodził się z mariażu telewi-

zyjnych teleturniejów i komputerowych gier przygo-

dowych typu point-and-click (K

OWALIK

2015). Dzięki

temu wirtualny „room escape przeistoczył się w praw-

dziwy real life room escape” (https://lockme.pl). Gra

stała się naprawdę realna – gracz sprzed ekranu kom-

putera mógł wejść osobiście do tajemniczego pokoju,

doświadczyć go wszystkimi zmysłami i „wypełnić

misję” (rozwiązać wszystkie zagadki i wyjść z pokoju

w wyznaczonym czasie).

Zdecydowanie bardziej złożoną genezę escape

rooms przedstawia S.

ICHOLSON

(2015), który za pre-

kursorów escape roooms uznaje aż sześć zjawisk (rys. 1).

Oprócz opisanych już komputerowych gier przygo-

dowych (point-and-click adventures) i telewizyjnych

widowisk (adventure game show & movies), wymienia

także:

Rys. 1. Prekursorzy escape rooms (N

ICHOLSON

2015)

Artykuły 35

− gry fabularne

(live-action role playing) – nieby-

wała popularność fabularnej gry fantasy „Dun-

geons and Dragons” („Lochy i Smoki”, D & D)

sprawiła, że w latach 80. XX w. opracowano

zestawy reguł i scenariuszy tego typu rozgry-

wek, w niektórych z nich gracze mieli szukać

wskazówek i rozwiązywać zagadki, aby uciec

z zamkniętych pomieszczeń. Koncepcję tę wy-

korzystano m.in. w 2003 r. podczas konwentu

Gen Con (jednego z największych w USA zjaz-

dów fanów fantastyki);

− poszukiwanie skarbów (puzzle & treasure hunts)

– w tzw. puzzle hunts zespoły graczy (od kilku

do nawet 200 osób) rozwiązują kolejne zagadki

(tradycyjne „papierowe”, np. krzyżówki, puzzle,

anagramy, szyfry, sudoku, jak i w wersji zdygi-

talizowanej), które prowadzą do następnych ła-

migłówek lub do tzw. meta-puzzle (dopiero od-

gadnięcie kilku zagadek umożliwia rozwiąza-

nie nadrzędnej łamigłówki)

. Na podobnych

zasadach opierają się też tzw. treasure hunts

w których uczestnicy muszą odnaleźć pozosta-

wione w terenie wskazówki i pokonać liczne

przeszkody, by ostatecznie dotrzeć do celu. No-

woczesną wersją takiej rozgrywki jest geocach-

ing, w której lokalizacja ukrytego „skarbu” od-

bywa się za pomocą systemu nawigacji sateli-

tarnej (współrzędne GPS);

− interaktywny teatr i domy strachu (interactive

theater & haunted house) – w niektórych pokojach

zagadek wykorzystuje się ideę teatru interak-

tywnego, w którym świadomie zacierana jest

granica pomiędzy aktorami a widzami, a pub-

liczność na różne sposoby angażowana jest

w spektakl. Widzowie nie pozostają jedynie

biernymi obserwatorami, lecz biorą aktywny

udział w przedstawieniu, wchodzą w interakcje

z aktorami, wpływają na przebieg akcji itd.

Scenki odgrywane w escape rooms przez akto-

rów z jednej strony uaktywniają graczy i dostar-

czają im potrzebnych wskazówek, z drugiej zaś

budują atmosferę rozgrywki, np. horroru jak

w domach strachu;

− tematyczny przemysł rozrywkowy (themed

entertainment industry) – wśród wzorów dla

escape rooms wymienia się także różnego rodza-

ju przedsięwzięcia realizowane przez tzw. prze-

mysł rozrywkowy, np. w otwartej w Seattle

w 1993 r. restauracji Entros goście oczekując na

posiłek mogli rozwiązywać zagadki na terenie

całej sali konsumpcyjnej, a w pokojach przy-

gody firmy 5 Wits, dzięki komputerowym efek-

tom specjalnym i fizycznym interakcjom, klienci

mogą znaleźć się w samym centrum akcji filmu

lub gry wideo.

ICHOLSON

(2015) podkreśla jednak, że nie ma

jednej wspólnej inspiracji dla wszystkich pokoi zaga-

dek. Powstawały one niezależnie od siebie, a ich twór-

cy czerpali z różnych doświadczeń.

Na początku drugiej dekady XXI w. moda na

escape rooms dotarła do USA i Kanady oraz do Europy,

gdzie od razu stały się one rzeczywistymi, umeblo-

wanymi pokojami, zlokalizowanymi w zwykłych

mieszkaniach w centrach miast (https://lockme.pl).

Co ciekawe, pionierami w tej rozrywce na Starym

Kontynencie stały się Węgry i Szwajcaria. W 2013 r.

powstał pierwszy pokój zagadek w Polsce – Let Me

Out we Wrocławiu.

Rys. 2. Miasta z największą liczbą pokoi zagadek według

Escape Room Directory (stan na 20.07.2015)

Źródło: S. F

RENCH

J.M.

HAW

(2015)

Pod koniec tego roku w Pekinie funkcjonowało już

120 lokali, a w 2015 r. – 182 (rys. 2). W październiku

2014 r. na stronie internetowej Escape Room Directory

zarejestrowanych było 514 escape rooms na całym świe-

cie, a w czerwcu 2015 r. – już 1765. Oczywiście, nie jest

to pełny rejestr (zawiera spis jedynie anglojęzycznych

pokoi). Według MarketWatch liczbę zarejestrowanych

stałych pokoi zagadek na świecie w połowie 2015 r.

można było szacować na co najmniej 2800 lokali. Nie-

mal wszystkie z nich powstały w ciągu pięciu ostat-

nich lat, po 2010 r. Dynamika wzrostu zjawiska ma

więc charakter wybitnie eksplozyjny. Niektórzy ope-

ratorzy i miłośnicy escape rooms twierdzą jednak, że tak

gwałtowny rozwój oferty nie jest już dłużej możliwy

i w wielu miastach rynek tego typu ofert powoli staje

się już nasycony (F

RENCH

HAW

2015). W wielu kra-

36 „Turyzm” 2016, 26/1

jach, w tym i w Polsce, jest jeszcze dużo miejsca na no-

we pokoje zagadek.

Ciekawostką jest fakt, że idea escape room została

wykorzystana do realizacji nadawanego w 2015 r.

w USA i Australii teleturnieju „Race to Escape”. Emo-

cje zapewniały widzom zmagania dwóch drużyn, któ-

re rywalizowały ze sobą, by jak najszybciej opuścić

tematyczny pokój zagadek. Nagrodą dla zwycięzcy

każdego z sześciu odcinków programu było 25 tys.

USD (https://en.wikipedia.org/wiki/Race_to_ Escape).

3. IDEA, RODZAJE I ORGANIZACJA

ESCAPE ROOMS

Zasady escape room są bardzo proste. Jest to gra fabu-

larna, w której uczestnicy zostają dobrowolnie zam-

knięci w pokoju, by przy użyciu znajdujących się

w nim wskazówek i przedmiotów opuścić go w okre-

ślonym czasie (najczęściej 45–60 min.). Aby to osiąg-

nąć muszą wykonać zestaw przygotowanych zadań

o różnym charakterze. Mogą to być zwykłe łamigłów-

ki (krzyżówki, sudoku, puzzle), poszukiwanie ukry-

tych przedmiotów czy kodów do kłódek, a także za-

dania manualne sprawdzające refleks i zręczność.

Każdy przedmiot, słowo, symbol czy element wyposa-

żenia pokoju może mieć znaczenie i przybliżyć gra-

jących do uzyskania klucza pozwalającego otworzyć

drzwi.

Większość gier przeznaczona jest dla grup liczą-

cych od 2 do 5 osób. Niektórych zagadek nie można

bowiem rozwiązać samodzielnie – konieczna jest

współpraca przynajmniej dwóch graczy. Jest więc to

rozgrywka zespołowa, wymagająca nie tylko spo-

strzegawczości, inteligencji i sprytu, ale także umie-

jętności pracy w grupie, dobrej komunikacji i efektyw-

nego podziału obowiązków. Emocje wywołane roz-

wiązywaniem kolejnych zagadek dodatkowo wzmaga

jeszcze presja uciekającego czasu.

O atrakcyjności escape rooms decydują nie tylko

interesujące łamigłówki, ale też ich klimat. Dlatego

największą popularnością cieszą się pokoje tematycz-

ne, podporządkowane jakiemuś tematowi przewod-

niemu. Ponieważ w rozgrywce chodzi o to, by wy-

dostać się z zamkniętego pomieszczenia, pierwsze

escape rooms odwzorowywały właśnie tego typu wnę-

trza, np. cele więzienne, stacje kosmiczne, sale szpital-

ne, gabinety lekarskie. Z czasem tematyka pokoi zo-

stała znacznie rozszerzona – mogą one zarówno in-

trygować, bawić, jak i straszyć. W escape rooms, oprócz

tematów powszechnie znanych z gier komputero-

wych, literatury czy filmu, pojawiają się też oryginalne

lokalne koncepcje i motywy bazujące na miejscowym

dziedzictwie (historii, sztuce, legendach etc.).

ICHOLSON

(2015), analizując tematykę 175

escape rooms na całym świecie, zauważył, że większość

pokoi zagadek odwoływało się do rzeczywistych rea-

liów – specyficznych historycznych miejsc i okresów,

z czego: 25% nawiązywało do współczesności (Mo-

dern Era 2000–2015), 24% do XX w., a 13% do XVIII–

XIX w. Najpopularniejsze szczegółowe tematy to: hor-

ror (13%), fantasy (12%), nauka/laboratorium (12%),

przyszłość/nowe technologie (7%), wojsko (7%), pokój

zabawek (3%). Co dziesiąty pokój miał charakter

abstrakcyjny, bez wyraźnie sprecyzowanego tematu.

Jeśli chodzi o koncept, fabułę rozgrywki, niemal co

trzeci (30%) escape room opierał się na ucieczce z jakie-

goś specyficznego i nieprzyjemnego miejsca, np. lo-

chu, więzienia, przedszkola. Wśród innych, ale już

rzadziej spotykanych motywów, pojawiło się m.in.:

rozwiązywanie zagadek kryminalnych i tajemnic

(9%), walka z siłami nadprzyrodzonymi (8%), wykry-

wanie mordercy (5%), rozbrajanie materiałów wybu-

chowych (5%), bycie poszukiwaczem przygód (4%),

zbieranie informacji i szpiegostwo (4%), przeprowa-

dzanie napadu (4%).

Uwzględniając jednocześnie kryterium tematu i nar-

racji S.

ICHOLSON

(2015) wyróżnił cztery możliwe

przypadki:

– pokoje bez tematu przewodniego (13%), w któ-

rych ciąg zagadek nie jest połączony wspólnym

tematem i narracją;

– pokoje tematyczne, ale nienarracyjne (27%), któ-

rych wnętrza, rekwizyty i ścieżka dźwiękowa

budują określoną atmosferę miejsca, ale gra nie

posiada zaplanowanej z góry fabuły („sceno-

grafia bez scenariusza”), dlatego podczas każdej

rozgrywki gracze mogą tworzyć własną wersję

fabuły;

– pokoje narracyjne (21%), w których intryga jest

przedstawiana uczestnikom w zarysie, a po-

szczególnym graczom przydziela się określone

role (wprowadzający film video, opowieść tzw.

mistrza gry), łamigłówki nie zawsze są ściśle po-

wiązane z fabułą, ich rozwiązanie nie musi po-

suwać akcji naprzód;

– pokoje w pełni narracyjne (39%), w których

łamigłówki nie istnieją samodzielnie, lecz są in-

tegralną częścią opowiadanej historii, bez reali-

zacji całego zaplanowanego scenariusza niemoż-

liwe jest opuszczenie pokoju. Pokoje w pełni

narracyjne najpopularniejsze są w Azji, stano-

wiąc 52% wszystkich escape rooms.

Aby wprowadzić graczy w klimat gry niezbędna

jest przemyślana i pieczołowicie wykonana aranżacja

wnętrza. Atmosferę pokoju budują nie tylko meble,

ale także kolor i faktura ścian, charakter podłoża, sta-

rannie dobrane bibeloty (historyczne lub współczes-

ne), odpowiednie oświetlenie, a także uatrakcyjniające

dodatkowo grę dźwięki i efekty specjalne. Z drugiej

Artykuły 37

strony istnieją też escape rooms o bardzo minimali-

stycznym, wręcz ascetycznym wystroju (np. białe po-

mieszczenie z tylko jedną komodą z zamkniętymi na

kłódki szufladkami). Coraz częściej można też spotkać

mobilne pokoje zagadek, organizowane na potrzeby

imprez firmowych typu team building. W tych przy-

padkach możliwości aranżacji pokoi hotelowych rów-

nież są dość ograniczone.

Niezależnie jednak od tematyki i przyjętej narracji

niemal wszystkie escape rooms posiadają kilka wspól-

nych, niemal obowiązkowych elementów wyposaże-

nia. Są to

– drzwi – symboliczny atrybut gry; ich otwarcie

i opuszczenie pomieszczenia jest głównym ce-

lem rozgrywki; w rzeczywistości jednak w 22%

pokoi drzwi nie są naprawdę zamykane na

klucz; powodem są m.in. względy bezpieczeń-

stwa (konieczność umożliwienia szybkiej ewa-

kuacji w sytuacji zagrożenia);

– zegar – umieszczony w widocznym miejscu od-

mierza czas do zakończenia gry; zdarza się, że

operatorzy pokoju w celu podniesienia emocji

graczy manipulują czasem, np. wydłużając os-

tatnie 10 minut do 12 lub ostatnią minutę do 90

sekund;

– biurko i przybory biurowe (notatnik, długopis,

ołówek itp.) – niezbędne do robienia notatek,

rozwiązywania łamigłówek, układania puzzli

etc.;

– artefakty – przedmioty kluczowe dla przebiegu

rozgrywki, mogą stanowić widoczny element

wyposażenia pokoju (choć o ukrytym zna-

czeniu) lub być schowane; w tym drugim

przypadku gracze muszą odnaleźć potrzebne

rekwizyty (np. wskazówki, narzędzia, cenne

przedmioty), przestrzegając jednak zasady nieu-

żywania siły i nieprzesuwania mebli; aby utrud-

nić grę, w połowie pokojów pojawiają się fałszy-

we tropy i ślady;

– ścieżka dźwiękowa (muzyka, dźwięki, ludzkie

głosy) – służy do wykreowania ogólnego klima-

tu, atmosfery pokoju (np. motywy muzyczne

związane z tematem przewodnim), oddziaływa-

nia na wyobraźnię i emocje graczy (np. tajem-

nicze, przerażające dźwięki, szepty) oraz budo-

wania napięcia podczas gry (np. głośne cykanie

zegara);

– „mistrz gry” – pracownik firmy wprowadzający

graczy do pokoju, wyjaśniający reguły gry, czu-

wający nad przebiegiem rozgrywki, w razie po-

trzeby podpowiadający rozwiązania kolejnych

zagadek;

– monitoring (CCTV) – telewizyjny system dozo-

rowy pozwalający na kontrolowanie poczynań

graczy; w przypadku imprez firmowych umoż-

liwia też nagrywanie przebiegu rozgrywki

w celu analizy predyspozycji psychologicznych

graczy i wyboru naturalnych liderów zespołu;

– szkatułka – kolejny symboliczny rekwizyt; roz-

wiązanie ciągu zagadek i łamigłówek prowadzi

do otwarcia szkatułki i zdobycia klucza otwiera-

jącego drzwi; średni wskaźnik sukcesu dla escape

rooms na całym świecie wynosi 41%, ale różni się

bardzo w przypadku poszczególnych pokoi (np.

najtrudniejszy pokój SCRAP w USA „Escape

from the Mysterious Room” opuszcza zaledwie

2% graczy).

Rys. 3. Struktury zagadek w escape rooms: a) struktury pod-

stawowe: otwarta, sekwencyjna (liniowa), bazująca na

ścieżkach, oraz b) struktura złożona: piramida

Źródło: S. N

ICHOLSON

(2015)

Organizacja pokoju to sprawa fundamentalna dla

całego przedsięwzięcia. Z punktu widzenia graczy

ważne jest, by rozgrywka była ciekawa, oryginalna

i stawiała wyzwania do samego końca gry. Dlatego

kluczowe jest odpowiednie określenie poziomu trud-

ności zagadek, tak aby nie rozwiązać ich dużo przed

czasem, ale też by nie były zbyt trudne. Z reguły

graczy wymaga małej pomocy obsługi, by opuścić po-

kój w zadanym czasie. Inną niezbędną cechą dobrego

escape roomu jest wywoływanie prawdziwych emocji –

zarówno aranżacja pokoju, jak i opowiedziana historia

oraz scenariusz rozgrywki powinny pochłonąć graczy

bez reszty, mają oni maksymalnie wczuć się w swoje

38 „Turyzm” 2016, 26/1

role i zapomnieć o wszystkim innym poza pokojem.

Scenariusze wyjścia są stale udoskonalane i zmienia-

ne, by w pełni dostosować je do wymagań klientów,

jeszcze bardziej skomplikować rozgrywkę (wiele po-

koi ma więcej, niż jedno wyjście) lub po prostu od-

świeżyć pierwotny koncept.

S. N

ICHOLSON

(2015) zidentyfikował trzy podsta-

wowe sposoby organizacji escape rooms:

– strukturę opartą na ścieżkach (45%) – najpopu-

larniejsza, złożona z kilku sekwencji zagadek,

które gracze mogą rozwiązywać równolegle,

wszystkie wyniki końcowe potrzebne są do roz-

wiązania tzw. metazagadki (meta-puzzle), co

oznacza zwycięstwo;

– strukturę sekwencyjną (37%), w której zagadki

ułożone są liniowo, rozwiązanie jednego zada-

nia odblokowuje następne, odgadnięcie ostatniej

zagadki kończy grę;

– strukturę otwartą (13%) – gracze mają możli-

wość rozwiązywania różnych zagadek w tym

samym czasie, a ich wyniki prowadzą do końco-

wego sukcesu (por. rys. 3a).

Połączenie dwu lub trzech struktur prostych daje

strukturę złożoną (hybrydową). Może ona przyjąć po-

stać np. piramidy (rys. 3b). W praktyce rynkowej two-

rzone są jeszcze bardziej skomplikowane struktury

zagadek, które przewidują różne warianty dróg pro-

wadzących do „ucieczki” z pokoju, a nawet umożli-

wiających przechodzenie z pokoju do pokoju (rys. 4).

Rys. 4. Struktura zagadek w Bewilder Box Brighton

Źródło: www.bewilderbox.co.uk, za: S. N

ICHOLSON

(2015)

4. POKOJE ZAGADEK W POLSCE

Pierwszy pokój zagadek w Polsce powstał we Wrocła-

wiu w 2013 r. Trzech znajomych porzuciło swe do-

tychczasowe zajęcia i założyło spółkę Let Me Out,

która początkowo zarządzała dwoma pokojami w cen-

trum miasta. Firma szybko stała się pionierem wyty-

czającym standardy tej rozrywki w naszym kraju (licz-

ba graczy, czas rozgrywki, cena itd.).

Nowa forma rekreacji błyskawicznie zyskała rze-

sze zagorzałych zwolenników, a w całej Polsce zaczęły

powstawać firmy zarządzające pokojami zagadek.

Tempo przyrostu było lawinowe. W ciągu trzech lat

otwarto ponad 600 escape rooms o najróżniejszej tema-

tyce. Oprócz typowych pokoi tematycznych powstały

specjalne lokale dla dzieci czy tylko dla dorosłych

(18+). W 2015 r. w Łodzi powstał pierwszy w kraju po-

kój furii, a w Szczecinie przygotowywany jest pier-

wszy podwodny escape room. Na zlecenie dużych mię-

dzynarodowych korporacji tworzone są w hotelach

pokoje mobilne, coraz częściej organizuje się imprezy

plenerowe typu mass escape w przestrzeniach miej-

skich. W Internecie funkcjonują specjalne serwisy po-

święcone charakterystyce i ocenie pokoi zagadek,

często umożliwiające bezpośrednią rezerwację wizyty

(np. http://lockme.pl), a miłośnicy real escape rooms

prowadzą blogi, w których opisują odwiedzone lokale

(por. S

AKOSIK

2015 i http://room-busters.blogspot.

com).

Rynek escape rooms rozwija się nie tylko poprzez

powstawanie nowych firm, ale również dzięki fran-

czyzie. Franczyzodawca oferuje swą rozpoznawalną

markę, doświadczenie i know-how (koncept, sposób

aranżacji pokoju, sprawdzone zadania i testy). W ten

sposób rozwija się m.in. Let Me Out – największa fir-

ma na rynku escape rooms w Polsce, która w kwietniu

2016 r. działała w dziewięciu miastach, oferując łącz-

nie 24 pokoje (4 we Wrocławiu, 3 w Gdańsku, Kato-

wicach, Krakowie i Lublinie, 2 w Bydgoszczy, Pozna-

niu, Sosnowcu i Warszawie). Planowana jest ekspansja

za granicę – pierwszy pokój ma powstać w Brukseli

OWALIK

2015). Do innych liderów należy zaliczyć

m.in. Tkalnię Zagadek – 20 pokoi (Łódź – 4, Kalisz,

Płock, Poznań, Radom – po 3, Wrocław, Zielona Góra –

po 2), Escaperooms.pl – 14 pokoi (Gdańsk – 6, Byd-

goszcz, Warszawa – po 4), Exit Room

– 8 pokoi

(Wrocław – 6, Poznań – 2) i Sir Lock – 7 pokoi (War-

szawa – 5, Łódź – 2)

Większość pokoi zagadek w Polsce organizowana

jest w wynajmowanych mieszkaniach, wymagających

remontu i całkowitego wyposażenia. Firma Let Me

Out ustaliła w ramach franszyzy średni poziom inwe-

stycji w mieszkanie na około 80 tys. zł, a Sir Lock

oszacował wartość sprzętu w jednym ze swoich pokoi

na 30 tys. zł (K

OWALIK

2015). Większość polskich escape

rooms urządzanych jest jednak zdecydowanie taniej.

Do nakładów początkowych dochodzą jeszcze sta-

łe koszty czynszu (nawet kilka tysięcy złotych mie-

sięcznie), mediów i marketingu

. Mimo to prowadze-

nie pokoi zagadek jest bardzo dochodowym bizne-

sem. Już przy 200 wizytach jedno mieszkanie może

wygenerować nawet 20 tys. zł miesięcznie (K

OWALIK

2015). Również na świecie prowadzenie escape rooms

Artykuły 39

uznawane jest za niezwykle lukratywne przedsię-

wzięcie. W USA w 2013 r. nakłady na przygotowane

skromnego pokoju (7 tys. USD) zwracały się już po

miesiącu, a przyrost dochodów w ciągu roku sięgał

nawet 800%. W 2015 r. dochody uzyskane z jednego

pokoju mogły wynieść aż 70 tys. USD miesięcznie

RENCH

HAW

2015).

5. LOKALIZACJA

Według portalu lockme.pl w 2016 r. w 67 miejscowoś-

ciach Polski działały 594 pokoje zagadek. Ich lokali-

zacja wykazuje jednak duże dysproporcje. Escape rooms

koncentrują się przede wszystkim w największych

aglomeracjach: warszawskiej, trójmiejskiej, poznań-

skiej, łódzkiej, krakowskiej, wrocławskiej i konurbacji

górnośląskiej. Najmniej pokoi jest w województwach

wschodnich i północno-wschodnich (rys. 5 i 6).

Tego typu przedsięwzięcia z założenia otwierane

są w metropoliach na tyle dużych, by zapewniły od-

powiednie obłożenie lokalu. Przyjmuje się, że escape

room może swobodnie funkcjonować w mieście liczą-

cym co najmniej 100 tys. mieszkańców (K

OWALIK

2015). I rzeczywiście, wśród 25 polskich miast z naj-

większą liczbą pokoi zagadek znalazł się tylko jeden

ośrodek poniżej tej granicy. Jest to Sopot – jeden z naj-

popularniejszych nadmorskich kurortów, a zarazem

część 750-tysięcznej aglomeracji trójmiejskiej.

Najwięcej escape rooms, co oczywiste, znajduje się

w największym mieście w kraju – Warszawie. W stoli-

cy 38 firm prowadzi 97 pokoi zagadek. Na drugim

miejscu znalazł się Poznań (49 pokoi, 24 firmy), na

trzecim zaś – Łódź (42 pokoje, 16 firm). Pewnym za-

skoczeniem może być stosunkowo niska pozycja (6.)

Wrocławia, w którym rozpoczęła się kariera escape

rooms w Polsce. Obecnie istnieją w nim 33 pokoje za-

rządzane przez 14 firm, w tym kilka dużych działają-

cych w całym kraju. Być może właśnie silna konkuren-

cja największych graczy na rynku jest barierą dla

otwierania nowych lokali. Wrocław wyprzedzają co

prawda tylko 300-tysięczne Katowice. Nie można jed-

nak zapominać o zapleczu tego miasta. Jest to w koń-

cu stolica konurbacji górnośląskiej, liczącej – w zależ-

ności od przyjmowanych kryteriów delimitacji – od

2,2 do nawet 3,5 mln mieszkańców

W największych polskich miastach jedna firma po-

siada średnio ponad dwa pokoje (2,34). W poszczegól-

nych ośrodkach występują jednak znaczące różnice:

w Gdańsku na jedną firmę przypadają trzy pokoje,

a w Bydgoszczy – tylko 1,8 (trzeba jednak pamiętać, że

są podmioty działające w kilku ośrodkach).

Rys. 5. Rozmieszczenie pokoi zagadek w Polsce. Stan na 30.04.2016 r.

Źródło rys. 5–13: opracowanie własne na podstawie https://lockme.pl

40 „Turyzm” 2016, 26/1

Rys. 6. Liczba pokoi zagadek w miejscowościach Polski.

Stan na 30.04.2016 r.

Interesująco przedstawiają się wyliczone wskaźniki

„nasycenia” miast pokojami (tab. 1). W większości me-

tropolii na 100 tys. mieszkańców przypada 5–6 pokoi.

Wyjątkiem są: Poznań (niemal 9) i Katowice (ponad

12). Z kolei liczba firm prowadzących escape rooms na

100 tys. mieszkańców najczęściej waha się w prze-

dziale od 2 do 3. Jedynie w trzech miastach wskaźnik

ten jest wyższy (Katowice – 5,3; Poznań – 4,4; Wrocław

– 4,3). Można więc przyjąć, że w polskich warunkach

wśród 100 tys. mieszkańców działają średnio 2–3 firmy

zarządzające 5–6 pokojami. W metropoliach rynek wy-

daje się być już nasycony, do zagospodarowania pozo-

stają jeszcze średnie miasta 100–200-tysięczne.

Analiza szczegółowej lokalizacji escape rooms w ob-

rębie badanych 10 metropolii doprowadziła do kilku

interesujących wniosków. Niemal we wszystkich mia-

stach usytuowane są one w ścisłym centrum, najczęś-

ciej w najbliższym sąsiedztwie rynku Starego Miasta

(por. rys. 7–12). W odległości 2–2,5 km od centralnego

punktu znajduje się z reguły co najmniej 80% wszyst-

kich pokoi zagadek. Jedynie w Warszawie z uwagi na

zupełnie inną skalę miasta strefa koncentracji escape

rooms ma większy promień – do 5 km. Po części wyni-

ka to też z faktu, że Stare Miasto w stolicy pozostaje na

uboczu współczesnego centrum, za jakie uznaje się

rondo Dmowskiego (skrzyżowanie ul. Marszałkow-

skiej i Alei Jerozolimskich). Właśnie w tzw. Śródmieś-

ciu Północnym i Południowym skupia się najwięk-

sza liczba warszawskich pokoi zagadek. Szczególnym

przypadkiem jest też Łódź, w której escape rooms zlo-

kalizowane są głównie przy ulicy Piotrkowskiej i w jej

najbliższych okolicach. W efekcie mamy do czynienia

z pasmową strefą koncentracji zjawiska (o przebiegu

północ–południe). Usytuowanie pokoi zagadek w dal-

szej odległości od śródmieścia, w dzielnicach peryfe-

ryjnych występuje sporadycznie.

Właściwie jedynym wyjątkiem od opisanych pra-

widłowości jest Gdańsk, w którym aż 63% pokoi zaga-

dek funkcjonuje w odległości ponad 4 km od centrum

Głównego Miasta. Gdańskie escape rooms koncentrują

się przede wszystkim w północnych dzielnicach: Let-

nica, Wrzeszcz Górny i Zaspa-Młyniec (rys. 12). Pew-

nym wytłumaczeniem tego zjawiska może być fakt, że

Gdańsk jest południową częścią Trójmiasta (stąd swo-

iste przesunięcie ku środkowi całej aglomeracji trój-

miejskiej). Tym niemniej istnienie zaledwie czterech

pokoi zagadek w ścisłym centrum Gdańska (Wyspa

Spichrzów) może budzić zdziwienie.

Tab. 1. Miasta w Polsce z największą liczbą pokoi zagadek

Liczba

Lp. Miasto pokoi firm pokoi/

firm

mieszkańców

(31.12.2014)

pokoi/100 tys.

mieszkańców

firm/100 tys.

mieszkańców

1 Warszawa 97 38 2,55 1 735 442 5,59 2,19

2 Poznań 49 24 2,04 545 680 8,98 4,40

3 Łódź 42 16 2,63 706 004 5,95 2,27

4 Kraków 39 18 2,17 761 873 5,12 2,36

5 Katowice 37 16 2,31 301 834 12,26 5,30

6 Wrocław 33 14 2,36 634 487 5,20 4,31

7 Gdańsk 27 9 3,00 461 489 5,85 2,21

8 Szczecin 21 11 1,91 407 180 5,16 1,95

9 Bydgoszcz 18 10 1,80 357 652 5,03 2,37

10 Białystok 18 7 2,57 295 459 6,09 2,70

Źródło: opracowanie własne na podstawie https://lockme.pl.

Artykuły 41

Rys. 7. Lokalizacja pokoi zagadek w Warszawie

42 „Turyzm” 2016, 26/1

Rys. 8. Lokalizacja pokoi zagadek w Krakowie

Rys. 9. Lokalizacja pokoi zagadek w Łodzi

Artykuły 43

Rys. 10. Lokalizacja pokoi zagadek w Poznaniu

Rys. 11. Lokalizacja pokoi zagadek we Wrocławiu

44 „Turyzm” 2016, 26/1

Rys. 12. Lokalizacja pokoi

zagadek w Gdańsku

Rys. 13. Średnia odległość pokoi zagadek

i adresów od centrów badanych miast

Artykuły 45

Średnia odległość pokoi zagadek od centrum wa-

ha się z reguły w przedziale 1–2 km (Kraków, Poz-

nań, Łódź). Mniejsza jest jedynie we Wrocławiu

(0,6 km). Najbardziej oddalone od centrum (średnio

o 3,5-4 km) są escape rooms w Warszawie i Gdańsku

(rys. 13).

Dążenie do lokalizacji escape rooms w centrum me-

tropolii nie jest zaskakujące. Wynika z kilku zasadni-

czych powodów. Śródmieście jest dzielnicą, w której

koncentruje się aktywność mieszkańców i turystów,

co tworzy potencjalny popyt na różnego rodzaju ofer-

tę rozrywkową. W efekcie łatwiej jest uzyskać wysokie

obłożenie lokalu. Nie bez znaczenia jest też dogodna

dostępność komunikacyjna. Poza tym historyczne cen-

trum miasta ma do zaoferowania reprezentacyjne bu-

dynki z „klimatycznymi” wnętrzami (kamienice, wille

itp.), które bez konieczności większych inwestycji za-

pewniają lokalom odpowiednią oprawę. Barierą nie są

przy tym wysokie koszty najmu, gdyż jak już wspom-

niano pokoje zagadek cechują się wysoką rentow-

nością.

6. CHARAKTERYSTYKA OFERTY

W ciągu kilku lat funkcjonowania pokoi zagadek

w Polsce ukształtowały się już pewne standardy tej

formy rekreacji, bywa że odmienne od standardów

obowiązujących w innych krajach. Rozgrywka w escape

room jest zabawą zespołową. W większości polskich

miast tego typu oferta przeznaczona jest dla grup li-

czących od 2 do 5 osób. Rzadziej spotyka się ofertę dla

2–4 graczy. Możliwość gry samemu lub w drużynie

6–7-osobowej występuje już sporadycznie.

Mała liczebność zespołu jest typowa dla Australii

i Europy (od 2 do 7 osób, średnio 3,98). W Azji oraz

Ameryce Północnej i Południowej drużyny są zdecy-

dowanie większe – często liczą nawet kilkanaście osób

(średnia: 6,07). O ile w pierwszym przypadku gracze

umawiają się wcześniej na wspólną zabawę, o tyle

w drugim ekipy kompletowane są z chętnych dopiero

na miejscu (w drużynie znajdują się więc nieznani

sobie zawodnicy, co może negatywnie wpływać na

komfort i satysfakcję z gry). Średnia pojemność pokoi

na świecie wyniosła 4,58 osoby (N

ICHOLSON

2015).

W Polsce rozgrywka najczęściej trwa 60 minut, co

wynika m.in. z łatwości ustalania grafiku gier. Go-

dzinne moduły dominują w ośmiu miastach (Wrocław

– 64%, Kraków – 67%, Białystok – 78%, Bydgoszcz,

Gdańsk, Poznań, Szczecin, Warszawa – powyżej 80%).

Jedynie w dwóch ośrodkach oferta pod względem

czasowym jest bardziej zróżnicowana. W Łodzi

⅓

gier

trwa 60 minut,

⅓

– 50, a 28,6% – 45 minut. Z kolei w Ka-

towicach godzinne gry stanowią 43,2%, a 45-minutowe

– 37,8%. Ten ostatni krótszy format gier jest standar-

dem w lokalach prowadzonych w różnych miastach

kraju przez największe firmy Let Me Out i Tkalnię

Zagadek. Stosunkowo rzadko spotyka się ofertę gier

ponadgodzinnych (70, 80 czy 90 min.). Najdłuższą

rozgrywką, jaką oferują polskie pokoje zagadek, jest

120-minutowa Ocean’s 2 proponowana przez Show

Escape w Warszawie, najkrótszą zaś – półgodzinny

Złoty Pociąg w NIEpokój Escape Room Szczecin

Z uwagi na duże ujednolicenie długości wizyt

w escape rooms łączny czas gier dostępnych w po-

szczególnych miastach jest ściśle skorelowany z licz-

bą istniejących pokoi. Aby odwiedzić wszystkie lo-

kale w stolicy potrzeba 5730 minut (czyli 95,5 godz.),

w Poznaniu niemal 2940 minut (49 godz.), a we Wroc-

ławiu, Katowicach, Łodzi i Krakowie – 2000–2200 mi-

nut. „Najkrótszą” ofertę posiadają Białystok i Byd-

goszcz – nieco ponad 1000 minut. Ogółem w bada-

nych miastach można spędzić w escape rooms blisko

370 godzin.

Z zamieszczonych na portalu lockme.pl opisów

pokoi zagadek wynika, że ich tematyka nie odbiega

znacząco od tematyki escape rooms na świecie. Prze-

ważają pokoje sensacyjno-kryminalne (28,1%)

, w któ-

rych gracze jako policjanci lub detektywi mają wska-

zać mordercę, odnaleźć skradziony łup czy upro-

wadzoną osobę, a także już jako przestępcy np. ob-

rabować bank czy opróżnić sejf. Popularne są hor-

rory (14,2%), które mają zapewnić dreszcze emocji,

m.in. podczas spotkania z duchem, sadystycznym

mordercą lub po prostu… dentystą. Co dziesiąty po-

kój odwołuje się do tematyki literacko-filmowej (11%)

lub historycznej (10,5%). W tej pierwszej grupie inspi-

racją są przede wszystkim znane na całym świecie

kryminały (Sherlock Holmes, James Bond, Arsen Lu-

pin, Różowa Pantera), thrillery i horrory (Piła, Lśnie-

nie), filmy science fiction i fantasy (Alicja w Krainie Cza-

rów, Gwiezdne Wojny, Władca Pierścieni, Matrix,

Jumanij, Gra o tron) czy przygodowe (Indiana Jones).

Polskie filmy jako motyw przewodni escape rooms wy-

korzystywane są bardzo rzadko (Seksmisja, Stawka

większa niż życie). W przeciwieństwie do pokoi histo-

rycznych, które często odwołują się do różnych wyda-

rzeń z dziejów Polski. W escape rooms można np. po-

szukiwać skarbu gdańskich korsarzy, Bursztynowej

Komnaty lub Złotego Pociągu, próbować złamać kod

Enigmy lub wykraść tajemnice projektu Riese, poma-

gać warszawskim powstańcom, czy też zmierzyć się

z absurdami PRL-u.

Zdecydowanie rzadziej od już wymienionych po-

jawiają się pokoje naukowe (laboratorium) – 6,3%,

przygodowe (bezludna wyspa, poszukiwanie skarbów)

– 5,3%, futurystyczne i science fiction – 4,2%, wojskowe

i medyczne (szpital, gabinet dentystyczny) – po 3,2%,

logiczne/abstrakcyjne – 2,1%. Ponad 20% escape rooms

posiada jeszcze inną tematykę, co świadczy o ich

szerokim spektrum tematycznym.

46 „Turyzm” 2016, 26/1

Niezwykle istotny dla satysfakcji grających jest

poziom trudności pokoju zagadek. Nie może być zbyt

łatwy, bo gra się za szybko kończy, ani też zbyt

trudny, bo mimo podpowiedzi personelu gracze znie-

chęcą się do dalszej rozgrywki. Opisanym w portalu

lockme.pl pokojom zagadek przyporządkowano czte-

ry poziomy trudności (na pierwszy raz, dla początku-

jących, doświadczonych i ekspertów). Ogólnie w Pol-

sce przeważają escape rooms dla początkujących, co

wynika oczywiście z faktu, że jest to stosunkowo

nowa forma rozrywki i doświadczonych graczy na ra-

zie jest niewielu. Można jednak zakładać, że z czasem

będzie przybywać trudniejszych pokoi. W 10 bada-

nych metropoliach pokoje dla początkujących stano-

wią średnio około

, pozostała

⅓

zaś to oferta dla bar-

dziej zaawansowanych graczy (pokoje „na pierwszy

raz” występują sporadycznie). Najwięcej „trudnych”

escape rooms znajduje się w Białymstoku (61,1%),

Szczecinie (54,6%) i Warszawie (50,5%), najmniej zaś

w Poznaniu (20,4%), Krakowie (15,4%, brak pokoi dla

ekspertów) i Bydgoszczy (16,7%). Z powodu braku in-

formacji na temat kryteriów oceny poziomu trudności

zagadek z uzyskanej struktury nie można jednak wy-

ciągać daleko idących wniosków (np. o rozwoju popu-

larności pokoi zagadek w danym ośrodku czy liczbie

zaawansowanych graczy)

Istnieją dwa podstawowe sposoby pobierania od-

płatności za skorzystanie z oferty escape room: albo

ustala się opłatę za udział jednego gracza (za osobę),

albo za jedną rozgrywkę (za wszystkich uczestni-

ków), przy czym na świecie częściej występuje ten

pierwszy wariant. Średni koszt zabawy w badanych

przez S.

ICHOLSONA

(2015) pokojach zagadek wyno-

sił: 23,68 USD/osobę lub 74,42 USD/zespół (po prze-

liczeniu lokalnych walut na dolary amerykańskie).

Ceny na poszczególnych kontynentach są jednak bar-

dzo zróżnicowane. S.

RENCH

i J.M.

HAW

(2015) po-

dają, że koszt gry dla jednej osoby w amerykańskim

escape room wynosi 25–30 USD. Zdecydowanie mniej

płacą Europejczycy (12 USD) i Azjaci (5 USD), choć

odnosząc te opłaty do PKB/osobę w poszczególnych

krajach okazuje się, że i tak są to najwyższe ceny bile-

tów wstępu (N

ICHOLSON

2015).

Z punktu widzenia klienta escape rooms w Polsce

światowe ceny mogą wydać się szokujące. Rynek po-

koi zagadek w naszym kraju pod tym względem wy-

kazuje się bowiem dużą odrębnością. Po pierwsze, po-

wszechnie obowiązuje odpłatność za jedną rozgryw-

kę, niezależnie od liczby graczy (oczywiście w dopusz-

czalnym limicie). Po drugie, z uwagi na mniejszą

zamożność społeczeństwa, niż w najbardziej rozwinię-

tych krajach świata, ceny kształtują się na zdecydowa-

nie niższym poziomie. Zakłada się, że escape room ma

być rozrywką konkurencyjną dla kina, dlatego też ce-

na jednej gry powinna kształtować się w pobliżu ceny

czterech–pięciu biletów na seans, czyli około 100 zł

OWALIK

2015).

Średnia cena rozgrywki w badanych 10 miastach

Polski wyniosła niecałe 94 zł (tab. 2). Najdrożej jest

oczywiście w Warszawie (średnio ponad 120 zł za

grę). Na drugim miejscu znalazła się Łódź (ponad

110 zł za pokój), co jest zaskakujące zarówno z po-

wodu powszechnego postrzegania miasta jako „bied-

nego”, jak i faktu, że łódzkie pokoje zagadek ofe-

rują najkrótszy czas gry. Ponad 100 zł za escape room

zapłacimy jeszcze we Wrocławiu (średnio ponad

105 zł). Najbliżej średniej krajowej kształtują się ceny

w Poznaniu. Najtańsze pokoje zagadek są natomiast

w Katowicach (niecałe 81 zł) i Białymstoku (niemal

79 zł).

Tab. 2. Charakterystyka oferty escape rooms w wybranych miastach Polski

Odsetek „trudnych” pokoi

Miasto

Odsetek

pokoi 60-

-minu-

towych

Łączny

czas gry

(min.) D DE

Średnia cena

za grę

(zł)

Liczba

opinii

Liczba

opinii

/pokój

Średnia

ocena

Białystok 77,78 1 020 55,56 61,11 78,72 225 12,50 4,67

Poznań 83,67 2 940 18,37 20,42 93,45 2 056 41,96 4,53

Bydgoszcz 83,33 1 065 11,11 16,67 86,78 651 36,17 4,52

Wrocław 63,64 2 040 24,24 30,30 105,64 1 753 53,12 4,51

Warszawa 83,51 5 730 37,11 50,52 120,61 3 934 40,56 4,47

Katowice 43,24 2 070 27,27 33,33 80,83 1 038 28,05 4,46

Szczecin 86,36 1 240 45,46 54,55 86,71 651 31,00 4,41

Łódź 33,33 2 215 38,10 45,24 110,60 1 605 38,21 4,35

Kraków 66,67 2 250 15,38 15,38 86,49 1 454 37,28 4,34

Gdańsk 85,19 1 590 44,44 44,44 89,11 1 169 43,30 4,25

Ogółem 70,67 22 160 31,70 37,20 93,89 14 536 36,22 4,45

Objaśnienia: D – dla doświadczonych, DE – dla doświadczonych i ekspertów.

Źródło: opracowanie własne na podstawie https://lockme.pl.

Artykuły 47

Portal lockme.pl umożliwia ocenę odwiedzonych

pokoi zagadek (w skali 0–5) oraz zamieszczenie opi-

sowego uzasadnienia. Na ogólną ocenę składają się

trzy komponenty: obsługa, poziom trudności i klimat.

Do 30.04.2016 r. na stronie internetowej pojawiło się

ponad 14,5 tys. opinii dotyczących pokoi zagadek

w badanych miastach, przy czym ich rozkład prze-

strzenny był bardzo zróżnicowany (tab. 2). Najwięcej,

bo aż 27% ocen (niemal 4 tys.) dotyczyło pokoi w War-

szawie, najmniej (zaledwie 225) – pokoi w Białym-

stoku. Liczba opinii, co oczywiste, jest powiązana

z wielkością ośrodka i liczbą escape rooms, choć najwię-

cej ocen przypadających na jeden pokój (ponad 53) ma

Wrocław

. Pomijając Białystok, pokoje w pozostałych

miastach zostały ocenione średnio co najmniej 30–40

razy. Z pewnością nie jest to próba reprezentatywna,

ale pozwala na wyciąganie z pewną ostrożnością szer-

szych wniosków.

Generalnie pokoje zagadek spotykają się w Polsce

z bardzo dobrym przyjęciem i niezwykle pozytyw-

nymi opiniami. Średnia arytmetyczna z 14,5 tys. za-

mieszczonych ocen wyniosła 4,45. Najlepiej zostały

ocenione escape roooms w Białymstoku (4,67), ale z uwa-

gi na małą liczbę oddanych głosów wynik ten może

budzić pewne wątpliwości. Powyżej średniej krajowej

uplasowały się pokoje jeszcze w pięciu miastach,

w tym w trzech z ocenami ponad 4,5 (Poznań – 4,53,

Bydgoszcz – 4,52, Wrocław – 4,51). Zdecydowanie naj-

słabiej wypadł Gdańsk (4,25).

Trudno krótko i obiektywnie streścić oceny opiso-

we zamieszczane w portalu lockme.pl. W wielu z nich

pojawiają się zachwyty nad wykreowaną atmosferą

(tajemniczości, horroru, przygody) oraz pomysłowoś-

cią twórców aranżacji i zadań dla graczy, podkreślane

są wyjątkowa ekscytacja i niesamowite emocje towa-

rzyszące rozwiązywaniu zagadek, a także profesjona-

lizm i życzliwość personelu. Sporadycznie zdarzają się

też głosy krytyczne obnażające niedostatki lub błędy

w przygotowanych łamigłówkach, wytykające nielo-

giczność fabuły, wizualną niespójność wnętrza, uster-

ki techniczne sprzętu czy brak odpowiedniej pomocy

ze strony pracowników obiektu.

7. PODSUMOWANIE

Początek XXI w. przyniósł wiele dynamicznych zmian

na światowym rynku turystyki i czasu wolnego (por.

np. W

EIERMAIR

ATHIES

red. 2004, N

IEZGODA

2014,

OKRAS

-G

RABOWSKA

2015). W erze globalizacji zja-

wiska te niemal natychmiast pojawiają się i upow-

szechniają w innych krajach, na innych kontynen-

tach. Doskonałym przykładem takiej błyskawicznej

dyfuzji innowacji w skali całego globu może być

powstanie, rozwój i międzynarodowa kariera zupeł-

nie nowej formy rekreacji – pokoi zagadek. Escape

rooms bez wątpienia są aktualnie jednym z najcie-

kawszych zjawisk na rynku czasu wolnego. W ciągu

zaledwie kilku lat w wielu krajach świata (o zupełnie

różnych tradycjach i kulturze) stały się realną alter-

natywą dla kręgli, bilardu czy kina. Fenomen pokoi

zagadek jest tym bardziej zastanawiający, że wyma-

gają one nie tyle wysiłku fizycznego, co umysłowe-

go (którego współczesny konsument raczej unika).

Na podstawie przeprowadzonej analizy oferty

escape rooms w Polsce oraz dostępnych publikacji za-

granicznych można pokusić się o wskazanie naj-

ważniejszych przyczyn niebywałej popularności pokoi

zagadek. Należą do nich m.in.:

– przeniesienie zamiłowania do gier komputero-

wych w rzeczywistość – umożliwienie wielo-

zmysłowego przeżywania przygód znanych

z cyberprzestrzeni w realnym świecie;

– stworzenie atrakcyjnej odskoczni od codzien-

ności i powszechności – możliwość odreagowa-

nia stresu przez studentów i tzw. yuppies, czy też

ucieczki od uciążliwych warunków życia w me-

tropolii (por. Real-life escape games offer…);

– zaspokajanie powszechnego w hedonistycznych

społeczeństwach konsumpcyjnych pragnienia

przeżycia czegoś nowego, oryginalnego, nie-

powtarzalnego, niebanalnego, doznania żywych

emocji, ekscytacji itp.;

– zainteresowanie międzynarodowych korporacji

organizacją niekonwencjonalnych imprez inte-

gracyjnych i motywacyjnych (połączonych czę-

sto z obserwacją zachowań i analizą predyspo-

zycji charakterologicznych uczestników zabawy).

Dopełnieniem (a właściwie wzmocnieniem) bodź-

ców popytowych są wyjątkowo sprzyjające czynniki

podażowe: brak wymagań wstępnych do podjęcia ta-

kiego biznesu, ciągle mało nasycony rynek (niska kon-

kurencja), łatwość kopiowania pomysłów i konceptów

biznesowych, stosunkowo niskie koszty rozpoczęcia

i prowadzenia działalności gospodarczej, a przede

wszystkim niezależnie od kraju wysoka rentowność

takich przedsięwzięć.

Wydaje się, że na sukces pokoi zagadek składa się

też jeszcze jeden, mniej oczywisty, czynnik. Escape

rooms wyrastają z fundamentalnych założeń tzw. gos-

podarki doświadczeń (P

INE

ILMORE

1999). Ta zaawan-

sowana forma gospodarki opiera się głównie na usłu-

gach, które dostarczają klientom unikatowych do-

świadczeń silnie nasyconych emocjami. Wśród innych

istotnych jej cech I. S

KOWRONEK

(2012) wymienia tak-

że: przekraczanie oczekiwań nabywców, kreowanie

produktów i usług sensorycznych oddziałujących na

wszystkie zmysły klientów, wykorzystanie estety-

ki w marketingu, zarządzanie percepcją i emocjami

kupujących, budowę relacji opartych na wartości

emocjonalnej. Istotą rynkowego sukcesu jest więc

48 „Turyzm” 2016, 26/1

przekształcenie zwykłego produktu w nadzwyczajne

doświadczenie (ang. turning ordinary products into extra-

ordinary experience – L

ALLE

RITTON

2003), które na

trwałe zapadnie w pamięć nabywcy.

Pokoje zagadek doskonale wpisują się w te zało-

żenia. Oferują graczom ciąg wydarzeń angażujących

na poziomie uczuciowym, fizycznym, intelektualnym,

a nawet duchowym. Przygotowany w najdrobniej-

szym szczególe produkt gwarantuje oderwanie od co-

dzienności, przeniesienie w inną rzeczywistość, zaan-

gażowanie wszystkich zmysłów, tzw. emotional story,

teatralizację przestrzeni, interaktywność, aktywne

uczestnictwo oraz współtworzenie doznań własnych

i innych graczy. Aby to osiągnąć, konieczna jest re-

orientacja myślenia: koncentrację na produkcie (proces

wytwarzania, utrzymywanie jakości, zarządzanie itd.)

musi zastąpić koncentracja na doświadczeniu (plano-

wanie pożądanego doświadczenia, kreowanie pro-

duktów sensorycznych, zarządzanie percepcją i emo-

cjami klientów, osiąganie ich emocjonalnego zaanga-

żowania itd.). W efekcie właściwym produktem staje

się nie tyle pakiet usług, co pakiet doświadczeń. Ten

tzw. model odwróconego myślenia (ang. Reverse Thin-

king Model) zaproponowany przez firmę Performance

Solution w pełni sprawdza się w planowaniu i prak-

tycznej organizacji pokoi zagadek.

Z pewnością wszystkie wymienione czynniki przy-

czyniły się do iście lawinowego przyrostu escape rooms

w Polsce. W ciągu zaledwie trzech lat powstało ponad

600 lokali, usytuowanych przede wszystkim w cent-

rach największych miast kraju. Rynek metropolii wy-

daje się już być niemal nasycony (5–6 pokoi na 100 tys.

mieszkańców). Największy potencjał rozwoju posia-

dają średnie miasta, których oferta w tym zakresie jest

jeszcze dość ograniczona. Polskie pokoje zagadek nie

odbiegają zasadniczo od zagranicznych. Reprezentują

szerokie spektrum tematów i fabuł rozgrywek, choć

dominuje popularna na całym świecie tematyka sen-

sacyjno-kryminalna (28,1%), horroru (14,2%), literac-

ko-filmowa (11%) oraz historyczna (10,5%). Lokalną

specyfikę podkreślają escape rooms nawiązujące do róż-

nych epizodów z dziejów Polski (głównie II wojna

światowa i okres PRL). Około

⅔

pokoi zagadek adre-

sowanych jest do początkujących graczy, a tylko

⅓

bardziej zaawansowanych. Prawdopodobnie z czasem

proporcje te ulegną odwróceniu. Na tle zagranicznych

escape rooms polskie pokoje zagadek wyróżniają się

przede wszystkim kwestiami finansowymi: pow-

szechnie przyjętą odpłatnością za pokój (grę) i niskimi

stawkami (ok. 24 USD/pokój, czyli tyle, ile według

ICHOLSONA

(2015) wynosi średnia światowa cena za

grę… jednej osoby). Nowa forma rekreacji jest entu-

zjastycznie oceniana przez Polaków (średnia 4,45/5,0).

Zachwyty wzbudza dopracowany wystrój i atmosfera

pokoi, zaskakująca fabuła rozgrywki, pomysłowe

zagadki i nadzwyczajne emocje towarzyszące „uciecz-

ce”. Pozwala to mieć nadzieję na dalszy rozwój rynku

escape rooms w Polsce.

Niezależnie jednak od przyczyn i skali wyjątkowej

popularności pokoi zagadek, otwarte na razie pozo-

staje pytanie, czy będą one trwałym elementem współ-

czesnego sektora usług rekreacyjnych, czy też, jak

wiele innych wcześniejszych atrakcji, pozostaną jedy-

nie chwilową efemerydą, cieszącą się gwałtownym,

acz krótkotrwałym zainteresowaniem klientów poszu-

kujących ciągle nowych doznań.

PRZYPISY

W Polsce powszechnie przyjęła się nazwa „pokój zaga-

dek”, mimo że nie jest dosłownym tłumaczeniem angielskiego

terminu „escape room” i nie oddaje istoty zabawy (ucieczka z po-

koju). W artykule oba te określenia używane są zamiennie jako

synonimy.

Lockme.pl jest największym portalem internetowym po-

święconym pokojom zagadek w Polsce. Stanowi stale uaktual-

niane i poszerzane kompendium wiedzy na ten temat. Zawiera

dane dotyczące m.in.: lokalizacji i tematyki pokoi, czasu gry, po-

ziomu trudności, ceny, sposobu rezerwacji, opinii użytkowni-

ków. Ponieważ Internet jest głównym kanałem promocji i dys-

trybucji tej formy rozrywki można przyjąć, że jest to najpełniej-

sza baza informacji o escape rooms w Polsce. W przypadku ana-

lizy pokoi zagadek w 10 miastach dokonano weryfikacji da-

nych na podstawie stron internetowych poszczególnych firm.

Odsetek odrzuconych adresów był minimalny (pojedyncze po-

koje już niedziałające lub w trakcie uruchamiania), co upoważ-

nia do uznania wykorzystanego źródła danych za rzetelne

i w dużym stopniu wiarygodne. Oczywiście z pewnością fun-

kcjonują escape rooms nieuwzględnione na stronie lockme.pl.

Ich liczba i znaczenie nie wydają się jednak statystycznie zna-

czące.

W Polsce Fort Boyard nadawany był w latach 90. XX w.

w dwóch telewizjach kablowych, a w latach 2008–2009 w TVP2

emitowane były dwie serie po 13 odcinków każda.

Gra fabularna (ang. role-playing game, RPG) – gra towarzy-

ska oparta na narracji, w której gracze wcielają się w role fik-

cyjnych postaci żyjących w świecie istniejącym tylko w ich wy-

obraźni. Celem zabawy jest rozegranie gry według zaplanowa-

nego scenariusza przy zachowaniu ustalonego zestawu reguł

(tzw. mechanika gry). Oprócz tradycyjnych gier fabularnych

(tzw. pen and paper), istnieją też komputerowe gry fabularne (na

podstawie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Gra_fabularna).

Jedną z najpopularniejszych tego typu gier jest rozgrywane

co roku (od 1981 r.) MIT Mystery Hunt – symbolicznej monety

na terenie kampusu Massachusetts Institute of Technology szu-

ka nawet 40 zespołów (2000 graczy), rozwiązując w ciągu 48 go-

dzin do 160 zagadek przygotowanych przez ubiegłorocznych

zwycięzców.

Gra przypomina polskie podchody czy też niemiecki Schni-

tzeljagd.

Opracowano na podstawie: S.

RENCH

i J.

HAW

(2015),

skąd też pochodzą przytoczone dane liczbowe.

Na podstawie stron internetowych: http://escaperooms.pl,

http://exitroom.pl, http://sirlock.pl, http://tkalniazagadek.pl,

http://www.letmeout.pl, https://lockme.pl.

Artykuły 49

Pokoje zagadek prowadzą niskokosztową promocję ogra-

niczoną przede wszystkim do Internetu. Składa się na nią m.in.:

własna strona internetowa (pokoju lub sieci pokojów danej fir-

my), profil na Facebooku, rabaty na popularnych stronach zaku-

pów grupowych (np. Gruponie). W większości bazują jednak na

rekomendacjach zadowolonych klientów.

W całej konurbacji górnośląskiej funkcjonowało 79 pokoi

zagadek, z czego niemal połowa przypadała na Katowice.

Już po zebraniu materiału do badań pojawiły się w Łodzi

i Szczecinie minigry trwające 10-15 min.

Pokoje mogły być zaklasyfikowane do kilku grup tema-

tycznych.

Z poziomem trudności pokoi pośrednio powiązany jest

odsetek gier zakończonych „ucieczką”. Według S. N

ICHOLSONA

(2015) sukcesem kończy się 41% wszystkich rozgrywek (w obu

Amerykach – 26%, w Azji – 33%, w Europie – 52%), z czego

w pokojach określanych jako łatwe – 61,7%, średnio trudne

– 48,5% i trudne – 36,3%. Badania polskich escape rooms pod tym

kątem na razie nie były prowadzone.

Wpływ na to ma z pewnością fakt, że Wrocław jest koleb-

ką polskich escape rooms, a operator serwisu lockme.pl ma swoją

siedzibę właśnie w tym mieście.

BIBLIOGRAFIA

RENCH

S.,

HAW

J.M., 2015, The unbelievably lucrative business of

escape rooms, Market Watch, http://www.marketwatch.

com/story/the-weird-new-world-of-escape-room-busines

ses-2015-07-20; 21.07.2015.

OWALIK

A., 2015, Ucieczka do pieniędzy – escape-roomy podbijają

Polskę, „Pierwszy Milion”, 4, http://pierwszymilion.forbes.

pl/escape-roomy-podbijaja-polske,artykuly,191344,1,4.html.

ALLE

D.,

RITTON

T.A., 2003, Priceless. Turning ordinary

products into extraordinary experience, Harvard Business

School Press, Boston, Massachusetts.

OKRAS

-G

RABOWSKA

J., 2015, Czas wolny w dobie postmoderniz-

mu, „Folia Turistica”, 34, s. 11–30.

ICHOLSON

S., 2015, Peeking behind the locked door: A survey of

escape room facilities, White Paper available at http://scott

nicholson.com/pubs/erfacwhite.pdf.

IEZGODA

A., 2014, Czas wolny a zmiany na rynku turystycznym,

[w:] Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość turystyki, B. Krako-

wiak, J. Latosińska (red.), ser. „Warsztaty z Geografii Turyz-

mu”, 5, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 101–112.

INE

B.J.,

ILMORE

J.H., 1999, The Experience Economy: Work Is

Theater & Every Business a Stage, Harvard.

Real-life escape games offer respite from daily stresses, South China

Morning Post, http://www.scmp.com/news/hong-kong/

article/1148918/real-life-escape-games-offer-respite-daily-

stresses; 13.02.2013.

AKOSIK

K., 2015, Top 6 łódzkich escape roomów. Sprawdź, co to

takiego, „Gazeta Łódzka”, http://lodz.wyborcza.pl/lodz/1,

35153,19287493,top-6-lodzkich-escape-roomow-sprawdz-co-

to-takiego.html#ixzz45EbBAB6n; 03.12.2015.

KOWRONEK

I., 2012, Marketing doświadczeń. Od doświadczenia

klienta do wizerunku firmy, Wyd. Poltext, Warszawa, ss. 286.

EIERMAIR

K.,

ATHIES

. (eds.), 2004, The Tourism and Leisure

Industry: Shaping the Future, Haworth Press, London, ss. 357.

http://escaperooms.pl (13.05.2016).

http://exitroom.pl (13.05.2016).

http://room-busters.blogspot.com (13.05.2016).

http://sirlock.pl (13.05.2016).

http://tkalniazagadek.pl (13.05.2016).

https://en.wikipedia.org/wiki/Escape_room (13.05.2016).

https://en.wikipedia.org/wiki/Race_to_Escape (13.05.2016).

https://lockme.pl (13.05.2016).

https://pl.wikipedia.org/wiki/Gra_fabularna.

www.letmeout.pl (13.05.2016).

Artykuł wpłynął:

17 maja 2016 r.

Zaakceptowano do druku:

14 czerwca 2016 r.

Image Crisis of an Entire Industry – Case Study of the Polish Escape Room Market

Article

Full-text available

Jan 2022

Oliwia Dusińska

In January 2019, a fire broke out in one of the escape rooms in Koszalin, Poland. That tragic event caused an image crisis for the entire industry. This article is an analysis of the crisis, its course, the parties involved in the conflict and the actions they implemented. The results of the keyword research of press publications show that there has been a significant deterioration in the image of the industry and the way it was presented in the media. Escape rooms – previously equated with great fun – suddenly became symbols of death, danger and putting profit above safety. The image rebuilding phase continues. It should also be followed by the phase of drawing conclusions for the future – both among escape rooms and other developing but comparatively fragmented sectors.

Escape room as an adult education tool

Article

Full-text available

Dec 2020

Games gain popularity as teaching tools. Escape rooms, however, are a novelty, with most authors focusing on their description rather than the analysis of effects of their utilisation. The objective of this paper is to analyse experiences of players partaking in an educational escape game, and to observe escape rooms from the viewpoint of a scholar interested in the efficiency of the tool. The research material consists of questionnaires filled in by research subjects and transcripts of structured interviews. Due to the relatively large sample (N = 258), it is possible to conclude from the gathered quantitative data that there has been a growth in the subjects’ knowledge.

Identifying students’ entrepreneurial aspirations in the tourism and recreation industry

Article

Full-text available

Dec 2020

Marta Sidorkiewicz

The aim of the article, in theoretical terms, is to investigate aspirations for entrepreneurship among students. In empirical terms, the objective is to determine the levels of aspiration in the field of entrepreneurship among students with a tourism and recreation profile in the business area related to their degree. In other words the scale of their willingness to set up their own business in the tourism and recreation industry. To achieve its goal, primary research was conducted using the questionnaire method (114 students of Tourism and Recreation took part). Moreover, desk research was used in the form of literature analysis, ‘logical operations’ and observation (especially in referring to practical aspects). The article consists of four substantive parts, an introduction and a conclusion. The results of the research show that the level of entrepreneurship aspiration among the students surveyed is high. The majority (89%) plan to set up their own business in the future in the area of tourism and recreation (76%), most often in the accommodation industry, event organisation or catering.

Identyfikacja poziomu aspiracji studentów do przedsiębiorczości w branży turystyczno-rekreacyjnej

Article

Full-text available

Dec 2020

Marta Sidorkiewicz

Celem artykułu, w ujęciu teoretycznym, jest zbadanie aspiracji związanych z przedsiębiorczością wśród studentów. W ujęciu empirycznym za cel postawiono określenie poziomu aspiracji studentów turystyki i rekreacji do przedsiębiorczości w biznesie związanym z ich wykształceniem kierunkowym. Innymi słowy, zamierzeniem autorki jest poznanie skali skłonności studentów do zakładania własnej działalności gospodarczej w branży turystyczno-rekreacyjnej. Na potrzeby realizacji celu opracowania przeprowadzono badania pierwotne metodą ankietową (w badaniach wzięło udział 114 studentów kierunku turystyka i rekreacja). Ponadto wykorzystano metodę badawczą desk research w postaci analizy literatury przedmiotu, a także metody operacji logicznych oraz obserwacji (zwłaszcza w odwołaniu do aspektów praktycznych). Wyniki przeprowadzonych badań pokazują, iż poziom aspiracji do przedsiębiorczości wśród badanych studentów jest wysoki. Większość z nich (89%) planuje w przyszłości założyć własną działalność gospodarczą w branży turystyczno-rekreacyjnej (76%), najczęściej w branży noclegowej, organizacji wydarzeń oraz gastronomicznej.

Geneza refleksji naukowej nad turystyką: perspektywa europejska

Article

Full-text available

Dec 2020

Leszek Butowski

Celem artykułu jest uzupełnienie luki poznawczej w zakresie początków refleksji naukowej nad turystyką, widzianej przede wszystkim z perspektywy kontynentalnej Europy. Starano się to osiągnąć poprzez retrospektywną analizę rozwoju studiów nad turystyką w ujęciu chronologicznym oraz instytucjonalno-metodologicznym. Dzięki temu możliwe było wyróżnienie specyficznych okresów i podejść metodologicznych, na które złożyły się: 1) w układzie czasowym – okres prekursorski i okres studiów właściwych; 2) w układzie metodologicznym – studia jednodyscyplinarne i międzydyscyplinarne (interdyscyplinarne). Uzyskane wyniki umożliwiły sformułowanie wniosków ogólnych, również w formie tez, które mogą stanowić przedmiot krytycznej dyskusji. Dotyczy to zwłaszcza dominacji języka angielskiego oraz tradycji anglo-amerykańskiej w literaturze przedmiotu. Powoduje ona, że w świadomości badaczy zajmujących się tą tematyką wyłania się dalece niepełny (a przez to wypaczony) obraz dorobku światowych studiów nad turystyką. Składają się na niego bowiem także osiągnięcia mniejszych, choć mających czasami bardzo długą historię, „szkół narodowych”, których dorobek pozostaje na arenie międzynarodowej prawie w ogóle nieznany. Autor ma nadzieję, że artykuł będzie stanowił zachętę do prowadzenia badań dotyczących początków studiów nad turystyką w poszczególnych krajach oraz do publikowania wyników tego typu analiz naukowych na arenie międzynarodowej, co z pewnością przyczyni się do uzupełnienia wiedzy z zakresu genezy refleksji naukowej nad tą dziedziną.

The origins of academic work on tourism: a European perspective

Article

Full-text available

Dec 2020

Leszek Butowski

The purpose of this article is to fill in the gap in knowledge about early academic work on tourism which had developed first of all in Europe. The author has tried to achieve this aim by conducting a retrospective analysis of chronological and institutional-methodological aspects of the evolution of tourism studies. As a result, he has distinguished two aspects (each divided into two): 1) chronological: a period of precursors and a formal academic period; 2) methodological: research within one discipline and interdisciplinary research. The results enabled the author to formulate general conclusions for critical discussion. It primarily concerns the domination of the English language and the Anglo-American tradition in the literature which is the reason why the global picture of achievements in tourism studies is incomplete and thus imperfect. The accomplishments of smaller, yet well-established, “national schools” are often ignored and remain almost unknown internationally. The author hopes that the article will be an encouragement to undertake research on early tourism studies in individual countries and to publish its results internationally as this will broaden knowledge of the origins of academic work in tourism.

Escape room jako metoda aktywizująca w nauczaniu języka niemieckiego na uczelni wyższej

Article

Full-text available

Apr 2024

Kinga Łagowska

The idea of using an escape room in foreign language teaching fits perfectly with the needs of today’s learners, where we create a natural learning environment using digital tools. In the winter semester 2022/2023, a project entitled ‘My linguistic Escape Room (ER)’ was carried out among 60 third-year undergraduate students of German Studies at the University of Warsaw Institute of German Studies as part of the subject ‘Contemporary trends in language learning’. This project comprised three phases and was preceded by theoretical and practical lectures on the specifics of ER, as well as a review of analogue and digital games. The initial part of the project consisted of the lecturer initiating the project, discussing topic proposals in a forum, dividing into teams and developing a preliminary project plan. The core part involved independent work in teams and the final part involved the presentation of ER scenarios to the forum and their evaluation. Each of these parts was carried out exclusively in German. The following article presents the results of the project. The tool used to collect the research material was a questionnaire. The aim of the study was to identify the opinions of 3rd year undergraduate German studies students on the use of escape rooms in higher education. The main part of the survey concerns the advantages and difficulties experienced during each of the three phases. In the final section of the survey, students declare a desire for further escape room games at university and also during their further academic career. This fact reinforces the belief that escape rooms are an interesting and engaging activation technique at university, which should become a permanent part of the teaching repertoire.

Escape room na lekcji języka obcego

Article

Full-text available

Dec 2022

Kinga Łagowska

The idea of implementing an escape room as part of foreign language teaching fits perfectly with the needs of today's learner, where we create a natural learning environment using digital tools. The escape room, whether stationary or virtual, gives space for the use of different types of language tasks. The article first describes the escape room in the light of theoretical considerations. It then presents the results of a survey, conducted among 31 teachers of various foreign languages. The aim of the survey was to gather feedback from the teachers who themselves use escape rooms in their language classes.

Rekonstrukcja dynamiki grupowej w małej grupie społecznej na przykładzie zespołów grających w escape roomach. Analiza wywiadów pogłębionych

Thesis

Full-text available

Oct 2021

Aleksandra Jackowska

Praca ma na celu ukazanie jak wygląda proces grupowy w małych grupach społecznych, których członkowie grają w escape roomach. Aby osiągnąć cel badawczy, przebadano zespoły grające na trzech różnych stopniach zaawansowania. Umożliwiło to, zgodnie z założeniami emergentnego strukturalizmu, rekonstrukcję wyłaniania się struktur i pozycji wewnątrz grup. Przedstawiono jakie role przyjmują gracze i jakie zadania są przypisane danym pozycjom. W którym momencie gry wyłania się lider i jaka jest jego rola w grupie. Co powoduje, że pojawiają się konflikty w trakcie rozgrywki i jak są rozwiązywane. W przypadku grup escape roomowych wyraźnie widoczna jest dynamika grupowa i procesy, które wyłaniają się wraz ze stopniem zaawansowania grupy i wzajemnymi doświadczeniami. Wyniki badania są oparte na 19 wywiadach indywidualnych przeprowadzonych z osobami grającymi w escape roomach.

O immersyjności escape roomów. Przykład pokoi Tick Tack w Gliwicach

Article

Full-text available

Nov 2017

Katarzyna Julke-Bogacka

Escape room (ER) to rodzaj kooperacyjnej gry rozgrywanej na żywo. Polega na znalezieniu w określonym czasie wyjścia z zamkniętego pomieszczenia lub wykonaniu innego, dodatkowego celu misji poprzez rozwiązanie serii zagadek i łamigłówek. Dotychczas niewiele prac zostało poświęconych ER, szczególnie w środowisku polskich badaczy gier. Niniejszy artykuł jest próbą wypełnienia tej luki. W tekście przedstawiono krótką historię powstania ER oraz postawiono tezę, że przyczyną sukcesu i popularności wybranych ER jest immersyjność. Zagadnienie immersyjności ER oraz warunki, jakie powinien spełnić dany pokój, aby w pełni zaangażować graczy, omówiono na przykładzie pokoi firmy Tick Tack z Gliwic. Analizę przeprowadzono na podstawie literatury źródłowej oraz własnych doświadczeń z gry.

Czas wolny a zmiany na rynku turystycznym

Chapter

Full-text available

Jan 2014

Agnieszka Niezgoda

The Experience Economy: Work Is Theatre and Every Business A Stage

Book

Jan 1999

Priceless: Turning Ordinary Products Into Extraordinary Experiences

Book

Jan 2002

Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość turystyki, B. Krakowiak, J. Latosińska (red.), ser

Jan 2014
101-112

NIEZGODA A., 2014, Czas wolny a zmiany na rynku turystycznym, [w:] Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość turystyki, B. Krakowiak, J. Latosińska (red.), ser. "Warsztaty z Geografii Turyzmu", 5, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 101-112.

The Tourism and Leisure Industry: Shaping the Future

Jan 2004

Mathies Ch

WEIERMAIR K., MATHIES CH. (eds.), 2004, The Tourism and Leisure Industry: Shaping the Future, Haworth Press, London, ss. 357. http://escaperooms.pl (13.05.2016). http://exitroom.pl (13.05.2016).

The unbelievably lucrative business of escape rooms

French S Shaw

FRENCH S., SHAW J.M., 2015, The unbelievably lucrative business of escape rooms, Market Watch, http://www.marketwatch. com/story/the-weird-new-world-of-escape-room-busines ses-2015-07-20; 21.07.2015.

Czas wolny w dobie postmodernizmu

Jan 2015
11-30

Mokras-Grabowska J

MOKRAS-GRABOWSKA J., 2015, Czas wolny w dobie postmodernizmu, "Folia Turistica", 34, s. 11-30.

The Experience Economy: Work Is Theater & Every Business a Stage, Harvard. Real-life escape games offer respite from daily stresses

Jan 1999

J Pine B
J H Gilmore

PINE B.J., GILMORE J.H., 1999, The Experience Economy: Work Is Theater & Every Business a Stage, Harvard. Real-life escape games offer respite from daily stresses, South China Morning Post, http://www.scmp.com/news/hong-kong/ article/1148918/real-life-escape-games-offer-respite-dailystresses; 13.02.2013.

35153,19287493,top-6-lodzkich-escape-roomow-sprawdz-coto-takiego

Jan 2015

Sakosik K

SAKOSIK K., 2015, Top 6 łódzkich escape roomów. Sprawdź, co to takiego, "Gazeta Łódzka", http://lodz.wyborcza.pl/lodz/1, 35153,19287493,top-6-lodzkich-escape-roomow-sprawdz-coto-takiego.html#ixzz45EbBAB6n; 03.12.2015.

Od doświadczenia klienta do wizerunku firmy

Skowronek I

SKOWRONEK I., 2012, Marketing doświadczeń. Od doświadczenia klienta do wizerunku firmy, Wyd. Poltext, Warszawa, ss. 286.

Escape rooms - nowa oferta sektora rekreacji w Polsce

Abstract

Recommended publications

50 Years of the UN Human Rights Covenants

DERMATOFILOSIS EN TERNEROS DE TAMBO: DESCRIPCIÓN DE UN CASO

The UK HIV/AIDS control: inappropriate measures for home and abroad

UN MOTORE DI RICERCA "FAI DA TE