Öğrencilerin Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin Gelişiminde Anne-Babaların Rolü

Abstract

Alanyazın öz-düzenleme ile akademik başarı arasında olumlu bir ilişki bulunduğunu vurgulamaktadır. Bununla birlikte, öz-düzenleme becerileri ilk olarak aile tutum ve davranışları etrafında şekillenmeye başlamaktadır. Bu sebeple, ailelerin öz-düzenlemeli öğrenme yaşantıları ile ilgili bilgi ve tutumlarının ortaya konması bir gereklilik haline gelmiştir. Bu doğrultuda, bu araştırmanın amacı, anne-babaların öz-düzenlemeli öğrenmeye yönelik görüşlerini belirlemek ve öğrencilerin öz-düzenlemeli öğrenme becerilerini geliştirmede onları ne ölçüde desteklediklerine ilişkin bakış açılarını incelemek olarak belirlenmiştir. Araştırmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunun belirlenmesinde ölçüt örnekleme kullanılmıştır. Araştırmaya İstanbul ilinde çocuğu dördüncü sınıfta öğrenim gören 25 öğrenci velisi katılmıştır. Toplanan veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Bulgular, anne-babaların çocuklarının öz-düzenlemeli öğrenme becerilerinin geliştirilmesinde önemli bir yere sahip olduklarını düşündüklerini göstermektedir. Ancak, anne-babaların çoğu çocuklarını öz-düzenlemeli öğrenme konusunda yönlendirmeye ihtiyaç duyduklarını belirtmekle beraber bu konuda onları nasıl destekledikleri konusunda ayrıntılı açıklama yapmamışlardır. Bu doğrultuda, bu araştırma anne-babaların öz-düzenlemeli öğrenmeye ilişkin farkındalıklarının geliştirilmesi ve çocuklarını öz-düzenlemeli öğrenme becerilerine sahip olma konusunda nasıl motive ettiklerine dair kapsamlı çalışmalar yapılması gerektiğine dikkati çekmektedir.

Full text

Öğrencilerin Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin
Gelişiminde Anne-Babaların Rolü*
The Role of Parents in Developing Students' Self-Regulated
Learning Skills
Muhammet Fatih DOĞAN**, Çiğdem ŞAHİN TAŞKIN***
Öz
Alanyazın öz-düzenleme ile akademik başarı arasında olumlu bir ilişki bulunduğunu
vurgulamaktadır. Bununla birlikte, öz-düzenleme becerileri ilk olarak aile tutum ve
davranışları etrafında şekillenmeye başlamaktadır. Bu sebeple, ailelerin öz-düzenlemeli
öğrenme yaşantıları ile ilgili bilgi ve tutumlarının ortaya konması bir gereklilik haline
gelmiştir. Bu doğrultuda, bu araştırmanın amacı, anne-babaların öz-düzenlemeli öğrenmeye
yönelik görüşlerini belirlemek ve öğrencilerin öz-düzenlemeli öğrenme becerilerini
geliştirmede onları ne ölçüde desteklediklerine ilişkin bakış açılarını incelemek olarak
belirlenmiştir. Araştırmada veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla
toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunun belirlenmesinde ölçüt örnekleme kullanılmıştır.
Araştırmaya İstanbul ilinde çocuğu dördüncü sınıfta öğrenim gören 25 öğrenci velisi
katılmıştır. Toplanan veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Bulgular, anne-babaların
çocuklarının öz-düzenlemeli öğrenme becerilerinin geliştirilmesinde önemli bir yere sahip
olduklarını düşündüklerini göstermektedir. Ancak, anne-babaların çoğu çocuklarını öz-
düzenlemeli öğrenme konusunda yönlendirmeye ihtiyaç duyduklarını belirtmekle beraber bu
konuda onları nasıl destekledikleri konusunda ayrıntılı açıklama yapmamışlardır. Bu
doğrultuda, bu araştırma anne-babaların öz-düzenlemeli öğrenmeye ilişkin farkındalıklarının
geliştirilmesi ve çocuklarını öz-düzenlemeli öğrenme becerilerine sahip olma konusunda nasıl
motive ettiklerine dair kapsamlı çalışmalar yapılması gerektiğine dikkati çekmektedir.
Anahtar sözcükler: Öz-düzenlemeli öğrenme, öğrenme-öğretme süreci, anne-
baba desteği
Abstract
The literature suggests that there is a positive correlation between self-regulation and
academic achievement. However, self-regulation skills are initially gained and shaped based
on a family`s attitudes and behavior. For this reason there is a need to identify knowledge and
attitudes about self-regulated learning in families. The aim of this study is to identify the
perceptions of parents about self-regulated learning and how they support the development
of self-regulated learning skills among their children. In this research study, semi-structured
interviews were carried out with 25 parents whose children were fourth graders in Istanbul.
Content analysis was used to analyze the data. Findings demonstrated that, extensive
research should be carried out to raise the awareness of parents regarding self-regulated
learning and to investigate how they can motivate their children to become self -regulated
learners.
Key words: Self-regulated learning, learning-teaching process, parents' support
Gönderilme Tarihi 06.06.2015 Kabul Tarihi 05.10.2016
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
* Bu çalışmanın bir kısmı 22-24 Ekim 2015 tarihleri arasında gerçekleştirilen III. Uluslararası Eğitim
Programları ve Öğretim Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
** Arş. Gör., Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü, Sınıf Eğitimi Anabilim Dalı,
mfdogan@yildiz.edu.tr
*** Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sınıf Eğitimi
Anabilim Dalı, csahin@comu.edu.tr

2 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
Giriş
Öz-düzenlemeli öğrenme öğrencilerin kişisel öğrenme hedeflerine ulaşmak
amacıyla davranışlarını, bilişlerini ve yaşadıklarını sistemli bir şekilde yönlendirmeleri
süreci olarak tanımlanmaktadır (Zimmerman & Schunk, 2008). Benzer şekilde, öz-
düzenlemeli öğrenme öğrencilerin ödevlerinde bilişsel yöntem ve strateji kullanımlarını
düzenlemeleri için üst biliş tarafından yönetilen bir davranış olarak açıklanmaktadır
(Winne, 1996). Alanyazın incelendiğinde, öz-düzenlemenin öğrenme-öğretme süreci
içinde önemli bir yere sahip olduğu vurgulandığı görülmektedir (Wolters, 2011;
Zimmerman, 2008). Bu doğrultuda, öz düzenlemeli öğrencilerin özellikleri
incelendiğinde, motivasyonlarını yüksek tutarak kendi öğrenme ortamlarını yönetme,
kendi öğrenmeleri için hedefler belirleme ve bu hedefler doğrultusunda bilişlerini,
motivasyonlarını ve davranışlarını düzenleme gibi özelliklere sahip oldukları
anlaşılmaktadır (Sarı & Akınoğlu, 2009). Corno (2011) öğrencilerin öz-düzenlemeli
öğrenmelerini dört temel özellik ile açıklamaktadır. Bu özellikler, derse katılım, ödev
yönetimi, stratejik çevrimiçi okuma ve sorumluluk alma olarak adlandırılmaktadır.
Ayrıca, başarılı bir ödev yönetiminin öğretmenlerin öğrencileri iyi birer öz-düzenlemeli
bireyler olarak yetiştirmek amacıyla hazırladıkları etkinlikler yoluyla edinilen
deneyimler sayesinde oluştuğunu belirtmektedir. Bununla beraber, öğretmenlerin
yanında anne-babalar çocuklarını ev ödevleri konusunda desteklemede önemli bir yere
sahiptir. Ailelerin okul etkinliklerine ve programına katılımları, çocukla okula ilişkin
iletişim kurmaları gibi hususların yanında öğrenmeyi destekleyici ev ortamı
oluşturmalarının da aile katılımının özelliklerinden biri olduğu görülmektedir (Keçeli-
Kaysılı, 2008). Bu durum, çocukların öz-düzenlemeli öğrenme becerilerinin
geliştirilmesinde ailelere önemli sorumluluklar yüklemektedir. Örneğin, alanyazın
otoriter anne-babalar tarafından yetiştirilen çocukların, hoşgörülü anne-babalar
tarafından yetiştirilen çocuklarla karşılaştırıldığında, öz-düzenlemeli öğrenme
becerilerine daha fazla sahip olduklarını göstermektedir (McInerney, 2011). Ancak,
yapılan araştırmalar, ülkemizde öz-düzenlemeli öğrenme üzerine yapılan çalışmaların
çoğunlukla öğretmen adayları üzerine odaklandığını göstermektedir. Örneğin, Kılıç ve
Tanrıseven (2007) araştırmalarında ilköğretim matematik öğretmeni adaylarının öz-
düzenleme stratejileri ve motivasyonel inançlarının standart olmayan sözel problemlere
verdikleri yanıtları yordama gücünü incelemişlerdir. Cebesoy (2013) ise fen bilgisi
öğretmen adaylarının fizik dersine ilişkin öz-düzenleme becerilerine yönelik algılarını
incelemiştir. Bununla beraber, anne-babalar ve öz-düzenlemeli öğrenme üzerine
odaklanan çalışmaların sınırlı olduğu anlaşılmaktadır. Sınırlı sayıdaki bu araştırmaların
ise anne-baba tutumlarının öğrencilerin öz-düzenleme stratejilerini ve motivasyonel
inançlarını yordama gücü (Üredi & Erden, 2009) ve öğrencilere araştırma becerileri
kazandırma ile öz-düzenleme becerileri arasındaki ilişki hususunda öğretmen,
öğrencilerin ve anne-babaların görüşleri (Şahhüseyinoğlu & Akkoyunlu, 2010) gibi
konulara odaklandığı görülmektedir. Bununla beraber, anne-babaların öğrencilerin öz-
düzenlemeli öğrenme becerilerini geliştirmedeki rolüne yönelik bakış açılarını ve bu
becerilere sahip olmaları için onlara nasıl yardımcı olduklarını ayrıntılı olarak inceleyen
bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu doğrultuda, bu araştırmanın amacı anne-babaların
öz-düzenlemeli öğrenmeye yönelik görüşlerini belirlemek ve öğrencilerin öz-

Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerileri ve Anne-Babaların Rolü 3
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
düzenlemeli öğrenme becerilerini geliştirmede onları ne ölçüde desteklediklerine ilişkin
bakış açılarını incelemek olarak belirlenmiştir. Bu amaca bağlı olarak alt amaçlar
aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
! Anne-babaların öz-düzenlemeli öğrenme üzerine algılarını belirlemek
! Anne-babaların öğrencilerin öz-düzenlemeli öğrenme becerilerinin
geliştirilmesine ilişkin sorumlulukları hakkındaki düşüncelerini öğrenmek
! Anne-babaların öğrencilerin öz-düzenlemeli öğrenme becerilerini geliştirmede
onları ne ölçüde desteklediklerine ilişkin düşüncelerini öğrenmek
Yöntem
Araştırmanın Modeli
Yukarıda da belirtildiği gibi, bu araştırma, anne-babaların öz-düzenlemeli
öğrenmeye ilişkin algılarına ve öz-düzenlemeli öğrenme becerileri kazanmalarında
öğrencilere nasıl yardımcı olduklarına ilişkin düşüncelerine odaklanmaktadır.
Alanyazın incelendiğinde, nitel araştırma yöntemlerinin kişilerin bakış açılarını,
görüşlerini ve algılarını öğrenmede en uygun yöntem olduğu anlaşılmaktadır (Bell,
1992; Yıldırım & Şimşek, 2006). Araştırmanın amacı doğrultusunda bu araştırmada nitel
araştırma desenlerinden olgu bilim deseni kullanılmıştır. Olgular karşımıza
deneyimler, algılar yönelimler, kavramlar ve durumlar gibi çeşitli şekillerde
çıkabilmektedir (Yıldırım & Şimşek, 2006). Olgu bilim deseni bir olgunun bireylerin ya
da belli bir grubun deneyimleri açısından tanımlanması olarak açıklanmaktadır
(Christensen, Johnson & Turner, 2014). Bu çalışmanın konusu olan öz-düzenleme
olgusunun karmaşık bir yapıya sahip olduğu bilinmektedir (Boekaerts, 1999). Buna
göre, bu araştırmada öz-düzenleme olgusunu anne-babaların algılarını da içeren
düşünceleri ve deneyimleri doğrultusunda açıklamak amaçlanmıştır.
Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu belirlemede amaçlı örnekleme yöntemlerinden
ölçüt örnekleme kullanılmıştır. Ölçüt örnekleme, önceden belirlenmiş bir ölçütü
karşılayan tüm durumları dikkate alan bir örnekleme yöntemi olarak tanımlanmaktadır
(Patton, 2002). Yukarıda ifade edildiği gibi, öz-düzenleme, öğrencilerin düşüncelerini,
davranışlarını ve böylece öğrenme ortamlarını akademik amaçlara ulaşabilmek için
düzenlemeleri ve yönetmeleri süreci olarak açıklanmaktadır (Zimmerman, 2000).
Böylelikle, öğrencilerin öz-düzenlemeli öğrenme becerilerine sahip olmaları zaman
almaktadır (Zimmerman, 2008). Bu doğrultuda, anne-babaların öz-düzenlemeli
öğrenme ve çocuklarının öz-düzenlemeli öğrenme becerilerinin geliştirilmesi
konusundaki görüşlerinin oluşması için zamana ihtiyaç duyulduğu düşünülmektedir.
Öğrencilerin ilkokula başladıkları yıldan itibaren düzenli olarak ödev yapmaya ve
sorumluluk almaya başladıkları düşünüldüğünde, anne-babaların da çocuklarına
ilkokula başlamalarıyla birlikte öz-düzenlemeli öğrenme konusunda düzenli olarak
destek olabilecekleri düşünülmektedir. Bu açıklamalar ışığında, çocuğu dördüncü sınıfa
giden anne-babaların öz-düzenlemeli öğrenmeye ilişkin çocuklarına destek olma ve

4 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
onları gözlemleme konusunda deneyim kazanmış olacakları düşünülmüştür. Bu
sebeple, bu araştırmanın çalışma grubunun belirlenmesinde çocuğu dördüncü sınıfta
öğrenim gören anne-babaların dahil edilmesi ölçütlerden biri olarak belirlenmiştir.
Ayrıca, ebeveynlerin eğitim durumlarının çocukların öz-düzenlemeli öğrenme
becerilerinin geliştirilmesinde önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir (Ertürk Kara
& Gönen; 2015). Araştırmanın amacına ilişkin etraflıca bilgi edinebilmek amacıyla farklı
öğrenim düzeylerine sahip ebeveynlerin bu araştırmaya katılımları esas alınmıştır. Bu
sebeple, eğitim durumları ilköğretim ile üniversite arasında değişen anne-babaların
dikkate alınması bu araştırmanın çalışma grubu için bir diğer ölçüt olarak
belirlenmiştir. Araştırmaya 25 ebeveyn katılmıştır ve bütün anne-babaların çocukları
devlet okulunda öğrenim görmektedir.
Verilerin Toplanması ve Analiz
Bu araştırmada, veriler yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmıştır.
Yarı yapılandırılmış görüşmeler, araştırmaya katılanların karmaşık ve bazen de hassas
konulara ilişkin fikir ve algılarını incelemek için uygun bir yöntemdir. Ayrıca, bu
yöntem araştırmacılara araştırılan konuya ilişkin daha fazla bilgi edinebilmeleri için
derine inebilme, görüşme sorularına ek sorular sorma, böylelikle verilen cevapları
netleştirme ve ayrıntılı bir biçimde anlama olanağı sağlamaktadır (Barriball & While,
1994). Yarı yapılandırılmış görüşmelerde, görüşme öncesinde bir grup soru hazırlanır
ve bu sorular araştırmacı için bir rehber görevi görür. Bu araştırmada, araştırmanın
amacı dikkate alınarak sorular önceden hazırlanmıştır. Hazırlanan görüşme formunun
geçerliğini sağlamak amacıyla, form iki uzmanın görüşüne sunulmuştur. Alınan
görüşler doğrultusunda görüşme soruları yeniden düzenlenerek son haline
getirilmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda anne-babaların öz-düzenleme
konusundaki algılarını belirlemek için açık uçlu sorular sorulmuştur. Bu sorular anne-
babaların öz-düzenleme kavramına ait algılarının yanında, öz-düzenleme konusunda
çocukların üstlerine düşen sorumlulukları etkili bir biçimde yerine getirmelerinde
onlara nasıl destek oldukları, bu konuda en önemli görevin kime düştüğü gibi hususları
içermektedir. Görüşmeler öğrencilerin okulunda idare tarafından veli görüşmeleri için
ayrılan yerlerde yapılmıştır. Her bir görüşme yaklaşık yarım saat kadar sürmüş ve kayıt
altına alınmıştır. Daha sonra, ses kayıtları araştırmacı tarafından dinlenerek deşifre
edilmiştir. Deşifre edilirken araştırmaya katılan anne-babaların kimliklerinin
açıklanmaması amacıyla her anne-baba bir numara verilerek (V1-V2 gibi)
tanımlanmıştır.
Araştırmadan elde edilen veriler içerik analizi yoluyla analiz edilmiştir. İçerik
analizi araştırmacılar tarafından yazılı, sözel ve görsel iletişim bildirimlerinin analiz
edilmesinde kullanılmaktadır (Cole, 1988). Buna ek olarak, içerik analizinin bir metni
kavramak ve metinden bilgi edinmek için tekrarlanabilen ve geçerli sonuçlar elde
etmek amacıyla kullanılan bir analiz yöntemi olduğu söylenebilir (Krippendorff, 1980).
İçerik analizinde, tümevarımsal ve tümdengelimli analiz olmak üzere iki yaklaşım
vardır (Mayring, 2000). Buna göre, tümevarımsal içerik analizinde araştırmacılar,
araştırma sorularına verilen yanıtlar ve teorik yapı aracılığıyla bir tanımlama ölçütü
oluştururlar. Araştırmacı topladığı tanımlayıcı ve ayrıntılı verilerden yola çıkarak
incelediği probleme ilişkin ana temaları ortaya çıkarma, topladığı verileri anlamlı bir

Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerileri ve Anne-Babaların Rolü 5
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
yapıya kavuşturma yani bu verilerden yola çıkarak bir kuram oluşturmaya çalışır
(Şimşek ve Yıldırım, 2006). Tümdengelimli içerik analizinde ise bunun aksine her
tümdengelimli kategori için belirli tanımlar, örnekler ve kodlama kuralları sağlayan
önceden oluşturulmuş kategorilerin belirlenmesi söz konusudur.
Bu araştırmadan elde edilen verilerin analizinde tümevarımsal içerik analiz
yöntemi kullanılmıştır. Bu sebeple, elde edilen veriler satır satır okunarak mikro analiz
olarak adlandırılan yöntem ile incelenerek yorumlanmıştır (Strauss & Corbin, 1998).
Öncelikle, veriler anlamlı bölümlere ayrılmış, her bölümün kavramsal olarak ne anlam
ifade ettiği incelenmiş ve bu bölümlere isimler verilerek kodlanmıştır (Yıldırım &
Şimşek, 2006). Bu doğrultuda, öz düzenlemeli öğrenme, öğretmenin sorumluluğu,
anne-babanın sorumluluğu, örnek olma, açıklama yapma, ödüllendirme, destek olma
gibi kodlar oluşmuştur. Daha sonra, tematik kodlama aşamasına geçilmiştir. Bu
aşamada kodlar arasındaki ortak yönlerin belirlenmesi amacıyla veriler yeniden
incelenmiştir. Kodlar arasındaki benzerlik ve farklılıklar saptanmıştır. Örneğin,
çocukların öz-düzenlemeli öğrenmelerini desteklemenin öğretmenlerin
sorumluluğunda olduğunu belirten 'öğretmenin sorumluluğu' kodu ile anne-babanın
sorumluluğunda olduğunu belirten 'anne-babanın sorumluluğu' kodu bir arada
değerlendirilerek 'Öz-düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin Geliştirilmesinde
Yetişkinlerin Rolü' kategorisi altında açıklanmıştır. Benzer şekilde, ebeveynlerin
çocuklarının öz-düzenlemeli öğrenme becerilerini geliştirmeleri amacıyla öncelikle
kendi üstlerine düşen sorumlulukları yerine getirerek örnek olmalarını ifade eden örnek
olma kodu, sorumlulukları yerine getirmenin önemini çocuklarına açıkladıklarını
gösteren açıklama yapma kodu ve çocukları sorumluluklarını yerine getirdiğinde onları
motive etmek amacıyla ödüllendirmelerini açıklayan ödüllendirme kodu bir arada
değerlendirilerek 'Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin Geliştirilmesinde Anne-
Babaların Gerçekleştirdikleri Uygulamalar' kategorisi altında toplanmıştır. Böylelikle,
tematik kodlama işlemi yapılarak veriler kodlar aracılığı ile kategorize edilmiştir. Daha
sonra, veriler bu kategorilere göre yeniden düzenlenerek tanımlanmıştır. Yapılan analiz
sonucunda bulgular üç ana kategori altında açıklanmıştır. Bu kategoriler aşağıdaki gibi
isimlendirilmiştir:
! Anne-babaların Öz-Düzenlemeli Öğrenme Kavramı Üzerine Algıları
! Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin Geliştirilmesinde Yetişkinlerin Rolü
! Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin Geliştirilmesinde Anne-Babaların
Gerçekleştirdikleri Uygulamalar
Bulgular
Bu araştırmada verilerin analizi sonucunda elde edilen Anne-babaların Öz-
Düzenlemeli Öğrenme Kavramı Üzerine Algıları kategorisi anne-babaların öz-
düzenleme kavramı konusundaki açıklamalarına odaklanırken; Öz-Düzenlemeli
Öğrenme Becerilerinin Geliştirilmesinde Yetişkinlerin Rolü kategorisi anne-babaların
öz-düzenlemeli öğrenme becerisine sahip öğrencileri yetiştirmede rol oynayan kişiler
konusundaki görüşlerini açıklamaktadır. Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin
Geliştirilmesinde Anne-Babaların Gerçekleştirdikleri Uygulamalar kategorisi ise yine
ebeveynlerin öz-düzenlemeli öğrenme becerisine sahip bireyler yetiştirmede üstlerine
düşen sorumlulukları yerine getirmeleri konusundaki düşüncelerine odaklanmaktadır.

6 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
Anne-babaların Öz-düzenlemeli Öğrenme Kavramı Üzerine Algıları
Araştırmaya katılan anne-babaların tamamı öz-düzenleme kavramını daha
önce hiç duymadıklarını belirtmişlerdir.
“Duymamıştım, sanırım kişinin kendini tanıması ve bu yönde
hareket etmesidir” (V22)
“Hayır, duymadım fakat çocuğun kendi sorumluluklarının bilincinde
olup bunları yerine getirebilmesidir diye düşünüyorum” (V15)
Yukarıdaki açıklamalar incelendiğinde, anne-babaların bu kavramı daha önce
hiç duymadıklarını belirttikleri, bununla birlikte kavramın neyi ifade edebileceğine
ilişkin görüşlerini sundukları görülmektedir. Bu açıklamalara ek olarak, anne-babaların
çoğunlukla “öz” ve “düzenleme” kelimelerinin sözlük anlamlarından hareketle
kavramın bireyin kendinde yapacağı düzenlemelerle ilgisi olabileceğini belirttikleri
görülmüştür. Benzer şekilde, öz-düzenleme ile ilgili görüşlerini ifade eden V3, V7 ve
V20’nin de bu kavramı daha önce duymamakla birlikte sözlük anlamından hareketle
açıklamaya çalıştıkları anlaşılmaktadır:
“Yapacağın bir işi önceden planlamaktır” (V3)
“Kişinin yaptığı işlerde kendi düzeni doğrultusunda hareket etmesidir” (V7)
“Kişinin kendini tanıması ve buna göre hareket etmesidir” (V20)
Yukarıdaki açıklamalar V22 ve V20'nin öz düzenleme kavramını kişinin
kendini tanıması ve bu yönde hareket etmesi olarak açıklarken, V3'ün ise bu kavramın
yapılacak işleri planlamayı içerdiğini göstermektedir. Alanyazın incelendiğinde, öz-
düzenlemenin hedef belirleme ile birlikte önceki öğrenmelerin zihinde etkin hale
getirildiği planlama aşaması ile başladığı anlaşılmaktadır (Pintrich 2002). Bu
doğrultuda, anne-babaların çoğu daha önce öz-düzenleme kavramını duymamalarına
karşın, bu kavramı sözlük anlamından yola çıkarak alanyazındaki tanımına benzer
şekilde açıkladıkları görülmektedir.
Görüşmelerden elde edilen bulgular, anne-babaların sorumluluk sahibi
öğrencilerin öğrenme yaşantılarında diğer öğrencilere kıyasla akademik olarak daha
başarılı olduklarını ifade ettiğini göstermektedir:
“Planlı çalışmanın her zaman başarı getireceğini düşünürüm, çocuğumun da bu şekilde
çalışmasını istiyorum” (V13)
“Düzenli ve sistematik çalışma beraberinde başarıyı getirir” (V16)
V13 ve V16’nın açıklamaları incelendiğinde anne-babaların planlı ve sistematik
çalışmanın beraberinde başarıyı getireceğine inandıkları görülmektedir. Araştırmalar,
anne-babaların yanında, sınıf öğretmenlerinin de öz-düzenlemeli öğrenme becerilerinin
geliştirilmesi kapsamında gerçekleştirilen planlı ve sistematik çalışmaların öğrencilerde
akademik başarının artmasında etkili olduğunu vurguladıklarını göstermektedir
(Doğan & Şahin-Taşkın, 2014). Ayrıca, elde edilen bulgular, anne-babaların tamamına
yakınının sorumluluk sahibi öğrencilerin öğrenme sürecindeki bu başarılarını
öğrencilik hayatı sonrasında da sürdüreceklerini düşündüklerine işaret etmektedir:
“Ders saatlerini planlaması gelecek hayatındaki başarısını olumlu yönde etkileyecektir
iyi bir planlamanın kendisine zaman tasarrufu sağladığını görecektir, sorumluluklarının
bilincinde olan bir çocuğun yetişkinlikte de başarılı olacağını düşünüyorum” (V2)
“Bu çocuğun tüm hayatı boyunca başarılı olacağının da habercisidir” (V19)

Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerileri ve Anne-Babaların Rolü 7
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
Yukarıdaki açıklamalar incelendiğinde, anne-babaların çocuklarının derslere
ilişkin yapacakları çalışmalarını planlamalarının onlara başarı sağlayacağını
düşündüklerini göstermektedir. Benzer şekilde, alanyazın öz-düzenleme becerilerinin
öğrencilerin ders başarılarını yordamada güçlü bir değişken olduğunu
vurgulamaktadır (Karakaş, 2009). Bu bulguyu destekler nitelikte, Ponitz ve ark. (2009)
öz-düzenlemenin öğrencilerin etkili bir biçimde öğrenmesinde önemli bir yere sahip
olduğunu ifade etmektedir.
Öz-düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin Geliştirilmesinde Yetişkinlerin Rolü
Araştırmaya katılan anne-babaların çoğu çocukların üstlerine düşen
sorumlulukları yerine getirmelerinde en önemli görevin öncelikli olarak anne-babalara
düştüğünü belirtmişlerdir:
“Anne ve babasına görev düşmektedir” (V3)
“Anne ve babaya düşmektedir, anne ve baba çocuğu sorumluluk sahibi olmaya teşvik
etmeli ve ona bu konuda örnek olmalıdır” (V4)
“Tabii ki aileye görev düşmektedir çünkü çocuk anne ve babayı kendine örnek alarak
büyür” (V8)
“Tabii ki aileye, anne ve babaya düşmekte en önemli görev” (V12)
Araştırmaya katılan anne-babaların bu soruya verdikleri cevaplar
değerlendirildiğinde; çocukların üstlerine düşen sorumlulukları yerine getirmede
ailenin önemini vurguladıkları anlaşılmaktadır. Açıklamalar ayrıntılı bir biçimde
incelendiğinde, anne-babaların çocukların sorumluluk almasında kendilerinin örnek
teşkil ettiğini ve bu sebeple, örnek davranışlarda bulunmaları gerektiğini ifade ettikleri
görülmektedir.
Bununla birlikte, bazı anne-babalar öğrencilerin öz-düzenleme becerilerinin
geliştirilmesinde ailenin yanında öğretmenin de önemli bir görevi olduğuna
değinmişlerdir:
“Evde anne ve babaya, okulda ise öğretmenine görev düşmektedir” (V5)
“Bence ev hayatında anneye, okul hayatında ise öğretmenine görev d üşmektedir” (V7)
Yukarıdaki açıklamalar, anne-babaların çocukların öz-düzenleme becerilerinin
geliştirilmesi amacıyla evde anne ve babanın okulda ise öğretmenin destek vermesi
gerektiğini düşündüklerine dikkati çekmektedir. Bununla birlikte, açıklamalar
yakından incelendiğinde, V7'in çocukların öz-düzenleme becerilerinin geliştirilmesinin
evde yalnız annenin sorumluluğunda olduğunu belirttiği görülmektedir. Benzer
şekilde; aşağıda öz-düzenleme becerilerinin geliştirilmesinin yalnız ailenin değil aile ile
öğretmenin ortak sorumluluğu olduğunun önemine değinildiği görülmüştür:
“En önemli görev çocuğun annesine ve öğretmenine düşmektedir” (V21)
Katılımcı V21’in görüşleri göz önünde bulundurulduğunda, öğrencilerin
sorumluluklarını yerine getirmede aile ve öğretmenin rolünün bulunduğu
anlaşılmaktadır. Buna göre, öz-düzenleme becerilerinin geliştirilmesinde çocuğun
yanında olan bir yetişkinin gözetiminin önemli rolü olduğu söylenebilir.

8 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerilerinin Geliştirilmesinde Anne-Babaların
Gerçekleştirdikleri Uygulamalar
Görüşmelerden elde edilen bulgular, anne-babaların çoğunun çocuklarının öz-
düzenleme becerilerini gelişmesi amacıyla üstlerine düşen sorumlulukları etkili bir
biçimde yerine getirdiklerini ifade ettiklerini göstermektedir:
“Sürekli olarak kendimi ve babasını örnek gösteriyorum, bizler üzerimize düşen
görevleri yapıp kaliteli bir hayat yaşıyoruz diyorum, bu sayede motive etmeye çalışıyorum”
(V16)
“Öncelikle, ben kendi üzerime düşen görevleri yerine getirerek ona örnek oluşturmaya
çalışıyorum, onun da bana bakarak görev ve sorumluluklarını yerine getirmesini beliyorum”
(V13)
Yukarıdaki açıklamalar, anne-babaların öz-düzenleme becerilerini geliştirmek
amacıyla öğrencileri farklı şekillerde desteklediklerini göstermektedir. Örneğin, V16 ve
V13 öğrenciye olumlu bir model oluşturmanın önemi üzerinde durmuşlardır. V16
öğrenciye kendi yaşamlarından örnekler vererek bu konuda desteklediğini belirtirken;
V13 kendi sorumluluklarını yerine getirerek örnek olduğunu ifade etmiştir. Birçok
araştırmacı çocuğun gelişme sürecindeki ilk desteği olan aile ortamının önemini
vurgulamaktadır. (Bronson, 2000; Cloud & Townsend 1996; Israel, 2007; Raffaelli,
Crockett & Shen, 2005). Ailenin çocuğun kendine özgü bir yaşamı olmasına,
bağımsızlaşmasına ve uzaklaşmasına izin vermemesi durumunda, çocuğun öğrenme
süreçleri dâhil olmak üzere yaşamda hiç bir sorumluluk almamasına ortam hazırlanmış
olmaktadır (Tezel Şahin, 2015). Bu doğrultuda öğrencilerin kendi sorumluluklarını
almalarına yardımcı olan anne-babaların çocukta öz-düzenleme becerilerinin
gelişmesinde büyük bir katkıya sahip olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, bazı
anne-babalar ise öğrenciye yönelik sözlü açıklamalar ve ödüllendirme yoluyla
sorumluluklarının bilincine sahip olmalarının önemini aşılamaya çalıştıklarını
vurgulamışlardır:
“Konuşarak, her zaman sorumluluklarını yerine getirmenin önemli olduğunu anlatarak
destek olmaya çalışıyorum” (V24)
“Çocuklara görev ve sorumluluklarının önemini güzel bir şekilde anlatarak ve onların
zorlandığı yerlerde yardımcı olarak yaparız” (V5)
“Ona ufak çaplı armağanlar vererek ve iyi bir birey şeklinde davranarak sorumluluk
kazandırmaya çalışıyorum” (V14)
“Ödevleri bittiğinde küçük sürprizler yapıyorum, ona hediyeler alıyorum” (V15)
Anne-babaların yukarıdaki açıklamaları çocuklarının öz-düzenleme becerilerini
geliştirmek amacıyla onlara sorumlulukları hakkında sözlü olarak açıklamalar
yaptıklarını, küçük ödüller yoluyla onları sorumluluk sahibi olmaya teşvik ettiklerini
göstermektedir. Bununla beraber, alanyazın çocukların öz-düzenleme becerileri ile
anne-babaların onların okulla ilgili davranışlarını güdüleme ve destekleme stilleri
arasında ilişki olduğunu vurgulamaktadır (Grolnick & Ryan, 1989). Buna göre; özerklik
desteği, doğrudan anne-baba katılımı ve düzenleme koşulları olmak üzere üç farklı
anne-baba stili bulunmaktadır. Özerklik desteği anne-babaların bağımsız problem
çözmeyi, seçim yapmayı ve karar verme katılımına verdikleri değeri ve bu kapsamda
kullandıkları teknikleri içermektedir. Doğrudan ebeveyn katılımı anne-babanın

Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerileri ve Anne-Babaların Rolü 9
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
çocuğunun yaşamında ne ölçüde aktif bir yeri olduğunu göstermektedir. Düzenleme
koşulları ise anne-babaların çocuğun davranışları konusunda onlara ne derecede açık,
tutarlı bir yönerge verdiğini gösterir. Katılımcıların açıklamaları incelendiğinde, anne-
babaların çocuklarına görev ve sorumlulukların önemini anlatma ve onları
ödüllendirmeden ileri gitmediği görülmektedir. Ancak, görüşmeye katılan
ebeveynlerden biri çocukların ödev yaparken zorlandığını fark ettiğinde onlara
yardımcı olduğunu ifade etmiştir. Bu durum, doğrudan ebeveyn katılımına işaret
etmektedir. Her ne kadar araştırmaya katılan ebeveynlerin hiçbiri çocuklarına özerklik
desteğini ne ölçüde sağladıklarına ilişkin bilgi vermeseler de; V22'nin çocuğunun kendi
kararlarının sorumluluğunu alabildiğini ifade ettiği görülmektedir:
“Pek destek olamıyorum. Sorumluluk duygusu zaten gelişmiş, nerede ne yapacağını,
yapmadığı takdirde onu ne gibi sonuçların beklediğinin farkında, o yüzden sonucunu düşünerek
sorumluluğunu yerine getirip getirmeme konusunda kendisi karar veriyor ve kimse de kararına
karışamıyor” (V22)
!V22 çocuğunun sorumluluk duygusunun gelişmiş olduğunu bu sebeple
sorumluluklarını yerine getirme konusunda kendi kararını kendisinin verdiğini
söylemektedir. Alanyazın küçük yaştaki çocuklara aile tarafından özerklik desteğinin
daha az sağlandığını ancak yaşları büyüdükçe ve olgunlaştıkça bu desteğin arttığını
göstermektedir (Eccles & colleagues, 1991). V22 çocuğunun özerklik konusunda
gelişmesi için ona nasıl destek olduğuna ilişkin herhangi bir açıklamada
bulunmamıştır. Ancak, açıklamadan çocuğunun okul ile ilgili sorumlulukları hakkında
karar verme bakımından özerklik gösterdiği anlaşılmaktadır.
Anne-babaların bazısı çocuklarının kendi zorlamaları veya yönlendirmelerine
ihtiyaç duymadan ödevini yapmaya başlayabildiklerini, bazı anne-babalar ise
çocuklarının bunun için belli düzeylerde yönlendirme ve uyarılara ihtiyaç duyduklarını
vurgulamışlardır:
“Evet, yapıyor, kendi sorumluluklarının farkında olduğu için de üzerine düşeni
yapıyor” (V8)
“Evet, ben yönlendirmeden ödevini yapıyor” (V6)
“Onu zorlamamıza gerek kalmıyor, okuldan gelir gelmez ödevlerini düzenli ve
bilinçli bir şekilde yapıyor” (V16)
“Ben okuldan geldiğinde biraz dinlenmesine izin veriyorum öncelikle, daha sonra
ise ‘Haydi oğlum ödevlerini yap” dediğimde çalışmaya başlıyor” (V19)
“Çocuklarım ödevlerini genelde aile büyüklerinin zorlaması ile yapıyor” (V5)
“Ödevini yapmaya başlaması için bunu ona hatırlatmam gerekiyor ödevini
yapmaya ancak o zaman başlıyor” (V4)
Görüşmelere katılan anne-babaların yukarıdaki açıklamaları, bazı çocukların
ödevlerini kendi kendine, hiç kimsenin yönlendirmesi olmadan yaptığına dikkati çekse
de; bazı çocukların bu konuda aileler tarafından hatırlatmaya veya motive edilmeye
ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Alanyazın incelendiğinde, aile değişkeninin öz-
düzenleme üzerinde etkili olan en önemli faktörlerden biri olduğu görülmektedir
(Martinez-Pons, 1996). Öğrenciye sorumlulukları ile ilgili hatırlatmalar yapmanın

10 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
yanında özellikle ilköğretim döneminde ailelerinde amaç oluşturma, motivasyon ve
strateji kullanımı gibi öz-düzenleme davranışlarını gözlemleyen çocukların kendi öz-
düzenleme davranışları da bu gözlemlerden olumlu yönde etkilendiği görülmektedir
(Üredi & Erden, 2009). Bu durum, ailelerin çocuklarını öz-düzenleme becerilerini
uyarmalarının yanında onlara model oluşturduklarının farkında olmalarının önemine
de dikkati çekmektedir.
Anne-babaların çocuklarının ödev yaparken kullandıkları yöntemler
konusundaki açıklamaları ise aşağıdaki gibidir:
“Öğretmenin öğrettiği şekilde ödevlerini yapıyor, anlamadığında ben de yardımcı
oluyorum” (V4)
“Öğretmenin anlattığı şekilde ödevlerini yapıyor, benim de öğretmenin onlara
öğrettiği şekilde anlatmamı istiyor, bu şekilde daha iyi anladığını ve öğrendiğini
söylüyor, ben de istediği şekilde yapmaya özen gösteriyorum” (V13)
“Öğretmeninin gösterdiği belirli bir yöntemle yaptığında hem daha başarılı oluyor
hem de ödevlerini daha çabuk bitiriyor” (V15)
Yukarıdaki açıklamalardan anlaşıldığı gibi, anne-babalar çocukları ödev
yaparken öğretmenlerinin önerdikleri yöntem ve teknikleri tercih etmektedirler. Bu
durum tutarlılık açısından önemli olmakla birlikte; öz düzenlemeli öğrenme
becerilerinin geliştirilmesinde öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate almaları
bakımından öğretmenlere büyük sorumluluk yüklemektedir. V13 ve V15'in
açıklamaları bize çocuklarının öğretmenin önerdiği şekilde ödevlerini yaptıklarında
daha iyi öğrendiklerini düşündüklerini göstermektedir. Bununla beraber, yukarıdaki
açıklamalara ek olarak, görüşmelere katılan anne-babaların bazıları ise yöntem seçimi
konusunda çocuklarıyla birlikte hareket ettiklerini ve çocuklarıyla fikir alışverişinde
bulunduklarını ifade etmişlerdir:
“Evet, bazen kendine göre plan yapıyor, eğer yanlış olduğunu düşünürsem
müdahale ediyorum ve birlikte planın üstünden tekrar geçiyoruz” (V10)
“Evet, kendine ait planları oluyor, ben de fikirlerini dinleyip kimi zaman ödevini
daha etkili bir şekilde yapabilmesi için fikirler veriyorum” (V24)
Anne-babaların çok azı yöntem seçimi konusunda çocuklarını serbest
bıraktıklarını belirtmişlerdir:
“Pratik çözümler ile ödevlerini tamamlayabiliyor, ben pek karışmıyorum” (V17)
“Kendince yöntemleri ve planları oluyor, ben çoğunlukla yardım etmiyorum” (V8)
Yukarıdaki bulgular anne babaların ödevlerin yapılması sırasında kullanılacak
yöntemlerin seçimini çocuklara bıraktıklarını göstermektedir.!Öğrencilerin kendi
bilişsel ve güdüsel stratejilerini seçerek öğrenme yeteneklerini ve öz-düzenleme
becerilerini geliştirmeleri onların etkin bir şekilde avantajlı öğrenme ortamlarını
seçebilmelerine, yapabileceklerini, ihtiyaç duydukları öğretim miktarını ve şeklini
seçmede etkin rol alabilmelerine olanak sağlar (Arslan, 2008). Bu doğrultuda, anne-
babaların!ödevlerin yapılması sırasında kullanılacak yöntemlerin seçimini çocuklarına
bırakmaları iki şekilde açıklanabilir. Birincisi çocuklarına özerklik desteği sağlamak
amacıyla seçim yapmalarına olanak tanıdıkları düşünülebilir. İkincisi ise etkili çalışma
yöntemleri hakkında bilgileri olmadığından çocuklarını bu konuda serbest bırakmaları
şeklinde yorumlanabilir. Bu açıklamalara ek olarak aşağıdaki ifadeler, anne-babaların

Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerileri ve Anne-Babaların Rolü 11
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
çocuklarının yaptıkları ödevlerde kendilerinden istenenleri başarıyla yerine getirip
getirmediklerinin farkında olduklarını düşündüklerini göstermektedir:
“Elbette fark edebiliyor, daha özenli yapmalıyım diye bazen kendisini eleştirdiği de
oluyor” (V22)
“Evet, fark edebiliyor, yardıma ihtiyacı varsa söylüyor, mümkün olduğunca biz de
yardım etmeye çalışıyoruz” (V12)
“Kızım yaptığı ödevi bitirdikten sonra kontrol ederken özensiz gördüğü yerleri silip
tekrar yapıyor, ödevin istenildiği gibi olduğuna inanınca ancak o zaman bitmiş
olduğuna kanaat getiriyor” (V13)
Yukarıdaki açıklamalar incelendiğinde, anne-babaların çocuklarının ödevlerini
olması gereken nitelikte yapmaları konusunda bilinçli olduklarını düşündüğünü
göstermektedir. Örneğin, V22 çocuğunun ödevini istenilen şekilde yerine getirip
getirmediğinin farkında olduğunu ifade ederken; V13 ise çocuğunun ödevini yaptıktan
sonra gerekli kontrolleri yaparken özensiz gördüğü yerleri düzelttiğini belirtmiştir. Bu
durum, öğrencilerin ders çalışma ve ödev yapma konusunda kendilerinden
beklenenlerin farkında olduğuna dikkati çekmektedir. Öz-düzenleme stratejileri
gelişmiş olan öğrenciler derslerinde veya hayatları boyunca karşılaşacakları
problemlerde kendilerine daha fazla güvenerek daha çok gayret gösterdikleri
görülmektedir (Çiltaş; 2011). Bu açıklamalar doğrultusunda, bazı anne-babaların
çocuklarının öz-düzenleme becerilerine sahip olup olmadığı konusunda
farkındalıklarının olduğu söylenebilir.
Tartışma ve Sonuç
Bulgular anne-babaların öz-düzenleme kavramına ilişin algılarının bu
kavramın alanyazındaki tanımı ile benzerlikler gösterdiğine işaret etse de etraflıca
açıklayamadıklarını göstermektedir. Algı bireyin uyarıcıyı anlamlı ve mantıklı bir
şekilde seçme, organize etme ve yorumlama süreci olarak tanımlanmaktadır (Hsieh &
Li, 2008). Dolayısıyla, bu çalışma kapsamında anne-babalardan her ne kadar akademik
kavramları kullanarak bilimsel bir tanım yapmaları beklenmese de öz-düzenlemeyi
nasıl anlamlandırdıkları ve yorumladıklarının anlaşılması açısından bu kavrama ilişkin
algılarının öğrenilmesi önem taşımaktadır. Ayrıca, bireylerin algıları ile tutumları
arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır (Pickens, 2005). Alanyazın, özellikle ilköğretim
döneminde ailelerin öz-düzenleme ile ilgili tutum ve davranışlarının çocuklarının
akademik başarı düzeyleri ile doğrudan ilişkili olduğunu vurgulamaktadır (Grolnick ve
Ryan 1989; Üredi & Erden, 2009). Bu sebeple, anne-babaların öz-düzenlemeli
öğrenmeye ilişkin bilinçlendirilmelerinin çocukların öz-düzenlemeli öğrenme
becerilerinin geliştirilmesine olumlu katkıda bulunacağı söylenebilir.
Araştırmaya katılan anne-babaların tamamı çocuklarının öz-düzenleme
becerilerinin gelişmesinde kendilerinin önemli bir rolü olduğunu düşünmekle birlikte
bazıları anne-babaların yanında öğretmenlerin de önemli bir rolünün olduğunu
vurgulamışlardır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, öğrencilerin öz-düzenleme
becerilerinin geliştirilmesi konusunda anne-babaların gerekli sorumlulukları aldıklarını
düşündüklerine işaret etmektedir. Anne-babalar kendilerinin bu konuda gerekli

12 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
sorumlukları gerek model olarak, gerekse onları yönlendirerek veya ödüllendirerek
yerine getirdiklerini belirtmişlerdir. Öz-düzenleme kavramı etraflıca incelendiğinde
öğrencinin öğrenmeye ve sorumluluk almaya motive olmasını etkileyen faktörlerin
farkında olmasını içerdiği anlaşılmaktadır (Perry & Drummond, 2002). Buna ek olarak,
öz-düzenlemeli öğrenme kapsamında öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini yönetme
becerisini kazanmasının, öğrenmelerine ilişkin bireysel sorumluluk almalarına bağlı
olduğu vurgulanmaktadır (Üredi & Üredi, 2007). Alanyazın öz-düzenleme becerilerinin
gelişebilmesi için bireyin öğrenmesi üzerinde kendi kontrolünün olması gerektiğini
vurgulamaktadır (Tezel Şahin, 2015). Bu durum, yukarıda da belirtildiği gibi özerklik
desteği ile açıklanabilir. Bulgular ise anne-babaların çocuklarına öğrenme yaşantıları ile
ilgili yalnız olumlu yönde model oluşturarak ve bu konuda sorumluluk almalarının
önemine ilişkin açıklamalarda bulunarak onları motive etmeye çalıştıklarını
göstermektedir. Ayrıca, anne-babaların çok azı çocuklarının ödev yaparken
kullanılacak yöntemlerin seçimi gibi konularda kendi kararlarını kendilerinin aldığını
belirtmişlerdir. Bununla beraber, çalışmaya katılan anne-babaların hiçbirinin
çocuklarına özerk davranışlar göstermeleri amacıyla ne şekilde destek olduklarını
gösteren bir açıklamada bulunmadıkları anlaşılmaktadır. Bu durum, anne-babaların
çocuklarını öğrenmeye ilişkin sorumluluk almaları amacıyla motive eden faktörler ve
özerklik desteği konusunda bilinçli olmamalarından kaynaklanabilir. Bundan sonraki
çalışmalarda, anne-babaların çocuklarını sorumluluk alma konusunda nasıl motive
ettiklerine dair kapsamlı çalışmaların yapılmasının bu konuda araştırmacılara detaylı
bilgiler sağlayacağı düşünülmektedir.
Bulgular bazı anne-babaların çocuklarını ödev yapma konusunda
yönlendirmeye ihtiyaç duymadığını ifade etmesine karşın çoğunun yönlendirmeye
ihtiyaç duyduklarını göstermektedir. Ancak, anne-babalar çocuklarını bu konuda nasıl
yönlendireceklerine ilişkin ayrıntılı açıklama yapmaktan kaçınmışlardır. Oysa ki, öz-
düzenlemeli öğrenme başarıya ulaşmak amacıyla öz-yönetim, zaman ve materyal
yönetimi gibi belirli stratejileri kullanmayı gerektirir (Grolnik & Kurowski, 1999).
Benzer şekilde, Ramdass ve Zimmerman (2011) ev ödevlerinin yapılması sırasında
öğrencilerin kendilerini motive ederek, zaman yönetimini sağlayarak, hedefler
belirleyerek, oyalanmalarına yol açan sebepleri ortadan kaldırarak, vb. öz-düzenleme
becerileri gösterdiğini vurgulamaktadır. Yakından incelendiğinde, bu durumun
Zimmerman'ın (2008) öz-düzenlemeye ilişkin döngüsel modelinde yer alan öz-yeterlik
inancı, başarı beklentisi, çalışmaya verilen değer, hedef belirleme ve stratejik planlama
gibi hususları içeren öngörü evresine karşılık geldiği görülmektedir. Zimmerman (2008)
öz-düzenlemeli öğrenme sürecini üç aşamalı döngüsel bir modelle açıklamaktadır. Bu
modelin ilk safhası 'öngörü'den sonra İkinci safha olan 'performans' kendini kontrol
etme ve gözlemleme gibi bir davranışın gösterilmesinde rol alan faktörleri içerir. Son
safha olan 'öz-yansıtma' ise bireylerin öğrenmeleri konusunda öz-değerlendirme
yaparak kendilerine ilişkin davranışlarını yeniden düzenlemesini içerir. Bulgular
ışığında, anne-babaların çocuklarını öz-düzenleme becerileri gösterme konusunda
henüz öngörü evresindeyken yönlendirmeye başlamalarının gerekli olduğu
düşünülmektedir. Bu açıklamalardan hareketle, anne-babaların öz-düzenlemeli
öğrenme becerilerinin geliştirilmesi konusunda bilgilendirilmelerinin çocuklarını öz-
düzenlemeli öğrenme becerilerini geliştirmeleri amacıyla etkili bir şekilde

Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerileri ve Anne-Babaların Rolü 13
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
desteklemelerine katkıda bulunacaktır. Özetle, bulgular anne babaların çocuklarının öz-
düzenlemeli öğrenme becerilerini geliştirmede kendi sorumluluklarının farkında
olduklarını göstermekle beraber; çocuklarına öz-düzenlemeli öğrenme becerilerini
geliştirmeleri bakımından yardımcı olma konusunda desteklenmeleri gerektiğine işaret
etmektedir. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda, anne-babaların yanında çocukların
da öz-düzenlemeli öğrenme becerilerine ilişkin ebeveyn desteği konusunda
görüşlerinin alınması daha ayrıntılı bilgiler sağlayacaktır. Ayrıca, anne-babalarla
uygulamaya dönük çalışmaların yapılması çocukların öz-düzenlemeli öğrenme
becerilerinin geliştirilmesinde etkili anne-baba desteğinin sağlanması konusunda
katkıda bulunacaktır.

14 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
Kaynakça
Arslan, A. (2008). İşbirliğine dayalı öğrenmenin erişiye, kalıcılığa, öz yeterlilik inancına ve öz
düzenleme becerisine etkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Bell, J. (1992). Doing your research project. Buckingham: Open University Press.
Barriball K. L., & While A. (1994). Collecting data using a semi-structured interview: A
discussion paper. Journal of Advanced Nursing, 19, 328─335.
Boekaerts, M. (1999). Self-regulated learning: Where we are today. International Journal
of Educational Research, 31(6), 445–457.
Bronson, M. B. (2000). Self-regulation in early childhood: Nature and nurture. New York:
Guilford.
Cebesoy, Ü. B. (2013). Pre-service science teachers' perceptions of self-regulated
learning in physics. Turkish Journal of Education, 2(1), 4–18.
Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2014). Araştırma yöntemleri: Desen ve
analiz (Çeviri Ed. Aypay, A.), Ankara: Anı Yayıncılık.
Cloud, H., & Townsend, J. (1996). Anne faktörü. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Cole, F. L. (1988). Content analysis: Process and application. Clinical Nurse Specialist,
2(1), 53–57.
Corno, L. (2011). Studying self-regulation habits. In Zimmerman, B. J. & Schunk, D. H.
(Ed.) Handbook of self-regulation of learning and performance (pp. 361─375). New
York: Routledge.
Çiltaş, A.(2011). Eğitimde öz-düzenleme öğretiminin önemi üzerine bir çalışma. Mehmet
Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5),1–11.
Doğan, M. F., & Şahin-Taşkın, Ç. (2014). İlkokul öğrencilerinin öz-düzenlemeli öğrenme
becerilerinin geliştirilmesi: sınıf öğretmenlerinin görüşleri. VI. Uluslararası
Eğitim Araştırmaları Kongresi, Ankara.
Eccles, J. S., Buchanan, C. M., Flanagan, C., Fuligni, A., Midgley, C., & Yee, D. (1991).
Control versus autonomy during early adolescents. Journal of Social Issues, 47,
53–68.
Ertürk Kara, H. G. ve Gönen, M. (2015). Okul öncesi dönemdeki çocukların öz
düzenleme becerisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Eğitimde Kuram
ve Uygulama, 11(4), 1224-1239.
Grolnick, W. S., & Kurowski, C. O. (1999). Family processes and the development of
children's self-regulation, Educational Psychologist, 34(1), 3-14.
Grolnick, W. S., & Ryan, R. . (1989). Parent styles associated with children's self-
regulation and competence in school. Journal of Educational Psychology, 81(2),
143–154.
Hsieh, A., & Li, C. (2008),The moderating effect of brand image on public relations
perception and customer loyalty, Marketing Intelligence & Planning, 26(1), 26–42.
Huang, J., & Prochner, L. (2004). Chinese parenting styles and children’s self-regulated
learning. Journal of Research in Childhood Education, 18(3), 227–239.
Israel, E. (2007). Öz düzenleme eğitimi fen başarısı ve öz yeterlilik. Doktora Tezi, Dokuz
Eylül Üniversitesi, İzmir.

Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerileri ve Anne-Babaların Rolü 15
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
Karakaş, N. (2009). İlköğretim 5. sınıf matematik dersi değerlendirme sürecinde ürün
dosyası kullanımının öğrencilerin öz düzenleme becerileri, bilişsel strateji
kullanımları ve görüşleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi,
Yıldız Teknik Üniversitesi).
Keçeli-Kaysılı, B. (2008). Akademik başarının artırılmasında aile katılımı. Ankara
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 69─83.
Kılıç, Ç. ve Tanrıseven, I. (2007). Öz-düzenleme stratejileri ve motivasyonel inançlar ile
standart olmayan sözel problem çözme arasındaki ilişkiler. Abant İzzet Baysal
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 167─180.
Krippendorff K. (1980). Content Analysis: An introduction to its methodology. Newbury
Park, Sage Publications.
McInerney, D. M. (2011). Culture and self-regulation in educational contexts: assessing
the relationship of cultural group to self-regulation. In Zimmerman, B. J. &
Schunk, D. H. (Ed). Handbook of self-regulation of learning and performance
(pp.442─464). New York: Routledge.
Mayring, P. (2000). Qualitative content analysis. Forum qualitative social research,
http://qualitative-research.net/fqs/fqs-e/2-00inhalt-e.htm [erişim tarihi: 05, 15,
2015].
Martinez-Pons, M. (1996). Test of a model of parental inducement of academic self-
regulation. The Journal of Experimental Education, 64(3), 213─227.
McInerney, D. M. (2011). Culture and self-regulation in educational contexts: Assessing
the relationship of cultural group to self-regulation. In B. J. Zimmerman & D. H.
Schunk (Eds.), Handbook of self-regulation of learning and performance (pp. 422-
464). New York, NY: Routledge.
Patton, M. (2002). Qualitative Research and Evaluation Methods. Sage Publications:
Beverley Hills, CA.
Perry, N. E., & Drummond, L. (2002). Helping young students become self-regulated
researchers and writers. The Reading Teacher, 56(3), 298─310.
Pickens, J. (2005). Attitudes and perceptions. In N. Borkowski (Ed.), Organizational
behaviour in health care (pp. 43–76). Sudbury, MA: Jones and Bartlett Publishers.
Pintrich, P. R. (2002). The role of metacognitive knowledge in learning, teaching, and
assessing. Theory into Practice, 41(4), 219–225.
Ponitz, C. C., McClelland, M. M., Matthews, J. S., & Morrison, F. J. (2009). A structured
observation of behavioral self-regulation and its contribution to kindergarten
outcomes. Developmental Psychology, 45(3), 605–619.
Raffaelli, M., Crockett, L. J., & Shen, Y. (2005). Developmental stability and change in
self-regulation from childhood to adolescence. Journal of Genetic Psychology,
166(1), 54─75.
Ramdass, D., & Zimmerman, B. J. (2011). Developing self-regulation skills: The
important role of homework, Journal of Advanced Academics, 22, 194–218.
Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage
Publications.
Sarı, A. ve Akınoğlu, O. (2009). Öz-düzenlemeli öğrenme: Modeller ve uygulamalar.
Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29,
139─154.

16 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
Şahhüseyinoğlu, D. ve Akkoyunlu, B. (2010). İlköğretim (3-5. Sınıf) öğrencilerine
araştırma becerilerinin kazandırılması üzerine bir çalışma. İlköğretim Online,
9(2), 587─600.
Tezel Şahin, F. (2015). Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören
öğrencilerin öz düzenleme yeterliliklerinin incelenmesi. International Journal of
Science Culture and Sport, 4, 425─438.
Üredi, I., ve Üredi, L. (2007). Öğrencilerin öz-düzenleme becerilerini geliştiren öğrenme
ortamının oluşturulması. EDU 7, 2(2), 1─29.
Üredi, I. ve Erden, M. (2009). Öz-düzenleme stratejileri ve motivasyonel inançlarının
yordayıcısı olarak algılanan anne baba tutumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi,
7(4), 781─811.
Winne, P. H. (1996). A metacognitive view of individual differences in self-regulated
learning. Learning and Individual Differences, 8, 327–353.
Wolters, C. A. (2011). Regulation of motivation: Contextual and social aspects. Teachers
College Record, 113(2), 265─283.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara:
Seçkin Yayıncılık.
Zimmerman, B. J. (2000). Attaining self-regulation: A social cognitive perspective. In M.
Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeichner (Eds.), Handbook of self-regulation (pp.
13–39). Academic Press: San Diego, CA.
Zimmerman, B. (2008). Investigating self-regulation and motivation: Historical
background, methodological developments, and future prospects. American
Educational Research Journal, 45(1), 166─183.
Zimmerman, B. J. (2001). Theories of self-regulated learning and academic achievement:
An overview and analysis. In B. J. Zimmerman, & D. H. Schunk (Eds.), Self-
regulated learning and academic achievement: Theoretical perspectives (pp. 1-38).
Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Zimmerman, B. J., & Schunk, D. H. (2008). Motivation: An essential dimension of self-
regulated learning. In D. H. Schunk & B. J. Zimmerman (Eds.), Motivation and
self- regulated learning: Theory, research, and applications (pp. 1-30). Mahwah, NJ:
Erlbaum.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

Öz-Düzenlemeli Öğrenme Becerileri ve Anne-Babaların Rolü 17
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
Extended Abstract
The Role of Parents in Developing Students' Self-Regulated Learning Skills
Self-regulated learning is defined by Zimmerman & Schunk (2008) as “the
process whereby learners personally activate and sustain cognitions, affects, and
behaviors that are systematically oriented toward the attainment of learning personal
goals” (p. 1). Many researchers also state that self-regulation has an important place in
the teaching-learning process (Wolters, 2011; Zimmerman, 2008). Corno (2011)
identified four key habits of self-regulation regarding students. These habits are:
participating in class, managing homework, studying (including strategic online
reading), and assuming responsibility. Corno (2011) also stated that good homework
management is actualized through the repeated experiences with teachers.
Furthermore, parents have an important role in supporting their children's homework
completion. The literature also indicates that parents influence their children`s self-
regulation. For example, McInerney (2011) stated that children raised by authoritative
parents are more self-regulated compared to children raised by permissive parents. To
the best of this researchers` knowledge the literature about self-regulated learning in
Turkey is limited. When the literature reached were reviewed it was seen that they
focused on the power of perceived parenting styles for self-regulated learning strategies
(Üredi & Erden, 2009) and parents' as well as teachers' and students' views about the
relationship among research skills and self-regulated learning (Şahhüseyinoğlu &
Akkoyunlu, 2010). No research about identifying parents’ perceptions about self-
regulated learning in depth and exploration of their way of helping their children to
develop their self-regulated learning skills in primary education could be reached. The
purpose of this research is to identify the perceptions of parents' about self-regulated
learning, to explore to what extent parents support their children to develop their self-
regulated learning skills and to consider the ways parents can be supported in guiding
their children to become self-regulated learners.
Qualitative research methods were utilized in this research study since the aim
of this study and the aim of qualitative methods is to better understand people's
perceptions and insights (Bell, 1992; Yıldırım & Şimşek, 2006). Data were collected from
25 parents whose children were in fourth grade. Criterion sampling, which considers all
cases that meet pre-determined criteria, was used in this study (Patton, 2002). As
indicated above, self-regulation is considered as a process whereby students organize
and manage their thoughts, behavior and thus their environment in order to reach
academic goals (Zimmerman, 2000). Therefore, students become self-regulated learners
over a lengthy period of time (Zimmerman, 2008). For this reason, parents' views
regarding self-regulated learning and their children's development of self-regulated
learning are also developed over time. As a criterion for this research study, parents
with children in fourth grades (final year of primary education) were considered for
inclusion in the study.
Semi-structured interviews were used in order to collect the data. Semi-
structured interviews are appropriate for exploring opinions and perceptions of

18 M. Fatih Doğan, Ç. Şahin Taşkın
Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi / 2016 Cilt: 6, Sayı: 12
!
respondents regarding complex and sometimes sensitive issues and enable the
researcher probing for more information and clarifying the answers (Barriball & While,
1994). In semi-structured interviews, a set of questions are prepared in advance and
these questions act as a guide for the researcher. In line with the aims of this research,
the researchers prepared a set of questions in advance. Each of the interviews took
approximately half an hour. The interviews were tape recorded. Then, they were
transcribed verbatim. Content analysis was used in order to analyze the data. Findings
revealed that although parents tried, they could not fully explain the concept of self-
regulated learning. Parents participating in this research study believed that they
supported their children to become self-regulated learners through guiding and being
models for them. The literature review reveals that self-regulated learners should also
have responsibility of their own learning. This indicates that they should also be
responsible for the completion of their own homework. However, parents stated that
they forced their children to complete their homework. This may show that parents do
not have adequate knowledge about self-regulation. Therefore, a detailed research
study about the ways parents can be helped to support their children to become self-
regulated learners could provide useful information.