SNAKE FIGURES IN THE PRE-POTTERY NEOLITHIC PERIOD. ÇANAK ÇÖMLEKSİZ NEOLİTİK DÖNEMDE YILAN FİGÜRÜ

Abstract

The snake is generally associated with the world of the dead in almost all faiths. The
snake features chthonian property in majority of the mythologies as its poison can be lethal
and as the snake molts its skin. That is, the snake represents the death as well as
immortality. The Neolithic societies inhabited the Southeastern Anatolia Region of Turkey
during Pre-Pottery Neolithic Period depicted snake figures intensively on the stones,
vessels and bones. Yet, we are not sure why such societies depicted the snake figures.
When we look at the animals depicted on the pillars at Göbekli Tepe, we can observe that
the livestock exploited by the societies of that era, such as cattle, gazelles, donkeys, pigs,
foxes as well as the wild animals that are dangerous for the people of that era, such as
scorpion, snake, spider and the lion were depicted. The figures carved on the stone vessels
and bones discovered at the graves (burial sites) in Körtik Tepe also depict both beneficial
and depredatory animals. This study will deliberate the sites where the snake reliefs were
discovered until this day as well as the snake reliefs recently discovered in the region.

Full text

KARADENİZ
BLACK SEA – ЧЕРНОЕ МОРЕ
Sonbahar/Падать/Autumn 2016 ▪ Yıl/Год/Year 8 ▪ Sayı/Число/Issue 31
ÜÇ AYDA BİR YAYINLANAN ULUSLARARASI HAKEMLİ SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ
ЕЖЕКВАРТАЛЬНЫЙ МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ОБЩЕСТВЕННЫХ НАУК
AN INTERNATIONAL QUARTERLY JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE
ISSN: 1308-6200
http://www.dergikaradeniz.com; www.dergikaradeniz.net; www.dergikaradeniz.org
Sahibi/ Учредитель/ Owner
Hayrettin İVGİN
Konur Sokak 66/7 Bakanlıklar-ANKARA (+90) 312 4259353 – hayrettinivgin@gmail.com
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Editör/ Главный редактор/ Editor
Erhan İVGİN Prof. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK ▪ Yrd. Doç. Dr. Vedi AŞKAROĞLU
Prof. Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ ▪ Doç. Dr. Ranetta GAFAROVA
Yayın Kurulu/ Редколлегия/ Editorial Board
Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ(Ardahan Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Orhan SÖYLEMEZ(Ardahan Üniversitesi)▪ Prof.
Dr. Ahmet BURAN (Fırat Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Anatoly A. BURTSEV (Ammasov Adına Yakutistan Devlet
Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Tuncer GÜLENSOY (Emekli) ▪ Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN (Selçuk Üniversitesi) ▪ Prof.
Dr. Sivtseva-Maksimova Prasovya VASILYEVNA (Ammasov Adına Yakutistan Devlet Üniversitesi) ▪ Prof. Dr.
Bekir DENİZ(Ardahan Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Caval KAYA (Ardahan Üniversitesi)▪ Prof. Dr. Sulayman
KAYIPOV (Çuy Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Dimitri D. VASİLEV,(Moskova Bilimler Akademisi) ▪ Prof. Dr. Elfina
SİBGATULLİNA (Moskova Bilimler Akademisi) ▪ Prof. Dr. Yakup ÇELİK(Yıldız Teknik Üniversitesi)▪ Prof. Dr.
Victoria V. KRASNYKH (Kiev Bilimler Akademisi)▪ Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN (Emekli)▪ Prof. Dr. Hüseyin TÜRK
(Ardahan Üniversitesi)▪Prof. Dr. İhsan BULUT (Akdeniz Üniversitesi)▪ Prof. Dr. Mustafa ÜNAL(Erciyes
Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Mambetturdu Mambetakun (Şincan Pedagoji Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Layli
ÜKÜBAYEVA (Manas Üniversitesi)▪ Prof. Dr. Remzi KILIÇ (Erciyes Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Roin KAVRELIŞVILI
(İvana Cevahişvili Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ (Karadeniz Teknik Üniversitesi)▪ Prof. Dr. Enver
TÖRE (Artvin Üniversitesi) ▪Prof. Dr. Vasiliy Vasilyeviç İLLARİONOV (Ammasov Adına Yakutistan Devlet
Üniversitesi)▪ Prof. Dr. Şefika Şule ERÇETİN (Hacettepe Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Tina GELAŞVİLİ(İvana
Cevahişvili Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Elena ARABADJİ (Melitopol Devlet Üniversitesi) ▪ Prof. Dr. Natalie
KONONENKO (Alberta Üniversitesi)▪ Prof. Dr. Ahmet Evren ERGİNAL(Ardahan Üniversitesi)▪ Doç. Dr. Nadya
TIDIKOVA ( Altayistik Enstitüsü) ▪ Doç. Dr. İbrahim TÜZER (Yıldırım Bayazıt Üniversitesi) ▪ Doç. Dr. Betül
KARAGÖZ (Giresun Üniversitesi) ▪ Doç. Dr.Ahmet İÇLİ (Ardahan Üniversitesi)
Redaksiyon/ Редакция/ Redaction
Yrd. Doç. Dr. Ufuk ERDEM – Yrd. Doç. Dr. Samet AZAP
Teknik Sorumlu/Ответственныйпотехническойчасти / Technical Manager
Öğr. Gör. Arif Cem TOPUZ : arifcemtopuz@hotmail.com
Öğr. Gör. Eser KARADENİZ : eser_karadeniz@hotmail.com
Uluslararas İlişkiler /Международныеотношения/ International Relations Expert
Yrd. Doç. Dr. Vedi AŞKAROĞLU : vediaskaroglu@ardahan.edu.tr
Yabancı Dil Danışmanları/ Советникипоиностраннымязыкам/ Foreign Language Consultants
Prof. Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ / Yrd. Doç. Dr. Vedi AŞKAROĞLU
Yazışma Adresi/ Адресиздательства/ Correspondance Addres
Prof. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK
Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü-Ardahan/TÜRKİYE
Tel.: (+90) 5308852928 - (+995) 597054760 e-mail: dergikaradeniz@gmail.com
Baskı/ Типография/ Pres: Sage Yayıncılık (ANKARA)

2
Bu dergi Tübitak/ULAKBİM TR, Index Copernicus (IC), Central and Eastern European Online Library (CEEOL),
Ulrich’s Web (UPD), Modern Language Association of America (MLA), Proquest ve ASOS Index tarafından
indekslenmektedir.
This journal is indexed by Tubitak/ULAKBIM TR, Index Copernicus (IC), Central and Eastern European
Online Library (CEEOL), Ulrich’s Web (UPD), Modern Language Association of America (MLA),
Proquest and ASOS Index
Hakem Kurulu/ Консультативный совет – Редколлегия/ Editorial Board
Hakem Kurulu
▪ Prof.Dr. Tofiq ABDÜHASANLİ ABDÜLAZİZ OĞLU, Devlet İktisat Üniversitesi (Azerbaycan)
▪ Prof. Dr. Adnan AKGÜN - Maramara Üniversitesi, (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ali AKAR - Muğla Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN - Selçuk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Tayyar ARI - Uludağ Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. İbrahim Ethem ATNUR - Atatürk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Aygün ATTAR - Giresun Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Hasan BAHAR - Selçuk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Cevat BAŞARAN - Atatürk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Vladimir BELYAKOV - (Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Uwe BLAESİNG - (Hollanda)
▪ Prof. Dr. Valerij BOVTUN – Altay Devlet Teknik Üniversitesi (Altay Kray – Rusya Federasyonu
▪ Prof. Dr. İhsan BULUT - Atatürk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ahmet BURAN - Fırat Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Nalan BÜYÜKKANTARCIOĞLU - Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ömür CEYLAN - Kültür Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ahmet CİHAN - Nevşehir Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Maria CİKİA - (Gürcistan)
▪ Prof. Dr. Asiye Mevhibe COŞAR - Karadeniz Teknik Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Halit ÇAL - Gazi Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Özkul ÇOBANOĞLU - Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Necati DEMİR - Gazi Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Bekir DENİZ - Akdeniz Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Remzi DEVLETOV – Kırım Devlet Pedegoji ve Mühendislik Üniversitesi, (Kırım)
▪ Prof. Dr. Abide DOĞAN - Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Juliboy ELTAZAROV - Muğla Üniversitsi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. A. Bican ERCİLASUN - Gazi Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Şefika Şule ERÇETİN - Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Gavril GAVRILEVIÇ FILIPPOV - (NEF Üniversitesi Yakutistan - Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Nevin GÜNGÖR ERGAN - Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Hande BİRKALAN-GEDİK - Yeditepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Orhan GÖKÇE - Selçuk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. İsmail GÖRKEM - Erciyes Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Kadir GÜLKAYRAN – (İran)
▪ Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN - Ege Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ali Osman GÜNDOĞAN - Muğla Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU - Atatürk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Harun GÜNGÖR - Erciyes Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Figen GÜRSOY - Ankara Üniversitesi (Türkiye)

KARADENİZ, 2016; (31)
3
▪ Prof. Dr. Tacida HAFIZ - (Bosna-Hersek)
▪ Prof. Dr. Cengiz HAKOV - (Bulgaristan)
▪ Prof. Dr. Vasiliy Vasilyeviç İLLARİONOV (SAHA Cumhuriyeti -Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Alimcan İNAYET - Ege Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Bravina Rozalia INNOKENTYEVNA (SAHA Cumhuriyeti Bilimler Akademisi -Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Aleksander KADİRBAYEV - (Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Fitnat KAPTAN - Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Günay KARAAĞAÇ - İstanbul Aydın Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Kerem KARABULUT - Atatürk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Recai KARAHAN - Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ayla KAŞOĞLU - Gazi Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ – İvana Cevahişvili Üniversitesi (Gürcistan)
▪ Prof. Dr. Ceval KAYA - Ardahan Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Sulayman KAYIPOV (CHUI Üniversitesi - Kırgızistan)
▪ Prof. Dr. İsmail KERİMOV – Kırım Devlet Pedagoji Üniversitesi (Kırım)
▪ Prof. Dr. Remzi KILIÇ - Niğde Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Faruk KOCACIK - Cumhuriyet Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Aynur KOÇAK - Yıldız Teknik Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Özdemir KOÇAK - Selçuk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Abdullah KORKMAZ - İnönü Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ramazan KORKMAZ - Ardahan Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Mehmet Fatih KÖKSAL - Ahi Evran Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Victoria V. KRASNYKH - (Moskova Lomonosov Üniversitesi - Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Adnan KULAKSIZOĞLU - Marmara Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Muhtar KUTLU - Ankara Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Sabahattin KÜÇÜK – Emekli (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Mambetturdu MAMBETAKUN (Şincan Pedagoji Üniversitesi, Çin)
▪ Prof. Dr. Olga MELNITCHOUK, (NEF Üniversitesi - Yakutistan - Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Alekseyev Anatoly NIKOLAYEVIC (RAN Kuzey Sibirya Halkları Bölümü - Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Mehmet OKUR - Karadeniz Teknik Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Hikmet ÖKSÜZ - Karadeniz Teknik Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Mustafa ÖNER - Ege Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Ramazan ÖZEY - Marmara Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Haydar ÖZTAŞ - Selçuk Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Nazım Hikmet POLAT - Gazi Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Hakan POYRAZ - Gazi Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Abdulkerim RAHMAN - (Çin)
▪ Prof. Dr. Hülya SAVRAN - Balıkesir Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Elfina SİBGATULLİNA - (Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Orhan SÖYLEMEZ - Ardahan Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Hatice ŞAHİN - Uludağ Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. İbrahim ŞAHİN - Osman Gazi Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Musa ŞAŞMAZ - Niğde Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Esma ŞİMŞEK - Fırat Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Cemalettin TAŞKIRAN - Kırıkkale Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Abdulvahap TAŞTAN - Erciyes Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Orhan Kemal TAVUKÇU - Rize Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN - Ege Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Kerim TÜRKMEN - Erciyes Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Berrak TARANÇ - Ege Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Halil İbrahim USTA - Ankara Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Mustafa ÜNAL - Erciyes Üniversitesi (Türkiye)

KARADENİZ, 2016; (31)
4
▪ Prof. Dr. Olga MELNİCUK - (NEF Üniversitesi - Yakutistan - Rusya Federasyonu )
▪ Prof. Dr. Celalettin VATANDAŞ - Karadeniz Teknik Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Kamil VELİ - İstanbul Aydın Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Obayev Nikolay VYACESLAVOVIC (Tuva Devlet Üniversitesi - Rusya Federasyonu)
▪ Prof. Dr. Hakkı YAZICI - Kocatepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Prof. Dr. Dursun YILDIRIM - Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)
▪ Doç. Dr. İbrahim TÜZER - Yıldırım Bayazıt Üniversitesi, Ankara (Türkiye)
▪ Doç. Dr. Mustafa ŞENEL – Kafkas Üniversitesi (Türkiye)
▪ Doç. Dr. Mutlu Deveci – Fırat Üniversitesi, Elazığ (Türkiye)
▪ Doç. Dr. Nadya TIDIKOVA - (Altay)
▪ Doç. Dr. Alexander D. VASILYEV (Sosyal Bilimler Ens. Şarkiyat Bölümü - Moskova - Rusya Federasyonu)
▪ Doç. Dr. Mukhopleva Svetlana DMITRIEVNA (Yakut Folklor Enstitüsü RAN - Rusya Federasyonu)
▪ Doç. Dr. Ergali ESBOSUN - (Abay Üniversitesi, Kazakistan)

KARADENİZ, 2016; (31)
5
Temsilcilikler/ Представители/ Representative
YURT İÇİ / Турция / Interior:
Prof. Dr. Bekir DENİZ – ANTALYA * Yrd. Doç. Dr. Bilşen İNCE ERDOĞAN – AYDIN * Doç. Dr.
Salim ÇONOĞLU – BALIKESİR * Yrd. Doç. Dr. Ali ATALAY – BOLU * Halis TEKİN – BURDUR * Yrd.
Doç. Dr. Rahman ÇAKIR – GİRESUN * Yrd. Doç. Dr. Fatma Sibel BAYRAKTAR – EDİRNE * Doç. Dr.
Davut KILIÇ – ELAZIĞ * Yrd. Doç. Dr. Hilal OYTUN ARSLAN – İSTANBUL * Doç. Dr. Özkan
ÖZTEKTEN – İZMİR * Doç. Dr. Bayram DURBİLMEZ – KAYSERİ * Yrd. Doç. Dr. Cengiz GÖKŞEN –
KARS * Osman KABADAYI – KIRŞEHİR * Yrd. Doç. Dr. Mehmet EROL – KİLİS * Dr. Erkan KALIPÇI
- KONYA-NEVŞEHİR * Yrd. Doç. Dr. Adnan Menderes KAYA – MALATYA * Yrd. Doç. Dr. İbrahim
Ethem ÖZKAN – NEVŞEHİR * Doç. Dr. Hikmet KORAŞ – NİĞDE * Doç. Dr. Ergin AYAN – ORDU *
Doç. Dr. Bekir ŞİŞMAN – SAMSUN * Yrd. Doç. Dr. Doğan KAYA – SİVAS * Prof. Dr. Kemal
ÜÇÜNCÜ – TRABZON * Yrd. Doç. Dr. Rezzan KARAKAŞ - DİYARBAKIR
YURT DIŞI / Другие страны /Abroad:
Mehmet Akif KORKMAZ – ALMANYA ▪ Jale İSMAİLOV – AZERBAYCAN ▪ İlya İVANOV –
ÇUVAŞİSTAN ▪ Serpil KUP – FRANSA ▪ Maria CİKİA – GÜRCİSTAN ▪ Mehmet TÜTÜNCÜ –
HOLLANDA ▪ Harid FEDAİ – KKTC ▪ Prof. Dr. Tacide HAFIZ – KOSOVA ▪ Prof. Dr. Hamdi HASAN
– MAKEDONYA ▪ Lübov ÇİMPOYEŞ – MOLDOVA ▪ Eden MAMUT – ROMANYA ▪ Doç. Dr. Miryana
MARİNKOVİÇ – SIRBİSTAN ▪ Prof. Dr. Elfina SİBGATULLİNA - RUSYA FEDERASYONU ▪ Hakan
KARAKOÇ - RUSYA FEDERASYONU – YAKUTİSTAN ▪ Doç. Dr. Nadya TIDIGOVA – ALTAY ▪ Murat
TOYLU - TATARİSTAN M.C. ▪ Natalya BUDNİK - KIRIM – UKRAYNA ▪ Dr. İrina KAYAN -
POKROVSKAYA – UKRAYNA ▪ Prof. Dr. İngeborg BALDAUF – ALMANYA ▪ Prof. Dr. Ramesh
DEOSARAN - TRİNİDAD-TOBAGO ▪ Prof. Dr. Pavel DOLUKHANOV – İNGİLTERE ▪ Prof. Dr.
Charlyn DYERS - GÜNEY AFRİKA ▪ Prof. Dr. Shih-chung HSIEH – TAYVAN ▪ Doç. Dr. Rainer
CZICHON – ALMANYA ▪ Doç. Dr. Ramile ESXADULLAKIZI - TATARİSTAN M.C. ▪ Doç. Dr. Cabbar
İŞANKUL – ÖZBEKİSTAN ▪ Doç. Dr. Gholam VATANDOUST – KUVEYT ▪ Dr. Anarhan NADİROVA –
KIRGIZİSTAN ▪ Prof. Dr. İsa HABİBBEYLİ – NAHÇIVAN ▪ Prof. Dr. Rukiye HACI – ÇİN ▪ Prof. Dr.
Cengiz HAKOV – BULGARİSTAN ▪ Prof. Dr. Marika Cikia – GÜRCİSTAN ▪ Prof. Dr. Dosay
KENÇATAY – KAZAKİSTAN ▪ Prof. Dr. Kopi KYÇYKU – ROMANYA ▪ Dr. Maria MAVROPOULOU –
YUNANİSTAN ▪ Dr. Emna CHIKHAOUİ – TUNUS ▪ Yrd. Doç. Dr. Damuta CMMİELWSKA –
POLONYA ▪ Prof. Dr. Tursun GABİTOV – KAZAKİSTAN ▪ Doç. Dr. Kadir GÜLDİKEN – İRAN ▪ Doç.
Dr. Ergali ESBOSUNOV – KAZAKİSTAN ▪ Prof. Dr. Ebulfez AMANOĞLU – NAHÇIVAN ▪Dr. Kızıl
Maadır SİMÇİT, RUSYA FEDERASYONU – TUVA. ▪ Ertuğrul KULAÇ - RUSYA FEDERASYONU –
BURYATİA ▪ İrina JERNOSENKO – RUSYA FEDERASYONU – ALTAY KRAY. Prof. Dr. Ruslan
KADİROV, (Dağıstan Cumhuriyeti, RUSYA FEDERASYONU)

6

KARADENİZ, 2016; (31)
7
İÇİNDEKİLER/ CONTENT / СОДЕРЖАНИЕ
Söz Başı
Presentation
Предисловиe
Prof. Dr. Erdoğan Altınkaynak..................................................................................... 11
The Unclehood Tradition In The Nusayriye As Introductory Ritual To Religion
Dine Giriş Ritüeli Olarak Nusayrilerde Amcalık Geleneği
Традиции “Крёстных Отцов”- Религиозный Ритуал Нусайритов
Hüseyin Türk ................................................................................................................. 13
Meydancık Beldesi Gürcülerinde “Ölüm”
Death Concept Among Georgians Of Meydancik District
Вопрос “Смерти” Среди Гузин Из Посёлка Мейданджык
Erdoğan Altınkaynak..................................................................................................... 21
Mersin Yöresinden Mahallî Bir Fıkra Tipi Örneği: Erdemlili Mudahhar
A Local Anecdote Type From Region Of Mersin: Mudahhar In Erdemli
Басни Из Района Эрдемил Мерсинской Области
Nilgün Çıblak Coşkun - Ömer Kırmızı........................................................................ 27
Öğretmenlerin Eski Matematikçilerin Yaşam Öykülerine Yönelik Görüşleri ve
Derslerde Yer Verme Durumları
Opinions Of Teachers On Life Stories Of Ancient Mathematicians And Teachers’ Situation
Of Including Those Stories In Classes
Уделение Внимания К Биографиям Древных Математиков На Уроках И Отношение
Педагогов К Ним
Cemalettin Yıldız - Adnan Baki.................................................................................... 43
Turizm Destinasyonu Olarak Gelibolu Yarımadası Gzft (Swot) Analizi
Swot Analysis Of Gallipoli Peninsula As A Tourism Destination
Галиполийский Полуостров, Как Дестинация Для Туризма По Итогам Анализов Gzft
(Swot)
Mustafa Boz ....................................................................................................................63
Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “İnsan Önce Maymun muydu?” Adlı Romanında
Halk İnançlarına Eleştirel Bakış
Critical Approach To Superstiti On In The Novel Of Hüseyin Rahmi Gürpinar’s “İnsan
Önce Maymun Muydu?”
Критический Взгляд Поверьям Народа В Романе Хусейна Рахми Гюрпынар Под
Названием «Insan Önce Maymun Muydu?» (Произошел Ли Человек От Обезьяны?)
Bekir Şişman– Mehmet Şahin....................................................................................... 76

KARADENİZ, 2016; (31)
8
Uygulamalı Halk Bilimi ve Âşıklık Geleneğinin Geleceği
The Future Of Minstrel Tradition And Applied Folklore
Прикладной Фольклор И Будущее Ашугскской Традиции
Selcan Gürçayır Teke..................................................................................................... 91
Tarihî Türk Lehçelerinde
Ḳ
atıġ Kelimesinin Çok Anlamlı Yapısı
The Polysemic Structure Of The Word
Ḳ
atiġ In Historical Turkish Dialects
Filiz Meltem Erdem Uçar............................................................................................ 101
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnâmelerinde Ordu Vilayeti (1925-1927)
Ordu Province In The Yearbooks Of The Turkish Republic (1925-1927)
Ордуиский Вилает В Турецких Государственных Ежегодниках (1925-1927)
Hadiye Yılmaz .............................................................................................................. 118
Hatay’ın Merkez İl ve İlçelerinden Derlenen Hz. Ali Kerametleri
The Miracles Of Hz. Ali That Have Been Compiled From City Center And Districts Of
Hatay
Чудеса Пророка Али В Хатайском Районе
Hüseyin Kürşat Türkan............................................................................................... 139
Sarıkamış Destanı’nın Oluşumsal Yapısalcı Yöntem Işığında İncelenmesi
Examining Of Sarikamiş Destani In The Light Of Genetic Structuralism Method
Исследование Дастана Сарыкамыш С Точки Зрения Формы И Структуры
Şamil Yeşilyurt ............................................................................................................. 157
Beklenti Kılavuzu Stratejisinin 8. Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama
Becerilerine Etkisi
The Effect Of Anticipation Guide Strategy On 8th Grade Students’ Reading
Comprehension Skills
Влияние Стратегического Путеводителья На Усвоение Прочтённого
Материала Учащихся Восьмого Класса
Mustafa Onur Kan ....................................................................................................... 175
Hamza-Nâme Adlı Eserin 72. Cildinin Atasöz, Deyim, İkileme ve Beyitlerin Anlam
ve Görev Yönünden İncelenmesi
The Analsysis Of The Work Named Hamza-Name From The Point Of Sayings, Idioms,
Reduplication And Verses
Пословицы, Выражения, Удвоения И Двустишия В 72-М Томе Произведений
Хамза-Наме
Osman Türk.................................................................................................................. 183
Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarında Orta Asya Vurgusu
Stress Accent Of Central Asia İn The Religious Culture And Moral Knowledge Of
Highschool
Тема Средней Азии В Учебниках По Религиозной Культуре И Этики
Taner Karakuzu-İlker Limon ..................................................................................... 193

KARADENİZ, 2016; (31)
9
Szin ve Lyao Sülâleleri Arasindaki Ilişkiler
Relations Between The Szin And Lyao Families
Дипломатические Отношения Империй Цзын И Ляо
Ikram Matyakubov ........................................................................................................211
Snake Figures In The Pre-Pottery Neolithic Period
Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemde Yilan Figürü
Змеевидные Изображения Догончарного Периода Эпохи Неолита
Bahattin Çelik............................................................................................................... 225
Gerçekçilik Akımı, Akımın Yöntemi, Türleri ve Gerçekçi Akım İçinde Erıch Marıa
Remarque
Realism; Methods Of Realism, Species Of Realism And Erich Maria Remaque
Stands In Realism
Реализм: Методы, Направления, Виды И Эрих Мария Ремарк В Среде Реализма
Savra Fırıncıoğlu.......................................................................................................... 234
XVI. Yüzyıl Sonlarında Çıldır Nâm-ı Diğer Ahıska Eyâleti Vakıflarına Genel Bir
Bakış
An Overwiew Of The Foundations Of Childir ( Also Known As Ahiska) Province At The
End Of XVI Century
К Вопросу О Благотворительных Фондах (Вакуфах) В Провинции Чылдыр В Конце
16 В.
Iasha Bekadze- Bekir Tarık Yiğit .............................................................................. 247
II. Abdülhamid Döneminde Mahkemelerin Islahına Dair Hazırlanan Layihalar ve
İsimsiz Bir Layiha Örneği
The Reports Prepared Regardin The Reforming Courts In The Time Of Abdulhamid
II And An Untitled Report Case
Законопроекты С Целью Реформирования Судебной Системы В Период
Правления Абдулхамида II-Го И Один Неизвестный Законопроект
Kemal Saylan................................................................................................................ 265
Antik Dönemde Karadeniz Bölgesi’nde Yaşamış Halklar Hakkında Bir İnceleme
An Analysis About The Folks Lived In The Black Sea Region At The Ancient Ages
Народы Проживающие В Районе Чёрного Моря В Античном Периоде
Uğur Tuna Koca........................................................................................................... 279
Balázs Orbán’ın “Yurtdışı Hayatımdan Sayfalar” I
Çeviren: Vural Yıldırım.............................................................................................. 287
Basîrî’nin Yeni Türkçe Şiirleri
New Turkish Poems Of Basîrî
Поэзия Басыра На Новотурецком Языке
Ahmet İçli...................................................................................................................... 305

10

KARADENİZ, 2016; (31)
11
SÖZ BAŞI
Saygı değer okuyucular,
Dergimizin bu sayısıyla sizlerin huzuruna yeniden çıkıyoruz. Bir sonraki sayımızla 8 senemizi
doldurmuş olacağız.
Dergimizi satışa çıkardık. Taliplileri elektronik posta yolu ile müracaat edebilirler.
Bizlere, dergimizin yayın kurallarına uymayan pek çok makale gelmektedir. Bu nedenle
gönderdiğiniz makalelerinizin pek çoğunu geri çevirmek veya kabul etmemekle karşı karşıya
kalıyoruz. Bu hem bizim ve hem de siz değerli araştırmacılar için zaman kaybına neden olmaktadır.
Lütfen, dergimizin yayın ilkelerini gözden geçirerek makalelerinizi gönderiniz.
Dergimizin yayınlanmış sayılarına, arşivlerimizdeki makalelerine www.dergikaradeniz.com;
www.dergikaradeniz.net; www.dergikaradeniz.org adreslerinden erişebilirsiniz.
Akademik yükselme sağlayanlara başarılarının devamı, aramızdan ayrılan sosyal bilimcilere
Tanrıdan rahmet diliyoruz.
Çalışmalarınızda kolaylık ve başarılar dilerim.
Prof. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK
Editör
PRESENTATION
Dear Readers;
We are in your presence with this issue of the journal. With the following issue, we will have
completed our eighth year.
We have launched our journal for sale. Those wishing to attain it can apply through e-mail.
So far, we have received many articles which are not compatible with the writing format of our
journal. Therefore, we are forced to turn down some of them for revision or not accept some at all,
which means a loss of time for us and the dear writers/contributors. I kindly ask you to first have a
close look at the writing principles of the journal and then send us the articles.
You can attain the published issues of our journal and the articles in the archives through
www.dergikaradeniz.com; www.dergikaradeniz.net; www.dergikaradeniz.org.
We congratulate the academicians who have attained new titles and pay tribute to those who
have passed away.
We wish you a bright period of success.
.
Professor Erdoğan ALTINKAYNAK
Editor

KARADENİZ, 2016; (31)
12
ПРЕДИСЛОВИE
Уважаемый читатель,
Вышёл очередной номер нашего журнала. С выходом следующего номера мы заполним
восьмилетнюю годовшину нашего журнала.
Журнал можно заказать и пеобрести по электронному адресу.
Последнеевремямыполучаеммногостатей, несоответствующихнашимтребованиям. В связи
с этим, мы вынуждены не принимать, илиотправлятьэтистатьиавторамобратно.
Всёэтостановитсяпричинойпотеридорогоговременикакдляреколлегии, так и дляавторов.
ПросимВасвысылатьдокладысоответсвующиенашимтребованиям.
Доступ к архивунашегожурналаможноосуществлятьпоследующемуадресу:
www.dergikaradeniz.com; www.dergikaradeniz.net; www.dergikaradeniz.org
Учёным желаем высоких научных достижений, царство небесное всем деятелям
общественных наук, покинувших нас.
С уважением,
Профессор доктор Эрдоган АЛТЫНКАЙНАК
Редактор журнала

KARADENİZ, 2016; (31)
2
25
SNAKE FIGURES IN THE PRE-POTTERY NEOLITHIC PERIOD1
ÇANAK ÇÖMLEKSİZ NEOLİTİK DÖNEMDE YILAN FİGÜRÜ
ЗМЕЕВИДНЫЕ ИЗОБРАЖЕНИЯ ДОГОНЧАРНОГО
ПЕРИОДА ЭПОХИ НЕОЛИТА
Bahattin ÇELİK*
ÖZ
Yılan, genellikle her inançta ölüler dünyası ile ilişkilidir. Zehiri ölümcül olabildiğinden
ve deri değiştirebildiğinden, pek çok mitolojilerde khitonien bir özelliğe sahiptir. Yani
yılan, ölümü ve aynı zamanda ölümsüzlüğü temsil eder. Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu
Bölgesi'nde, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemde yaşayan Neolitik topluluklar, taşların,
kapların ve kemiklerin üzerine yoğun olarak yılan figürleri resmetmişlerdir. Yılan
figürlerini neden yaptıklarını henüz tam olarak bilemiyoruz. Göbekli Tepe’de yer alan
dikilitaşlar üzerine resmedilen hayvanlara bakıldığında, hem insanların faydalandıkları
sığır, ceylan, eşek, domuz, tilki gibi hayvanları, hem de akrep, yılan, örümcek ve aslan gibi
insanlar için tehlikeli hayvanları resmettiklerini görmekteyiz. Körtik Tepe'deki mezarlarda
bulunan taş kaplar ve kemikler üzerine yapılan figürlerde de aynı şekilde faydalı ve zararlı
hayvanların resmedilmiş olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, daha önceden tespit edilmiş
yılan kabartmalarının nerelerde bulunduğu ve bölgede yeni bulunmuş olan yılan
kabartmaları üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Yılan, Yılan Resmetme Tekniği, Çanak Çömleksiz Neolitik
Dönem, Kült Yapıları, Dikilitaşlar.
ABSTRACT
The snake is generally associated with the world of the dead in almost all faiths. The
snake features chthonian property in majority of the mythologies as its poison can be lethal
and as the snake molts its skin. That is, the snake represents the death as well as
immortality. The Neolithic societies inhabited the Southeastern Anatolia Region of Turkey
during Pre-Pottery Neolithic Period depicted snake figures intensively on the stones,
vessels and bones. Yet, we are not sure why such societies depicted the snake figures.
When we look at the animals depicted on the pillars at Göbekli Tepe, we can observe that
the livestock exploited by the societies of that era, such as cattle, gazelles, donkeys, pigs,
foxes as well as the wild animals that are dangerous for the people of that era, such as
scorpion, snake, spider and the lion were depicted. The figures carved on the stone vessels
and bones discovered at the graves (burial sites) in Körtik Tepe also depict both beneficial
and depredatory animals. This study will deliberate the sites where the snake reliefs were
discovered until this day as well as the snake reliefs recently discovered in the region.
1 DOI : 10.17498/kdeniz.1957
* Academic Member at Ardahan University, Faculty of Humanities and Letters, Department of
Archeology. bahattincelik@ardahan.edu.tr

KARADENİZ, 2016; (31)
2
26
Keywords: Snake, Snake Depiction Technique, Pre-Pottery Neolithic Period, Cult
Buildings, Pillars
АННОТАЦИЯ
Традиционно Змею во все времена относили к потустороннему миру необычное
специфическое выделение яда и сбрасывание чешуи у змеи в мифологии занимает
особое место именно змея ассоциируется со смертью и безвыходностью В юго-
восточной части Турции были найдены камни и надгробья человека, на которых
были изображения змеи, принадлежащие к догончарному периоду эпохи неолита
Остается неисследованным факт изображения таких фигур Мегалитические колонны
в Гебекли-Тепе украшены резьбой по камню с изображением таких животных как
корова, газель, осел, свинья, лиса, а также имеются рисунки скорпиона, змеи, паука и
льва, как особо опасных для жизни человека. На могильных плитах и надписях в
Керкут -Тепе также обнаружены изображения животных, которых подразделяют на
опасных и полезных. В нашей работе мы исследуем хронологию таких рисунков и
принадлежность змеевидных рельефов к той или иной местности.
Ключевые слова: змея, техника изображения змеи, догончарный период эпохи
неолита, культовые сооружения, мегалитические колонны.
Introduction
Snake reliefs are frequently encountered at Pre-Pottery Neolithic Period societies that
emerge as the first sedentary societies at Southeast Anatolia Region and Northern Syria.
Numerous snake figures were discovered at Cafer Höyük in Malatya, at Çayönü and Körtik
Tepe in Diyarbakır, Hallan Çemi and Hasankeyf Höyük at Batman, and Göbekli Tepe,
Nevali Çori and Karahan Tepe settlements at Şanlıurfa. Moreover, snake figures were
discovered also at Jerf el Ahmar, Tell Abr 3, Mureybet and Tell Qaramel settlements in
Northern Syria. Usually, such snake figures were engraved to the stones or the bones by
employing embossing or engraving technique, and the snakes were mainly depicted with
triangular heads, zigzag shaped bodies, with short length and dwarfish figures. Several
snake figures, on the other hand, were depicted with round head sections and long bodies.
In particular, majority of the snake reliefs fabricated on the pillars at Göbekli Tepe dated to
the Pre-Pottery Neolithic Period were depicted with triangular heads. Again, at Göbekli
Tepe, some snake figures were depicted in a water course in order to create a background,
or intertwined snakes were depicted to form a mesh-like pattern. Snake reliefs were formed
on the bone and stone vessels at Körtik Tepe settlement, which dates further back than
Göbekli Tepe, and the body of the snake were depicted differently at such reliefs as if
trying to achieve different patterns on the body. The snake figures also appear as an
indispensable element on various finds from all cultures and civilizations also during the
post-Neolithic periods. The snake figures are also encountered frequently on some seal
impressions and colored vessels during the Chalcolithic Period subsequent to the Neolithic
period.
The SnakeFigures in Pre-Pottery Neolithic Period
The precursor snake figures during early Pre-Pottery Neolithic Periodare observed at
Körtik Tepe(Özkaya and San 2007: 28-29, Fig.15, 18; Özkaya and Coşkun 2011: 96, 99,
Fig. 20-23). The snake figures at Körtik Tepe are generally engraved on burial gifts. The

KARADENİZ, 2016; (31)
2
27
snake figures engraved on some stone vessels and animal bones left as burial gifts were
depicted with triangular heads, zigzag shaped bodies with patterns (Özkaya and Coşkun
2008: Res. 16-18; Özkaya 2009: 6, Fig. 8). Such patterns should have been formed in order
to indicate the species of the snake depicted. In fact, the lines that extend parallel to the
body at the central part of some snake figures (Özkaya et al. 2013: 40, 59, 61; Özkaya and
Coşkun 2008: Res. 17-18) are observed at adder snakes that still inhabit the region (Picture
1). In particular, even the tongue of the snakes was depicted on the stones and bones.
Snake reliefs with very long body section (Coşkun et al. 2010: Fig. 2a) or zigzag
patterns that resemble the body of the snake (Coşkun et al. 2010: Fig. 2b; Özkaya and
Coşkun 2011: Fig. 17, 19) were depicted occasionally at the brims and occasionally at the
trunk of the stone vessels discovered at Körtik Tepe. The patterns of this type that resemble
the body of the snake are most probably the symbolic representations for the snakes. Zigzag
shaped patterns are worked on stone vessel parts discovered at Tell Abr 3 settlement in
Syria, which are similar to those discovered in Körtik Tepe (Yartah 2004: Fig. 18.2,4;
2005: Fig. 7.1). Furthermore, zigzag patterns were discovered on a stone plate unearthed at
an area contemplated to be a cult building within said settlement (Yartah 2004: Fig. 9.4, 10;
2005: Fig. 2.4). Similar snake patterns made on stones rather in the form of grooved stones
or flat engraved stones of approximately 6 cm X 3 cm in size mostly unearthed in Jerf el
Ahmar settlement in Syria (Stordeur et al. 1996: 1, Fig. 2a-c) were also encountered in
many other settlements. Likewise, snake-shaped figures with “V” shaped heads and long
zigzag shaped body were discovered as engraved on grooved stones and flat engraved
stones at Tell Abr 3 (Yartah 2004: 155, Fig. 18.3; 2005: 5, Fig. 7.3) and Tel Qaramel
(Mauzurowski and Yartah 2001: 304, 307, Fig. 10.630,636,638; Fig. 11) settlements. The
snake patterns made by employing both engraving and relief method on flat engraved
stones like the ones at Jerf el Ahmar are also discovered at Göbekli Tepe (Schmidt 2007:
Fig 12; 2011: 52, Fig. 12; Schmidt and Köksal-Schmidt 2014: Fig. 3).
Moreover, snake figures were also depicted on bone spatula discovered at Körtik Tepe
(Özkaya and Coskun 2011: 99, Fig.36,37). This type of bone-engraved snake patterns was
encountered in many of the Neolithic settlement sites. Bone spatulas in the form of the
body of a snake were also unearthed at Hallan Çemi (Rosenberg 2011: Fig. 16) and
Malatya Cafer Höyük (Cauvin et al. 2011:7, Fig. 24.2; 2007:108, Fig. 24.2). A bone
arrowhead discovered at Mersin Yumuktepe was produced in the form of the body of a
snake (Caneva 2007: Fig. 23; 2012: Fig. 27-28). Snake figures were also discovered at
Aksaray Köşk Höyük as reliefs made on ceramics (Öztan 2012: Fig. 31). And again, a
vessel discovered at Niğde Tepecik-Çiftlik settlement contains a relief with zigzag patterns
in the form of the body of a snake (Bıçakçı et al. 2012: Fig.30-31,33). Stylized forms that
resemble the body of a snake were depicted on painted vessels at Şanlıurfa Mezraa Teleilat
(Özdoğan 2007: Fig. 61.63; 2011: Fig. 67,69) and also at Mersin Yumuktepe (Caneva
2007: Fig. 21; 2012: Fig. 27).
Snake reliefs engraved on pillars are encountered frequently at Göbekli Tepe (Peters
and Schmidt 2004: 183-184, Fig. 10-12, Tab. 2). A snake figure made on the stone by
employing engraving technique is present only on a single specimen out of the artifacts
discovered at Göbekli (Beile-Bohn et al. 1998: Abb.27.5). Only the rear part of the head
section of what contemplated to be a life-size sculpture was revealed in Nevali Çori
(Hauptmann 1999: 75-76, Fig. 10; 2011: 96, 98, Fig. 11a-b). This section of said sculpture
piece contains a short snake relief with triangular head and zigzag shaped body
(Hauptmann 2007: 142, 144, Fig. 10). Furthermore, zigzag patterns that symbolize a snake

KARADENİZ, 2016; (31)
2
28
were also encountered at Göbekli on some of the stone vessel pieces that we recognize from
Körtik Tepe (Schmidt 2013: Abb. 8.2; Beile-Bohn 1998: Abb. 26.2). In addition to the
foregoing, snake reliefs formed by short and long intertwining snakes with triangular heads
were discovered particularly on the pillars (Schmidt 1999: 13-15, Taf. 5, 8). Depictions of
other animals in addition to the snake reliefs are also observed on some pillars (Schmidt
and Köksal-Schmidt 2014: Fig. 1-2,4). In general, the snake reliefs on majority of the
pillars unearthed at Göbekli Tepe were used for filling the gaps on the pillars (Schmidt
2013: Abb. 5).
Recently Discovered Snake Figures
Recently, settlements with similar cultural characteristics with Göbekli Tepe were
discovered in Şanlıurfa region (Çelik 2015a: 9-22). Snake reliefs were encountered on “T”
shaped pillars and some other pillars unearthed at such settlements. Snake reliefs were
identified on sides two pillars discovered at Karahan Tepe, one of the recently discovered
settlements. The snake relief on one of the pillars (Picture 2) was depicted with round head
and long body part (Çelik 2000: 6-7, Fig. 1; 2011: Fig. 8-10). The other snake relief
(Picture 3), on the other hand, was depicted with triangular head (Çelik 2011: Fig. 11).
What is interesting here is that both reliefs were discovered on pillars arranged in
juxtaposition, but revealed as a result of illegal excavations (Çelik 2011: Fig. 8). This fact is
significant as it demonstrates existence of two snake reliefs within the same building.
Likewise, snake reliefs were discovered also on different pillars erected within a building at
Göbekli Tepe. Moreover, zigzag patterns were also identified on the stone vessel pieces,
which we recognize from Körtik Tepe, discovered at Karahan Tepe (Çelik 2000; Fig. 4b;
2011: Fig. 24.7) and Ayanlar Höyük settlements (Ercan and Çelik 2013: Fig. Drawing 1a-
d).
Recently, a new snake relief is discovered at the Pre-Pottery Neolithic settlement at
İsmail Kalesi (Çelik 2015b: 92, Res. 16) located beside Sumaklı Village 50 km east of
Şanlıurfa (Picture 4). This snake relief differs from the snake reliefs at Göbekli Tepe as the
head section of the relief is depicted in oval form. Presence of a vertical groove, however,
located immediately beside the head reminds us the grooves engraved at the sides of the
pillars at Göbekli Tepe (Becker et al. 2012: Fig. Abb. 12). The purpose of such grooves
made on the pillars at Göbekli Tepe is indicated to be for hanging the ornaments (Becker et
al. 2012: 25). The body part of the snake resembles the short and zigzag shaped body parts
of the snakes recognized from Göbekli Tepe and Karahan Tepe (Schmidt 1999: Abb.Taf. 5;
Çelik 2011: Fig. 11).
Assessment and Conclusion
The snake reliefs depicted with round head and long body discovered at Karahan Tepe
represent a unique discovery as no such other snake depiction has been discovered at any of
the archeological sites in the region until this day (Picture 2). Only several snake figures
depicted on grooved stones and flat engraved stonesby employing engraving technique
discovered at Jerf el Ahmar settlement have resemblance to Karahan Tepe snake relief
(Stordeur 1996: Fig. 2b,d). No snake species that inhabit the region resembles the Karahan
Tepe snakerelief. Karahan Tepe snake with head section depicted in the form of a disk
might be a cobra. The possibility where such relief might have beendepicted based on
actual observation springs into mind taking into consideration the fact that existence of the
cobra species is recently discovered in the region (Baran 2005: 159). The other snake relief
with triangular head identified at Karahan Tepe, on the other hand, shows similarities with
the snake figures recognized from settlements such as Göbekli Tepe, Nevali Çori, Jerf el

KARADENİZ, 2016; (31)
2
29
Ahmar, Körtik Tepe, Tell Halula, etc. (Picture 3). Such similarity is important as it
demonstrates how frequently the travelling artisans that create such works wander around
the region.
If we consider the snake relief discovered at Sumaklı Village İsmail Kalesi, this relief
doesn’t resemble the snakefigures discovered at Nevali Çori, Karahan Tepe and Körtik
Tepe. This relief bears similarities and similar features only with the snake reliefs with oval
head section depicted on the sides of the pillar no 57 unearthed at Göbekli Tepe (DAI
2014:133-134, Fig. 13). The body part of İsmail Kalesi snake with almost oval head
section, on the other hand, has similar features with many shapes that resemble snake
bodies as discovered in Göbekli Tepe (Picture 4). Here, we should mention that the
snakerelief at İsmail Kalesi is made in a more realistic fashion as it greatly resembles the
heads of the snakes that inhabit the region today (Picture 1).
In conclusion, there are some very dangerous snake species that roam Southeast
Anatolia Regionand Northern Syria (Baran 2005: 151-152,158-159). The lebetine viper
(Macrovipera lebetina) considered to be the most dangerous species can be frequently
encountered in the region (Baran 2005: 151). These snakes most probably roamed in the
vicinity of the settlements during the Pre-Pottery Neolithic Period. It is highly probable that
the people from that period depicted the snakes due to their lethal characteristics and as
they were most probably considered to be immortal as they molt their skin. Regardless of
the underlying reason, snake figures were frequently depicted in the region during the Pre-
Pottery Neolithic Period and this tradition has survived for a long time during the
subsequent periods.
Acknowledgements
We would like to express our gratitude to the Turkish Historical Society, Ardahan
University Coordinatorship of Scientific Research Projects and to Mr. Mehmet Ekinci, the
Mayor of Şanlıurfa Eyyübiye Municipality.
Bibliography
BARAN, İ. (2005). Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri / Amphibians and Reptilians of
Turkey. Tübitak Popüler Bilim Kitapları 207, Başvuru Kitaplığı 21, Pelin Matbaası,
Ankara.
BECKER, N., O. DIETRICH, Th. GÖTZELT, Ç. KÖKSAL-SCHMIDT, J.
NOTROFF, and K. SCHMIDT (2012). "Materialienzur Deutung der zentralen Pfeilerpaare
des Göbekli Tepe und weiterer Orte des obermesopotamischen
Frühneolithikums."Zeitschriftfür Orient-Archaeologie 5, 14-43.
BEİLE-BOHN M., C. GERBER, M. MORSCH and K. SCHMİDT
(1998).”Frühneolithische Forschungen in Obermesopotamien. GöbekliTepe und
Gürcütepe.”Istanbuler Mitteilungen 48, 5-78.
BIÇAKÇI, E., M. GODON and Y. G. ÇAKAN (2012)."Tepecik-Çiftlik." The Neolithic
in Turkey. New Excavation and New Research. Central Turkey. In M. Özdoğan, N.
Başgelen and P. Kuniholm (eds.), Istanbul, 89-134.
CANEVA, I. (2007) "Mersin-Yumuktepe: Son Veriler Işığında MÖ Yedinci
BinyılaYeni Bir Bakış.", Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa'ya Yayılımı, Türkiye'de
Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular., (Eds.) M. Özdoğan ve N. Başgelen,
Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 203-216.

KARADENİZ, 2016; (31)
2
30
CANEVA, I. (2012). “Mersin-Yumuktepe. In the Seventh Millenium BC: an updated
wiev.”,The Neolithic in Turkey. New Excavation and New Research. Central Turkey. In M.
Özdoğan, N. Başgelen and P. Kuniholm (eds.), Istanbul, 1-29.
CAUVIN J, O. AURENCHE, M.-C.CAUVIN and N.BALKAN ATLI (2007). "Cafer
Höyük: Çanak Çömleksiz Neolitik Döneme Ait Bir Yerleşme.", Anadolu'da Uygarlığın
Doğuşu ve Avrupa'ya Yayılımı, Türkiye'de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular.,
(Eds.) M. Özdoğan ve N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 94-114.
CAUVIN, J, O. AURENCHE, M.-C. CAUVIN and N.BALKAN ATLI ( 2011). “The
Pre-Pottery Site of Cafer Höyük”, The Neolithic in Turkey. New Excavation and New
Research.The Euphrates Basin. In M. Özdoğan, N. Başgelen and P. Kuniholm (eds.),
Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Istanbul, 1-40.
COŞKUN A., M. BENZ, Y.S. ERDAL, M. M. KORUYUCU, K. DECKERS, S.
RİEHL, A. SİEBERT, K. W. ALT and V. ÖZKAYA (2010). “Living by the Water – Boon
and Bane for the People of Körtik Tepe.” Neo-Lithics 2/10, 60-71.
ÇELİK, B. (2000). "A New Early-Neolithic Settlement: KarahanTepe." Neo-Lithics 2-
3, 6–8.
ÇELİK, B. (2011) "KarahanTepe, a New Cultural Centre in the Urfa Area in Turkey”
Documenta Praehistorica XXXVIII, 242-253.
ÇELİK, B. (2015a). "Differences and Similarities between the Settlements in Şanlıurfa
Region where “T” Shaped Pillars are Discovered / ŞanlıurfaBölgesinde “T” Şekilli
Dikmetaş Bulunan Yerleşimlerin Farklılık ve Benzerlikleri." TÜBA-AR 17: 9-24.
ÇELİK, B. (2015b). "Şanlıurfa İli YüzeyAraştırması" BELGÜ, 2, 79-99.
DAI (2014). "GöbekliTepe.", e- Forschungs Berichte des DAI 2014, Faszikel 1, 131-
135.
HAUPTMANN, H. (1999). “The Urfa Region”, (Ed.) M. Özdoğan, Neolithic in
Turkey, Cradle of Civilization, New Discoveries., ArkeolojiveSanatYayınları, İstanbul, 65-
86.
HAUPTMANN, H. (2007). "NevaliÇorive Urfa Bölgesinde Neolitik Dönem.",
Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa'ya Yayılımı, Türkiye'de Neolitik Dönem, Yeni
Kazılar, Yeni Bulgular., (Eds.) M. Özdoğanve N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları,
İstanbul, 131-164.
HAUPTMANN, H. (2011). "The Urfa Region.", The Neolithic in Turkey, New
Excavations, New Research. The Euphrates Basin, In M. Özdoğan, P. Kuniholm and N.
Başgelen (eds), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 41-83.
MAZUROWSKI, R. F. and T. YARTAH, (2001). Tell Qaramel Excavations, 2001.
Polish Archaeology in the Mediterranean 13, 295-307.
ÖZDOĞAN, M. (2007). "Mezraa-Teleilat", Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu ve
Avrupa'ya Yayılımı, Türkiye'de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular., (Eds.) M.
Özdoğan ve N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 189-202.
ÖZDOĞAN, M. (2011). “Mezraa-Teleilat”, The Neolithic in Turkey. New Excavation
and New Research. The Euphrates Basin. In M. Özdoğan, N. Başgelen and P. Kuniholm
(eds.), Istanbul, 203-260.

KARADENİZ, 2016; (31)
2
31
ÖZKAYA, V. and O. SAN (2007). "Körtik Tepe: Bulgular Işığında Kültürel Doku
Üzerine İlk Gözlemler.", Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa'ya Yayılımı, Türkiye'de
Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular., (Eds.) M. Özdoğan ve N. Başgelen,
Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 21-36.
ÖZKAYA, V. (2009)."Excavations at Körtik Tepe. A New Pre-Pottery Neolithic A
Site in Southeastern Anatolia." Neo-Lithics 2/09, 3-8.
ÖZKAYA,V. and A. COŞKUN (2008). "Anadolu'nun Erken Kültür Tarihinde Körtik
Tepe'nin Yeri ve Önemi."Arkeoloji Sanat Dergisi 129, 1-18.
ÖZKAYA and A. COŞKUN, (2011).“Körtik Tepe”, The Neolithic in Turkey. New
Excavation and New Research. The Tigris Basin. In M. Özdoğan, N. Başgelen and P.
Kuniholm (eds.), Istanbul, 89-127.
ÖZKAYA, V., A. COŞKUN and N. SOYUKKAYA (2013). Körtik Tepe. Uygarlığın
Diyarbakır’daki İlk Adımları. The First Traces of Civilization in Diyarbakır. Die ersten
Stufen der Zivilisation in Diyarbakır, Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları 9,
Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
ÖZTAN, A. (2012). “Köşk Höyük. A Neolithic Settlement in Niğde-Bor Plateau.”, The
Neolithic in Turkey. New Excavation and New Research. Central Turkey. In M. Özdoğan,
N. Başgelen and P. Kuniholm (eds.), Istanbul, 31-70.
PETERS, J. and K. SCHMIDT (2004). "Animals in the Symbolic World of Pre-pottery
Neolithic Göbekli Tepe, South-eastern Turkey: A Preliminary Assessment."
Anthropozoologica 39.1, 179–218.
ROSENBERG, M. (2011). “Hallan Çemi”, The Neolithic in Turkey. New Excavation
and New Research.The Tigris Basin. In M. Özdoğan, N. Başgelen and P. Kuniholm (eds.),
Istanbul, 61-78.
SCHMIDT, K. (1999). Frühe Tier- und Menschenbilder vom GöbekliTepe. Istanbuler
Mitteilungen 49, 5–21.
SCHMİDT, K. (2007). "Göbekli Tepe", Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa'ya
Yayılımı, Türkiye'de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular., (Eds.) M. Özdoğan ve
N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 115-129.
SCHMİDT, K. (2011). "Göbekli Tepe", The Neolithic in Turkey, New Excavations,
New Research. The Euphrates Basin, In M. Özdoğan, P. Kuniholm and N. Başgelen (eds),
Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 41-83.
SCHMIDT, K. (2013). "Adler und Schlange – ‘Großbilder’ des Göbekli Tepe und ihre
Rezeption," In Ünsal Yalcin (ed.), Anatolian Metall VI. Der AnschnittBeiheft 25, Bochum:
Veröffentlichungen aus dem Deutschen Bergbau-Museum Nr. 195, 145–152.
SCHMIDT, K. and Ç. KÖKSAL-SCHMIDT (2014). "Like a Carpet of Snakes –
Towards an Iconography of the PPN in Upper Mesopotamia." In B. Finlayson and C.
Makarewicz (eds.) Settlement, Survey, and Stone Essays on Near Eastern Prehistory in
Honour of Gary Rollefson.
exorientee.V., Berlin, 73-77.
STORDEUR, D., B. JAMMOUS, D. HERMER, and G. WILLCOX (1996). "Jerf el-
Ahmar: a New Mureybetian Site (PPNA) on the Middle Euphrates." Neo-Lithics2/96, 1-2.

KARADENİZ, 2016; (31)
2
32
YARTAH, T. (2004)." Tell 'Abr 3, un village du néolithique précéramique (PPNA) sur
le Moyen Euphrate. Première approche."Paléorient 30/2, 141-158.
YARTAH, T. (2005)."Les bâtimentscommunautaires de Tell ‘Abr 3 (PPNA,
Syrie)."Neo-Lithics, 1/05, 3-9.
Picture 1: A Lebetine Viper (Macrovipera lebetina) from Besta Faki Settlement.
Picture 2: "T" shaped Pillar with Snake Relief from Karahan Tepe.

KARADENİZ, 2016; (31)
2
33
Picture 3: The Second Pillar from Karahan Tepe with Snake Relief.
Picture 4: A Snake Relief from İsmail Kalesi Settlement.

KARADENİZ, 2016; (31)
319
KARADENİZ
BLACK SEA – ЧЕРНОЕ МОРЕ
Uluslar Arası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi
 Yayın İlkeleri 
Yayın İlkeleri
1) Karadeniz (Black Sea – Chornoye More) Dergisi yılda dört kez yayımlanan uluslar arası
hakemli bir dergidir.
2) Karadeniz (Black Sea – Chornoye More) Dergisi’nde yayımlanacak yazılar, daha önce
herhangi bir yayın organında yayımlanmamış olacaktır.
3) Karadeniz (Black Sea – Chornoye More) Dergisi’nde yayımlanacak yazılar metin olarak en
fazla 20 sayfa; resim, belge, kroki, harita ve benzeri malzemeler mevcut ise bu eklerle birlikte en
fazla 23 sayfa olacaktır.
4) Türkiye Türkçesi ve Türk Dilinin diğer şiveleri ile yazılan yazılara Türkçe Özet (ortalama 70
kelime), İngilizce veya Rusça Özet, Anahtar Kelimeler (ortalama 5 kelime) ve bunların İngilizce veya
Rusça karşılıkları eklenecektir.
5) Yabancı dillerde yazılmış yazılara, yazının Türkçe başlığı ve Türkçe özeti eklenecektir.
6) Dergimize Türkçe, İngilizce ve Rusça olmak üzere üç dilde yazı kabul edilebilir.
7) Yazılar, disket/CD kaydı ile birlikte dört nüsha halinde ve üç nüshasında yazar adı
belirtilmeden yazışma adresine gönderilecektir.
8) Yazılar, Times New Roman (11 punto) yazı karakteriyle, tek satır aralığıyla yazılacaktır.
9) Metin içinde yapılacak göndermeler ad, yayın yılı ve sayfa numarası biçiminde parantez
içinde belirtilecektir. (Köprülü 1989: 9). “Dip notlar” yalnızca açıklamalar için kullanılacak ve “Son
not” olarak metnin sonunda Times New Roman yazı karakterinde 10 punto ile yazılacaktır.
10) Yazılarda yararlanılan kaynaklar yazının sonundaki Kaynaklar bölümünde alfabetik olarak
verilecektir.
11) Çalışmanın “Kaynaklar” bölümünde yararlanılan eserler (kitaplar için) KÖPRÜLÜ M. Fuat:
(2009). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, Akçağ Yay., 11 b. (makale ve bildiriler için)
ASAN Veli: (1995). “Tahtacı Türkmenler-IX: Tahtacılarda Musahiplik”, Cem, V (49), s. 44-
45.örneğindeki sisteme uygun biçimde belirtilecektir.
12) Yayın kuruluna gönderilen yazılar, hakem heyeti içinde yer alan konuyla ilgili iki uzmana
gönderilecek ve yazılar gelecek raporlara göre yayımlanacak veya düzeltmeler varsa yazı sahiplerine
düzeltmelerin yapılması amacıyla gönderilecektir.
13) Dergiye gönderilecek yazılarla birlikte web sayfasında yer alan Makale Sunum Formu
doldurulup gönderilecektir.
14) Yayımlanan yazıların tüm sorumluluğu yazı sahiplerine ait olacaktır.

KARADENİZ, 2016; (31)
320
KARADENİZ
BLACK SEA – ЧЕРНОЕ МОРЕ
An International Journal of Social Sciences
 Publication Principles 
1) Karadeniz (Black Sea–Chornoye More) is a quarterly journal of social science subject to
international peer review.
2) All articles submitted to the Karadeniz (Black Sea–Chornoye More) should be original
contributions, meaning that they should not be published previously or should not be under
consideration for any other publication at the same time.
3) All articles submitted to the Karadeniz (Black Sea–Chornoye More) should have a maximum
text length of 20 pages, to be extended to 23 pages in the case of articles containing photos,
documents, drawings, maps or similar materials.
4) With regards to articles written in Turkish (as it is spoken in Turkey) or other Turkish dialects,
a Turkish, English or Russian abstract (average 70 words) and Key Words (average 5 words) in all
three languages should be provided.
5) With regards to articles written in foreign languages, titles and abstracts of the articles should
be submitted in Turkish.
6) Articles written only in Turkish, English and Russian are accepted to our journal.
7) All articles should be submitted in a CD/floppy disk with four written samples, three of which
should be sent to the given correspondence address without stating the writer’s name.
8) All articles should be written in Times New Roman, size 11pt with one lined space.
9) References in the text should be signified in brackets as name, publication year and page
number. (Köprülü 1989: 9). “Foot notes” should be used only for statements and should be written in
Times New Roman font and 10 font size at the end of the text as a “Last Note”.
10) References used in articles should be given under the title References at the
end of the article in an alphabetical order.
11) Literatures in the “Bibliography” section of the study should be indicated as in the example
of the system “KÖPRÜLÜ M. Fuat: (2009). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, Akçağ
Yay., 11 b.” (for the boks) and “ASAN Veli: (1995). “Tahtacı Türkmenler-IX: Tahtacılarda
Musahiplik”, Cem, V (49), s. 44-45.” (fort he essays and papers).
12) All articles submitted to the publisher’s board will be, firstly, sent to two different experts
concerned with the subject in the referee committee. Then, they will be published according to the
reports taken from these two referees or sent back to the owners of the articles for editing/reviewing if
needed.
13) When sending the articles to the journal, also, “Article Presentation Form” which can be
found in the website www.karadenizdergi.com should be filled and sent.
14) The owners of the articles are fully responsible for their published writings.

KARADENİZ, 2016; (31)
321
KARADENİZ
BLACK SEA – ЧЕРНОЕ МОРЕ
Ежеквартальный международный журнал общественных наук
 Основные положения журнала и требования к статьям 
1) Журнал Karadeniz (Black Sea – Черное море) – является ежеквартальным
международным изданием, со своей редколлегией.
2) Журнал Karadeniz (Black Sea – Черное море) – издание, в котором будут печататься
нигде до этого времени неопубликованные статьи. Если же статья уже выходила в свет, в
нашем журнале она может быть опубликована на другом языке.
3) Объем статьей для журнала Karadeniz (Black Sea – Черное море), должен составлять не
более 20 страниц. Если в статье имеются дополнения в виде рисунков, документов, схем, карт
и др. подобных материалов, объем статьи может увеличиваться до 23 страниц.
4) Если статья написана на турецком или других тюркских языках, к ней требуются реюме
на турецком, а также на русском или английском языках (примерно 70 слов) и список
ключевых слов (примерно 5 слов) с переводом на английский или русский.
5) Статьи, которые будут написаны не на турецком языке, будут дополняться
переведенной на турецкий язык аннотацией и названием статьи.
6) Наш журнал принимает статьи, написанные на турецком, английском и русском
языках.
7) Статьи на дискетах или CD в четырех экземплярах, в трех из которых не должно быть
указано имя автора, отправляются на адрес издательства.
8) Статьи должны быть набраны в программе Times New Roman, кегль -11, межстрочный
интервал — 1.
9) Ссылки на библиографию в тексте выполняются следующим способом: в круглых
скобках указывается автор издания, год (разделяется запятой) и страница. Указание страницы
разделяется двоеточием. Например: (Köprülü, 1989: 9). Для сносок следует использовать 10
размер шрифта Times New Roman.
10) Использованная для написания статьи библиография, должна приводиться после
текста статьи в алфавитном порядке.
11) Список литературы в разделе «Библиография» представлен по образцу системы
“KÖPRÜLÜ M. Fuat: (2009). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, Akçağ Yay., 11 b.” (для
книг) и “ASAN Veli: (1995). “Tahtacı Türkmenler-IX: Tahtacılarda Musahiplik”, Cem, V (49), s.
44-45.”( для эссе и прочих документов).
12) Присланные в издательство статьи, отправляются двум специалистам (по теме статьи)
из редколлегии и, согласно их отчету, принимается решение о публикации. Если, по мнению
редколлегии, статья требует исправлений, ее высылают обратно автору для доработки.
13) При отсылке статьи в журнал также должна быть заполнена и отослана «Форма
Презентации Статьи», которую можно найти по ссылке www.karadenizdergi.com
14) Всю ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы.
Ежеквартальный международный журнал общественных наук oсновные положения
журнала и требования к статьям

KARADENİZ, 2016; (31)
322
 Abone Şartları 
Abone olacaklar Erdoğan ALTINKAYNAK adına 05732013 numaralı posta çeki hesabına
abone bedelini yatıracaklar ve dekontlarını adres bilgileri ile birlikte yazışma adresine posta
veya faks yoluyla ileteceklerdir.
 Payments 
Subscribers should deposit the subscription fee to Erdoğan ALTINKAYNAK’s postal
cheque account number: 05732013 and send their receipts as well as their own contact
addresses to the communication address via mail or fax mentioned above.
 Aбонентноe Условие 
Для оформления подписки необходимо произвести оплату на имя Erdoğan
ALTINKAYNAK, банковский счет № 05732013 Квитанцию об оплате вместе с
информацией о Вашем адресе необходимо передать почтой или по факсу в редакцию
журнала.
 Fiyatı / Стоимость / Price 
50 TL (Yurt içi / для граждан Турции / Interior)
30 $ / 20 Euro (Yurt dışı / для граждан других стран / Abroad)
 Abonelik Bedeli / Стоимость подписки / Subsciption Price 
600 TL (Yurt içi / для граждан Турции / Interior)