‘In ons Morfo-project proberen we de structuur van de Friese woordenschat bloot te leggen. We verbinden taalelementen die van dezelfde stam zijn afgeleid met elkaar: binnen én tussen de taalstadia. Een voorbeeld is het woord hûs, "huis". Dat zit in het woord útfanhûzje, "logeren", net zo goed als in Oudfries huslotha, "huisbelasting", met Oudfries hus. Vervolgens koppelen we Nieuwfries hûs aan
... [Show full abstract] Oudfries hus. Zo kunnen we nagaan hoe zo’n woord gebruikt werd en wordt in verschillende afleidingen en samenstellingen.’
Aan het woord is Arjen Versloot van de Fryske Akademy. De afdeling Taalkunde, waar hij sinds 1993 werkt, bestudeert het Fries in ruimte en tijd: van middeleeuwse runen tot de 21e eeuw. Mede dankzij het Strategiefonds van de KNAW kon het Morfo-project tot stand komen. ‘Het is onderdeel van onze Databank van de Friese Taal, waarin we zoveel mogelijk geschreven en gesproken Fries van de vroegste bronnen tot de huidige tijd taalkundig willen ontsluiten. Morfo – afgeleid van morfologie, ofwel vormleer – is een essentiële bouwsteen voor de taalkundige verrijking van de databank. We kunnen zo veel sneller en vollediger inzicht krijgen in woordvorming van het Fries in alle taalstadia. Dat verdiept het inzicht in de werking van taal – en niet alleen van het Fries. Het begrijpen van steeds weer nieuwe samenstellingen is bijvoorbeeld een probleem bij automatische spraakherkenning of spellingcheckers.’
En dat sluit weer perfect aan bij de belangstelling van Versloot, die werkt aan een proefschrift over structuren van lettergrepen in alle Friese dialecten. ‘Het meest fascinerende van onderzoek met taalmateriaal uit meerdere eeuwen is het groeiende inzicht in de dynamiek van taal: niet toevallig, maar volgens bijna mathematische structuren en patronen.’
Versloot plaatst dan ook een realistische kanttekening bij de taal van ‘ons Fryslân’ – helemaal origineel is die niet. ‘Een aardig "bijproduct" is een rudimentair etymologisch woordenboek van het Fries: we hebben nu een lijst van twaalfduizend "woordbouwstenen", waarbij we aangeven of het
geleende elementen zijn. Erg veel is geleend… Dat levert nieuwe kennis op over de taalkundige kant van meertaligheid en minderheidstalen.’
‘Eind september zijn we klaar. Voor een instituut als de Fryske Akademy vormen de middelen van het Strategiefonds een waardevolle aanvulling op de bestaande geldstromen om dit soort grote projecten goed aan te kunnen.’