Content uploaded by Menelaos Tzifopoulos
Author content
All content in this area was uploaded by Menelaos Tzifopoulos on May 16, 2019
Content may be subject to copyright.
ΝΠΝέος
Παιδαγωγός
Τα Πρακτικά του 3ου Συνεδρίου:
«Νέος Παιδαγωγός»
Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
(e-book/PDF)
Επιμέλεια τόμου: Φ. Γούσιας
ISBN: 978-618-82301-0-1
ΑΘΗΝΑ 2016
Ο φιλόλογος του αύριο
Οι Τ.Π.Ε. στα Προγράμματα Σπουδών των Καθηγητικών Σχολών
Τζιφόπουλος Χαρ. Μενέλαος
Διδάκτορας Α.Π.Θ., Διδάσκων Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.
mtzifopo@edlit.auth.gr
Περίληψη
Στη συγκεκριμένη εργασία παρουσιάζονται τα προσφερόμενα πανεπιστημιακά μαθή-
ματα των λεγόμενων Καθηγητικών Σχολών της Ελλάδας, όπως αναφέρονται στους Ο-
δηγούς Σπουδών του ακαδημαϊκού έτους 2015-2016, τα οποία σχετίζονται με την Πλη-
ροφορική και, γενικώς, με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών.
Στόχος της παρούσας έρευνας είναι η κατηγοριοποίηση των μαθημάτων στα οποία ο
Η/Υ αξιοποιείται είτε ως περιεχόμενο μάθησης είτε ως μέσον πρακτικής ψηφιακού
γραμματισμού. Από τη μελέτη του ερευνώμενου υλικού προκύπτει ότι ο Η/Υ χρησιμο-
ποιείται ως περιεχόμενο μάθησης, συνήθως, αποκομμένος από τις σύγχρονες εκπαιδευ-
τικές απαιτήσεις του επαγγέλματος του φιλολόγου. Αυτή η εργαλειακή χρήση του Η/Υ
δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για περαιτέρω συζήτηση, προβληματισμό, έρευνα και
αναστοχασμό με στόχο την αναθεώρηση των ισχυόντων Προγραμμάτων Σπουδών, τα
οποία θα διαπνέονται από τις αρχές μιας σύγχρονης ψηφιακής εκπαιδευτικής πραγμα-
τικότητας.
Λέξεις-Κλειδιά: Προγράμματα Σπουδών, Τ.Π.Ε., υποψήφιοι φιλόλογοι
Θεωρητικό πλαίσιο
Δεν μπορεί, πλέον, να αμφισβητηθεί ότι οι σύγχρονες ψηφιακές εφαρμογές και τα, πολ-
λαπλής λειτουργίας, προγράμματα του ηλεκτρονικού υπολογιστή (στο εξής Η/Υ) εμ-
φανίζονται, με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα και αποδοχή, σε όλους, σχεδόν, τους
χώρους δραστηριοποίησης των πολιτών˙ όπως, βέβαια, και στα πανεπιστημιακά Ιδρύ-
ματα. Διαπιστώνεται, συγκεκριμένα, ότι, ολοένα και περισσότερο, οι φοιτητές και οι
φοιτήτριες της νέας ψηφιακής γενιάς κοινωνικοποιούνται και αλληλεπιδρούν με τις
Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών (στο εξής Τ.Π.Ε.), αξιοποιώντας
τις δυνατότητες των νεοεμφανιζόμενων ψηφιακών συσκευών, όπως είναι τα «έξυπνα»
κινητά τηλέφωνα τελευταίας τεχνολογικής γενιάς, τα ipods, τα ipads, τα tablets κ.ά
(Goode, 2010). Πρόσφατες έρευνες σε αναπτυγμένες χώρες σε πανεπιστημιακά Ιδρύ-
ματα της Ευρώπης και των Η.Π.Α. ενισχύουν την παραπάνω άποψη και μαρτυρούν μία
μετατόπιση σε κατευθύνσεις που διαπνέονται από την ψηφιακή εποχή, με στόχο την
καλλιέργεια ψηφιακών ικανοτήτων και δεξιοτήτων τόσο μηχανιστικού όσο και παιδα-
γωγικού χαρακτήρα (Teo et al., 2009).
Στην περίπτωση, ωστόσο, των πανεπιστημιακών Τμημάτων τα οποία προετοιμάζουν
εκπαιδευτικούς, διεθνώς, διαπιστώνεται ότι ακόμη και σε τεχνολογικά αναπτυγμένες
χώρες ανακύπτουν αρκετά προβλήματα αναφορικά με την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. (Lai,
274
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
Wang & Lei, 2012). Έρευνες των αρχών του 21ου αιώνα, παρά τις αισιόδοξες θεωρίες
που παρουσιάζονται στο πεδίο, καταγράφουν μια μονομέρεια στη χρήση του Η/Υ σε
μαθήματα Πληροφορικής (μάθηση για τον Η/Υ) και όχι στην αξιοποίηση του Η/Υ ως
μέσου πρακτικής ψηφιακού γραμματισμού (μάθηση με τον Η/Υ) (Rappa, Yip & Baey,
2009).
Βάσει των επίσημων διακηρύξεων, τα Τριτοβάθμια Ιδρύματα οφείλουν να στοχεύουν
όχι μόνον σε μία εργαλειακή προσέγγιση μετάδοσης γνώσεων για τον Η/Υ -το οποίο,
δυστυχώς, φαίνεται να ισχύει ακόμη και σήμερα- αλλά, πρωτίστως, σε μία λειτουργική
οπτική παιδαγωγικής αξιοποίησης των Τ.Π.Ε. από τους υποψηφίους εκπαιδευτικούς
(Sheard, Carbone & Hurst, 2010). Τα αποθαρρυντικά, ωστόσο, αποτελέσματα από τις
ως άνω καταβληθείσες προσπάθειες οδήγησαν στον ισχυρισμό ότι ο υποψήφιος εκπαι-
δευτικός, στη λογική οικοδόμησης και ενίσχυσης της ψηφιακής επαγγελματικής του
ταυτότητας, θα αποκτήσει γνώσεις Η/Υ και ψηφιακές δεξιότητες μόνον εφόσον αλλά-
ξουν ριζικά ή, τουλάχιστον, επαναπροσδιοριστούν οι αρχές που διέπουν τα Προγράμ-
ματα Σπουδών (στο εξής ΠΣ) των Παραγωγικών Σχολών για την εκπαίδευση, διεθνώς
(ενδεικτικά: Lai, Wang & Lei, 2012).
Αφετηριακό, ωστόσο, σημείο για τους σχεδιαστές των ΠΣ Δευτεροβάθμιας και Τριτο-
βάθμιας Εκπαίδευσης αποτελούν, πρωτίστως, οι απαντήσεις σε ερωτήματα, όπως: ποια
περιεχόμενα μάθησης πρέπει να ενταχθούν στα ισχύοντα ΠΣ, ποια είναι η κατάλληλη,
κάθε φορά, μεθόδευση της διδασκαλίας, ποιον τύπο μελλοντικού πολίτη θέλει να δια-
μορφώσει η εκάστοτε εκπαιδευτική πολιτική και, γενικώς, το κοινωνικό σύστημα, και,
τέλος, ποιες είναι οι ανάγκες, απαιτήσεις και εμπειρίες των μαθητών και των μαθη-
τριών της σύγχρονης ψηφιακής γενιάς. Η απάντηση, τουλάχιστον, όσον αφορά στο τε-
λευταίο ερώτημα συνδέεται άρρηκτα με πορίσματα πρόσφατων ερευνών, σύμφωνα με
τα οποία οι διαφοροποιημένες ανάγκες της νέας γενιάς μαθητών, σε σύγκριση με πα-
λαιότερες γενιές, τις επόμενες δεκαετίες θα δείξει τον δρόμο για υιοθέτηση ακόμη πιο
καινοτόμων μεθόδων μάθησης με γνώμονα τις Τ.Π.Ε. (Sutherland, Howard &
Markauskaite, 2010).
Ήδη από τις αρχές του 21ου αιώνα, οι εικονικές αίθουσες διδασκαλίας (virtual school-
ing) σε Πολιτείες της Αμερικής (Φλόριντα, Μίσιγκαν), στην Αυστραλία, στον Καναδά,
στο Ισραήλ και στην Μεγάλη Βρετανία διαμορφώνουν ένα αναπροσαρμοσμένο σκη-
νικό μάθησης, στο οποίο οι Τ.Π.Ε. αξιοποιούνται πολύπλευρα και αποτελεσματικά, με
αποτέλεσμα να αλλάζει ο τρόπος αντίληψης της μάθησης και πρόσληψης της γνώσης
(Russell, 2002). Αυτά τα δεδομένα ωθούν σε μία διαφορετική εκπαιδευτική πολιτική,
η οποία θα συνυπολογίζει τις συνεχείς εξελίξεις της εκπαίδευσης τόσο των μαθητών
και μαθητριών όσο και των εκπαιδευτικών στα ψηφιακά προγράμματα και στις αντί-
στοιχες εφαρμογές.
Σε οικονομικά και τεχνολογικά προηγμένες χώρες του δυτικού κόσμου τίθενται πλέον,
ως στρατηγικό πλάνο της εκπαιδευτικής ηγεσίας αυτών των χωρών, συγκεκριμένα κρι-
τήρια (standards) που αφορούν την προετοιμασία των υποψηφίων εκπαιδευτικών ως
275
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
προς τις Τ.Π.Ε. (BECTA, 2004). Τα κριτήρια αυτά υπαγορεύουν την εισαγωγή νέων
περιεχομένων μάθησης ή/και τον εμπλουτισμό του βασικού κορμού των πανεπιστημια-
κών μαθημάτων με εφαρμογές ψηφιακού χαρακτήρα (Player-Koro, 2013). Αναγκαία,
επομένως, προϋπόθεση για την απορρόφηση των εκπαιδευτικών στο διδασκαλικό ε-
πάγγελμα αποτελεί το άριστο επίπεδο κατάκτησης γνώσεων και δεξιοτήτων τεχνολο-
γικού-ψηφιακού γραμματισμού˙ στοιχείο που διαμορφώνεται, βέβαια, από την κατάρ-
τιση των υποψηφίων εκπαιδευτικών στις Τ.Π.Ε. ήδη κατά τη διάρκεια των πανεπιστη-
μιακών τους σπουδών (Finger et al., 2004). Με την ύπαρξη αυτών των κριτηρίων δια-
μορφώνεται ένα ευνοϊκό πλαίσιο επαγγελματικής ανάπτυξης του επαγγελματία-προσο-
ντούχου, πλέον, εκπαιδευτικού (qualified teacher) (Atkinson, 2004).
Η Έρευνα
Σκοπός, μεθοδολογία και ερωτήματα της έρευνας
Η συγκεκριμένη έρευνα στοχεύει στην καταγραφή και στον σχολιασμό των μαθημάτων
που σχετίζονται με την Πληροφορική, τον Η/Υ και, γενικώς, με τις Τ.Π.Ε.˙ μαθήματα
τα οποία προσφέρονται, είτε ως υποχρεωτικά είτε ως ελεύθερης επιλογής, όπως διαπι-
στώνεται από τους Οδηγούς Σπουδών, στα ακόλουθα Τμήματα: α) (Ελληνικής) Φιλο-
λογίας: i) Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.), ii) Εθνικού και Κα-
ποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.), iii) Ιωαννίνων, iv) Πελοποννήσου,
v) Κρήτης, vi) Πάτρας, vii) Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, β) Ιστορίας-Αρχαι-
ολογίας (-Εθνολογίας): i) Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.), ii)
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθήνας (Ε.Κ.Π.Α.), iii) Ιωαννίνων, iv)
Κρήτης, v) Πελοποννήσου, vi) Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, και, γ) Φιλοσο-
φίας-Παιδαγωγικής (-Ψυχολογίας): i) Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
(Α.Π.Θ.), ii) Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθήνας (Ε.Κ.Π.Α.), iii) Ιω-
αννίνων, iv) Πάτρας. Μέσω της κατηγοριοποίησης των αντίστοιχων μαθημάτων θα
διαπιστωθεί η προσπάθεια των ως άνω Τμημάτων για τη διαμόρφωση μίας ψηφιακής
κουλτούρας στους υποψηφίους εκπαιδευτικούς τους, με στόχο τη διδασκαλία στο λε-
γόμενο ψηφιακό σχολείο.
Η επεξεργασία και ομαδοποίηση-κατηγοριοποίηση του ερευνώμενου υλικού -των Ο-
δηγών Σπουδών- βασίστηκε στις αρχές της ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου και συ-
γκεκριμένα της δόμησης περιεχομένου. Στην παρούσα σύντομη, ωστόσο, δημοσίευση
δεν είναι εφικτή η αναλυτική παράθεση του επαγωγικού συστήματος κατηγοριών ούτε,
βέβαια, η αναλυτική περιγραφή αυτών των προσφερόμενων γνωστικών αντικειμένων.
Για τον λόγο αυτό, στην παρούσα εργασία θα παρουσιαστούν, ευσύνοπτα, οι βασικοί
μόνον άξονες της έρευνας ανά Τμήμα φοίτησης, με διαχωρισμό των μαθημάτων σε
μαθήματα Πληροφορικής και σε λοιπά μαθήματα, στα οποία ο Η/Υ, και άλλα, ενδεχο-
μένως, ψηφιακά μέσα, αξιοποιούνται παιδαγωγικά και διδακτικά και συμβάλλουν στην
πληρέστερη προετοιμασία των υποψηφίων φιλολόγων στη σύγχρονη σχολική πραγμα-
τικότητα.
276
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
Τα ερωτήματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα:
1. Προσφέρονται, σε όλα τα παραπάνω Τμήματα, μαθήματα είτε Πληροφορικής είτε
παιδαγωγικής αξιοποίησης των Τ.Π.Ε.;
2. Ποια είναι τα περιεχόμενα μάθησης των προσφερόμενων μαθημάτων που σχετίζο-
νται με τις Τ.Π.Ε.;
3. Οι Καθηγητικές-Παραγωγικές Σχολές ευθυγραμμίζονται, ως προς τα μαθήματα που
προσφέρουν, με τις διεθνείς και ευρωπαϊκές απαιτήσεις για τη διαμόρφωση ενός ψη-
φιακά εγγράμματου εκπαιδευτικού-φιλολόγου;
Οι ποιοτικές αναλύσεις
Τα Τμήματα (Ελληνικής) Φιλολογίας
Στο Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
(Ε.Κ.Π.Α.) (www.phil.uoa.gr) διαπιστώνεται η έλλειψη οποιασδήποτε αναφοράς σε υ-
ποχρεωτικά μαθήματα, τα οποία σχετίζονται με τις Τ.Π.Ε. και με τον τρόπο αξιοποίη-
σής τους από τους σύγχρονους εκπαιδευτικούς στα φιλολογικά μαθήματα. Γίνεται, ω-
στόσο, αναφορά στο Εργαστήριο Πληροφορικής του Τμήματος, στο οποίο οι φοιτητές
και οι φοιτήτριες έχουν τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν, μέσω σεμιναρίων προαιρετι-
κού, βέβαια, χαρακτήρα, στη χρήση προγραμμάτων και εφαρμογών Η/Υ που θα αφο-
ρούν σε φιλολογικό περιεχόμενο και σχετικό ψηφιακό υλικό. Οι συμμετέχοντες και οι
συμμετέχουσες, ειδικότερα, εξοικειώνονται με: α) τα βασικά προγράμματα αναπαρα-
γωγής του Η/Υ (Σουίτα λογισμικού Office, όπως είναι ο επεξεργαστής κειμένου, τα
(υπο)λογιστικά φύλλα, οι βάσεις δεδομένων, και, β) τις βασικές λειτουργίες του διαδι-
κτύου για ανεύρεση υλικού και για επικοινωνία μέσω διαφόρων ψηφιακών εφαρμογών.
Μέσω, της παρακολούθησης, επίσης, σεμιναρίων - προαιρετικών, και πάλι, μαθημά-
των- όπως: «Νεοελληνική Φιλολογία και Πληροφορική Ι-ΙΙ», «Μεσαιωνική Φιλολογία
και Πληροφορική», και, «Γλωσσική Εκπαίδευση και Νέες Τεχνολογίες», οι υποψήφιοι
εκπαιδευτικοί αυτού του Τμήματος αξιοποιούν πιο εξειδικευμένα προγράμματα σχε-
τικά με το μελλοντικό τους επάγγελμα, όπως είναι οι ειδικές εφαρμογές επεξεργασίας
κειμένου, τα εργαλεία αναζήτησης αρχαίων ελληνικών και λατινικών κειμένων.
Παρόμοια εικόνα παρουσιάζει και το αντίστοιχο Τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπι-
στημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) (www.lit.auth.gr), όπου, συγκεκριμένα, στον Οδηγό
Σπουδών του, στην ενότητα «Πληροφορική & φιλολογικές σπουδές» καταγράφονται
οι στόχοι των προαιρετικών σεμιναρίων «Πληροφορική Ι» και «Πληροφορική ΙΙ», που
αφορούν στην εξοικείωση των φοιτητών και των φοιτητριών με τα προγράμματα και
τις εφαρμογές του Η/Υ και των Τ.Π.Ε.. Τα συγκεκριμένα σεμινάρια, τα οποία προσφέ-
ρουν γνώσεις εργαλειακού-μηχανιστικού χαρακτήρα για τον Η/Υ δεν θεωρούνται υπο-
χρεωτικά, και, επιπλέον, δεν υπολογίζονται καθόλου στον τελικό βαθμό πτυχίου.
277
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
Στο Πρόγραμμα Σπουδών του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννή-
σου (kalamata.uop.gr/~litd/) στο, προαιρετικού, και πάλι, χαρακτήρα παρακολούθη-
σης, εργαστήριο τεχνογνωσίας προσφέρονται γνώσεις για τη χρήση των Τ.Π.Ε. στις
ανθρωπιστικές επιστήμες (TLG για αρχαία ελληνικά κείμενα, TLL για λατινικά κεί-
μενα, Perseus Digital Library, Πύλη για την Ελληνική γλώσσα, ηλεκτρονική βιβλιο-
γραφία, ηλεκτρονικά λεξικά και άλλα λογισμικά και διαδικτυακοί τόποι, που προωθούν
την έρευνα και εμπλουτίζουν τη διδακτική των φιλολογικών μαθημάτων, συμπεριλαμ-
βανομένης της ειδικής διδακτικής για παιδιά με ειδικές ανάγκες). Προσφέρονται, α-
κόμη, τέσσερα μαθήματα Πληροφορικής (Ι,ΙΙ,III,IV), στα οποία δίνεται η δυνατότητα
στον υποψήφιο φιλόλογο να: α) επεξεργαστεί κείμενα, β) σχεδιάσει ιστοσελίδες-ιστο-
λόγια με έμφαση στην εκπαίδευση, γ) αξιοποιήσει τα διάφορα πολυμέσα, και, δ) ασκη-
θεί στις ψηφιακές δεξιότητες των προγραμμάτων παρουσίασης. Στο Τμήμα αυτό, τέ-
λος, δίνεται η δυνατότητα στους φοιτητές και στις φοιτήτριές του να συνδέσουν τις
γνώσεις αναφορικά με τις Τ.Π.Ε. με τα φιλολογικά μαθήματα, μέσω του μαθήματος
Κορμού «Εφαρμογές λογισμικού στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων-θεω-
ρίες μάθησης».
Τα υπόλοιπα ομοειδή Τμήματα προσφέρουν στον βασικό κορμό του ΠΣ τους κάποιο
μάθημα με ψηφιακές εφαρμογές. Για παράδειγμα, το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του
Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (helit.duth.gr/) μέσω του προπτυχιακού μαθή-
ματος «Μεσαιωνική Φιλολογία και Πληροφορική» ενημερώνει για εκπαιδευτικά λογι-
σμικά, που εξοικειώνουν τους μελλοντικούς φιλολόγους με τα κείμενα της Βυζαντινής
Φιλολογίας. Βασικός στόχος του εν λόγω μαθήματος είναι: «να συνειδητοποιήσουν οι
φοιτητές πώς μπορούν να βελτιστοποιήσουν την επιστημονική απόδοσή τους με τη βοή-
θεια της Πληροφορικής, αλλά και πως οι υπολογιστές από μόνοι τους δεν μπορούν να
παραγάγουν «επιστήμη». Να αποκτήσουν τη δεξιότητα χειρισμού των αναφερθέντων ερ-
γαλείων της Πληροφορικής και να τα χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι για τη σύνθεση πρωτότυ-
πης έρευνας». Το Τμήμα προσφέρει, τέλος, το μάθημα «Γλώσσα και Νέες Τεχνολο-
γίες».
Στα υπόλοιπα Τμήματα, όπως είναι το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης
(www.philology.uoc.gr/) είτε δεν προσφέρεται κανένα μάθημα για τους υπολογιστές
ή/και για την παιδαγωγική/διδακτική τους αξιοποίηση είτε αναφέρονται, μόνον, ορι-
σμένοι τίτλοι, σχετικών με τις Τ.Π.Ε., μαθημάτων, χωρίς, ωστόσο, κάποια περιγραφή.
Για παράδειγμα, στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
(philology.uoi.gr/) προσφέρεται το μάθημα «Νεοελληνική λογοτεχνία στη Μ.Ε. Εκπαί-
δευση στη χρήση Η/Υ», και στο Τμήμα Φιλολογίας Πάτρας (www.philology-
upatras.gr/) προσφέρονται τα μαθήματα Επιλογής «Αρχαία Ελληνική Θεματογραφία
ΙΙ: Κείμενα Η/Υ», «Γλωσσική Τεχνολογία».
Τα Τμήματα Ιστορίας-Αρχαιολογίας (-Εθνολογίας)
Από την καταγραφή των γνωστικών αντικειμένων του Οδηγού Σπουδών του Τμήματος
Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
278
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
(Ε.Κ.Π.Α.) (www.arch.uoa.gr/) διαπιστώνεται η υιοθέτηση μιας κατεύθυνσης, η οποία
λαμβάνει υπόψη τις Τ.Π.Ε. και θεωρεί ότι οι ψηφιακές εξελίξεις οδηγούν, ενδεχομέ-
νως, και σε ανακατατάξεις στο εκπαιδευτικό σκηνικό. Στο ως άνω Τμήμα, λοιπόν, προ-
σφέρονται υποχρεωτικά -εισαγωγικά- μαθήματα Πληροφορικής για την εξοικείωση
των φοιτητών και των φοιτητριών με τις ψηφιακές εφαρμογές, με τις εφαρμογές διαδι-
κτύου, με τις μηχανές αναζήτησης βιβλιογραφικών βάσεων δεδομένων. Καταγράφεται,
επίσης, ότι δίνεται έμφαση και στη εργαλειακή χρήση του Η/Υ (επεξεργασία κειμένου,
(υπο)λογιστικά φύλλα, ηλεκτρονικές παρουσιάσεις). Στόχος αυτών των μαθημάτων εί-
ναι: «(…) να εισαγάγουν τους φοιτητές στις βασικές αρχές και μεθόδους της χρήσης των
Η/Υ και, κυρίως, να τους εξοικειώσουν με ορισμένες πιο εξειδικευμένες τεχνικές αξιο-
ποίησης της Πληροφορικής στην ακαδημαϊκή έρευνα, κατά τρόπο προσαρμοσμένο στις
ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της Αρχαιολογίας, της Ιστορίας και των Κλασικών Σπου-
δών γενικότερα (…)».
Ο Οδηγός Σπουδών του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ.
(www.hist.auth.gr/) δεν αναφέρεται ούτε σε εργαστήρια Η/Υ ούτε, όμως, και στην προ-
σφορά μαθημάτων που σχετίζονται με τις Τ.Π.Ε.. Τα παραπάνω, υποδηλώνουν ότι το
συγκεκριμένο Τμήμα απέχει από τη συζήτηση αναφορικά με τον διεθνή προβληματι-
σμό για τη συμπόρευση των πανεπιστημιακών Τμημάτων με τις επιταγές της σύγχρο-
νης ψηφιακής κοινωνίας. Το Τμήμα αυτό, συνεπώς, δεν έχει εντάξει ακόμη στα περιε-
χόμενα του Προγράμματος Σπουδών του σχετικά μαθήματα.
Και στα υπόλοιπα ομοειδή Τμήματα της επικράτειας, όπως είναι τα Τμήματα Ιστορίας-
Αρχαιολογίας της Πελοποννήσου (kalamata.uop.gr/~hamccd/) και της Κρήτης
(www.history-archaeology.uoc.gr/), γίνεται αναφορά στη χρήση του Η/Υ, είτε μέσω
κάποιου μαθήματος (μάθημα Κορμού: Πολιτισμικά αγαθά και Νέες Τεχνολογίες), στο
οποίο εμπλέκεται η Πληροφορική (τεχνικές ανάλυσης και επεξεργασίας των αρχαιο-
λογικών δεδομένων: στατιστική, πληροφορική, φυσικές και χημικές μέθοδοι ανάλυ-
σης), είτε μέσω της λειτουργίας νησίδων και εργαστηρίων Η/Υ (Πανεπιστήμιο Ιωαννί-
νων) (www.hist-arch.uoi.gr/). Στο Τμήμα, τέλος, Ιστορίας-Εθνολογίας του Δημοκρί-
τειου Πανεπιστημίου Θράκης (he.duth.gr/) φαίνεται να μην προσφέρεται κανένα σχε-
τικό, με τα παραπάνω, μάθημα.
Τα Τμήματα Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής (-Ψυχολογίας)
Στο Τμήμα Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού
Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.) (www.ppp.uoa.gr/) προσφέρονται, ως κατ’ επιλο-
γήν υποχρεωτικά, τα εξής τέσσερα μαθήματα: i) Ψηφιακές τεχνολογίες στην εκπαί-
δευση, ii) Γραμματισμός με τις ψηφιακές τεχνολογίες για τα φιλολογικά μαθήματα, iii)
Ψηφιακές τεχνολογίες και μαθησιακή διαδικασία, iv) Διδασκαλία και μάθηση της Ι-
στορίας με Ψηφιακές Τεχνολογίες: εφαρμογές. Από τα περιεχόμενά τους διαπιστώνε-
ται ότι αυτά συνδυάζουν θεωρητική γνώση για τις Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση, και, πα-
ράλληλα, δυνατότητες ψηφιακών εφαρμογών, οι οποίες είναι προσανατολισμένες στην
279
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
εκπαίδευση των φιλολόγων και, συγκεκριμένα, στην παιδαγωγική αξιοποίηση των
Τ.Π.Ε. στα φιλολογικά μαθήματα.
Την παραπάνω εικόνα συμπληρώνει ο Οδηγός Σπουδών του Τμήματος Φιλοσοφίας-
Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ. (www.edlit.auth.gr/), καθώς γίνεται εμφανές ότι προσφέρει,
πρωτίστως, το υποχρεωτικό προπτυχιακό μάθημα «Πληροφορική». Στο μάθημα αυτό
δίνεται η δυνατότητα στους φοιτητές και στις φοιτήτριες να χρησιμοποιήσουν τα βα-
σικά προγράμματα αναπαραγωγής του Η/Υ, να αναπτύξουν εκπαιδευτικό υλικό και να
εξοικειωθούν με τις αμιγείς εκπαιδευτικές εφαρμογές του Η/Υ. Εκτός, όμως, από τον
Η/Υ ως περιεχόμενο μάθησης, στο Τμήμα αυτό προσφέρονται μαθήματα Παιδαγωγι-
κής ειδίκευσης, που αφορούν τόσο στον προβληματισμό της εισαγωγής των Τ.Π.Ε.
στην κοινωνία και, κατ’ επέκταση, στην εκπαίδευση (μάθημα: Παιδαγωγικοί προβλη-
ματισμοί από την εισαγωγή των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών
στην εκπαίδευση) όσο και στην πρακτική εφαρμογή εκπαιδευτικών λογισμικών στην
εκπαιδευτική διαδικασία (μαθήματα: Διδακτικές εφαρμογές της Τεχνολογίας της Πλη-
ροφορίας και των Επικοινωνιών, Εισαγωγή στη χρήση Η/Υ με εφαρμογές στις κοινω-
νικές επιστήμες).
Το υποχρεωτικό μάθημα «Εργαστήριο Πληροφορικής για τις ανθρωπιστικές επιστή-
μες» του Τμήματος Φιλοσοφίας Πατρών (www.philosophy.upatras.gr/) εμμένει στην
εξοικείωση των φοιτητών και των φοιτητριών με τις Τ.Π.Ε.. Η αξιοποίηση του Η/Υ,
στο πλαίσιο του εργαστηρίου, έχει διττή στόχευση: α) την ενασχόληση των υποψηφίων
φιλολόγων με τον Η/Υ για ερευνητικούς λόγους στο πεδίο των ανθρωπιστικών επιστη-
μών (χρήση μηχανών αναζήτησης βιβλιογραφίας, αναζήτησης αρχαίων κειμένων, ανα-
ζήτησης διαδικτυακών πηγών), και, β) την παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερευ-
νών (χρήση προγράμματος επεξεργασίας κειμένου, προετοιμασία παρουσιάσεων, κα-
τασκευή εννοιολογικών χαρτών).
Τέλος, στον Οδηγό Σπουδών του Τμήματος Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας
του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (ppp.uoi.gr/) φαίνεται να μην προσφέρεται κανένα μά-
θημα Πληροφορικής ή/και μάθημα αξιοποίησης του Η/Υ στην εκπαιδευτική διαδικα-
σία.
Συζήτηση-Συμπεράσματα
Μέσω, λοιπόν, της μελέτης των περιεχομένων μάθησης των Οδηγών Σπουδών των Πα-
ραγωγικών Σχολών για την εκπαίδευση, γίνεται αντιληπτό ότι στα Τμήματα αυτά, στην
πλειονότητά τους, μεταδίδονται βασικές τεχνικές γνώσεις χρήσης των ψηφιακών συ-
στημάτων και δυνατότητες ενημέρωσης των φοιτητών και των φοιτητριών τους για τη
λειτουργία των ηλεκτρονικών συστημάτων βιβλιοθηκών και για τις αντίστοιχες ιστο-
σελίδες, στις οποίες θα αναζητούν βιβλιογραφικό υλικό και πηγές, μέσω των βιβλιο-
γραφικών βάσεων και βάσεων δεδομένων, για θέματα σχετικά με τις Κλασικές, Με-
σαιωνικές Σπουδές, τις Νέες Ελληνικές Σπουδές, καθώς και τη Γλώσσα και τη Γλωσ-
σολογία. Ελάχιστες, ωστόσο, είναι οι αναφορές σε μαθήματα, τα οποία επιχειρούν να
280
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
συνδέσουν τις Τ.Π.Ε. με τα φιλολογικά μαθήματα και με εφαρμογές που θα είναι, μελ-
λοντικά, χρήσιμες για τον σύγχρονο εκπαιδευτικό και για την υποβοήθηση της εκπαι-
δευτικής του διαδικασίας.
Η ελληνική εκπαιδευτική ηγεσία, παρά το γεγονός ότι επιχειρεί να εντάξει, αποτελε-
σματικά, τις Τ.Π.Ε. στα ΠΣ των Καθηγητικών Σχολών, φαίνεται, ακόμη, να μην μπορεί
να πετύχει την αλλαγή νοοτροπίας και προσανατολισμού σχετικά με την εισαγωγή και
διάχυση των Τ.Π.Ε. όχι μόνον ως περιεχομένων μάθησης, αλλά και ως μέσων πρακτι-
κής ψηφιακού γραμματισμού, που θα συνδέονται άρρηκτα με τα φιλολογικά μαθήματα.
Οι πρόσφατες έρευνες σ’ αυτό το πεδίο αναφέρονται στη συγκεκριμένη προβληματική
εικόνα που παρουσιάζουν οι Παραγωγικές Σχολές για την εκπαίδευση στην Ελλάδα ως
προς την προετοιμασία των υποψηφίων εκπαιδευτικών αναφορικά με τις Τ.Π.Ε. (Μπί-
κος & Τζιφόπουλος, 2012). Ειδικότερα, οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί εμπλέκονται σε
ψηφιακές πρακτικές των αρχών του λεγόμενου τεχνοκρατικού μοντέλου (Κέκκερης &
Κοσμίδης, 2013). Βάσει αυτού του μοντέλου, ο Η/Υ λειτουργεί ως περιεχόμενο μάθη-
σης, με το μάθημα της Πληροφορικής, στο οποίο μεταδίδονται, κυρίως, θεωρητικές
γνώσεις για τον Η/Υ και δεξιότητες αποκομμένες από τις ανάγκες του μελλοντικού
εκπαιδευτικού. Τα παραπάνω πορίσματα τροφοδοτούνται από τα δεδομένα της παρού-
σας έρευνας, η οποία «θίγει», εμμέσως βέβαια, το ζήτημα της αποτελεσματικής αξιο-
ποίησης των Τ.Π.Ε. στα ΠΣ των Τριτοβάθμιων Ιδρυμάτων, τα οποία προετοιμάζουν
τους σύγχρονους φιλολόγους
Την ίδια, λοιπόν, χρονική περίοδο, κατά την οποία αντίστοιχα πανεπιστημιακά Ιδρύ-
ματα χωρών του εξωτερικού καταβάλλουν μεθοδευμένες προσπάθειες για την αναβάθ-
μιση του επιπέδου του ψηφιακού γραμματισμού των φοιτητών και των φοιτητριών τους
(Sheard, Carbone & Hurst, 2010), στην Ελλάδα, οι Παραγωγικές Σχολές υστερούν ή,
τουλάχιστον, παρουσιάζουν στασιμότητα όσον αφορά στην καλλιέργεια εξελιγμένων
γνώσεων και δεξιοτήτων Η/Υ. Αναμφισβήτητα, όπως φάνηκε από τα στοιχεία της έ-
ρευνας αυτής, οι πρώτες προσπάθειες είναι σημαντικές για την εκπαίδευση των εκπαι-
δευτικών με τις Τ.Π.Ε.. Η ελληνική εκπαιδευτική ηγεσία, ωστόσο, οφείλει να υπολο-
γίσει τις τεχνολογικές αλλαγές που συντελούνται, παγκοσμίως, σε εκπαιδευτικά ιδρύ-
ματα και, αναλόγως, να προσπαθήσει να εντάξει, με δημιουργικό τρόπο, τις Τ.Π.Ε. στα
ΠΣ των υποψηφίων εκπαιδευτικών.
Η παραπάνω κατάσταση, συνεπώς, διαμορφώνει ένα πλαίσιο που επιτρέπει-επιβάλλει
την ανασύνθεση ή και πλήρη αναμόρφωση των ΠΣ των Καθηγητικών Σχολών ως προς
τις Τ.Π.Ε.. Για τη βελτίωση, συνεπώς, των συνθηκών στην εκπαίδευση των υποψηφίων
εκπαιδευτικών οι λύσεις που μπορούν να προταθούν σχετίζονται με την εισαγωγή, πε-
ρισσότερων, μαθημάτων Πληροφορικής, τη σύνδεση του μαθήματος της Πληροφορι-
κής με τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων, την προσπάθεια σύζευξης της θε-
ωρίας με την εκπαιδευτική πράξη, την ενασχόληση των φοιτητών και των φοιτητριών
με εφαρμογές εκπαιδευτικών λογισμικών φιλολογικού περιεχομένου, όπως και την α-
ξιοποίηση πληθώρας ηλεκτρονικών πηγών, ως επιπρόσθετου-πληροφοριακού υλικού
για τους υποψηφίους εκπαιδευτικούς.
281
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
Βιβλιογραφία
Atkinson, D. (2004). Theorizing how student teachers form their identities in initial
teacher education. British Educational Research Journal, 30(3), 379-394.
BECTA (2004). A review of the research literature on barriers to the uptake of ICT by
teachers. Version 1, June 2004, 1-29. Διαθέσιμο online:
http://dera.ioe.ac.uk/1603/1/becta_2004_barrierstouptake_litrev.pdf, προσπελά-
στηκε στις 30/3/2011.
Finger, G., Lang, W., Proctor, R., & Watson, G. (2004). Auditing the ICT experiences
of teacher education undergraduates. Australian Educational Computing, 19(1),
3-10.
Goode, J. (2010). The digital identity divide: how technology knowledge impacts col-
lege students. New Media Society, 12(3), 497-513.
Κέκκερης, Γ., & Κοσμίδης, Ι. (2013). Διδασκαλία των Τεχνολογιών Πληροφορίας και
Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) με Open eClass σε Παιδαγωγικό Τμήμα. Pedagogy: the-
ory & praxis, 8, 71-82.
Lai, C., Wang, Q., & Lei, J. (2012). What factors predict undergraduate students' use
of technology for learning? A case from Hong Kong. Computers & Educa-
tion, 59(2), 569-579.
Μπίκος, Κ., & Τζιφόπουλος, Μ. (2012). Αντιδράσεις υποψήφιων εκπαιδευτικών σε
ακαδημαϊκά ψηφιακά περιβάλλοντα μάθησης: αξιοποίηση, εξοικείωση, προο-
πτικές βελτίωσης (σσ. 463-473). Πρακτικά 6ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΕΤ.Π.Ε.,
σε ψηφιακή μορφή. Διαθέσιμο online:
http://www.etpe.gr/custom/pdf/etpe1863.pdf, προσπελάστηκε στις 2/4/2013.
Player-Koro, C. (2013). Hype, hope and ICT in teacher education: a Bernsteinian per-
spective. Learning, Media and Technology, 38(1), 26-40.
Rappa, N.A., Yip, D.K., & Baey, S.C. (2009). The role of teacher, student and ICT in
enhancing student engagement in multiuser virtual environments. British Jour-
nal of Educational Technology, 40(1), 61-69.
Russell, T. (2002). Teaching about teaching: purpose, passion and pedagogy in
teacher education. London: Routledge.
Sheard, J., Carbone, A., & Hurst, A.J. (2010). Student engagement in first year of an
ICT degree: staff and student perceptions. Computer Science Education, 20(1),
1-16.
282
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
Sutherland, L., Howard, S., & Markauskaite, L. (2010). Professional identity creation:
examining the development of beginning pre-service teachers' understanding of
their work as teachers. Teaching and teacher education, 26(3), 455-465.
Teo, T., Lee, C.B., Chai, C.S., & Wong, S.L. (2009). Assessing the intention to use
technology among pre-service teachers in Singapore and Malaysia: a multi-
group invariance analysis of the Technology Acceptance Model (TAM). Com-
puters & Education, 53(3), 1000-1009.
Ηλεκτρονικοί Οδηγοί Σπουδών 2015-2016
Φιλολογίας Ε.Κ.Π.Α.: www.phil.uoa.gr
Φιλολογίας Α.Π.Θ.: www.lit.auth.gr
Φιλολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων: philology.uoi.gr/
Φιλολογίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου: kalamata.uop.gr/~litd/
Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης: www.philology.uoc.gr
Φιλολογίας Πανεπιστημίου Πάτρας: www.philology-upatras.gr
Ελληνικής Φιλολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης: helit.duth.gr
Ιστορίας-Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α.: www.arch.uoa.gr
Ιστορίας-Αρχαιολογίας Α.Π.Θ.: www.hist.auth.gr
Ιστορίας-Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων: www.hist-arch.uoi.gr
Ιστορίας-Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου: kalamata.uop.gr/~hamccd/
Ιστορίας-Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης: www.history-archaeology.uoc.gr
Ιστορίας-Εθνολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης: he.duth.gr/
Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας Ε.Κ.Π.Α.: www.ppp.uoa.gr
Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής Α.Π.Θ.: www.edlit.auth.gr
Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων: ppp.uoi.gr/
Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Πατρών: www.philosophy.upatras.gr
283
_____________________________________________________________________________________________
ISBN: 978-618-82301-0-1 "Τα πρακτικά του 3ου Συνεδρίου: ΝΕΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ" Αθήνα, 16 & 17 Απριλίου 2016
