Content uploaded by Ton Mooij
Author content
All content in this area was uploaded by Ton Mooij on Oct 08, 2016
Content may be subject to copyright.
0
Informatietechnologisch ontwerp van een PDKS®:
begrippen, structuur, werkwijzen en gebruik in de praktijk
Prof. dr. Ton Mooij1,2 & drs. Pauline Berens1
2 september 2011
1) Radboud Universiteit Nijmegen, Instituut voor Toegepaste Sociale wetenschappen (ITS)
2) Open Universiteit Nederland, Celstec
Voorwoord
Een Pedagogisch-Didactische KernStructuur® (PDKS®) bestaat uit een diagnostische,
met name op kerndoelen en curriculumspecificaties gebaseerde systematiek voor het
ontwerpen en realiseren van ‘Optimaliserend Onderwijs’ en de bijbehorende speel-
/leerprocessen voor elk kind of elke leerling.
1
In dit document wordt een nieuw ontwerp
van een praktijkgerichte PDKS®-systematiek uitgewerkt die is ingebed in een
webapplicatie ten behoeve van gebruik in instellingen voor vóór- en vroegschoolse
educatie en in scholen voor PO en VO.
Doel van dit digitale curriculumbeheersysteem is om het voor genoemde instellingen,
scholen en leerkrachten / docenten gemakkelijker te maken het onderwijs en de speel-
/leerprocessen verantwoord te individualiseren. Dit wil zeggen: deze onderwijs- en
leerprocessen adequaat voor te bereiden en in te zetten ter ondersteuning van de
ontwikkeling en de leerbehoefte, het leerniveau en het leertempo van individuele
leerlingen en groepjes leerlingen in een flexibel groeps- of klasverband. De groeps- of
klasorganisatie van leerlingen wordt onafhankelijk(er) van leeftijd en leerlingen kunnen
verantwoord, individueel of samen, de eigen speel-/leerprocessen méér zelf reguleren.
Via de hier ontwikkelde, informatietechnologisch ingebedde PDKS® kunnen
essentiële onderwijs- en leerprocessen worden geïntegreerd. Bijvoorbeeld diagnostiek
gebaseerd op individuele én landelijke indicatoren (dubbele diagnostiek), passende
instructie en speel-/leerprocessen, vrije curriculumactiviteiten, curriculuminformatie en -
beheer, en systematische evaluatie op verschillende onderwijsniveaus (leerling,
groepje, groep/klas, school, bovenschools, landelijk). Samenwerking met jeugdzorg
wordt eenduidiger, gemakkelijker en méér preventief. De combinatie van resultaten van
landelijk genormeerde toetsing en de schoolgebonden evaluatie van leerarrangementen
levert tevens concreet zicht op de feitelijke ‘schoolkwaliteit’.
1
Mooij, T. (2001). Een pedagogisch-didactische kernstructuur in praktijk. Nijmegen: Katholieke Universiteit, Instituut
voor Toegepaste Sociale wetenschappen.
Mooij, T. (2004). Naar verantwoorde zelfregulatie in opvoeding, onderwijs en diagnostiek. In H. Baartman, D. Graas,
R. de Groot, & T. Zandberg (Eds.), Wie maakt de dienst uit? Macht en onmacht in opvoeding en hulpverlening
(pp. 187-198). Utrecht: Agiel.
Mooij, T. (2007). Design of educational and ICT conditions to integrate differences in learning: Contextual learning
theory and a first transformation step in early education. Computers in Human Behavior, 23(3), 1499-1530.
Mooij, T. (2010). Schoolontwikkeling en optimalisering van leerprocessen. In J.R.M. Gerris, J.W. Veerman, & A.
Tellings (Eds.), Jeugd- en gezinsbeleid vanuit pedagogisch perspectief. Deel 2: Uitgewerkte beleidsthema’s (pp.
249-269). Antwerpen / Apeldoorn: Garant.
1
Inhoudsopgave
1. PDKS: Structuur, werkwijzen en functioneren in en tussen scholen ............................................................... 2
1.1. Programmafuncties en gebruik 2010 (help http://www.pdks.nl/help ) .................................................. 2
1.1.1. Over de PDKS ® ............................................................................................................................... 3
1.1.2. Leerdoelen ......................................................................................................................................... 5
1.1.3. Leerdoelenschema ............................................................................................................................ 7
1.1.4. Leerobjecten ...................................................................................................................................... 8
1.1.5. Leerobjecten delen .......................................................................................................................... 10
1.1.6. Leerarrangementen......................................................................................................................... 11
1.1.7. Leerarrangement toevoegen .......................................................................................................... 13
1.1.8. Leerarrangementen delen .............................................................................................................. 15
1.1.9. Rollen en authorisatie ..................................................................................................................... 15
1.1.10. Zoek leermateriaal ....................................................................................................................... 16
1.1.11. Frequently Asked Questions ...................................................................................................... 16
1.1.12. Contact ......................................................................................................................................... 17
1.1.13. Literatuur ...................................................................................................................................... 17
1.2. PDKS programma update 2011 met Cito-indeling: informatie en gebruik ......................................... 18
1.2.1. Toetsen of leerdoelen: combinaties van taken (M1, E1, M2) en inhoudelijke categorieën ........... 18
1.2.2. Problemen met specificaties van categorieën en taken ................................................................... 19
1.2.3. Oplossing checkbox A M R ................................................................................................................. 20
1.2.4. Samenstellen leerdoelenschema’s (onveranderd)............................................................................ 22
1.2.5. Leerdoelen, leerobjecten en samenstellen leerarrangementen....................................................... 22
2. PDKS Admin 2011.......................................................................................................................................... 26
2.1. Algemeen ................................................................................................................................................. 26
2.2. Scholen, groepen en leerlingen invoegen in de PDKS............................................................................ 26
2.3. Intakegesprek leerling: beginkenmerken screenen en mailen ................................................................ 27
2.4. Cito-resultaten selecteren en exporteren .................................................................................................. 28
3. Schoolresultaten Cito opsturen naar ITS (DULT; geen help) ........................................................................ 31
3.1. Cito import: LOVS schoolresultaten via PDKS DULT ophalen en verversen ........................................ 31
3.2. School import: koppelen van LOVS-leerlingen aan PDKS-leerlingen .................................................... 32
3.3. Result import: resultaten van gekoppelde leerlingen importeren ........................................................... 35
3.4. Toetsen, taken en categorieën .................................................................................................................. 36
3
1.1.1. Over de PDKS ®
De Pedagogische Didactische KernStructuur (PDKS) is een webapplicatie om onderwijs te structureren. Met dit
curriculumbeheersysteem wordt het gemakkelijker om onderwijs te individualiseren. Onderwijsinhoud en -werkwijzen
zijn beter af te stemmen op leerbehoefte, leerniveau en leertempo van een individuele leerling of een groepje
leerlingen. De organisatie van leerlingen wordt flexibeler. Leerlingen kunnen hun eigen leerprocessen meer zelf
reguleren. De leeropbrengsten worden optimaal. Via de PDKS kan dit ook worden aangetoond omdat diagnostiek,
instructie, beheer en systematische evaluatie continue worden geïntegreerd. Dit gebeurt via een combinatie van
landelijk genormeerde toetsing en schoolgebonden evaluatie in leerarrangementen.
4
Figuur 1: PDKS
De PDKS bevat hiërarchisch opgebouwde sets leerdoelen in een mappenstructuur, zie tabblad Leerdoelen.
De onderlinge samenhang en volgorde van leerdoelen ziet u in het tabblad Leerdoelenschema. Het in tabblad
Leerdoelen geselecteerde leerdoel is rood in tabblad Leerdoelenschema. Een klik op een ander leerdoel in het
schema activeert het betreffende leerdoel.
ITS-medewerkers kunnen wijzigingen aanbrengen in leerdoelen en leerdoelenschema's, zie Rollen en authorisatie. Zo
wordt een eenduidige structuur geborgd op landelijk niveau. Wijzigingen kunnen ook uitgevoerd worden in overleg
met en op verzoek van curriculumbeheerder(s) in scholen.
De curriculumbeheerder van een school kan aan een leerdoel een leerarrangement oftewel leerstoflijn koppelen.
Curriculumbeheerder(s), leerkrachten / docenten en andere professionals werken in een school samen aan de
selectie en benutting van leerdoelen via het ontwerpen van leerarrangementen in de eigen school. In onderling
overleg kunnen scholen gezamenlijk te benutten leerarrangementen inrichten.
De bouwstenen van een leerarrangement zijn leerobjecten oftewel leeractiviteiten. Leerobjecten zijn opdrachten die
afgedrukt en/of gemaild kunnen worden naar leerlingen. De curriculumbeheerder kan Leerobjecten invoeren, wijzigen
en verwijderen in tabblad Leerobjecten. De curriculumbeheerder geeft de onderlinge samenhang van leerobjecten
aan in het tabblad Leerarrangementen. De leerling werkt aan opeenvolgende leerobjecten uit het leerarrangement,
voert opdrachten individueel of groepsgewijs uit en meldt de afronding aan de leerkracht. De vorderingen van de
leerling of van het groepje worden (nu nog) door de leerkracht buiten de PDKS vastgelegd.
5
1.1.2. Leerdoelen
Figuur 1: PDKS: Leerdoelen
Met een leerdoel wordt bedoeld: een voor het schoolcurriculum relevante landelijke toets of test. Deze dient
betrouwbaar, valide en (in het algemeen) landelijk genormeerd te zijn.
De knop Zoeken toont een zoekformulier, waarmee gezocht kan worden naar leerdoelen. Met de knop Selecteer
wordt het betreffende leerdoel of de mapnaam geactiveerd in het tabblad Leerdoelen.
6
Figuur 2: PDKS: Leerdoelen zoeken
ITS-medewerkers kunnen wijzigingen aanbrengen in leerdoelen.
7
1.1.3. Leerdoelenschema
Figuur 1: PDKS: Leerdoelenschema
ITS-medewerkers kunnen een leerdoelenschema wijzigen. Onder "Gekoppelde leerarrangementen" worden de aan
het actieve leerdoel in het schema gekoppelde leerarrangementen getoond.
8
1.1.4. Leerobjecten
Figuur 1: PDKS: Leerobjecten
In de PDKS worden 3 soorten leerobjecten oftewel leeractiviteiten onderscheiden:
-Taak (lichtroze): wordt door de leerling uitgevoerd en afgesloten, zonder evaluatie of beoordeling.
-schoolEvaluatie (fuchsia): op het curriculum gebaseerde evaluatie of beoordeling door de leerkracht.
-Landelijke Toets (bordeaux): een landelijk geldende toets wordt gehanteerd als norm in de beoordeling van
leervorderingen.
Soort leerobject kan ook betekenen het wel/niet landelijk beschikbaar stellen van leermateriaal. De PDKS-beheerder
(=curriculumbeheerder) op een school kan een leerobject schoolspecifiek, gedeeld of landelijk beschikbaar
stellen. Een schoolspecifiek leerobject kan alleen door de eigen school gebruikt worden. Een gedeeld
leerobject kan door meerdere scholen gebruikt worden. Een landelijk beschikbaar leerobject is voor alle
scholen te zien en te gebruiken. Een leerobject kan gedeeld worden door op de knop 'Gedeeld' te
klikken, waarna het 'Leerobject delen'-dialoog verschijnt. Leerobjecten kunnen automatisch worden gedeeld of
landelijk beschikbaar worden gesteld, door dit in te stellen in de 'PDKS Admin'.
De curriculumbeheerder kan een nieuw leerobject maken via de knop Toevoegen. Vul vervolgens Naam, Soort,
Omschrijving en Instructie in. Bij de naamgeving kan rekening gehouden worden met de alfabetisch sorteervolgorde.
Het ITS raadt aan het competentiegebied, themaniveau en onderwerp in de naam op te nemen, bijv. "Rek-wisk
Rekentaal groep 1 halfjaar 1 vergelijken en sommen t/m 5". Voor het afkorten van competentiegebied kunnen de
afkortingen overgenomen worden van de mapnamen in tabblad Leerdoelen. Opnieuw sorteren van de lijst
leerobjecten kan afgedwongen worden door te switchen naar een ander tabblad binnen de PDKS en terug.
Bij Soort is de optie Landelijke Toets grijs, dus niet aanklikbaar, omdat alleen ITS-medewerkers Landelijke Toetsen
mogen invoeren. In het tekstvak Instructie kunt u een of meer opdrachten uitschrijven, eventueel voorzien van links
naar websites (=Link), links naar afbeeldingen (=Link), opmaak vet (=Bold), cursief (=Italic) en vet en/of cursief
9
verwijderen (=Normal). Voor het opnemen van links naar gevonden leermateriaal (zie knop Zoek leermateriaal) kunt u
de optie Plakken in het rechtermuisknopmenu gebruiken.
De curriculumbeheerder kan een bestaand leerobject wijzigen als volgt:
-selecteer het betreffende leerobject in de lijst links in tabblad Leerobjecten,
-voer wijzigingen door in tekstvelden Naam, Omschrijving, Instructie en/of keuzerondjes Soort leerobject.
De gebruiker kan via de 5 selectievakjes onderaan het tabblad Leerobjecten een deel van de links getoonde
leerobjecten laten zien. U dient van de bovenste twee selectievakjes minstens één te kiezen en van de onderste drie
minstens ook één.
Een link toevoegen in veld Instructie gaat als volgt:
-typ in het veld Instructie de tekst van de link, bijv. "ijsbeer Wikipedia"
-selecteer de tekst van de link
-klik op de knop Link
-vul het veld URL met het adres van een website of afbeelding ergens op internet, bijv.
http://nl.wikipedia.org/wiki/IJsbeer of bijv.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Ursus_maritinus.jpg
Tip: Om typefouten te voorkomen is het kopiëren van URL handiger dan overtypen. Surf daarom eerst naar de
website of afbeelding waarnaar u wilt linken. Klik met de rechtermuisknop op de adresbalk van de browser (bijv.
Internet Explorer) en kies de optie Kopiëen, zie onderstaande afbeelding.
Vanaf dat moment is de tekst van de link, bijv. "ijsbeer Wikipedia", aanklikbaar geworden en gekoppeld aan de URL.
De link wordt onderstreept weergegeven. Bij plaatsing van de muis op de link verschijnt een handje.
10
1.1.5. Leerobjecten delen
Door op de knop 'Gedeeld' te klikken in het leerobjecten scherm, kunnen leerobjecten ter beschikking worden
gesteld aan andere scholen.
Figuur 1: PDKS: Leerobjecten delen
Door scholen in de lijst aan te vinken en deze keuze met 'Ok' te bevestigen, wordt het huidige leerobject beschikbaar
voor de aangevinkte scholen.
11
1.1.6. Leerarrangementen
Een leerarrangement bestaat uit een groep samenhangende leerobjecten. Het beginpunt is een leerobject van het
type Landelijke Toets, tevens leerdoel. Het eindpunt is gewoonlijk een andere landelijke toets conform het tabblad
Leerdoelenschema of een schoolEvaluatie. Het einddoel kan ook bestaan uit keuzes tussen 1 of meer
schoolevaluaties en een landelijke toets.
Figuur 1: PDKS: Leerarrangementen
Een nieuw leerarrangement kan worden toegevoegd door op de knop 'Toevoegen' te klikken, waarna het dialoog
'Leerarrangement toevoegen' wordt geopend.
Een leerarrangement kan worden verwijderd door op de knop 'Verwijderen' te klikken.
De naam van een leerarrangement kan worden gewijzigd door de naam in het tekstveld te wijzigen.
De PDKS-beheerder (=curriculumbeheerder) op een school kan een leerarrangement schoolspecifiek, gedeeld
of landelijk beschikbaar stellen. Een schoolspecifiek leerarrangement kan alleen door de eigen school
gebruikt worden. Een gedeeld leerarrangement kan door meerdere scholen gebruikt worden. Een landelijk
beschikbaar leerarrangement is voor alle scholen te zien en te gebruiken. Een leerarrangement kan gedeeld
worden door op de knop 'Gedeeld' te klikken, waarna het 'Leerarrangement delen'-dialoog verschijnt.
Leerarrangementen kunnen automatisch worden gedeeld of landelijk beschikbaar worden gesteld, door dit in
te stellen in de 'PDKS Admin'.
12
Een leerarrangement bewerken
De curriculumbeheerder voegt als volgt een leerobject toe aan het leerarrangement:
-selecteer het leerobject (Taak, schoolEvaluatie, Landelijke Toets) in de lijst met leerobjecten rechtsonder in tabblad
Leerarrangementen
-klik op de roze gestreepte knop linksboven in tabblad Leerarrangementen
-kies de optie "Leerobject toevoegen"
De volgende symbolen worden gebruikt in een leerarrangement:
-Een landelijke toets fungeert als start in het leerarrangement. Het is het
vertrekpunt. Zo'n startknooppunt in tabblad Leerarrangement heeft een grijs
aura, zie het voorbeeld hiernaast.
-Pijlen verbinden leerobjecten en geven de volgorde aan waarin gewerkt moet
worden aan leerobjecten.
Een pijl maken gaat zo: Zet de muis op een leerobject, de menuknop
verschijnt, klik op de menuknop, het menu verschijnt met elke mogelijke lijn,
kies de gewenste lijn in het menu.
Door pijlen te gebruiken kunnen ook keuzemogelijkheden tussen leerobjecten
aangegeven worden.
-Het laatste leerobject in het leerarrangement is een Landelijke Toets of een
schoolEvaluatie. Hiermee evalueert/meet de school of het leerarrangement
met goed gevolg wordt afgesloten.
Een leerobject in het schema Leerarrangement vervangen door een ander leerobject uit de lijst gaat als volgt:
-voeg het gewenste leerobject uit de lijst toe aan het schema op een willekeurige plek,
-activeer het menu (de roze gestreepte knop) van het te vervangen leerobject in het schema,
-kies optie 'Leerobject vervangen door "..."',
13
Voorbeeld van een Leerarrangement
Toelichting: Dit voorbeeld toont een leerdoel dat fungeert als startpunt van een leerarrangement. Geheel rechts staat
een daarop volgend leerdoel volgens het Leerdoelenschema. Dit eindpunt kan weer het startpunt zijn van een volgend
leerarrangement. In het midden, iets naar boven, staan enkele schoolEvaluaties. In dit voorbeeld zijn geen Taak-
leerobjecten opgenomen en ook geen schoolEvaluaties nà de Landelijke Toets die als eindpunt fungeert. De richting
van de pijlen geeft de samenhang aan binnen het leerarrangement. Alle mogelijke routes leiden uiteindelijk naar het
eindpunt. De leerling kan eerst een schoolEvaluatie doen of meteen beginnen aan de Landelijke Toets. Dit eindpunt
kan het beginpunt zijn van een ander, volgend leerarrangement.
1.1.7. Leerarrangement toevoegen
Met de knop 'Toevoegen' in het tabblad 'Leerarrangementen' in de 'PDKS', kunnen 'Leerarrangementen' worden
toegevoegd. Alleen curriculumbeheerders kunnen leerarrangementen toevoegen, aanpassen en verwijderen.
14
Figuur 1: PDKS: Leerarrangement toevoegen
Elk leerarrangement heeft als uitgangspunt een leerdoel welke reeds door een leerling beheerst wordt. Dit leerdoel
kan worden geselecteerd in de boom met leerdoelen (pre-conditie). Wanneer voor dit leerdoel in het
leerdoelenschema, reeds andere leerdoelen zijn vastgelegd, worden deze getoond in de lijst 'Mogelijke leerdoelen'.
Het selecteren van een leerdoel uit 'Mogelijke leerdoelen', zal naast het uitgangspunt ook het beoogde leerdoel aan
het leerarrangement toevoegen.
Voordat het nieuwe leerarrangement wordt toegevoegd, kan de standaard naam van het nieuwe leerarrangement in
het tekstveld achter 'Leerarrangement', worden aangepast.
15
1.1.8. Leerarrangementen delen
Door op de knop 'Gedeeld' te klikken in het leerarrangementen scherm, kunnen leerarrangementen ter
beschikking worden gesteld aan andere scholen.
Figuur 1: PDKS: Leerarrangementen delen
Door scholen in de lijst aan te vinken en deze keuze met 'Ok' te bevestigen, wordt het huidige leerarrangement
beschikbaar voor de aangevinkte scholen.
1.1.9. Rollen en authorisatie
Let op Per school mag altijd slechts 1 curriculumbeheerder tegelijk aan het werk zijn met de pdks.
Curriculumbeheerder
De PDKS- oftewel curriculumbeheerder is een contactpersoon op een school. Hij/zij kan voor
de eigen school gegevens van leerkrachten, leerlingen en ouders invoeren, hun gegevens
wijzigen of verwijderen. Dit gebeurt via de beheertool PDKS Admin (zie par. 1.3). Deze
persoon beheert tevens de PDKS voor de eigen school.
Hij/zij mag leerarrangementen en leerobjecten van het type Taak en schoolEvaluatie
invoeren, wijzigen en verwijderen. Een curriculumbeheerder kan in de eigen school gemaakte
leerobjecten landelijk beschikbaar stellen, voor gebruik in andere scholen. Een
leerarrangement toevoegen kan met de knop Nieuw leerarrangement in tabblad
Leerdoelenschema. Op deze wijze ontstaat een lokale PDKS die voor een school
kenmerkend is en tegelijk is ingebed in de landelijke PDKS.
Onderzoeker
ITS-medewerkers vullen de landelijke PDKS met leerdoelen, leerdoelenschema's en
leerobjecten van het type Landelijke Toets.
16
Leerkracht
Leerkrachten gebruiken de PDKS van de eigen school; de lokale PDKS. Zij kunnen geen
wijzigingen doorvoeren in de PDKS
Ouder
Ouders kunnen in overleg met de school de lokale PDKS inzien. Zij kunnen geen wijzigingen
doorvoeren in de PDKS
Leerling
Leerlingen gebruiken de lokale PDKS. Zij kunnen geen wijzigingen doorvoeren in de PDKS
1.1.10. Zoek leermateriaal
De Curriculumbeheerder kan met dit zoekformulier leermateriaal zoeken in Edurep van Kennisnet. Via de link
"geavanceerd zoeken" kunt u het zoekresultaat inperken op collectie, vak en kosten (ja, nee, geen voorkeur). Van
gevonden materiaal ziet u metadata en een link naar de betreffende site. Deze link kunt u desgewenst opnemen in het
veld Instructie in het tabblad Leerobjecten.
1.1.11. Frequently Asked Questions
1 Ik probeer in te loggen maar zie alleen een knipperend scherm. Wat is er aan de hand?
Waarschijnlijk heeft uw pc/laptop een verouderde Flash versie. Update Flash om het probleem te verhelpen. Versie
10.0.42.34 is ok.
2 Ik zie opeens een ander inlogscherm dan ik gewend was en kan niet inloggen
Hierboven wordt het standaard inlogscherm van de
PDKS getoond.
Na ongeveer een uur inactiviteit verschijnt het hiernaast
getoonde inlogscherm. Inactiviteit betekent u was ingelogd maar
hebt al een poosje niets in de webapplicatie gedaan. Dat
dialoogvenster kun je wegklikken, vervolgens klik je op
uitloggen rechtsboven en logt opnieuw in via het standaard
18
1.2. PDKS programma update 2011 met Cito-indeling: informatie en gebruik
De kern van de PDKS update 2011 behelst de integratie van Cito-gebaseerde specificaties bij de landelijke leerdoelen
annex toetsen. Met name zijn alle Cito-toetsen met hun resp. indelingen in categorieën opgenomen in de PDKS. De
specificaties van categorieën bij Cito-toetsen is nodig omdat dit de onderdelen (criteria) zijn op basis waarvan de
gehele toets is samengesteld. Opname van de categorieën conform Cito vergemakkelijkt de diagnostiek en de relaties
van toetsen met relevante leerstof (leerobjecten), leerarrangementen en evaluaties van leerprocessen in school. Via
de PDKS worden deze elementen eenduidig verbonden.
Met behulp van de PDKS-werkwijze komt er per school / tussen scholen eenduidigheid in diagnostiek –
niveaubepaling – specifieke aansluiting met leerstof – adequate niveaus van leerprocessen – adequate bepaling van
leervorderingen (desgewenst per categorie / criterium dan wel de totaalscore). Dit desgewenst per leerling of per
groep(je) leerlingen. Vorderingen worden (mede) gebaseerd op juist geordende leerstof en niet alleen meer op
gemiddelde niveaus van leerlingen van een bepaalde leeftijd. Dit kan veel gebruikelijke problemen in de
onderwijspraktijk ondervangen (zie bijv. Parkhurst, 1922; Kohnstamm, 1928; De Groot, 1966; Doornbos en Stevens,
1987, 1988; Inspectie van het onderwijs, 2005; Mooij, 1987, 2010; Onderwijsraad, 2011).
Hieronder wordt de kern van de update uiteengezet. De update van het PDKS-programma is beschikbaar via
http://www.pdks.nl/cito (zie voor help: http://www.pdks.nl/help (bij prog. is oudere help van vóór 25 nov.
2010).
In Cito-termen bestaat een ‘toets’ uit een hoeveelheid taken; veelal zijn er twee taken per leerjaar die nader zijn
verdeeld in categorieën. Deze terminologie wijkt af van het gebruik in de onderwijspraktijk. Een en ander wordt
hieronder verhelderd.
1.2.1. Toetsen of leerdoelen: combinaties van taken (M1, E1, M2) en inhoudelijke categorieën
Als voorbeeld is de “Rek-Wisk 2010”-toets gekozen omdat er documentatie is over de categorieën van Rekenen en
Wiskunde op http://www.cito.nl/ (hier). In dit document staat het volgende schema
“cito_rekenen_wiskunde_categorieenanalyses.pdf” onder punt 8 “functie van categorieënanalyse en de
categorieën bij de toetsen”:
Een toets als “Rek-Wisk 2010” is opgedeeld in taken als bijv. M3, E3, M4, E4, M5, E5, M6, E6, M7, E7. Deze taken
corresponderen met de bekende leeftijdsgewijze indeling van leerlingen in jaargroepen (Midden, Eind; 3, 4 etc.).
19
Een toets heeft ook verschillende categorieën: inhoudelijk relevante, min of meer dekkende onderwerpen op het
betreffende competentiegebied. De onderwerpen kunnen variëren in de loop van de tijd ((jaar)groepen).
Een taak zoals M1, E1, M2, E2, M3, E3 bevat een selectie van de categorieën van de toets: zie bovenstaand schema.
Dat de combinatie van jaargroepniveau en inhoudelijke categorieën door de tijd kan wisselen, maakt het werken
ermee lastig.
Daarom is het volgende bedacht. Alle Cito-toetsen in de PDKS bevatten de categorieën zoals aangegeven in de
LOVS-database 2010. Omdat bij Cito niet is aangegeven welke deelverzameling categorieën van de toets in een
bepaalde taak wordt getoetst, zijn in de PDKS in eerste instantie alle categorieën van een toets aan de taken van
deze toets toegewezen.
Na samenstelling of keuze van een schema zoals bovenstaand, kan een onderzoeker dan relatief gemakkelijk
categorieën verwijderen om bovenstaand schema of vergelijkwaardig te componeren in de PDKS. Verwijderen is vaak
eenvoudiger dan toevoegen.
Er doen zich nog wel enkele problemen voor waarvoor ook oplossingen beschikbaar zijn.
1.2.2. Problemen met specificaties van categorieën en taken
Probleem 1: de “Rek-Wisk 2010”-toets bevat volgens LOVS de volgende categorieën:
- Bewerkingen met gebruik uitrekenpapier
- Breuken
- Getallen en bewerkingen
- Getallen en getalrelaties
- Meten
- Meten, tijd en geld
- Optellen en aftrekken
- Restcategorie
- Schattend rekenen
- Tijd en geld
- Verhoudingen, breuken en procenten
- Vermenigvuldigen en delen
- Zakrekenmachine
Dit komt niet helemaal overeen met de beschikbare Cito-documentatie (en is ook niet jaargroep-specifiek).
Probleem 2: de “Rek-Wisk 2010”-toets bevat volgens LOVS de volgende taken:
M3, E3, M4, E4, M3-digi, E3-digi, M4-digi, E4-digi, M5, E5, Entreetoets 5, M5-digi, E5-digi, M6, E6, Entreetoets 6, M6-
digi, E6-digi, M7, E7, Entreetoets 7, B8 (1-3), B8+zrm (1-4), M8 (1-3), M8+zrm (1-4), M7-digi, E7-digi, Eindtoets +
Extra, B8-digi (1-3), B8-digi+zrm (1-4), M8-digi (1-3), M8-digi+zrm (1-4), M3 S(B)O pilot, M3/E3 S(B)O pilot, E3 S(B)O
pilot, E3/M4 S(B)O pilot, M4 S(B)O pilot, M4/E4 S(B)O pilot, E4 S(B)O pilot, E4/M5 S(B)O pilot, M5 S(B)O pilot, M5/E5
S(B)O pilot, E5 S(B)O pilot. Dit zijn meer taken dan de documentatie aangeeft.
Om precies na te gaan wat waar wordt gebruikt, zouden de “Hulpboeken Rekenen-Wiskunde” van het CITO moeten
worden bestudeerd. Het is wenselijk bijvoorbeeld een schema te maken als volgt:
20
M3
E3
M4
E4
M5
E5
M6
E6
M7
E7
Getallen en bewerkingen
Getallen en getalrelaties
Optellen en aftrekken
Vermenigvuldigen en
delen
Hoofdrekenen*
Bewerkingen met gebruik
uitrekenpapier
Meten, tijd en geld
Meten
Tijd en geld
Verhoudingen, breuken
en procenten
*Hoofdrekenen werd toegevoegd uit een andere toets.
Het volgende probleem is: ondanks de reductie is het aantal categorieën vrij groot en onoverzichtelijk. Wanneer per
ongeluk “Getallen en bewerkingen” wordt verwijderd uit M3, is deze categorie vrijwel niet meer terug te vinden in de
hoeveelheid overige categorieën in de PDKS.
1.2.3. Oplossing checkbox A M R
Ter oplossing van al deze problemen is een checkbox toegevoegd aan de lijst van categorieën. Deze beperkt de
lijsten tot de categorieën van de toets:
Alle M-taken zijn identiek aan de E-taken. Dus zou een Copy- en Paste-functie erg handig zijn. Maar omdat de
categorieën in listboxen staan en niet in tekstvelden, zijn dit in de PDKS de AMR-buttons geworden:
Met A worden alle categorieën geselecteerd; met M wordt deze selectie onthouden; R voert de selectie weer uit.
Een voorbeeld:
21
M3 bevat vier categorieën. Met de dubbele pijl worden alle categorieën van M3 verwijderd. Op dat moment worden
alle verwijderde categorieën automatisch geselecteerd in de lijst met categorieën die niet bij de taak horen:
Met de M button wordt de selectie onthouden; met de onderste pijl die naar links wijst, worden alle geselecteerde
categorieën weer aan M3 toegewezen.
Vervolgens kan aan E3 dezelfde categorieën worden toegewezen. Selecteer E3 in de boom en verwijder alle
categorieën uit E3. Druk dan op de R button.
Alle categorieën die in M3 zitten, zijn onthouden en worden geselecteerd.
22
Met de pijl naar links worden de geselecteerde categorieën ook aan E3 toegewezen.
Bij de leerobjecten werkt dit hetzelfde, alleen ontbreekt daar een vinkje om de categorieën te beperken.
1.2.4. Samenstellen leerdoelenschema’s (onveranderd)
Het samenstellen van leerschema’s is onveranderd in vergelijking met de PDKS versie 2010.
Er dient te kunnen worden gestart met een leerarrangement. Dat kan via het toevoegen van een geëigend leerdoel,
bijvoorbeeld bovenstaand “Rek-Wisk 2010: Begin”. “Rek-Wisk 2010: Begin” bevat geen categorieën.
1.2.5. Leerdoelen, leerobjecten en samenstellen leerarrangementen
In het scherm “Leerarrangementen” is het leerarrangement “Rek-Wisk 2010: Begin” gemaakt met als eindleerdoel
“Rek-Wisk 2010: 1. M3”.
Wanneer de muis boven “Rek-Wisk 2010: 1. M3” wordt gehouden, staat er een groen vinkje naast het normale menu.
23
“Rek-Wisk 2010: Begin” bevat geen vinkje omdat dit leerdoel geen categorieën heeft.
Wanneer het groene vinkje wordt aangeklikt, wordt een lijst getoond met categorieën van “Rek-Wisk 2010: 1. M3”:
Met het kruisje kan de lijst worden gesloten ; met de M button kunnen alle categorieën uit de lijst worden onthouden.
Wanneer er een pad van “Rek-Wisk 2010: Begin” naar “Rek-Wisk 2010: 1. M3” wordt aangemaakt, krijgt “Rek-Wisk
2010: 1. M3” 2 extra buttons:
Het rode vinkje toont de categorieën die ontbreken in het pad “Rek-Wisk 2010: Begin” naar “Rek-Wisk 2010: 1. M3”.
De ∑-button toont de som van alle categorieën van “Rek-Wisk 2010: Begin” naar “Rek-Wisk 2010: 1. M3”. In het
algemeen is deze som gelijk aan alle categorieën van “Rek-Wisk 2010: 1. M3”:
24
In het scherm leerobjecten is een leerobject (=niet-leerdoel) “Getallen en bewerkingen” aangemaakt met de categorie
“Getallen en bewerkingen”:
Dit leerobject is toegevoegd aan het leerarrangement:
25
Het rode vinkje toont nu één categorie minder:
Enzovoorts. Kernidee is dus te proberen leerarrangementen te maken die geen rode vinkjes (meer) hebben op de
eindleerdoelen. Ofwel: dan is de schoolloopbaan van een leerling aantoonbaar doorlopen.
Helaas zijn wel alle mogelijke paden toegestaan. Bij een circulair pad waarbij het eindleerdoel zichzelf tegenkomt, zijn
er geen ontbrekende categorieën. Dus hier goed opletten.
26
2. PDKS Admin 2011
2.1. Algemeen
Benutten via http://www.pdks.nl/cito/admin (helpinfo volgt in volgende tekst).
De 'PDKS Admin' dient voor het onderhoud van de gebruikers-database van de PDKS. Er zijn links bovenin drie
tabbladen. Via het tabblad ‘Scholen’ kan via de 'PDKS Admin' o.a. een school met adresgegevens, afzonderlijke
groepen en bepaalde personen met eigen adresgegevens en wachtwoorden binnen een school worden toegevoegd
of verwijderd. Via tabblad ‘Intake’ kan een formulier ter screening van beginkenmerken van een intredende leerling
worden ingevuld en verzonden. Via tabblad ‘Cito resultaten’ kunnen Cito resultaten worden ingezien: zie de
specificaties hieronder.
2.2. Scholen, groepen en leerlingen invoegen in de PDKS
Met PDKS-Admin kunnen scholen en leerlingen worden toegevoegd aan, aangepast of gewijzigd, of worden
verwijderd uit de scholenbestand in de PDKS. Alleen een 'Curriculumbeheerder' en/of een 'Onderzoeker' heeft
toegang tot de 'PDKS Admin' (zie ook par. 1.1.9 ‘Rollen en authorisatie’).
Eerst dient een school te worden ingevoerd; daarna personen per school. Bij personen kan steeds een bepaalde rol
worden toegekend (zie bij knop ‘Rol’):
Via de knop ‘Gegev ens delen’ kan een curriculumbeheerder besluiten 'Leerobjecten' en 'Leerarrangementen' te delen
met andere scholen, dus deze aan een of meer geselecteerde scholen, of alle scholen, ter beschikking te stellen. Als
scholen dat over en weer doen, kan het samenwerken via de PDKS in sterke mate worden bevorderd.
Elke persoon heeft een specifieke rol die dient te worden gekozen, zoals curriculumbeheerder, leerkracht, leerling of
andere gebruiker. Met de knop 'Wijzigen' onder 'Persoonsgegevens' wordt het wachtwoord dialoog geopend. Met het
27
wachtwoord dialoog kan een inlognaam en een wachtwoord voor een gebruiker worden ingesteld.
Wanneer een gebruiker een wachtwoord kwijt is geraakt, is het vrijwel onmogelijk dit wachtwoord te achterhalen
omdat deze direct éénzijdig worden versleuteld. Voor de gebruiker zal een nieuw wachtwoord moeten worden
ingesteld.
Met een wachtwoord heeft een gebruiker altijd toegang tot de PDKS maar alleen een 'Curriculumbeheerder' kan een
wijziging aanbrengen.
De knop opent het kalender dialoog. Hiermee kunnen datumvelden worden ingevuld of leeggemaakt.
Groepen invoegen of toekennen kan op de onderstaande wijze.
Wanneer elke school LOVS zou gebruiken, hoeft deze functionaliteit nooit te worden gebruikt omdat de DULT
interface al automatisch een groep aan een leerling toewijst.
Dezelfde groepsfunctionaliteiten zijn ook geïmplementeerd in de DULT interface (zie hoofstuk 3), maar deze is niet
toegankelijk voor curriculumbeheerders.
2.3. Intakegesprek leerling: beginkenmerken screenen en mailen
Nadat een leerling is ingevoerd in de PDKS, kan een intake-formulier ter screening van de beginkenmerken worden
ingevuld en worden gemailed (aan t.mooij@its.ru.nl).
28
Een intake-formulier kan alleen worden gemailed wanneer alle vragen zijn ingevuld. In elk geval bij opmerkingen
invullen wie de vragenlijst heeft ingevuld: ouder van het kind (vader, moeder); verzorger van het kind; leid(st)er
peuterspeelzaal, groepsleerkracht van het kind; anders namelijk,………..
Het ingevulde formulier kan door het ITS in tabelvorm worden opgepakt.
2.4. Cito-resultaten selecteren en exporteren
Alle geïmporteerde resultaten uit Cito-LOVS (vgl. hoofdstuk 3) kunnen in PDKS-Admin worden bekeken via tabblad
Cito-resultaten. Hiertoe kunnen de juiste toets (Rek Wisk 2010), taak (M3) en school (De Carrousel) worden
geselecteerd: zie onderstaande figuur.
29
Diverse criteria conform Cito-scores en indelingen daarvan kunnen worden ingesteld voor de selectie van bepaalde
resultaten onder het kopje ‘Taak Selectie’. Het gaat om bijv. aantallen goed, aantallen fout, tijd gelezen, etc.
De button ‘Toon resultaten’ opent een html-pagina in tabel-vorm:
Deze tabel kan als volgt in Microsoft Excel worden geïmporteerd:
1. Selecteer de inhoud van de html-pagina door op <ctrl-A> te drukken.
2. Kopieëer de inhoud met <ctlr-C>
3. Start Microsoft Excel op.
4. Druk op <ctrl-V>
De button ‘Tel resultaten’ telt het aantal rijen met resultaten (vaak aantal leerlingen).
Via de knop ‘Leerling Selectie’ kunnen meerdere leerlingen uit verschillende scholen worden geselecteerd aan de
hand van diverse criteria.
30
Met de button ‘Toon leerlingen’ worden de leerlingen in een html-pagina getoond:
Deze tabel kan in MS Excel worden geïmporteerd.
Met de button ‘Toon resultaten van geselecteerde leerlingen’ wordt een html-pagina met de doorsnede van de
resultaten en de leerlingen getoond:
Ook deze tabel kan in Excel worden geïmporteerd.
31
3. Schoolresultaten Cito opsturen naar ITS (DULT; geen help)
Zie http://www.pdks.nl/itscito (DULT; geen help)
De volgende paragrafen komen overeen met de tabbladen van dit programmaonderdeel.
3.1. Cito import: LOVS schoolresultaten via PDKS DULT ophalen en verversen
Scholen die gebruik maken van LOVS (CITO Leerling Onderwijs Volg Systeem) kunnen worden aangesloten op de
DULT-webservice van ITS. DULT betekent: Digitale Uitwisseling Leerlinggegevens en Toetsresultaten). Dit is een
onderdeel van LOVS.
Voor het aansluiten van een school op de DULT-webservice is het noodzakelijk eerst via de PDKS-Dult een
gebruikersnaam, password en brincode
2
in te voeren.
Daarna kan LOVS via http://www.pdks.nl/itscito/service.php de leerlinggegevens en toetsresultaten naar ITS
versturen.
De gegevens die door de scholen via de webservice worden verstuurd, worden niet direkt verwerkt. Dit zou te veel tijd
kosten. De webservice zou een time-out kunnen genereren, waardoor maar een gedeelte van de gegevens zou
worden verwerkt. Dit moet door iemand die toegang heeft tot de PDKS-Dult, worden gedaan. En dat kan maar één
persoon doen (TM). De eenvoudigste manier om alle resultaten te importeren, is de Go-button:
2
De brincode is door CITO reeds in LOVS ingevoerd; zoek ev. op http://www.cfi.nl/public/websitecfi/Default.aspx
32
Wanneer de Go-button aanklikbaar is, zijn er nieuwe resultaten opgestuurd met LOVS. Nadat de Go-button is
aangeklikt, verschijnt er een scherm waarmee alle resultaten gedecrypt kunnen worden en in de Dult-db worden
opgeslagen:
3.2. School import: koppelen van LOVS-leerlingen aan PDKS-leerlingen
LOVS is niet erg selectief met het opsturen van de leerlinggegevens en toetsresultaten. LOVS stuurt altijd alle
gegevens en alle resultaten van alle leerlingen op, terwijl de interesse vaak uitgaat naar de resultaten van specifieke
leerlingen.
Om alleen deze specifieke gegevens en resultaten in de PDKS te importeren, moeten de specifieke leerlingen van
LOVS geïmporteerd of gekoppeld worden aan equivalente PDKS-leerlingen. Hiervoor moet eerst de school
geïmporteerd of gekoppeld worden:
33
Met de button ‘Koppel School’ kan een school van LOVS gekoppeld worden aan een school die reeds in de PDKS
aanwezig is:
Met de button ‘Importeer school’ wordt een school zonder meer in de PDKS geïmporteerd.
Het is verstandig altijd na te gaan of een school al in de PDKS is opgenomen om dubbele administraties te
voorkomen.
Wanneer een LOVS-school gekoppeld is aan een PDKS-school, kunnen de leerlingen van deze school worden
gekoppeld:
34
Met het filter kunnen specifieke groepen leerlingen worden geselecteerd:
In dit geval wordt Leonardo 8 geselecteerd:
Wanneer de button ‘Importeer alle leerlingen’ wordt aangeklikt, verschijnt een dialoog waarmee de leerlingen kunnen
worden geïmporteerd:
35
Waarna aan de rechterkant in PDKS-Dult de geïmporteerde leerlingen verschijnen:
Eventueel kunnen leerlinggegevens in de PDKS aan de rechterkant worden bijgewerkt.
3.3. Result import: resultaten van gekoppelde leerlingen importeren
Wanneer leerlingen uit LOVS gekoppeld zijn aan leerlingen uit de PDKS, kunnen toetsresultaten uit LOVS worden
geïmporteerd:
36
Met de button ‘Importeer resultaten van alle leerlingen’ worden alle nieuwe resultaten geïmporteerd. Individuele
resultaten kunnen met de button ‘Importeer resultaat’ worden geïmporteerd. Alle resultaten van één leerling kunnen
met de button ‘Importeer alle resultaten’ worden geïmporteerd.
3.4. Toetsen, taken en categorieën
Via dit tabblad kunnen toetsen, taken en categorieën in de DULT interface worden geupdate.
37
Met dit scherm kunnen nieuwe toetsen, taken en categorieën worden geïmporteerd en nieuwe versienummers en
namen van toetsen worden aangepast. Nadat nieuwe toetsen, taken en categorieën zijn geïmporteerd kan de
naamgeving in het scherm ‘Leerdoelen’ van de PDKS worden aangepast.
De button ‘Normaliseer namen van leerobjecten’ implementeert een functionaliteit die hier eigenlijk niet thuishoort. Via
deze knop kunnen taken worden hernummerd (belangrijk omdat een toets veel taken kan bevatten).
Leerlingresultaten zijn gebonden aan een toetsnummer en een taaknummer; zo is niet direct duidelijk welke versie
van een toets / taak werd gedaan. Leerlingresultaten hebben echter alle wel een afnamedatum. Hiermee kan dit
probleem eventueel indirect worden opgelost.